Tíminn - 22.11.1930, Síða 2

288
T í Mtl N N
Þrjú ofaníát
Eins og- kunnugt er, báru blöð
íhaldsflokksins um langt skeið
fram þá ósönnu staðhæfingu, að
ríkisstjómin hefði á árinu 1929
stofnað 5V2 milj. króna skuld í
Englandi og, að ríkisskuldimar
hefðu verið I8V2 miljón kr. í árs-
lok 1929. Höfðu blöðin ósannindi
þessi eftir Magnúsi Guðmunds-
syni, sem fyrstur bar þau fram
í fjárlaguumræðunum á Alþingi
síðastliðinn vetur.
Til þess að kveða niður þvætt-
ing- þennan, skoraði Tíminn á
Magnús Guðmundsson og ritstjóra
Morgunblaðsins, þá Valtý Stefáns-
son og Jón Kjartanssn, að „birta
opinberlega og án tafar glögg skil-
ríki, ef til eru“ fyrir því að þeir
hefðu faríð með rétt mál í þessu
efni, eða heita ósannindamenn
ella. Birtist áskorunin hér í blað-
inu 7. þ. m.
Áskoruninni var af hálfu Magn-
úsar Guðmundssonar svarað í Mbl.
15. þ. m., og viðurkennir M. G.
þar að hafa sagt ósatt um skuld-
ina í Englandi og ríkisskuldimar
í heild.
Næsta dag, þann 16. þ. m., birt-
ist svar frá ritstjómm Mbl. Við-
urkenna þeir ritstjórarnir, en óaf-
vitandi fyrír fávizku sakir, að
c-innig þeir hafi skrökvað í þessu
mikilvæga máli.
Sér til réttlætingar birta þeir
Mbl.-rítst j óramir svohl j óðanda
kafla úr ræðu Einars Ámasonar
fjármálaráðherra í þingbyrjun
1930, sem prentuð var hér í biað-
inu 17. jan. þá:
I sambandi við þetta skal þess get-
ið, að stjórnin hefir énn ekki tekið
neitt fast lán til þeirra framkvæmda,
sem lögákveðnar eru og heimild er
fyrir. Hinsvegar hefir verið fengið
bráðabirgðar viðskiptalán*) hjá Bark-
ley’s Bank í London að upphæð
250000 £, sem stjórnin má nota eftir
þörfum').
Svo óheppilega vill til fyrir rit-
stjóra Mbl., að tilgreind ummæli
f j ármálaráðherrans sanna einmitt
nákvæmlega öfugt við það, sem
ritstjóramir halda, að þau sanni,
nefnilega það, að þessi 250000 £
(5% milj. ísl. kr.) höfðu alls ekki
verið tekin út úr Barkley’s Bank
á árinu 1929, heldur segir ráð-
herrann skýrum stöfum, að ís-
“) Leturbr. Tímans.
Hvar eru
peuing’arnir 7
Eins og mönnum er kunnugt
hafa tvö þing í röð samþykkt
með samhljóða atkvæðum að
landsstjórain skyldi taka 12 mil-
jóna króna ríkislán. Bæði þessi ár
hefir ríkisbúskapurinn verið í
betra lagi en nokkru sinni fyr og
það vissu þingmenn. Ríkissjóður
sjálfur þurfti því ekki á láni að
halda — hversvegna rjeðst þá
ríkið í lántöku? Umræðumar í
þinginu og lánsheimildimar bera
það og með sér, að ríkinu er ekki
ætlað það fje, sem það nú er að
taka að iáni. Ástæða lántökunnar
er sú, að braskarar landsins höfðu
undir verndarvæng íhaldsstjóm-
arinnar, E. Claessen og annara
þeirra manna, sem stjómuðu Is-
landsbanka, svo gjörsamlega etið
upp veltufje bankans — þar á
meðal enska lánið — að bankinn
sigldi í stránd og svo fjarri fór
að hann gæti miðlað atvinnuveg-
unum lánum, að hann gat ekki einu
sinni staðið við sínar eigin skuld-
hindingar. — íhaldsbraskaramir
höfðu og höggvið svo stórt skarð
í Landsbankann, að hann var ekki
fær um að taka við og bera uppi
hina aðkallandi þörf landbúnaðar-
ins til veltufjár.
lenzka stjómin megi nota þessa
peninga, þegar á þarf að halda*).
Að svari Mbl. framkomnu, verð-
ur að draga í efa, að ritstjóramir
hafi sagt vísvitandi ósatt, og hitt
eins líklegt, að venjuleg vitsmuna-
sljóleiki og trúgimi hafi valdið,
en ósatt hafa þeir sagt, hvað sem
því líður. öðru máli er að gegna
um M. G., sem sjálfur á sæti á
þingi og getur ekki komizt hjá að
þekkja eitthvað til viðskiptalána.
En aðalatriðið er, að ósannind-
um íhaldsmanna um ríkisskuld-
irnar 1929 er nú hmndið, og það
á þann hátt, sem þeim er til
verðugrar niðmlægingar, þ. e.
með opinberri viðurkenningu
Magnúsar Guðmimdssonai’ og
Morgunblaðsins sjálfs.
Seinast í dag heldur Mbl. áfram
að éta ofan í sig ósannindin um
rikisskuldimar**).Hingað til hefir
blaðið, samkvæmt fyrirskipun
Magnúsar Guðmundssonar, haldið
því fram, að lán, sem ríkið tekur
handa Búnaðarbankanum, beri að
telja með skuldum ríkissjóðs af
því að ríkið en ekki bankinn
standi straum af þessum lánum.
En Sigurður Kristjánsson hinn
ísfirzki, sem er tekinn við póli-
tískri ritstjóm íhaldsblaðanna í
Rvík, hefir í dag í Mbl. lýst
Magnús Guðmundsson og „collega“
sína við blaðið ósannindamenn að
fleipri þeima viðvíkjanda láninu
til Búnaðarbankans.
„Að því er Búnaðarbankann
snertir er í lögunum sjálfum
skýrt fram tekið, að stofnunin
beri sjálf allan kostnað af lánun-
um“, segir iSigurður hinn ísfirzki.
Og Sigm-ður segir ennfremur:
„Af þessu er Ijóst að beinlínis
var ætlast til, að Búnaðarbankinn
yrði hinn eiginlegi skuldunautur
og stæði straum af öllu því fé, er
hann fengi af láninu, þótt stjóm-
in útvegaði lánið og ríkissjóður
yrði að fonninu til ábyrgur gagn-
vart lánveitanda“.
Syo farast Sigurði hinum ís-
firzka orð í Mbl. í dag, laugar-
daginn þann 22. þ. m. Og þetta
er maðurinn, sem sjálf miðstjórn
') Á árinu 1929 notaði stjórnin að-
eins kr. 2,569,400 af þessari upphæð
eins og áður hefir verið skýrt frá
hér í blaðinu.
*') Fregnin um þetta síðasta ofaní-
át Mbl. barst ritstjóra Tímans til
eyrna rétt um leið og blaðið var að
fara í pressuna og búið að setíja
fyrra hluta greinarinnar.
Þegar Ihaldsstjórnin hröklaðist
frá völdum var símastöðin í
Reykjavík í svo miklu ólagi, að
útlendingar, sem hingað koma,
telja, að hún sé einhver lélegasta
símastöð í veröldinni og auk þess
eru nú þúsundir manna síma-
lausir, sem þurfa á síma að halda.
Allir voru sammála um það, að
byggja þyrfti nýja símastöð. —
enda er síminn eitt þeirra menn-
ingartækja, sem nauðsynlegast er
talið í nútímaviðskiptalífi. Auk
þess olli ásigkomuuag símastöðv-
arinnar stórfelldum tekjumissi
fyrir ríkissjóð. En til þcssa
þurfti mikið fé eða eitthvað á
aðra miljón króna. Búiö er að
steypa mikið af símastöðvarhús-
inu og er það eitt allra stærsta
og veglegasta hús bæjarins.
Síldarútvegurinn var kominn í
öngþveiti. Nú hefir verið byggð
síldarverksmiðja fyrir um lþí.
miljón. Allir framsýnir menn vora
sammála um, að þetta væri óhjá-
kvæmilegt til þess að bjarga
þessum atvinnuvegi úr því
eymdarástandi, sem hann hafði
komist í á braskaraöldinni.
Þá er útvarpið. Allir þingmenn
voru sammála um, að það mál
þyldi enga bið. Á braskaraöldinni
höfðu þeir Láras Jóhannesson og
Magnús Guðmundsson notað að-
stöðu sína til þess að einoka út-
varpið í gróðavon. En útvaipið
var illa rekið og oki-að svo blygð-
íhaldsflokksins hefir sett til að
hafa pólitíska forystu fyrir blöð-
um flokksins og stemma stigu
fyrir heimskupörum Valtýs Stef-
ánssonar og Jóns Kjaitanssonar.
Hitt mun bráðlega sýna sig,
hvort ofaníátið er framkvæmt
eftii- skipun miðstjómarinnar.
Verður Sigurður rekinn, eða M.
G. látinn sitja uppi með ósann-
indamannsstimpilinn frá hendi
flokksbróður síns?
------o---
Aðvðrun og áskorun
Á síðastliðnu sumri var gefin
út reglugjörð um vamir gegn út-
varpstruflunum samkvæmt lögum
nr. 14, 14. júní 1929 um breyt-
ing á lögum nr. 12, 20. okt. 1905
um ritsíma, talsíma o. fl.
Þann 8. okt. síðastl. hefir at-
vinnu- og samgöngumálaráðuneyt-
ið gefið út 2 reglugjörðir, aðra
um breytingu á „reglugerð um
varnir gegn útvarpstruflunum",
hina um breytingu á „reglugerð
um loftnet fyrir útvarpstæki“
frá 13. maí 1930. Hvorttveggja
breytingin er í því fólgin, að op-
inberar ráðstafanir í þessum efn-
um falla nú undir ríkisútvarpið- í
stað þess sem þær áður heyrðu
undir landsímann.
Ákvæði fyrnefndi’ar reglugerð-
ar þau, er mestu máli skifta fyrir
almenning, hljóða á þessa leið:
1. gr.
Hér eftir má ekki setja upp eða
nota nein rafmagnstæki, sem geta
valdið tilfinnanlegum truflunum á
viðtöku loftskeyta eða útvarps, nema
þau liafi sérstakan útbúnað, sem
deyfi truílanir frá þeim og hindri
þær í að berast út, að svo miklu
leyti, sem stjórn Ríkisútvarpsins tel-
ur fullnægjandi.
2. gr.
Slík raftæki, er vænta má að geti
valdið verulegum truflunum, eru
venjulegir rafhreyflar, rafalar, lyftur,
ryksugur, bónvélar, þvottavélar, loft-
dælur, hárþurkunartæki, rafmagns-
hárklippur, kælitæki, ljósauglýsinga-
tæki og önnur sjálfvirk tæki, er í sí-
fellu kveikja og slökkva á ljósum,
iiitastillar og tæki með hitastilli i
(svo sem hitakoddar, sumar tegundir
strokjárna o. fl., ozontreki, rykeyðar
nr, hleðslutæki, afriðlar, logsuðutæki,
hogaljós, lækningatæki (svo sem
teslatæki, röntgentæki o. f 1.), og yfir-
leitt öll tæki, þar sem neistar geta
unarlaust á notendum, að þeir
fengu eigi undir nsið og fyrir-
tækið fór á höfuðið. En einokun-
artilraunir M. G. á þessu menn-
ingartæki höfðu tafið fyrk fram-
gangi þess um mörg ár. Aðrar
þjóðir hafa nú um langt skeið
liaft útvarp, en við verra en ekk-
ert. Framsóknarmenn skilJu það,
að þetta strjálbyggða land má
enganveginn viö því að vera án
slíks menningai*tækis, — og þess-
vegna réðust þeir í að reisa hina
vönduðustu útvaipsstöð á rústum
þess óbermilega okurfyrii-tækis,
sem M. G. hafði mistekizt að
koma upp og reka sér til fjár.
Þannig var viðskilnaður íhalds-
ins. Það hafði gjörsamlega van-
rækt að afla fjár hinum allra
nauðsynlegustu fyrii’tækjum, svo
sem landsímanum, síldarbræðslu-
stöðinni, útvaipinu o. s. frv„ þótt
aðkallandi væri, eingöngu í þeim
tilgangi að geta látið sem allra
mest af braskaralánum renna inn
í Islandsbanka, en þaðan veittu
Eggert Claessen og félagar hans
peningunum til Stefáns Th., Sæ-
mundar Halldórssonar og fleiri,
ínanna, sem sumir skulduðu milj-
ónir umfram eignir, og hjá þeim
sukku peningarnir vitanlega gjör-
samlega eins og fyrirsjáanlegt
var. — Afleiðingamar urðu eðli-
lega eins og til var stofnað. Þeg-
ar íhaldið fór frá völdum, varð
núverandi stjórn að taka við land-
inu í því ásigkomulagi, að nauð-
myndast, og truflandi rafmagns-
_sveiflur kviknað á annan hátt, og
boi'izt út eftir rafmagnslínum, síma-
línum eða þvil., eða beint gegnum
loftið, með svo miklurn styrk, að
þær valdi óþægindum lijá öðrum.
3. gr.
þeir, sem eiga slík raftæki, er geta
truflað, skulu tafarlaust tilkynna
það Ríkisútvarpinu. þó þarí ekki að
tilkynna venjulega ljósasnerla, dyra-
bjöllur og símatæki. Séu menn í
vafa um hvort tæki geti truflað,
skulu þeir engu síður tilkynna það.
t'erða tækin þá rannsökuð og trufl-
anir deyfðar á kostnað eiganda tækj-
anna.
4. gr.
Vilji tækjaeigendur lieldur sjálfir
sjá um deyfingu truflana frá tækjum
sínum með aðstoð löggiltra rafvirkja
eða annara, sem hafa fengið sérstakt
leyfi útvarpsstjóra og hlutaðeigandi
rafmagnsstjóra til að mega annast
slíka deyfingu, þá er það lieimilt, en
utvarpsstjóra skal þá tafai'laust tii-
kynnt, er deyfingin hefir verið fram-
kvæmd, enda sé það gert innan
tveggja mánaða frá því er tækið
liefir verið tilkynnt.
HérmeS skal vakin athygli
allra þeirra manna, sem eiga og
hafa í notkun raftæki, er valda
truflunum og eigi hafa tilkynnt
slík tæki landsímanum eða út-
varpinu, samkvæmt framan-
greindum ákvæðum, að þeir hafa
gerzt brotlegir við ákvæði fram-
anbirtra reglugerðargreina.
Er því hénneð alvarlega skor-
að á eigendur truflandi raftækja,
að tilkynna þau tafarlaust á
skrifstofu útvarpsins í Hafnar-
stræti 10 (Edinborg) og gera
jafnframt ráðstafanir, til þess að
láta deyfa traflanimar. Geta
menn í því efni snúið sér til lög-
giltra rafvirkja og til þeirra
manna, sem hafa fengið sérstakt
leyfi útvarpsins og hlutaðeigandi
rafmagnsstjóra til þess að ann-
ast um deyfingar útvarpstrufl-
ana. Skal jafnframt tilkynnt þeg-
ar verkinu er lokið. Þeir, sem ekki
hlíta ákvæðum framanbirtra
reglugerðargreina mega búast við
því, að verkið verði framkvæmt
á þeirra kostnað samkvæmt 9. gr.
útvarpslaganna.
Loks viljum vér sérstaklega
vekja athygli rafvirkja á því, að
samkvæmt ákvæðum 1. gr. reglu-
gerðarinnar er algerlega óheimilt
að setja upp eða nota nein raf-
magnstæki, sem geta valdið til-
finnanlegum traflunum á viðtöku
loftskeyta eða útvaips.
synlegustu stórframkvæmdir voru
óunnar og engir peningar fyrir
hendi til að framkvæma þær. 1
stað tekjuafgangs varð núverandi
stjórn að taka við tekjuhalla-
skuld ríkissjóðs frá tveim sein-
ustu árum íhaldsins. Annan bank-
ann höfðu braskararnir þurausið,
svo gjörsamlega, að hann gat
ekki staðið undir sjálfum sjer,
hinn höfðu þeir veikt. Til samans
höfðu bankamir tapað á bröskur-
unum um 33 milj. íhaldið hafði
því dyggilega séð fyrir því, að
veltufé var ekkert til handa land-
búnaðinum. —
Athafnir og átök núverandi
landsstjómar í peningamálum
þjóðarinnai’ horfa allar til þess
að styrkja það, sem braskaramir
höfðu veikt og byggja upp á
rústum þeim, sem íhaldið hafði
skilið við.
Landsstjóminni var það þegar
Ijóst, að til þess að peningamál
landsins kæmust á öraggan
grundvöll, varð að efla æðstu
peningastofnun landsins —■ þjóð-
og seðlabankann. Þessvegna ákvað
landsstjórnin að undangengnu
samþykki Alþingis, að leggja
Landsbankanum,sem nú hefir for-
ystuna í peningamálum ríkisins,
3 milj. í stofnfé, til þess að hann
gæti aukið gullforða sinn og búið
um sig sem rammbyggilegast. —
Þegar Islandsbanki valt um koll
ákvað Alþingi að leggja hinum
nýja sjávarútvegsbanka, sem
Góðar Blalir:
LITLI KÚTUR Ofl LHBBKKÚIUR.
Danskt æfintýri meö myndmn.
Freysteinn Gunnarsson þýddi.
Kostar í bandi 1 krónu.
MÖDUR KMNTÝRI.
Falleg og skemtileg æfintýri
lianda bömum. í fallegri kápu
með mynd eftir Tryggva Magn-
ússon.
Kosta 50 aura.
Fást hjá bóksölum.
Áreiðanlega mun sernt vinnast
bugur á þeim ófögnuði, sem út-
varpstruflanir valda almenningi,
ef viðleitni þeirri, sem nú er
beitt, verður ekki tekið með
skilningi og löghlýðni þeirra, sem
hlut eiga að máli.
Reykjavík, 11. nóv. 1930.
Jónas Þorbergsson,
útvaipsstjóri.
----o----
Á víðavanöi.
Vextirnir af braskaraláninu.
Til þess að koma í veg fyrir
misskilning, skal hérmeð lýst yfir
því, að útreikningur raunveru-
Iegra vaxta (9,88%) af enska
láninu 1921 er miðaðui- við það,
að lánið verði greitt upp jafn-
skjótt sem heimilt er, samkvæmt
samningunum, þ. e. á árinu 1932,
enda hefir almennt verið gjört
ráð fyrir, að lánið yrði greitt upp
á þeim tíma, ef vaxtakjör þá verða
ekki því verri. Er vitanlega ófært
að burðast með slíkt ókjaralán og
veðböndin á tolltekjunum lengur
en brýnasta nauðsyn krefur. Þess-
vegna hefir þótt sjálfsagt að miða
útreikning raunveralegu vaxtanna
við þann tíma. Raunverulegir
vextir, ef miðað er við allan láns-
timann (30 ár), era um 9%, en
það skiptir vitanlega engu máli,
ef lánið verður greitt upp árið
1932.
Sannleikselskendumir(!)
við Morgunblaðið, ritstjórarnir
og Magnús Jónsson guðfræðingur,
hafa fullyrt hvað eftir annað
undanfarna daga, að Tíminn hafi
sagt, um leið og skýrt var frá
landbúnaðarlántökunni, að ísl. rík-
stofnaður var í hans stað, —
4V2 miljón í forgangshlutafé —
þar af 3 milj. af enska láninu,
sem áður höfðu hvílt á bankan-
um og 1 miljón í beinu veltufé.
Þetta var vitanlega nauðsynlegt
til þess að bankinn gæti annað
hlutverki sínu og stutt þann hluta
af viðskiftafyrirækjum, sem heil-
brigð voru. — Jafnframt þessu
ákvað landsstjómin að afla veltu-
fjár handa öflugum landbúnaðar-
banka og jafnframt til þess að
koma í framkvæmd framannefnd-
um stórfyrirtækj um, sem íhaldið
hafði vanrækt og þoldu nú enga
bið lengur. —
Lánið er því tekið til þess að
koma viðunanda skipulagi á
bankamál landsins, sem lágu að
miklu leyti í óreiðu eftir íhaldið.
Að tilhlutun Framsóknarflokksins
hefir Landsbankinn verið efldur,
nýr banki stofnaður á rústum Is-
landsbanka, og komið á fót öfl-
ugum landbúnaðarbanka.
Hverjum einasta eyri af hinu
nýja lánsfé er því varið til ný-
sköpunar og verður arðberandi og
varanleg eign þjóðarinnar.
íhaldsblöðin telja nú reyndar
það fé tapað, sem varið er til
Landbúnaðarbankans og til þess
að styrkja hina bankana. Byggja
þau þessa staðhæfingu á reynslu
undanfarinna ára. En þessi
reynsla byggist aftur á útláns-
aðferð þeirri, sem aðallega er
kennd við Eggert Claessen, og