Tíminn - 01.12.1930, Blaðsíða 2

2
TÍMINN
gráir og úfnir eins og' hrauníð í
kring, og dökkgrænt torfþak of-
an á bárujárninu. Þótti flestum
gestum, innlendum og útlendum,
hinn nýi sveitabær sóma sér
prýðilega. — Kirkjan er gömul
og- nokkuð fátækleg. Hún var
samræmd bænum að lit og varð
ekki betur ráðið fram úr því efni
eins og á stóð.
III.
Þúsund ára hátíðin hefir skilað
Þingvöllum í nýrri mynd. Þing-
vellir bnigðust heldur ekki há-
tíðargestunum. Ég hefi lesið
nokkur hundruð frásagnir um
hátíðina. Flestar eru lofsamleg-
ar, og þannig munu vera mirin-
ingar gestanna yfirleitt. En um
Þingvelli eru allir sammála, bæði
hina unaðslegu fegurð staðarins
og þá ekki sízt hinn breytilega
ljóma, sem staðurinn birtist í
iiátíðardagana fjóra. Menn úr
Eeykjavík og nágrenninu, sem
eft höfðu komið til Þingvalla,
sögðu eftir þriggja eða fjögra
daga dvöl um hátíðina, að þá
hefði aldrei getað dreymt um
slíka fjölbreytni í fegurð, í lit-
um og línum, eins og þeir kynnt-
ust þá.
Það er vandi að fara með slík-
an dýrgrip, þó að það sé mikil
gæfa fyrir fátæka þjóð að eiga
þvílíkan helgistað, þar sem sögu-
frægð, söguminningar og fegurð
náttúrunnar sameinast í hiuni
mestu fullkomnun.
Þjóðin hefir í sambandi við
hina miklu hátíð sína, eins og
nú hefir verið lýst, lagt grund-
völl hins nýja viðhorfs til Þing-
valla. Héreftir þarf fyrst um sinn
litlu til að kosta. Hraunið hefir
verið girt í sumar. Öll sauðfjár-
beit hættir að skaða skóginn frá
byrjun næsta vors. Skógurinn
Ijyrj ar að dafna við friðunina,
eins og á Vöglum og Hallorms-
stað. Vellimir eru sléttir og
prýðilegt tún. Þeim yrði bezt
haldið við með tilbúnum áburði
og að vera slegnir snemma sum-
ars, um leið og túnið sjálft. Og
á íslandi mun góð taða lengst af
hafa örugt verðgildi. Sauðbeitin
frá Þingvallabænum hefir gjör-
eyðilagt skóginn næst bænum og
við vellina. Þar er verkefni fyrir
umsjónarmanninn, Guðm. Da-
víðsson, að græða nýjan skóg, og
mun hann nú þegar hafa byrjað
með skynsamlegum undirbúningi.
Það þarf að klæða nakta hraun-
ið við hina grænu velli og djúpu
gjár með því tærasta og kald-
asta vatni, sem til er á íslandi.
Verndun Þingvalla er í því
fólgiin, að leyfa náttúrunni að
njóta sín, og breyta ekki svip
staðarins með mannvirkjum, sem
eru í ósamræmi við Almanna-
gjá, vellina og hraunið. Hin nýju
hús hafa veríð sett á fagran
stað, en þó í hlé og utan við
þinghelgina. Á Þingvöllum sjálf-
um hefir verið lágur sveitabær í
1000 ár. Hann er nú endurreistur
og þykir fara vel. Við hlið hans
hefir staðið kirkja í meir en 900
ár. Hana þarf að endurreisa, í
látlausum, en sviphreinum stíl.
Væntanlega verður það gert inn-
an skamms og mætti þá vel fara
á, að þar væri geymd brunaaska
þeirra manna, er þjóðin vildi
sína sérstakan sóma.
En fleiri hús eiga ekki og mega
ekki vera á sjálfum þingstaðn-
um, en sveitabær og kirkja,
grænt tún, grænir vellir, Al-
mannagjá, fossinn, vatnið, og
skógur og blóm hvar sem fót-
festa er í öllu Þingvallahrauni.
Þannig verður væntanlega sum-
arsvipur Þingvalla eftir 70 ár,
þegar kristnin lá íslandi heldur
sitt 1000 ára afmæli.
Menn höfðu spáð ýmsum mið-
ur vingjarnlegum spám í sam-
bandi við friðunina. Það var
sagt, að girðingin yrði stór og
ókleif fyrir kostnaðarsakir. Svo
fór, að þrír menn girtu hraunið
á parti úr sumri, og girðingin er
styttri heldur en mannvirki af
sama tægi, sem einstakir bændur
hafa lagt í fyrir eina jörð. Því
var spáð, að girðingin myndi
ekki standa. En hún er byggð á
hrauni og sléttlendi og fæst ekki
betri undirstaða.
Menn sögðu, að það væri
fjandskapur við landbúnaðinn,
að hætta sauðfjárbúskap á tveim
smájörðum í hx-auninu. Af sömu
ástæðu hafði verið hætt við
sauðfjáreign á Vöglum og Hall-
ormsstað og enginn skaði skeð,
nema eí það er tjón að skógui-
inn hefir kastað ellibelgnum á
báðum þeim stöðum. Á sama
tíma hefir bóndinn á Amarfelli í
Þingvallasveit verið efldur með
hjálp til girðinga og arrnara um-
bóta, svo að hann getur haldið
áfrarn sauðfjárbúskap þar, sem
áður var vafasamt. Auk þess
hefir eyðijörðin Svartagil, norð-
an við Brúsastaði, verið byggð
upp að nýju og mun tæplega fara
í eyði. Og þó að sauðfjárbúskap-
ur hætti á tveim jörðum í sveit-
inni, þá vei-ður búið þar engu að
síður. Þannig x-eyndist það líka
aðeins illur draumur bölsýnna
manna, að Þingvallasveit leggist
í eyði við friðunina. Þvert á
móti mun sveitin blómgast við
ræktun og vernd. En án slíkrar
verndar var mikil hætta á að síð-
ustu skógarbýlin færu í auðn á
eftir hinum, sem hafa horfið um
leið og skógurinn breyttist í
auðn og mosaþembur.
Lögin mæla svo fyrir, að Þing-
völlur skuli framvegis vera
helgistaður íslendinga. Þangað
iriunu í framtíðinni koma ennþá
fleiri gestir, erlendir og innlend-
ir, heldur en hingað rtil. Þeir eiga
xni kost á að sjá alla fegurð
Þingvalla og vatnsins, á tiltölu-
lega skömmum tíma. Þeir geta
líka dvalið til lengdar í hinu
myndarlega gistihúsi og séð í
hrauninu og við gjárnar nýja
fegurð á hverjum degi. Fleifí
stígar og brautir munu smátt og
smátt koma um hraunið austan-
vert frá Vellankötlu norður í
gegnum skóginn þar sem hann
er nú minnst skemmdur. Þar
opnast ferðamönnunum nýr og
fagur heimur.
Vegurinn til Þingvalla og
húsakyiinin þar gjöra auðvelt að
halda þar fundi félaga og sam-
banda, er ná yfir landið allt.
Sumir tala um að 5. hvex*t vor
færi vel á að hafa hátíð fyrir
æsku landsins, á Þingvöllum,
kappmót í margskonar íþróttum,
andlegum og líkamlegum. Með
því móti væxi hvexri kynslóð gef-
ið tækifæri til að opna hug og
hjarta fyrir áhrifum hinnar dul-
arfullu fegurðar Þingvalla.
Umsjónarmaður Þingvalla býr
nú í nokkrum hluta hins nýreista
bæjai’. En auk þess eru þar
nokkur herbergi, sem standa
með fullum húsbúnaði, eins og
þau voru í vor, er gestir landsins
hui'fu þaðan. Það hefir liomið til
mála að láta þau vera þaxmig
jafnan reiðubúin til risnu fyrir
landið. Forsætisráðhei'ra Breta
hefir slíkan stað utanbæjar, þar
sem hann tekur á móti góðum
gestum. Hér gæti hið sama átt
við. Til háskólans, bankanna, íil
dómenda í endurreistum fimmt-
ardómi lýðveldisins munu koma
gestir, sem. myndi þykja það
mikil sæmd að vera einn eða tvo
daga með íslenzkum stéttar-
bx-æðrum í hinurn snotru húsa-
kynnum í bænum á Þingvöllum.
Næsta sumar kenxur til íslands
eitt af frægustu skáldum álfunn-
ar, sem full vissa er fyrir, að
telur dvöl i ríkisbústaðnum á
Þingvöllum bæði gleði og sæmd.
Síðustu 10 árin hefir vegur
Þingvalla verið að vaxa. Þjóðin
hefir gjört mikið til að þessi
fagri og frægi staður fái að
njóta sín. Vonandi heldur sú
stefna áfx-am, svo að minnsta,
írjálsa menningarþjóðin í heim-
inum sannreyni það um langa
framtíð, að þar sé bergkastaii
frelsis hennar. J. J.
5x*á úfr>arpmu
'gJtðfoí' riið góna& úfrarpööfjóra
Um síðastliðna helgi hóf út-
varpsstöðin nýja reglubundna
starfsemi, og hefir varpað út síð-
an á hverjum degi, samkvæmt
dagskrá, sem auglýst er fyrir-
l'ram í dagblöðum í Reykjavík og
auk þess tilkynnt frá stöðinni
sjálfri. Á laugardagskvöld fluttu
þeir Jónas Jónsson ráðherra og
Guðm. Bjömson landlæknir ræð-
xir í útvaxrpið í tilefni af opnun
landspítalans þann dag\ Á sunnu-
ciag var útvarpað guðsþjónustum
og |iá um kvöldið flutti próf. Sig-
urður Nordal ei’indi um „útvarpið
og bækurnar". I gærkveldi flutti
próf. Einar Arnórsson erindi —
Þ * ■ ■" ’ ~~ .’ ^
Jónas porbergsson, útvarpsstjóri.
ir borizt bréf frá loftskeyta-
manninum á togax’anum „Agli
Skallagrímssyni“, þar sem hann
tjáir mér, að hann hafi heyrt
ágætlega til stöðvarinnar og var
hann staddixr í Norðursjó, hundr-
að mílur sunnan við Pentlands-
fjörð. Og þetta var meðan stöð-
in sendi nxeð hálfri orku sinni.
Skeyti hafa og borizt frá Eng-
landi til verkfi’æðinganna, sem
vinna að uppsetningu stöðvarinn-
ar, um að stöðin hafi heyrst í
Lundúnum.
— Hvað er gjört ráð fyrir
löngum í’eynslutíma?
— Reynslutíminn verður að
minnsta kosti einn mánuður.
Yfirmaoui’inn við uppsetningu
senditækjanna, Mr. Oliver, hefir
gefið mér góðar vonir um, að
stöðin verði fullbúin og full-
reynd í lok janúarmánaðar.
-— Verður endurvai’pað frá er-
lendum útvaxpsstöðvum ?
Fullnaðarákvörðun hefir
Utvarpsstöðin á Vatnsenda.
Stengui’nar, hvor um sig, eru 150 metra háar.
það fyrsta af fjórum — um
þjóðabandalagið. Auk erinda
þessara hefir verið varpað út
söng, hljóðfæraslætti, upplestri,
fréttum, veðurskeytum, barnasög-
um o. fl. Enn er starfsemi stöðv-
arinnar þó talin á tilraunastigi.
Ritstjóri Tímans hefir haft tal
af Jónasi Þorbergssyni útvarps-
stjóra, viðvíkjandi starfsenxi og
framtíð útvarpsins:
— Hvernig heyrist til stöðvax-
innar ?
— Þeirri spurningu getur ekki
orðið fullsvai’að að svo stöddu
nxeð því að sending stöðvarinnar
er enn á tilraunaskeiði. En
reynsla sú, sem þegar er fengin,
bendir til, að ágætlega muni heyr-
ast til stöðvarinnar um mestan
hluta landsins og að hún muni
skila hljómleikum og tali svo
hreinu og skýru sem bezt verður
á kosið. — Mér hefir borizt
fjöldi símskeyta frá hrifnum og
þakklátum hlustendum í landinu.
Lakast heyi’ist til stöðvarinnar á
Austfjöi’ðum, enda sitja Austfirð-
ingar nxest fyrir truflunum fi’á
stöðvum í Noregx, sem senda með
mikilli orku og eru hvimleiðar út-
varpsnotendum, eigi sízt í Dan-
mörku. — Langdi’ægi stöðvarinn-
ar er ekki fullprófað. En mér hef-
ekki verið tekin um það efni.
Móttökustöð til fullkomins endur-
útvarps myndi, samkvæmt áætl-
un útvarpsverkfræðingsins, kosta
um 20—25 þús. kr. Mun atvinnu-
niálaráðheri’ann hafa ákveðið að
skjóta þeirri framkvæmd nokkuð
á frest. Ef endurútvarpa ætti frá
erlendum stöðvum að verulegum
mun, yrði að lengja starfstíma
stöðvai’innar frá því sem nú er á-
kveðið. En slíkt kemur í bág við
skynsamlega sparsemi, eins og nú
horfir og væri auk þess ófram-
kvæmanlegt í skammdeginu, með
því að rafveita Reykjavíkur verð-
ur að afskamta þann tíma dags-
ins, er hún getur látið stöðinni
í té fulla orku. — Hinsvegar
nxunu gei’ðar tilraunir að endui’-
varpa með ódýrum tækjum og
mun reynzlaix skera úr hversu
það gefst.
— Ilve lengi verður útvarpað
daglega ?
— Þegar stöðin er komin í
fullt lag, cr fyrirhugað að skóla-
kennsla hefjist á morgnaha um
leið og skólar landsins byrja
starf sitt á morgnana. Veðux*-
fregnunx verður útvarpað fjór-
um sinnum á dag og veðurskeyti
send til útlanda þrisvar sinnum
daglega. Þá vinnur stöðin eins og
loftskeytastöð og sendir með tvö-
faldi’i útvaxpsorku eða um 32 kw.
Aðal starfstími stöðvarinnar
verður á kvöldin eftir kl. 19.25.
Alls mun stöðin, að óbreyttum
dagski’ártíma, starfa um 4—5
stundir daglega.
— Hvaða stai’fskröftum hefir
útvarpið á að skipa?
— Utvarpið hefir ráðið bráða-
.birgðarráðningu í þjónustu sína
1 fi’éttamann, Ásgeir Magnússon,
og 2 hljómlistarmenn þá Emil
Thoroddsen og Þórarirm Guð-
mundsson. Það hefir gjört fast-
an samning við Hljómsveit
Reykjavíkur um tvo hljómleika
á viku, til næsta vors. Að öðra
leyti eru starfskraftar útvarps-
ins óákveðnir og ei’u jafnhraðan
gjöi’ðir samningar við þá meim,
senx á hverjum tíma stai’fa fyrir
útvarpið. Þulur útvarpsins er
ungfrú Sigrún Ögmundsdóttir.
Þá er og ungfrú Guðrún Reyk-
holt starfskona á skrifstofu út-
varpsins. — Auk verkfræðings
útvarpsins, hei’ra Gunnlaugs
Briem, sem hefir umsjón með
Gunnlaugur Briem, verkfræðingur,
sem eftirlit annaðist með srtuði
stöðvarinnax’.
verkfræðilegri hlið útvarpsins,
eru ráðnir tveir vélgæzlumenn
við stöðina, þeir Sveinbjönx Eg-
ilsson og Dagfixmur Sveinbjörns-
son og tveir menn í magnara-
salinn, þeii’ Friðrik Jónsson og
Davíð Ámason.
— Hvenær hefst tungumála-
kennslan ?
— Tungumálakennslan hefst
þegar eftir nýár.
— Hve margir útvarpsnotend-
ur eru nú í landinu?
— Þessari spurningu getur
ekki orðið fullsvarað. Alls munu
allt að 2000 hlustendur hafa til-
kynnt itæki sín. Um áramótin
/fáum við skýrslur frá útsölu-
mönnum Viðtækjaverzlunarinnar
um þá, sem keypt hafa tæki síð-
an vei’zlunin tók til starfa. Tel
ég óhætt að fullyrða, að útvarps-
hlustendur séu nú þegar nokkuð
á 3. þúsund.
— Er hugsanlegt, að komizt
verði af með ódýrari tæki en
gjört var ráð fyrir í upphafi?
— Reynslan, það sem af er,
bendir á, að um mestan hluta
landsins verði unnt að hlusta á
stöðina með 2-lampa Philips og
þriggja-lampa Telefunken, sem
eru svipuð að verði og styrkleik
og munu kosta upp komin ná-
lægt 200 kr. Yrði sú niðurstaða
svipuð því, sem gjört var ráð
fyrir og þó ekki lakari.
— Hvaða fréttasambönd hefir
útvárpsstöðin ?
— Útvarpsstöðin hefir gjört
samning við fréttastofu Blaða-
mannafélagsins um notkun
þeirra frétta, er henni berast.
Auk þess hefir hún ráðið frétta-
ritara í öllum héruðum og kaup-
stöðum landsins.
— Verður varpað út umræðum
á Alþingi?
— Forsetar þingsins og þing-
ið sjálft mun á sínum tíma taka
ákvörðun um það. Islendmgar
munu, því betur, síður vera
haldnir af ótta við málfrelsi í
útvarpið, ef jafnréttis er gætt,
heldur en títt er í nágrannalönd-
unum. Ég hefi gjört ráðstafanir
itil þess að leiðslur verði lagðar í
Alþingishúsið.