Tíminn - 20.12.1930, Page 1

©íaíbferi
og afgrei&slumaöur Címans er
Hannreig p o r s t ei nsöóttir,
Íœfjaríjöíu 6 a. Keyfjaoif.
*£ju-
.Afgteiösía
Cintans er í €œfjargötu 6 a.
(Ðpiu öaglega fl. 9—6
Sitni 2353
XIT. ár.
Reykjavík, 20. desember 1930.
72. blað.
Frá Búnaðarbankanum
Stofnua yeðdeildar. — Yaxtalækkun.
Stofnun útibús á Akureyri.
Þann 1. júlí s. 1., þegar Bún-
aðarbankinn tók til starfa í hin-
um nýju húsakynnum sínum í
Amarhváli, voru þrjár deildir
bankans starfandi: Ræktunar-
sjóður, Byggingar- og landnáms-
sjóður og Sparisjóðs- og rekstr-
arlánadeild.
Samkvæmt ráðstöfun ríkis-
stjómarinnar og í samráði við
framkvæmdarstjóm bankans, er
stofnun veðdeildar nú ákveðin,
og tók veðdeildin til starfa mánu-
daginn 16. þ. m.
Rekstursfé sitt fær veðdeildin,
samkv. Búnaðarbankalögunum frá
1929, sumpart með beinu fram-
lagi úr ríkissjóði og sumpart
með sölu vaxtabréfa. Ákveðið er,
að ríkissjóður kaupi nú fjrrst um
sinn vaxtabréf af deildinni og
verður nokkmm hluta nýja láns-
ins varið til þeirra kaupa.
Bréfin verða keypt affallalaust
en vextir eru 6% á ári. Láns-
tími allt að 40 árum.
Til samanburðar má geta þess,
að sölugengi veðdeildarbréfa
Landsbankans er 87^ og vextir
5%. Raunverulegir (effektivir)
vextir af lánum úr veðdeild
Landsb. eru þá 6,10%, ef lóns-
tíminn er 40 ár og því hærri sem
hann styttist meir. Vextirnir í
hinni nýju veðdeild Búnaðar-
bankans eru þannig nokkra lægri
en í Landsbankanum.
Sama dag, sem veðdeildin var
stofnuð, voru vextir í Sparisjóðs-
og rekstrarlánadeild bankans
lækkaðir úr 7Va% niður í 7%.
Almennir viðskiptavextir Búnað-
arbankans eru þannig nú
lægri en í Ivandsbankanum og
1% lægri en í Útvegsbankanum.
i Sama dag (16. þ. m.) var opn-
I að útibú Búnaðarbankans á Ak-
ureyri. Forstjóri útibúsins er
Bemharð Stefánsson alþm. en
gæzlustjóri Brynleifur Tobíasson
kennari. Útibúið annast fyrst
um sinn almenn bankaviðskipti
fyrir landbúnaðinn norðanlands
og auk þess innheimtu fyrir
deildir bankans hér.
Um það leyti, sem skýrt var
frá lántökunni hér í blaðinu, var
að því vikið, að þess myndi al-
mennt vænst, að árangur hinna
hagkvæmu lánskjara myndi
verða sá, að lánskjör í Búnaðar-
bankanum yrðu nokkru lægri en
í öðrum lánsstofnunum. Sú von
hefir nú ræzt, og mun þeim tíð-
indum áreiöanlega verða almennt
fagnað af bændum landsins.
Htkvæðalllsuoíi í Hiífsda
Dómur hæstaréttar.
Mánudagixm 16. þ. m. kvað
hæstiréttur loksins upp dóm í
hinu nafntogaða Hnífsdalsmáli.
Mál þetta er nú búið að vera
fyrir dómstólunum nokkuð á
fjórða ár. Féll undirréttardóm-
urinn 8. marz 1929, og drógst
hann svo lengi vegna þess að
rannsóknin var óvenjulega flók-
in og umfangsmikil og var auk
þess beðið eftir umsögn erlendra
rithandarfræðinga um hina föls-
uðu atkvæðaseðia. Til hæstarétt-
ar kom málið 30. marz 1929 og
hefir rétturinn þannig haft það
til yfirvegunar rúml. 20Vk mán-
uð.
Málavextir vora þeir, eins og
kunnugt er, að þrír íhaldsmenn
í ísafjarðarsýslu vora kærðir
fyrir að hafa falsað atkvæða-
seðla, frambjóðanda íhaldsflokks-
ins í hag. Þessir þrír menn vora
Hálfdán Hálfdánarson hrepp-
stjóri í Hnífsdal, skrifari hans,
Eggert Halldórsson og Hannes
Halldórsson á Isafirði. Hæsti-
réttur dæmdi tvo þá fymefndu
til fangelsisvistar en sýknaði
hinn þriðja með þeim forsend-
um, sem birtar eru hér á eftir.
Dómur hæstaréttar er svo-
hljóðandi:
„Ákærði, Hannes Halldórsson, á
sýkn að vera af ákæru réttvís-
innar og valdstjómarinnar í máli
þessu.
Ákærðu, Hálfdán Hálfdánarson
og Eggert HaUdórsson, sæti
fangelsi við venjulegt fangavið-
urværi, hixm fymefndi í sex
mánuði og hinn síðamefndi í
þrjá mánuði.
Málflutningslaun Magnúsar
Guðmundssonar, skipaðs verj-
anda Hamiesar HaUdórssonar, í
liéraði og hæstarétti, samtals
375 kr. greiðist vu' ríkissjóði. Á-
kærði, Hálfdán Hálfdánarson,
greiði varðhaldskostnað sinn og
laun verjanda síns, Lárasar Jó-
liannessonar, 40 kr. fyrir vöm í
liéraði og 500 kr. fyrir vörn hans
í hæstarétti. Ákærði, Eggert
Halldórsson, greiði varðhalds-
kostnað sinn og laun verjanda
síns í héraði, Páls Jónssonar,
150 kr. og laun verjanda síns í
hæstai'étti, Sveinbjöms Jónsson-
ar, 500 kr. Allan annan lögmæt-
an kostnað sakarinnar í héraði
og hæstarétti, þar með talin laun
sækjanda í hæstarétti, Stefáns
Jóh. Stefánssonar, 600 kr., greiði
ákærðu Hálfdán og Eggert in
solidum að helmingi, en hinn
helmingurinn greiðist úr ríkis-
sjóði.*)
Ákvæði undirréttardómsins um
sekt fyrir ósæmilegan rithátt
staðfestist.**)
*) Ríkissjóður greiðir hluta af
málskostnaðinum vegna þess, að
liæstiréttur leit svo á, að nokkuð af
honum væri viðkomandi öðrum mál-
um, sem rannsökuð höfðu verið
samhliða Hnífsdalsmálinu.
**) Málafærslumaður sá, er sekt-
ina hlaut fyrir ósæmilegan mála-
flutning, er Lárus Jóhannesson,
verjandi Hálfdánar Hálfdánarsonar.
Hafði hann í vöm sinni farið ýms-
um ósæmilegum orðum um rann-
sóknardómarann og starf hans.
Ritst j.
Dóminum skal fullnægja með
aðför að lögum.“
Upptök málsins.
Tíminn hefir raunar áður —
þegar í árslok 1927 — skýrt frá
upptökum Hnífsdalsmálsíns. En
með því að langur tími er liðinn
síðan sú frásögn birtint, þykir
rétt að taka hana upp á ný, eft-
ir forsendum hæstaréttardóms-
ins. En þar er hún á þessa leið:
„Hinir ákærðu, Hálfdán Hálf-
dánarson, sem var hreppstjóri
Eyrarhrepps í Norður-ísafjarð-
arsýslu og formaður undirkjör-
stjórnar hreppsins við alþingis-
kosningarnar, og ritari hans
Eggert Halldórsson, eru í máli
þessu sakaðir um að vera valdir
að fölsun ellefu kjörseðla til al-
þingiskosninga. Meðal þein-a era
atkvæðaseðlar þriggja kjósenda í
Eyrarhreppi, Kristins Pétursson-
ar, Sumarliða Hjálmarssonar og
Ifalldórs Kristjánssonar. Er það
upplýst, að þ. 4. júlí 1927, að
kvöldi dags, komu þeir samtímis
á heimili Hálfdánar til þess að
greiða þar atkvæði til alþingis,
þar sem þeir bjuggust við að
vera ekhi heima á kjördegi, er
ákveðinn var 9. s. m. Fór kosn-
ingin fram svo sem lög mæla
fyrir þannig, að Hálfdán afhenti
þeim kjörgögn, kjörseðil ásamt
blágráu umslagi, og fór hver
þeirra um sig með kjörgagn sitt
í annað herbergi, ritaði þai' í
trim'úmf—á aihv tcðaöcÖlUiin naíix
þess frambjóðanda, er hann
kaus, lét seðlinn í umslagið, lok-
aði því og afhenti Hálfdáni það
annaðhvort á skrifstofu hans
eða á ganginum fyrir framan
hana og undirritaði á skrifstof-
unni fylgibréfið, er Eggert hafði
útfyllt meðan hann var að kjósa,
og var síðan fylgibréfið ásamt
umslaginu með atkvæðaseðlinum
látið í annað stæn-a kosningaum-
slag, er Eggert skrifaði utan á
og lokaði síðan Hálfdán eða Egg-
ert því. Æsktu allir þrír kjós-
endur þess, að Hálfdán geymdi
umslagið til kosningardags og
lét hann þau að þeim ásjáandi
niður í skúffu, lokaði henni með
lykli, er hann stakk í vasa sinn
og lét svo ummælt, að þar
skyldu atkvæðin geymast þar til
á kjördegi.
Að nýafstaðinni þessari kosn-
ingu kom fjórði kjósandinn, Sig-
urður Guðmundur Sigurðsson, og
kaus þar með sama hætti. Hefir
hann frá fyrstu borið það og eigi
hvikað frá því, að hann hafi af-
hent Hálfdáni umslagið með at-
kvæðiseðlinum á ganginum fyrir
framan skrifstofuna og að Hálf-
dán hafi tekið þar við því, geng-
ið á undan sér inn á skrifstofuna,
lagt það innarlega á skrifborðið,
er Eggert sat við og var að út-
fylla fylgibréfið. Hálfdán hefir
hinsvegar staðhæft, að hann hafi
afhent sér kjörseðilsumslagið inni
á skrifstofunni. Undirsskrifaði
Sigurður Guðmundur þar fylgi-
bréfið, og var það ásamt kjör-
seðilsumslagi, er kjósandinn hélt
vera sitt, sett í stærra umslagið,
því lokað og tók Sigurður Guð-
mundur þegar við því og hafði
það heim með sér.
Er þeir Kristinn Pétursson,
Sumarliði Hjálmarsson og HaJl-
dór Kristjánsson höfðu greitt at-
kvæði sín, sem fer segir, gengu
þeir allir samtímis út frá Hálf-
dáni og heim til sín. En á leiðinni
þangað var þeim sagt, að óvar-
legt væri að skilja atlcvæðin eftir
í vörzlum Hálfdánar. Varð það
til þess, að þeir Kristinn og Sum-
arliði fóru, að liðnum hérumbil
þremur stundarfjórðungum frá
i’ví atkvæðagreiðslan fór fram,
aftur heim til Háifdánar og
kröfðust þess, að liann afhenti
þeim atkvæðin, einnig atkvæði
Halldórs Kristjánssonar, er hann
gjörði viðstöðulaust, og fóra þeir
með öll þrjú atkvæðin heim til
sín. Er þangað kom opnuðu þeir
atkvæðaumslög sín í viðui’vist
þriðja manns og ltom þá í ljós, að
á báðum atkvæðaseðlunum var
nafn Jóns A. Jónssonar, fram-
bjóðanda íhaldsflokksins, en báðir
fullyrða þeir, að þeir hafi kosið
Finn Jónsson, frambjóðanda al-
þýðuflokksins. Kristinn Péturs-
son geymdi öll þrjú kjörgögnin
undir kodda sínum um nóttina og
snemma næsta norguns fóru þeir
öumarliði ásamt Halldóri Krist-
jánssyni inn til Isafjarðar og
þangað kom einnig Sigurður Guð-
mundur Sigurðsson samdægurs
með sín kjörplögg. Voru atkvæða-
umslög hinna tveggja síðast-
nefndu kjósenda opnuð þar hvort
um sig í votta viðurvist 0g reynd-
ist nafn Jóns A. Jónssonar einnig
að vera á báðum seðlunum í stað
nafns Finns Jónssonar, er þeir
segjast báðir hafa kosið“
Hálfdán og Eggert sakfelldir.
KOK liæstarettar fyiii saKreil-
ingu Hálfdánar Hálfdánarsonar
og Eggerts Halldórssonar era svo-
hljóðandi:
„Hinir ákærðu, Hálfdán Hálf-
dánarson og Eggert Halldórsson,
hafa afdráttarlaust neitað því, að
þeir hafi falsað atkvæðaseðla
þessa eða eigi nokkurn þátt í því.
En að því athuguðu, að telja
vei’ður sannað með prófunum, að
skipt hafi verið um seðlana eða
þeir falsaðir meðan þeir vora í
vörzlum Ilálfdánar, að engum
öðrum en þeim tveimur er til að
dreifa um fölsun þeirra, að fram-
burður Hálfdánar er í öðrum at-
riðum málsins grunsamur, sér-
staklega um það, hverjir aðrir
kjósendur hafi skOið eftir kjör-
gögn sín í vörzlum hans, og loks,
að rithöndin á einum seðlanna
(X I) svipar til rithandar Hálf-
dánar, og rithöndin á hinum
þi-emur seðlunum (X2, X3 og
X4) hefir svip af rithönd Egg-
erts, þá þykir mega telja það
sannað, að Hálfdán liafi falsað
atkvæðaseðil Sigurðar Guðmund-
ar Sigurðssonar og Eggert hina
þrjá atkvæðaseðlana og þá jafn-
framt, að Hálfdán liafi verið í vit-
orði með Eggert um fölsunina“
Sýknun Hannesar Halldórssonar.
Um kæruna á hendur Hannesi
Halldórssyni og sýlmun hans seg-
ir svo í forsendum hæstaréttar:
„Ákærði, Hannes HaJldórsson,
er sakaður um það, að hafa falsað
atkvæðaseðla tveggja kjósenda
úr Strandasýslu, Þórarins Ola-
sonar og Skarphéðins Njálssonar,
og er þessu viðvíkjanda uppJýst
það, er hér segir.
Að morgni sunnudaginn 19.
júní 1927 komu nefndir kjósend-
ur á heimili Björns Magnússonar
á Isafirði, er var annar frambjóð
andinn í Strandasýslu, og er hann
þóttist verða þess áskynja, að
hann mundi geta átt von á at-
kvæðum þeirra, bað hann ákærða
Hannes Halldórsson, að koma því
til leiðar, að þeir fengju þá þegar
að greiða atkvæði á skrifstofu
bæjarfógetans, svo að atkvæðin
yrðu send norður í Strandasýslu
með siripi, er var ferðbúið þang-
að og Björn ætlaði með. Fékk
Hannes þá fulltrúa bæjarfógetans
og skrifara hans til að opna
skrifstofuna og fóru nefndir
kjósendur þangað ásamt Hannesi
og öðrum manni. Greiddu þeir
síðan atkvæðin á ski'ifstofu bæj-
arfógetans svo sem lög mæla fyr-
ir, afhentu fulltrúanum atkvæða-
seðlana í lokuðum umslögum,
undirrituðu fyigibréfin og settu
þau ásamt atkvæðaseðlunum í
stærri umslögin, er fulltrúixm lok-
aði og afhenti þeim, en Haxmes
skrifaði utan á stærri umslögin
og undir fylgibi’éfið sem vottur.
Er það upplýst, að skipið, sem
atkvæðin áttu að fara með, liafði
blásið í annað siim til brottfarar
um það leyti sem atkvæðagreiðsl-
unni var lokið. Eftir ósk annars
eða beggja kjósendanna tók
Hannes við kjörgögnunum til
þess að koma þeim norður og
skýrir hann svo frá, aðv Jiann
hafi gengið rakleitt frá skrifstof-
unni að húsi Bjöms Magnússon-
ar, hitt hann þar við bifreið og
fai’ið upp í hana og eldð með
honum áleiðis til skipsins og af-
hent honum kjöi'gögnin í bifreið-
inni. En Bjöm tók kjörgögnin
með sér norður og segir eigi ann-
aö ar þehu en að pau voru opnuð
af kjörstjórn á kjöi’degi og at-
kvæðaseðlamir látnir saman við
aðra atkvæðaseðla. I prófun
málsins er ekkert upplýst um
það, að Hannes hafi haft eða
getað haft kjörgögn í vörzlum
sínum og eigi er heldur upplýst
um önnur atvik, er bendi til þess,
að hann hafi haft önnur afskipti
af kosningu nefndra kjóenda en
nú hefir verið sagt. Að vísu sýna
rithandarsýnishom þeirra Þórar-
ins Ólasonar og Skarphéðins
Njálssonar, að þeii’ hafa ekki
sjálfir ritað nöfnin á atkvæða-
seðla þá, sem lagðir hafa verið
fyrh’ hæstarétt (X 12 og X 13)
og eignaðir hafa verið þeim. En
þar sem atkvæðaseðlarnir voru
teknh' úr umslögunum og þeim
blandað. saman við aðx*a seðla,
þá er það eigi sannað, að þessir
tveir seðlai’, er teknir vora úr
kjörseðlabunkanum, séu hinir
sömu og þeir, er komu úr kjör-
gagnaumslögunum fx’á bæjai’fó-
getaskrifstofunni á Isafirði, því
sönnun fyrir þessu getur það eigi
talizt, að Þórarinn og Skarphéð-
inn þekktu eigi rithendur sínar
á öðrurn seðlum í bunkanum og
af rithöndinni á seðlunum verð-
ur sú sönnun eigi leidd. Það
brestur því alla sönnun fyrir því,
að Hannes Halldórsson hafi fals-
að atkvæðaseðla þessa og verð-
ur því að sýkna hann af ákæra
réttvísinnar og valdstjómarinnar
í máii þessu“
Málalokin
Með dómi hæstaréttar er Jokið
einum ljótasta þættinum, sem
gjöi’st hefir í sögu íslenzks
stjórnarfars og íslenzkir menn
hafa verið við riðnir.
Aldi’ei fyr hefir verið lagst svo
lágt í íslenzkum stjómmálum, að
fremja atkvæðafölsun tii fram-
dráttar flokki eða stjómmála-
stefnu í landinu.
Atkvæðasvikin á Vestfjörðum