Tíminn - 21.04.1931, Blaðsíða 2

100
TlMINN
Lárus H. Bjamason, Stjómlaga-
fræði, 1913, bls. 190, segir svo um
þetta atriði: „Reglulegt Alþingi
á hinsvegar heimtingu á að sitja
8 vikur þannig að konungur get-
ur ekki slitið því innan þess
tíma, sbr. 3. gr. stj.skl. 1903, nema
hann rjúfi það þá, samkv. heim-
ild 8. gr. stj.skr." En þingrofs-
heimildin í 8. gr. var samhljóða
og í 20. gr. núgildandi stj.skr.,
að öðru en því, að hinu nýkjöma
Alþingi þurfti ekki að stefna
saman fyr en á næsta ári á eftir.
I 19. gr. dönsku grundvallar-
laganna frá 1866, var samskonar
ákvæði sem í 5. gr. stj.skr. vorr-
ar frá 1874 og 3. gr. stj.skl.
1903, en réttur ríkisþingsins til
setu var ákveðinn 2 mánuðir.
Stjórnlagafræðingar Dana skýrðu
ákvæði 19. gr. grdvl. á sömu lund
og L. H. B. skýrði 5. gr. stjskr.
frá 1874 og 3. gr. stj.skl. 1903, að
hið reglulega ríkisþing ætti
stjórnskipulega heimtingu á að
vera saman í 2 mánuði, því mætit
eigi slíta innan þess tíma. Hins-
vegar væri heimilt að rjúfa það
innan sama tíma, með því að í
greininni um þingrofsheimildina
væri ekki orðuð nein takmörkun á
þeim rétti hvenær henni mætti
beita; sbr. H. Matzen, Den
danske Statsforfatningsret, II.
1897, bls. 307 og 315. Eftirmað-
ur H. Matzen, próf. K. Beriin, er
heldur ekki í neinum vafa um, að
ríkisþingið má rjúfa hvenær sem
er án tillits til ákvæðisins um
þingslit, vegna þess að i 22. gr.
grundvallarlaganna er engin orð-
uð takmörkun — „positiv Ind-
skrænkning“ — á réttinum til
þingrofs. Sbr. stjórnlagafræði
hans, útg. 1916, I. bls. 426. —
í hverju var nú sú breyting
fólgin á 3. gr. stj.skl. frá 1903,
sem gerð var með 18. gr. gildandi
stjómarskrár? Það var rýmkað
um rétt þingsins til setu. Iiinn
fastákveðni ,timi, sem reynslan
hafði sýnt, að var of stuttur, var
afnuminn en hinsvegar sett það
óákveðna tímamark, að þinginu
mætti ekki slíta fyr en það hefði
innt af hendi ákveðið starf, sem
sé að afgreiða, samþykkja, fjár-
lög. Ég hefi áður vikið að hver
hugsun hafi ráðið þessu ákvæði.
Hver sá, sem heldur því fram,
að með þessari breytingu hafi
einnig þingrofsheimildin í 20. gr.
verið takmörkuð, hann verður að
bera fram eitthvert gran af lík-
um fyrir því, að það hafi verið
tilætlunin og að það hafi verið
gert, þrátt fyrir það þótt sú
hugsun væri aldrei orðuð á þing-
unum 1919 og 1920.
Það er ekki nóg að slá því
fram eins og hr. E. A. gerði í
fyrnefndri Morgunblaðsgrein og
endurtók í sama blaði 18. þ. m.,
að það sé gagnstætt heilbrigðri
skynsemi og venjulegum lögskýr-
ingarreglum að halda því fram,
að ákvæðin um þingslit í 18. gr.
takmarki ekki þingrofsheimildina
í 20. gr. Þótt honum þætti þessi
sönnunaraðferð fulboðleg gagn-
vart því, sem „einhver hefir
sagt“, þá finnst mér það heldur
djarft að halda þessu fram gágn-
vart öllum þeim höfundum, sem
ég hefi nefnt að framan, og ekki
eru í vafa um, að þurft hefði að
taka það fram berum orðum, ef
þingrofsheimildin skyldi takmark-
ast af ákvæðunum um þingslit.
En hr. E. A. segir, og dregur
dæmi til, að þetta sé álíka heil-
brigður skilningur sem að halda
því fram, að konungur gæti á
eindæmi ^itt framkvæmt vissar
stjórnamthafnir án tillits til á-
kvæða 1., 10. og 15. gr. stjómar-
skrárinnar.
Gagnvart þessu dæmi skal það
að eins sagt: Þetta er ofrausn.
Stjórnlagafræðingur má ekki
smyrja svona þykkt, ekki brytja
svona stórt.
í 18., 19. og 20. gr. stj.skr., svo
þær séu aðeins taldar, eru á-
kvæði um rétt konungs gagnvart
Alþingi. I hverri þessari grein er
almenn regla" og í hverri grein
um óskyld hugtök að ræða. I 18.
grein eru m. a. greint skilyrðið
fyrir því hvenær reglulegu þingi
megi slíta, um aukaþing eru eng-
in skilyrði sett fyrir þingslitum.
I 19. gr. eru greind takmörk og
skilyrði fyrir að fresta fundum
Alþingis. I 20. grein hin almenna
regla um að rjúfa Alþingi, en í
76. gr. er aftur sérregla um rof
Alþingis, er stjórnarskrárbreyt-
ing hefir verið samþykkt.
Það er að berja höfðinu við
steininn að halda því fram, að
reglan um þingslit í 18. gr. tak-
marki hina almennu reglu um
þingrof í 20. gr. þannig, að þing-
slit verði að fara á undan þing-
rofi, þegar 23. gr. sýnir augljós-
lega, að stjómarskrárgjafinn hef-
ir gert ráð fyrir að átt gæti sér
stað, að þingið hætti störfum fyr-
ir fullt og allt án þess að skilyrð-
ið fyrir löglegum þingslitum sé
fyrir hendi. Ég held því fast við
þau orð, sem ég lét hafa eftir
mér í útvarpið: „Þingrofsréttur-
inn getur ekki takmarkast af á-
kvæði 18. greinar, ef svo væri, þá
væri því jafnframt bætt inn í
20. gr., að reglulegt þing, sem
ekki samþykkir eða fæst ekki til
að afgreiða fjárlög, mætti ekki
rjúfa. Slíkt getur ekki staðizt“.
Það vill nú svo til, að hr. E. A.
hefir lýst yfir samþykki sínu á
þessari skoðun, bæði í fyrri grein
sinni 16. apríl og í svari við
fyrirspum „Tímans“ 18. þ. m.
Hann segir á fyrri staðnum:
„Sú nauðsýn getur verið fyrir
hendi, (að gefa út bráðabirgða-
fjárlög) ef svo skyldi fara, að
þingið gerði ekki skyldu sína um
afgreiðslu fjárlaga“ og á seinni
staðnum segir hann:
„En ef þingið skyldi fella fjár-
lagafrumvarp, þá hefir stjómin
gert skyldu sína um að veita
þinginu kost á afgreiðslu fjárlaga
... og þá þarf þingrof ekki að
brjóta bág við 18. gr. stjskr.“
Með þessu hefir hr. E. A. ljós-
lega játað þá skoðun rétta, að
regla 18. gr. um undangengna
samþykkt eða afgreiðslu fjár-
laga, sem er skilyrði fyriv stjóm-
skipulega löglegum þingslitum,
sé ekki skilyrði fyrir þingrofi.
Þingslit þurfa ekki að fara
fram á undan þingrofi og geta
ekki farið fram þegar fjárlaga-
þing afgreiðir ekki fjárlög. Rof
þings meðan það á setu útilokar
hinsvegai' þingslit, þar sem hin
stjórnskipulega þingsamkoma
glatar tilveru sinni með ógilding
umboða þingmanna.
Verkamenn • ílialdsmenn
Þeim, sem verið hafa sjónai'-
og heyrnaivottar þeirra atburða,
sem fram hafa farið hér í bæn-
um nú síðustu dagana, verður
hugsað til fyrri tíma, þegar
noiíkur ókyrrð hefir hvílt yfir
bænum — til manna og atvika
fyr og nú.
Þá sjaldan það hefir komið fyr-
ið, að óspektir eða götuuppþot —
ef nefna má slíku nafni - - liafa
orðið hingað til, hafa þær orðið
— undantekningarlítið — í sam-
bandi við vinnudeilur. Þá eru þaö
verkamennimir, sem hafa safnast
saman til þess að koma í veg
fyrir, að fólki utan verka-
mannasamtakanna héldist uppi að
vinna fyrir lægra kaup, en krafizt
var. Við slík tækifæri hafa
stundum orðið nokkrar hnypp-
ingar, og einstaka sinnum nokk-
urt tjón á eignum. En slys munu
eigi hafa átt sér stað í sambandi
við vinnudeilur.
í hvert sinn, sem slík deila
hefir staðið yfir og eitthvað
skorizt í odda með verkamönnum
og vinnuveitendum hafa dagblöð
íhaldsflokksins, Morgunblaðið og
Vísir, risið upp öndverð, og hellt
úr skálum reiði siimar yfir verka-
mennina. Á skrifum hinna „gáf-
uðu“ og orðprúðu íhaldsritstjóra
hefir þá helzt mátt skilja, að
reykvísku daglaunamennirnir og
sjómennirnir væru siðlaus lýður,
sem stæði langt neðan við lög og
rétt og að ekki væri hægt að færa
fósturjörðinni aðra gjöf dýrmæt-
ari en ríkislögreglu, gráa fyrir
járnum frá hvirfli til ilja, til að
berja niður hina siðlausu verka-
menn.
Tíminn hefir yfirleitt ekki
blandað sér inn í deilur þær, sem
átt hafa sér stað hér í bænum
milli verkamanna og vinnuveit-
anda. Slíkar deilur hafa foringjar
Framsóknarflokksins í ríkis-
stjórninni reynt að leysa með
samkomulagi, oftar en einu sinni
með árangri.
En einmitt nú, eftir það sem
gjörst hefir síðustu dagana, þyk-
ir rétt að rifja upp það, sem stað-
ið hefir í Mbl. og Vísi út af kaup-
deilunum fyrrum.
Það eru ekki daglaunamenn-
irnir eða sjómennimir, sem valda
því ástandi, sem undanfama daga
hefir ríkt hér í bænum.
Og þó hafa hér orðið þeir at-
burðir síðustu dagana, sem meiri
athygli mættu vekja en þó að
stöðvaður sé fiskbíll í pakkhús-
dyrum eða stafprik brotið fyrir
framkvæmdarstjóra í útgjörðar-
félagi.
22 alþingismenn hafa neitað a.ð
hlýða stjómarskránni, sem þeir
sjálfir hafa unnið eið að.
Foringjar þessara sömu manna
hafa flutt æsingaræður af svöl-
um Alþingishússins, þessum sömu
þingsvölum, sem jafnaðarmanna-
flokknum fyrir nokkrum árum
var neitað um til ræðuhalda 1.
maí, af því að þá var af flestum
svo á litið, að ekki mætti nota
þann stað ákveðinni þjóðmála-
stefnu eða flokki til hagsmuna.
Þúsundum manna hefir verið
safnað saman úti fyrir mannfá-
um heimilum ráðherranna að næt-
urþeli, sýnilega í þeim einum til-
gangi að ógna ráðherrunum til
að hætta við að leggja deilumálin
undir dóm þjóðarinnar.
Hjá einum af þingmönnum
Framsóknarflokksins fyrv., for-
seta sameinaðs þings, er í gær-
kvöldi gjörð heimsókn mörg
hundruð manna. Ein stúlka var
heima ásamt bömum hjónanna,
elzta bamið á 13. ári!
I hinu nýbyggða vörugeymslu-
húsi (Sambands ísl. samvinnufé-
laga niður við höfnina, hefir ver-
ið mölbrotinn svo að segja hver
einasti gluggi á heilli hæð.
Ráðist er heim að bústað sendi-
herra erlends ríkis, sömuleiðis að
næturþeli, og honum sýnd alvar-
leg móðgun, sem í ýmsum tilfell-
um hefði getað haft aivarlegar
afleiðingar fyrir hið íslenzka ríki.
Sömu nóttina eru brotnir gluggar í
vínverzlun ríkisins, að viðstöddum
hinum sama hóp manna.
í gærkvöldi, er manni, sem var
svo djarfur að greiða atkvæði
móti götusamþykkt Jakobs Möil-
ers misþyrmt, svo að stórlega sér
á honum, og er það mál nú fydr
rétti. Annar maður, sem ekki
vildi greiða atkvæði fékk í hefnd-
arskyni hrákaslettur í andlitið.
Á þessum atburðum, sem nú er
lýst, bera daglaunamennirnir og
sjómennimir ekki ábyrgð. Þeir
hafa haldið sér algjörlega utan
við götuæsingamar. Verkamenn-
irnir, sem hingað til hafa fylgt
Alþýðuflokknum, hafa beyg af
aðgerðum foringja sinna, sem
gjört hafa bandalagið við íhaldið.
Reykvískir verkamenn bera
enga ábyrgð á æsingum síðustu
daga. — Fyrir það eiga þeir
heiður skilið.
Frimsikiirtélas Reykjaaikar
Vegna fjölda inntökubeiðna, sem mönnum í stjóm félagsins
hafa borizt undanfarið, em þeir, sem æskja inntöku í félagið beðnir
að gefa sig fram áskrifstofu Tímans, Lækjai’götu 6 A og rita nöfn
sín á lista, er þar liggur frammi.
Félagsstjórnin.
—---------------------
Mynda- og rammaverzlunin
Freyjugötu 11. - Siguröur Þorsteinsson - Sími 2105
hefir sérstaklega fjölbreytt úrval af veggmyndum, íslenzk mál-
verk, afar ódýr, ljósmyndir af Hannesi Hafstein og Har. Níels-
syni. — Sporöskjurammar af flestum stærðum. Verðið sanngjarnt.
Það eru aðrir menn, sem bera
ábyrgðina.
Ihaldsmennimir, þeir sem harð-
ast hafa tekið á framkomu verka-
fólksins í deilunum undanfarið
— þeir bera ábyrgðina fyrst og
fremst. Það era þeir, sem með
ábyrgðarlausu æsingaskrafi og at-
höfnum í sama stíl hafa svikist
að vamarlausum bæ í varnarlausu
landi.
Nú talar Mbl. og Vísir ekki
framar um virðing fyrir lögunum,
friðhelgi heimilanna eða vopnaða
ríkislögreglu til að halda uppi friði
í bænum.
En þessir menn mega vera viss-
ir um það, að verk þeirra gleym-
ast ekki. Jón Þorláksson, Ölafur
Thors og Magnús guðfræðiskenn-
ari, geta glatt hjarta sitt með
því, að almenningur bæði hér í
Reykjavík og annarsstaðar man
eftir því, hvemig þeir þessa dag-
ana hafa verndað friðinn og kom-
ið fram við andstæðinga sína.
Að því mun verða hlegið héð-
an í frá um endilangt Island, þeg-
ar þessir menn í næstu vinnu-
deilu, láta trúhræsnara sína hrópa
á löghlýðni og frið í drottins
nafni.
Foringjar íhaldsflokksins hafa
sjálfir bragðið upp fyrir verka-
mönnum vopnunum, sem þeir eigi
að nota í næstu vinnudeilu. Eftir
því eiga verkamennimir að gjöra
aðsúg að heimilum ólafs Thors
og Jóns Ólafssonar að næturþeli,
og ofsækja konur þeirra og börn
með ópum og hótunum. Þeir eiga
að hrækja framan í Valtý Stef-
ánsson, þegar hann lætur sjá sig
á uppfyllingunni!
Þetta eru fordæmin. Það er
ekki foringjum íhaldsins að
þakka, þó að verkamennimir hafi
vit og forsjá til að varast þau,
þrátt fyrir hrópyrðin, sem á þeim
dynja, frá mönnum, sem ekki
ættu að hafa dirfsku til að stíga
inn fyrir þröskuld hjá vinnandi
fólki án þess að draga skóna af
tfótum sér.
---o----
Xieidrétting'
Vísir segir svo frá í gær í
fréttum frá stúdentafundinum, að
þar hafi verið samþykktar tvær
tillögur. Önnur þess efnis að víta
forsætisráðherra fyrir það, að
segja ekki af sér. Þessari tillögu
segir Vísir að ég hafi verið sam-
þykkur. Þetta er auðvitað hrapa
legurmisskilningur því það var
hin tillagan, þar sem þess er
krafizt, „að íslenzka ríkið verði
gert að lýðveldi svo fljótt sem
unnt er“, sem ég kvaðst vera
samþykkur, ef hún hefði verið
öðruvísi rökstudd. — En hún var
rökstudd á þann veg, að gefa í
skyn, að konungsvaldinu hefði
verið misbeitt síðustu daga.
Missögnin í fréttunum liggur í
því, að farið er tillögu villt, hvort
sem þetta er sök sjálfs mín eða
annara.
Hermann Jónasson.
Diplikainialerliilðg
1931
(um Norður- og Austurland)
Dvöl á Norðíirði 13.—17. júlí,
Seyði8firði 19.—24. júlí, Kópaskeri
26.—29. júlí, Húsavík 31. júlí til
3. ágúst, Hvammstanga 7.—8. ág.
Blönduósi 10.—12. ág. Sauðárkróki
14.—17. ág. Siglufirði 19.—22. ág.
Helgi Skúlason
Lax- og silungsveiðitæki allskonar
í mjög fjölbr. og ódýru úrvali.
Silungastangir frá kr. 2,00.
Laxastangir frá kr. 20,00.
Myndavélar, sjónaukar, filmur.
— Lægst verð. —
Sendum verðskrár þeim sem óska.
Sportvörahús Reykjavíkur
(Einar Bjömsson)
Reykjavík. Box 384.
Fyrir peninga.
Greindur maður hefir sagt, að
Thor Thors kjördæmaskipunar-
fræðingur íhaldsins væri bezta
dæmið á Islandi um það, hvað
hægt sé að læra fyrir peninga.
1 ræðu eða riti hefir enginn orð-
ið var við neina áberandi greind
hjá Thor. Allt um það stóð hann
sig vel í menntaskólanum, og lauk
lagaprófi á stuttum tíma og meö
prýðilegri einkunn. Síðan Thor
kom af skólabekknum hefir har.n
komizt í skilning um, að pening-
amir í Kveldúlfi eru til ílain
hluta nytsamlegir en að búa til
lögfræðinga með góðum vitn'.s-
burði. Fyrir þá er hægt að halda
uppi menningarfyrirtæki eins og
Mbl. og líma nafn af dauðum
stj órnmálaflokki á hlutafélag, sem
rekur stórútgerð og síldai’bræðslu.
Það hefir þessum læi’ða manni
líka skilist, að fólk með mxkil
veraldargæði hefir góða aðstöðu
til að afla sér mannaforráða með-
al léttlyndra unglinga, sem þykir
gaman að skemmtunum. Eu að
koma fólki til að trúa því að rit-
stjóri Tímans hafi sent mann of-
an í Hafnarstræti til að brjóta
rúðu í vínverzluninni, af 'pví að
hann hafi vantað sakir á ihald-
ið(!), það er ekki hægt — ekki
einu sinni fyrir peninga!
----o---
Staka
Héðinn að krús er fremur fús
— faðmaðist við „hina“ —.
Iðar hans hús af íhaldslús
eftir flatsængina.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.