Tíminn - 16.05.1931, Blaðsíða 1

^Kfgtei&sla
£T i m a n s er t €œf jargötu 6 a.
(Dptn öaglega fl. 9—6
Stmt 2353
XV. árg.
Reykjavík 16. maí 1931.
41. blaS.
Dóir ikaiins m itaiini
Kafli úr grein eftir Jón Þorláksson, niiveranda íhaldsmann,
í vikublaðhtu „IJ5grétta“, 1908:
„--------Og nafnið á þeirri stefnu er ekki torfundið, því að
hún á sér marga formælendur í öllum þingstjórnarlöndum, þótt
enginn hafi viljað við hana kannast hér til þessa.
Þeir, sem þessari stefnu fylgja í öðrum löndum, kalla sjálfa sig
íhaldsmenn, en eru löngum nefndir af mótstöðumönnum sínum
afturhaldsmenn.
Það eru venjulega hinir efnaðri borgarar í
hverju þjóðfélagi, sem fylla íhaldsflokkinn. Þeir
eru ánægðir rneð sinn hag, og finna þess vegna ekki
að þörf sé breytinga eða bóta á hag þjóðarinnar
0 g vilja ekki láta heimta af sér skatta í því skyni.
Framfara- og umbótaflokkana skipa aftur þeir efnalitlu, sem finna
að þjóðfélagið þarf að gera margt og mikið til þess að bæta Iífsskil-
yrði alþýðunnar; sömu stefnu fylgja og þeir meðal
efnaðri .manna, .sem einblína ekki á sína eigin
pyngju, .heldur .hafa hag þjóðarinnar í heild
sinni fyrir augum.
íhaldsmenn semja í öllurn löndum stefnuskrár sínar þannig, að
þær gangi sem bezt í augu almennings, því að á því veltur fylgið.
Þess vegna segja þeir ekki:
Við viljum enga nýja vegi, ekki talsíma, ekki járnbrautir, ekki
hafnir, kænim okkur ekki um alþýðuskóla o. s. frv.; ef þeir segðu
þetta, fengju þeir sem sé lítið fylgi. Þeir segja aðeins sem svo: Við
viljum fara sparlega með landsfé, við viljum styðja gætilega fjár-
málastefnu, við viljum ekki hleypa okkur í skuldir.
Þeir vita það ofurvel, að ef þeir geta passað að þjóðin komist ekki
í landssjóðinn, þá fær þjóðin hvorki alþýðuskóla, járnbrautir, hafn-
ir eða annað slíkt, sem hún telur sig þurfa, eri þeir, íhaldsmennirnir,
halda, að hún geti án verið.
Þetta er eymamark reglulegs afturhaldsflokks, hverju uafni sem
hann kýs að nefna sig, vantrú á landinu, að það svari arði, ef synir
þess vilja kosta upp á að hlynna að því og vantrú á þjóðinni, að
hún sé fær um að nota sér þær lyftistengur á leiðinni til hagsældar
og sjálfstæðis, sem aflmestar hafa reynst annarsstaðar.------“
K osningaskrifstofa
Framsóknarflokksins
er tekin til starfa í Sambandshúsinu. — Opin fyrst um sinn kl.
10—12 árd. og kl. 1—7 síðd. — Sími. 1121.
Framsóknarmenn, sem staddir eru hér í bænum, en eiga heimili
annarsstaðar, og ekki gjöra ráð fyrir að geta neytt þar atkvæðis-
réttar á kjördegi, eru beðnir að mæta til viðtals á skrifstofunni kl.
9—12 á morgun og mánudag.
Áríðanda er, vegna póstferða, að þeir, sem þurfa að greiða at-
kvæði utan kjörstaðar, gjöri það nú þegar.
Flokksstjómin.
Konungsv&ldið
og stjórnarandstöðuflokkamir.
1 blöðum íhaldsmanna og jafn-
aðarmanna hefir því verið haldið
fram, að Framsóknarflokkurinn
hafi beitt konungsvaldinu til þess
að rjúfa Alþingi og koma í veg
fyrir, að til framkvæmda kæmu
samningar stjórnarandstöðu-
flokkanna um breytingu á kjör-
dæmaskipuninni.
Það liggur í augum uppi, að
þetta skraf um konungsvald í
sambandi við þingrofið er eins
og hvert annað bamahjal. Hlut-
deild konungs í þingrofinu er al-
veg samskonar og hlutdeild hans
í íslenzkri lagasetningu yfirleitt.
íslenzk lög taka ekki gildi fyr en
þau hafa verið undirrituð af
konungi. En í raun og veru hefir
konungur engin áhrif á íslenzka
löggjöf. Staðfesting konungs er
aðeins formsatriði. Það er talið
alveg sjálfsagt mál, að konungur
staðfesti með undirskrift sinni
þau lög, sem samþykkt hafa ver-
ið á Alþingi, og borin eru fram
til undirskriftar af forsætisráð-
herra íslenzka ríkisins.
Undirskrift konungs undir
þingrofstilkynninguna, er vitan-
lega alveg á sama hátt, eingöngu
formsatriði. Þó að það sé að
formi til konungurinn, sem sam-
kvæmt stjómarskránni hefir rétt
til að rjúfa þingið, þá er það í
raun og veru stjómin, sem hefir
þennan rétt. Það er stjórnin,
sem hefir rofið þingið, en til
þess, að þingrofið tæki gildi, varð
hún að fá undirskrift konungs.
Það er ekkert konungsvald,
sem stendur á bak við þingrofið.
Það er vald íslenzku ríkisstjóm-
arinnar. Það er vald þess þing-
meirahluta, sem á sínum tíma
skipaði þessa ríMsstjórn. Það er
vald meira hiuta íslenzkra kjós-
enda við kosningarnar 9. júlí
1927. Þetta vald er það, sem
fellt hefir niður umboð þing-
mannanna og heimtað þjóðardóm
um hina nýju afstöðu milli þing-
flokkanna innbyrðis.
En svo augljóst sem það er,
að þingrofið er konungsvaldinu
algjörlega óviðkomanda, þá er
hitt jafn augljóst, að reynt hefir
verið að fá konungsvaldið til að
hafa áhrif á deilu þá, sem út af
þingrofinu reis.
Eftir að þingið hefir verið rof-
ið á löglegan hátt og umboð þing-
mannanna niður fallin, snúa for-
ingjar stjómarandstöðuflokk-
anna sér beint til konungs 0g
vilja fá haxm til þess að ómerkja
gjörðir íslenzkrar þingi-æðis-
stjómar. Þeir heimta að verða
settir aftur inn í umboð sín með
konungsvaldi. 14 þingmenn úr í-
haldsflokknum og 4 úr jafnað-
armannaflokknum ætla með kon-
ungsúrskurði að taka sér það
vald í hendur, sem kjósendurnir
einir geta veitt.
Ef konungur hefði orðið við
áðumefndum áskorunum, þá
hefði hann freklega misbeitt
valdi sínu gagnvart íslenzkri
þingi’æðisstjóm og íslenzkum
kjósendum.
Konungur misbeitti ekki valdi
sínu.
En sú staðreynd verður ekki
brott numin úr íslenzkri stjóm-
málasögu, að nokkrir menn úr
stjómarandstöðuflokkunum hafa
gjört stórfellda og alvarlega til-
raun til þess, að beita konungs-
valdinu gegn kjósendunum og
knýja fram á þann hátt þjóð-
hættuleg mál, að þjóðinni fom-
spurðri.
Ef Alþingi hefði aftur komið
saman fyrir kosningar, þá hefði
þai’ verið um konungkjörið þing
að ræða en ekki þjóðkjörið.
Ef framhald þingstarfanna
hefði haft í för með sér byltingu
á kjördæmaskipuninni, þá hefði
sú breyting verið konungsráð-
stöfun en ekki þjóðarráðstöfun.
Ef ábyrgðin vegna Sogsvirkj-
unai'innar hefði verið samþykkt
á slíku þingi, þá hefði það verið
ábyrgð konungsvaldsins, en ekki
þjóðarábyrgð, sem veitt var fyrir
þessum 7 miljónum.
Og ef íhaldsmönnum og jafn-
aðarmönnum hefði á þennan hátt
tekizt að sameinast um að mynda
nýtt ráðuneyti, þá hefði það
verið konungkjörin landsstjóm.
Þetta allt eiga kjósendumir að
muna 12. júní næstkomanda,
þegar þeir biðja þá um atkvæðin,
fullti'úarnir fyrverandi, sem ætl-
uðu sér að verða konungkjömir.
-----0----
Húspostillan.
Héðinn er orðinn einskonar
húspostilla á íhaldsheimiliiiu og
vitna hinar einföldu íhaldssálir í
hann í blöðum sínum eins og
sanntrúaðar manneskjur í Vída-
línspostillu. Seinast núna í vik-
unni var sjö sinnum vitnað í
hvað Héðinn hefði sagt í tveggja
dálka grein í Vísi. Allt eru þetta
ómengaðar skammir um Fram-
sóknarflokkinn, sem íhaldið sæk-
ir í þessa nýju húspostillu sína.
Ur bréfi
frá íslendingi erlendis.
íslenzkir bændur!
Aldrei hefir verið háð svo hörð
kosningabarátta á Islandi og sú,
sem nú fer í hönd. Auðvalds- og
embættismannavaldið í Reykja-
vík hefir tekið höndum saman
móti sveitum landsins, og berst
nú með þeim auðvirðilegustu
vopnum sem finnast, móti stjórn
Framsóknarflokksins. — Engra
bragða er látið ófreistað, til þess
að sverta ríkisstjómina í augum
almennings og Alþýðuflokkurinn
hleypur í hælana á íhaldinu og
syngur sömu vísuna. Enginn
hafði búizt við því, að samvinn-
an væri órjúfanleg milli Alþýðu-
flokksins og Framsóknarmanna,
en hitt hafði víst fæstum komið
til hugar, að Alþýðuflokkurinn
gengi í bandalag með fjandmönn-
um alþýðu, — þeim, sem sogið
hafa úr henni merg og bein. Þetta
sýnir aðeins skammsýni for-
ingja Alþýðuflokksins, og mun
að sjálfsögðu hefna sín.
Svo langt gengm- íhaldið í
skrumi fyrir alþýðu, að það telur
sig til lýðveldissinna, beitir því
á sinn annars bera öngul. Það
ræðst á dönsku þjóðina bregður
henni um afskipti á innanlands-
málum Islendinga, enda þótt
danska þjóðin láti slík mál af-
skiptalaus, eins og sjálfsagt er.
Það bregður konungi um einræði
og hlutdrægni í afskiptum hans
af málum íslands, — allt móti
betri vitund, til þess eins, að slá
ryki í augu almennings, — reyna
að koma inn hjá mönnum þeirri
trú, að ríkisstjómin hafi framið
ofbeldi og landráð móti íslenzku
þjóðinni.
Hverjum þeim manni er getur
lesið, er það ljóst, að hér hefir
ekkert það farið fram, af hálfu
ríkisstjórnarinnar, sem ekki var
fullkomlega löglegt, í íullu sam-
ræmi við lög landsins og þing-
ræðislegar venjur í öðrum lönd-
um. Ekkert farið fram annað en
það, að ríkisstjómin óskaði dóms
þjóðarinnar um það, hverjir fara
skyldi með völd í þessu landi, eins
og nú var komið málum. Slíkt
mundi sennilega hver önnur
stjórn hafa gert, er beitt var
þeim brögðum, er íhaldsflokkur-
inn og Alþýðuflokkurinn beittu
stjói’n Framsóknarflokksins.
Og hvaðan stafar þetta hatur
til stjórnarinnar? Það á uppruna
sinn í gerðum þeirra manna, sem
fremstir hafa staðið og standa
ennþá, í flokki Framsóknar-
manna, og þá fyrst og fremst í
gerðum Jónasar Jónssonar. Hann
hefir aldrei hlíft fjárgiæframönn-
um og bröskumm. Og meðan
hann var ráðherra, hristi hann
upp í óreglu og fjármálaóhirðu
embættismanna; hann lét ekki
kúgast af læknafélaginu, hann
setti slagbrand fyrir brennivíns-
reseptin, hann leysti marga
hnúta í skóla- og kennslu-
málum og hefir verið brautryðj-
andi á óteljandi sviðum. Og öim-
ur ástæðan til ofstækisins er sú,
að bændaflokkurinn eykst stöð-
ugt, er að ná rótfestu í þjóðinni,
stendur einmitt nú á þiöskuldin-
um til þess að vera langöflugasti
flokkurinn í landinu. Og stjórn
Framsóknarflokksins hefir verið
sú bezta í garð landbúnaðarins,
sem enn fara sögur af á íslandi.
Islenzkir bændur!
Þegar einhver hætta hefir verið
á ferðum fyrir íslenzku þjóðina,
þá hafa það alltaf verið bændurn-
ir, sem hafa boi'ið hana yfir boð-
ana, og siglt byrðingnmn í höfn.
Nú kemur ennþá til ykkar kasta
að bjarga henni úr klóm embætt-
is- og auðvaldsklíkunnar í Reykja-
vík, ættliða hinnar sömu klíku,
sem ávalt ásótti Jón Sigurðsson
með rógi og lygum. Látið ekki
blekkjast af öskrinu í Reykjavík,
með Jón Þorláksson sem kallara,
og Jón Baldvinsson í tagli hans.
Það skröltir ávalt mest í tómu
vögnunum.
Standið nú sem einn maður ut-
an um þá menn, sem síðan 1916
hafa borið erfiði og þunga dags-
ins, — þá menn, sem þá hvöttu
bændur til kosningafélagsskapar
og til baráttu fyrir bættum kjör-
um landbúnaðar. Standið nú um
þá menn og þann flokk, sem síð-
an 1927 hefir stýrt þjóðarskút-
unni, — stýrt henni svo vel, að
hún hefir aldrei allan þann tíma
farið af réttri leið, og alltaf stað-
izt brotsjóina.
íslenzkir bændur!
Norðurlandaþjóðirnar bíða kosn-
ingaúrslitanna 12. júní með
óþreyju. Þær vita vel ,að það
eruð þið, sem verðið þyngstir á
metunum. Allt veltur nú á því,
hvar þið leggið lóðið. Þessar kosn-
ingar 0™ þær alvörumestu, sem
ennþá hafa farið fram á íslandi.
Stjórn Framsóknarflokksins
hefir siglt þjóðarbyrðingnum síð-
ar 1927, og stýrt vel. Og nú er
það ykkar að sigla honum í höfn.
Vel mættir 12. júní!
Þór.
ólafur Thors
og 300 þúsund krónurnar.
Það lítur út fyrir að lán og ó-
lán ólafs Thors leiki oft á töl-
unni 300 þúsundir. Hann hefir
orðið að sætta sig við að þjóðin
viti, að hann átti þátt í að skip
iö Borg hækkaði um 300 þús. kr.,
og að hið sparsama firma Ólafs
fékk hagnað þennan en hið fá-
tæka föðurland útgjöldin. Næst .
var Ólafur svo óheppinn að selja
til útlanda í sumar sem leið fisk
sem tveir bankar höfðu veð í,
fyrir ca. 300 þús. kr. — Eftir
lögum áttu bankarnii' veðið. En
Ólafur neitar að borga nema með
málssókn, og nú eru báðir bank-
arnir í máli við hann út af þess-
ari fjárfúlgu.
Ólafur þolir illa að minnst sé á
þetta mál, og heldur að hann geti
þaggað niður umræður um
hneyksli þetta með hótunum um
meiðyrðamál. En Ólafi skjátlast
þar mikið, því að mál þetta verð-
ur reifað innan skamms hér í
blaðinu. Almenningi kemur það
mjög við, hvort bankar, sem
landið á, missa 300 þús. kr. af
því Ólafur Thors sér ekki nægi-
legan hagnað í að skila bönkun-
um umtölulaust því fé, sem sam-
svarar veðgildi fiskjar þess, sem
bankamir áttu.
Að lokum var ólafur Thors svo
óheppinn að skrökva því upp í
útvarpsra^ðu á Kaupfélag Eyfirð-
inga, að það hefði fengið 800
þús. kr. að láni úr Búnaðarbank-
anum. Eftirfarandi vottorð sýna
hve lítið má leggja trúnað á það
sem Ólafur segir. Mega það heita
stórlygar sem hér eru leiðréttar.
„tJt af útvarpsræðu hr. ólafs
Thors í gær, þar sem hann tók
það fram, að Búnaðarbankinn
hefði lánað Kaupfélagi Eyfirð-
inga, Akureyri, 300000 kr., skal