Tíminn - 16.05.1931, Blaðsíða 1

©jalbferi
pg afgrei&sluma&ur fimans et
Kannpeia, £>orsteins&óttir.
'iÆfjaroötu 6 a.
Reytiavít.
C í m a n s er í £œf jaraötu 6 a.
(Dpin 6ao,lea,a íl. 9—6
Simt 2353
XV. árg.
Reykjavík 16. maí 1931.
41. blað.
Konungsveldið
og stjórnarandstöðuflokkarnir.
I blöðum íhaldsmanna og jafn-
aðarmanna hefir því verið haldið
fram, að Framsóknarflokkurinn
hafi beitt konungsvaldinu til þess
að rjúfa Alþingi og koma í veg
fyrir, að til framkvæmda kæmu
samningar stjórnarandstöðu-
flokkanna um breytingu á kjör-
dæmaskipuninni.
Það liggur í augum uppi, að
þetta skraf um konungsvald í
sambandi við þingrofið er eins
og hvert annað barnahjal. Hlut-
deild konungs í þingrofinu er al-
veg samskonar og hlutdeild hans
í íslenzkri lagasetningu yfirleitt.
íslenzk lög taka ekki gildi fyr en
þau hafa verið undirrituð af
konungi. En í raun og veru hefir
konungur engin áhrif á íslenzka
löggjöf. Staðfesting konungs er
aðeins formsatriði. Það er talið
alveg sjálfsagt mál, að konungur
staðfesti með ; undirskrift sinni
þau lög, sem samþykkt hafa ver-
ið á Alþingi, og borin eru fram
til undirskriftar af forsætisráð-
herra íslenzka ríkisins.
Undirskrift konungs undir
þingrofstilkynninguna, er vitan-
lega alveg á sama hátt, eingöngu
formsatriði. Þó að það sé að
formi til konungurinn, sem sam-
kvæmt stjórnarskránni hefír rétt
til að rjúfa þingið, þá er það í
raun og veru stjórnin, sem hefir
þennan rétt. Það er stjórnin,
sem hefir rofið þingið, en til
þess, að þingrofið tæki gildi, varð
hún að fá undirskrift konungs.
Það er ekkert konungsvald,
sem stendur á bak við þingrofið.
Það er vald íslenzku ríkisstjórn-
arinnar. Það er vald þess þing-
meirahluta, sem á sínum tíma
skipaði þessa ríMsstjórn. Það er
vald meira hiuta íslenzkra kjós-
enda við kosningarnar 9. júlí
1927. Þetta vald er það, sem
fellt hefir niður umboð þing-
mannanna og heimtað þjóðardóm
um hina nýju afstöðu milli þing-
flokkanna innbyrðis.
En svo augljóst sem það er,
að þingrofið er konungsvaldinu
algjörlega óviðkomanda, þá er
hitt jafn augljóst, að reynt hefir
verið að fá konungsvaldið til að
hafa áhrif á deilu þá, sem út af
þingrof inu reis.
Eftir að þingið hefir verið rof-
ið á löglegan hátt og umboð þing-
mannanna niður fallin, snúa for-
ingjar stjórnarandstöðuflokk-
anna sér beint til konungs og
vilja fá hann til.þess að ómerkja
gjörðir íslenzkrar þingræðis-
stjórnar. Þeir heimta að verða
settir aftur inn í umboð sín með
konungsvaldi. 14 þingmenn úr í-
haldsflokknum og 4 úr jafnað-
armannaflokknum ætla með kon-
ungsúrskurði að taka sér það
vald í hendur, sem kjósendurnir
einir geta veitt.
Ef konungur hefði orðið við
áðurnefndum áskorunum, þá
hefði hann freklega misbeitt
valdi sínu gagnvart íslenzkri
þingræðisstjórn og íslenzkum
kjósendum.
Konungur misbeitti ekki valdi
sínu.
En sú staðreynd verður ekkj
brott numin úr íslenzkri stjórn-
málasögu, að nokkrir menn úr
[
Kafli úr grein eftir Jón ÞoiiákssOn, miveranda íhaldsmann,
í vikublaðmu „Lógrétta", 1908:
„------------Og nafnið á þeirri stefnu er ekki torfundið, því að
hún á sér marga formælendur í öllum þingstjórnarlöndum, þótt
enginn hafi viljað við hanakannast hér tilþessa.
Þeir, sem þessari stefnu fylgja í öðrum löndum, kalla sjálfa sig
í h a 1 d s m e n n, en eru löngum nefndir af mótstöðumönnum sínum
afturhaldsmenn.
Það eru venjulega hinir efnaðri borgarar í
hverju þjóðfélagi, sem fylla íhaldsflokkinn. Þeir
eru ánægðir með sinn hag, og finna þess vegna ekki
að þörf sé breytinga eða bóta á hag þjóðarinnar
¦ og vilja ekki láta heimta af sér skatta í því skyni.
Framfara- og umbótaflokkana skipa aftur þeir efnalitlu, sem finna
að þjóðfélagið þarf að gera margt og mikið til þess að bæta Iífsskil-
yrði alþýðunnar; sömu stefnu fylgja og þeir meðal
efnaðri .manna, .sem einblína ekki á sína eigin
pyngju, .heldur hafa hag þjóðarinnav í heild
sinni fyrir augum.
íhaldsmenn semja í öllum löndum stefnuskrár sínar þannig, að
þær gangi sem bezt í augu almennings, því að á því veltur fylgið.
Þess vegna segja þeir ekki:
Við viljum enga nýja vegi, ekki talsíma, ekki járnbrautir, ekki
hafnir, kærum okkur ekki um alþýðuskóla o. s. frv.; ef þeir segðu
þetta, fengju þeir sem sé lítið fylgi. Þeir segja aðeins sem svo: Við
viljum fara sparlega með landsfé, við viljum styðja gætilega f jár-
málastefnu, við viljum ekki hleypa okkur í skuldir.
Þeir vita það ofurvel, að ef þeir geta passað að þjóðin konúst ekki
í landssjóðinn, þá fær þjóðin hvorki alþýðuskóla, járnbrautir, hafn-
ir eða annað slíkt, sem hún telur sig þurfa, eri þeir, íhaldsmennirnir,
halda, að hún geti án verið.
Þetta er eyrnamark reglulegs afturhaldsflokks, hverju nafni sem
hann kýs að nefna sig, vantrú á landinu, að það svari arði, ef synir
þess vilja kosta upp á að hlynna að því og vantrú á þjóðinni, aS
hún sé fær um að nota sér þær lyftistengur á leiðinni til hagsældar
og sjálfstæðis, sem aflmestar hafa reynst annarsstaðar.------------"
stjórnarandstöðuflokkunum hafa
gjört stórfellda og alvarlega til-
raun tii þess, að beita konungs-
valdinu gegn kjósendunum og
knýja fram á þann hátt þjóð-
hættuleg mál, að þjóðinni forn-
spurðri.
Ef Alþingi hefði aftur komið
saman fyrir kosningar, þá hefði
þar verið um konungkjörið þing
að ræða en ekki þjóðkjörið.
' Ef framhald þingstarfanna
hefði haft í för með sér byltingu
á kjördæmaskipuninni, þá hefði
sú breyting verið konungsráð-
stöfun en ekki þjóðarráðstöfun.
Ef ábyrgðin vegna Sogsvirkj-
unarinnar hefði verið samþykkt
á slíku þingi, þá hefði það verið
ábyrgð konungsvaldsins, en ekki
þjóðarábyrgð, sem veitt var fyrir
þessum 7 miljónum.
Og ef íhaldsmönnum ogjafn-
aðarmönnum hefði á þennan hátt
tekizt að sameinast um að mynda
nýtt ráðuneyti, þá hefði það
verið konungkjörin landsstjórn.
Þetta allt eiga kjósendurnir að
muna 12. júní næstkomanda,
þegar þeir biðja þá um atkvæðin,
fulltrúarnir fyrverandi, sem ætl-
uðu sér að verða konungkjörnir.
Ur bréfi
frá íslendingi erlendis.
Húspostillan.
Héðinn er orðinn einskonar
húspostilla á íhaldsheimilihu og
vitna hinar einföldu íhaldssálir í
hann í blöðum sínum eins og
sahntrúaðar manneskjur í Vída-
línspostillu. Seinast núna í vikr
unni var sjö sinnum vitnað í
hvað Héðinn hefði sagt í tveggja
dálka grein í Vísi. Allt eru þetta
ómengaðar skammir um Fram-
sóknarflokkinn, sem íhaldið sæk-
ir í þessa nýju húspostillu sína.
Islenzkir bændur!
Aldrei hefir verið háð svo hörð
kosningabarátta á Islandi og sú,
sem nú fer í hönd. Auðvalds- og
embættismannavaldið í Reykja-
vík hefir tekið höndum saman
móti sveitum landsins, og berst
nú með þeim auðvirðilegustu
vopnum sem finnast, móti stjórn
Framsóknarflokksins. — Engra
bragða er látið ófreistað, til þess
að sverta ríkisstjórnina í augum
almennings og Alþýðuflokkurinn
hleypur í hælana á íhaldinu og
syngur sömu vísuna. Enginn
hafði ibúizt við því, að samvinn-
an væri órjúfanleg milli Alþýðu-
flokksins og Framsóknarmanna,
en hitt hafði víst fæstum komið
til hugar, að Alþýðuflokkurinn
gengi í bandalag með fjandmönn-
um alþýðu, — þeim, sem sogiö
hafa úr henni merg og bein. Þetta
sýnir aðeins skammsýni for-
ingja Alþýðuflokksins, og mun
að sjálfsögðu hefna sín.
Svo langt gengur íhaldið í
skrumi fyrir alþýðu, að það telur
sig til lýðveldissinna, beitir því
á sinn annars bera öngul. Það
ræðst á dönsku þjóðina bregður
henni um afskipti á innanlands-
málum Islendinga, enda þótt
danska þjóðin láti slík mál af-
skiptalaus, eins og sjálfsagt er.
Það bregður konungi um einræði
og hlutdrægni í afskiptum hans
af málum Islands, — allt móti
betri vitund, til þess eins, að slá
ryki í augu almennings, — reyna
að koma inn hjá mönnum þeirri
trú, að rikisstjórnin hafi framið
K osningaskrif stof a
Fram sókn arf lokksins
er tekin til starfa í Sambandshúsinu. — Opin fyrst um sinn kl.
10—12 árd. og kl. 1—7 síðd. — Sími. 1121.
Framsóknarmenn, sem staddir eru hér í bænum, en eiga heimili
annarsstaðar, og ekki gjöra róð fyrir að geta neytt þar atkvæðis-
réttar á kjördegi, eru beðnir að mæta til viðtals á skrifstofunni kl.
9—12 á morgun og mánudag.
Áríðanda er, vegna póstferða, að þeir, sem þurfa að greiða at-
kvæði utan kjörstaðar, gjöri það nú þegar.
Flokksatjórnin,
ofbeldi og landráð móti íslenzku
þjóðinni.
Hverjum þeim manni er getur
lesið, er það ljóst, að hér hefir
ekkert það farið fram, af hálfu
ríkisstjómarinnar, sem ekki var
fullkomlega löglegt, í fullu sam-
ræmi við lög landsins og þing-
ræðislegar venjur í öðrum lönd-
um. Ekkert farið fram annað en
það, að ríkisstjórnin óskaði dóms
þjóðarinnar um það, hverjir fara
skyldi með völd í þessu landi, eins
og nú var komið málum. Slíkt
mundi sennilega hver önnur
stjórn hafa gert, er beitt var
þeim brögðum, er íhaldsflokkur-
inn og Alþýðuflokkurinn beittu
stjórn Framsóknarflokksins.
Og hvaðan stafar þetta hatur
til stjórnarinnar ? Það á uppruna
sinn í gerðum þeirra manna, sem
fremstir hafa staðið og standa
ennþá, í flokki Framsóknar-
manna, og þá fyrst og fremst í
gerðum Jónasar Jónssonar. Hann
hefir aldrei hlíft fjárglæframönn-
um og bröskurum. Og meðan
hann var ráðherra, hristi hann
upp í óreglu og fjármálaóhirðu
embættismanna; hann lét ekki
kúgast af læknafélaginu, hann
setti slagbrand fyrir brennivíns-
reseptin, hann leysti marga
hnúta í skóla- og kennslu-
málum og hefir verið brautryðj-
andi á óteljandi sviðum. Og önn-
ur ástæðan til ofstækisins er sú,
að bændaflokkurinn eykst stöð-
ugt, er að ná rótfestu í þjóðinni,
stendur einmitt nú á þröskuldin-
um til þess að vera langöflugasti
flokkurinn í landinu. Og stjórn
Framsóknarflokksins hefir verið
sú bezta í garð landbúnaðarins,
sem enn fara sögur af á Islandi.
Islenzkir bændur!
Þegar einhver hætta hefir verið
á ferðum fyrir íslenzku þjóðina,
þá hafa það alltaf verið bændurn-
ir, sem hafa borið hana yfir boð-
ana, og siglt byrðingnum í höfn.
Nú kemur ennþá til ykkar kasta
að bjarga henni úr klóm embætt-
is- og auðvaldsklíkunnai' í Reykja-
vík, ættliða hinnar sömu klíku,
sem ávalt ásótti Jón Sigurðsson
með rógi og lygum. Látið ekki
blekkjast af öskrinu í Reykjavík,
með Jón Þorláksson sem kallara,
og Jón Baldvinsson í tagli hans.
Það skröltir ávalt mest í tómu
vögnunum.
Standið nú sem einn maður ut-
an um þá menn, sem síðan 1916
hafa borið erfiði og þunga dags-
ins, — þá menn, sem þá hvöttu
bændur til kosningafélagsskapar
og til baráttu fyrir bættum kjör-
um landbúnaðar. Standið nú um
þá menn og þann flokk, sem síð-
an 1927 hefir stýrt þjóðarskút-
unni, — stýrt henni svo vel, að
hún hefir aldrei allan þann tíma
farið af réttri leið, og alltaf stað-
izt brotsjóina.
íslenzkir bændur!
Norðurlandaþjóðirnar bíða kosn-
ingaúrslitanna 12. júní með
óþreyju. Þær vita vel ,að það
eruð þið, sem verðið þyngstir á
metunum. Allt veltur nú á því,
hvar þið leggið lóðið. Þessar kosn-
ingar eru þær alvörumestu, sem
ennþá hafa farið fram á Islandi.
Stjórn Framsóknarflokksins
hefir siglt þjóðarbyrðíngnum síð-
ar 1927, og stýrt vel. Og nú er
það ykkar að sigla honum í höfn.
Vel mættir 12. júní!
Þór.
Ólafur Thors
og 300 þúsund krónurnai'.
Það lítur út f yrir að lán og ó-
lán Ólafs Thors leiM oft á töl-
unni 300 þúsundir. Hann hefir
orðið að sætta sig við að þjóðin
viti, að hann átti þátt í að skip
i6 Borg hækkaði um 300 þús. kr.,
og að hið sparsama firma Ólafs
fékk hagnað þennan en hið fá-
tæka íoðurland útgjöldin. Næst
var Óiafur svo óheppinn að selja
tii útlanda í sumar sem leið fisk
sem tveir bankar höfðu veð í,
iyrir ca. 300 þús. kr. — Eftir
lögum áttu bankarnir veðið. En
Ólaf ur neitar að borga nema með
málssókn, og nú eru báðir bank-
arnir í máli við hann út af þess-
ari fjárfúlgu.
Ólafur þolir illa að minnst sé á
þetta níál, og heldur að hann geti
þaggað niður umræður um
hneyksli þetta með hótunum um
meiðyrðamál. En Ólafi skjátlast
þar mikið, því að mál þetta verð-
ur reifað innan skamrns hér í
blaðinu. Almenningi kemur það
mjög við, hvort bankar, sem
landið á, missa 300 þus. kr. af
því Ólafur Thors sér ekki nægi-
legan hagnað í að skila bönkun-
um umtölulaust því fé, sem sam-
svarar veðgildi fiskjar þess, sem
bankarnir áttu,
Að lokum var ólafur Thors svo
óheppinn að skrökva því upp í
útvarpsræjðu á Kaupfélag Eyfirð-
inga, að það hefði fengið 300
þús. kr. að láni úr Búnaðarbank-
anum. Eftirfarandi vottorð sýna
hve lítið má leggja trúnað á það
sem ólaf ur segir. Mega það heita
stórlygar sem hér eru leiðréttar.
„Út af útvarpsræðu hr. ólafs
Thors í gær, þar sem hann tók
það fram, að Búnaðarbankinn
hefði láfiað Kaupfélagi Eyfirð-
inga> Akureyri, 300000 kr., skal