Tíminn - 28.05.1931, Blaðsíða 1
0)aíbfeti
og af$rei&sluma6ur Címans er
Kannncics þorsteinsfcóttir,
Ccríjargötu 6 a. 2?eyfjauíf.
^fgteifcsía
iE í m a u s cr i €cef jargötu 6 a.
©pin öagle^a fl. 9—6
Stmi 2353
XV. fcrg.
Reykjavík, 28. maí 1931.
Aukablað 1.
SsdíI uirkjal ái rikisábytgðar
Ihaldið heimtar að haldið sé leyndum mikilsverðum þáttum
málsins þar til eftir kosningar.
Framsótn og „liinirí6
Jakob Möller, Magnús Jónsson,
Einar Amórsson, og allur flokk-
ur Mbl. hefir barist móti Sig-
urði Jónassyni, er manna mest
hefir þokað virkjun Sogsins á-
leiðis. Ólafur Fi-iðriksson upp-
lýsti í útvarpsræðu, að íhaldið í
bæjarstjóminni hefði 16 sinnum
tafið eða drepið virkjunarmál
Sogsins í bæjarstjórninni.
Loks kom að því að verkfræð-
ingar og sementskaupmenn í-
haldsins fóra að sjá, að betra
væri að athuga Sogið. Gott var
að fá þar vinnu fyrir atvinnu-
lausa verkfræðinga. Jón Þorláks-
son frétti að til mála gæti kom-
ið að byggja voldugan sements-
garð við Sogið og að í þann garð
og ýmsar umbúðir þyrfti 200
þús. kr. virði af steinlími.
Virkjun Sogsins fór að hafa
ýmsa kosti, líka fyrir leiðtoga í-
haldsins.
Svo er Jakob Möller sendur til
útlanda í haust sem leið til að
útvega peninga að láni. Jónas
Jónsson var þá nýfarinn utan í
lánserindum fyrir landið. Ihaldið
hafði ekki beðið vel fyrir því
máli. thaldið hafði látið blöð sín
prédika, að erlendis tryði eng-
inn landinu fyrir peningum. Og
Jakob Möller tók sig til og skrif-
aði í Vísi langar greinir um að
Björgvinjarbær í Noregi hefði
meira traust en ísland. Það bæj-
arfélag fengi lán en ísland ekki.
Nú fór svo, að lán það sem
Jónas Jónsson undirbjó fékst og
það með góðum kjörum. Tveir
stórbankar í mesta peningalandi
álfunnar voru fúsir að lána Is-
landi allstórt ríkislán — til
framfara á íslandi. Jónas Jóns-
son er eini íslenzkur stjórnmála-
maður sem hefir sjálfur undir-
búið slíka framkvæmd fyrir land
sitt. Jón Þorláksson varð að fá
mann í Danmörku til að útvega
veðdeildarlán þar, og jafnvel lán-
ið í húsið í Pósthússtræti. Eng-
inn íslenzkur ráðherra hefir ver-
ið vesalli og getulausari að afla
fjár erlendis heldur en Jón Þor-
láksson, nema ef frá er tekinn
Magnús Guðmundsson, sem hafði
Pál Torfason og kúlu-Andersen
sem trúnaðannenn landsins 1921.
Jakob Möller átti ekki að
ganga betur en M. Guðm. og Jóni
Þorlákssyni um útvegun láns-
fjár. Hann var að vísu snúinn
yfir í það að vilja virkja Sögið.
Hann var orðinn einskonar verk-
færi hjá Sigurði Jónassyni, leið-
toga socialista í málinu. Nú
kemur Jakob út og fer að leit-
ast eftir peningum fyrir Reykja-
vík. En svörin voru óskemmti-
leg.
Eftir því sem Jakob segist
sjálfum frá, vildi enginn lána
Reykjavík peninga. En ef ís-
lenzka ríkið vildi ganga í ábyrgð
fyrir Reykjavík, þá gat lánið
fengist. En vond voru kjörin
samt — miklu verri en þau sem
landið sjálft gat fengið handa
sér. Svo litla trú höfðu nábúa-
þjóðirnar á fjármálastjóm í-
haldsins.
Framsóknarstjómin og Jónas
Jónsson sér 1 lagi, hafði þannig
borið gæfu til að leysa úr íáns-
þörf landsins. En íhaldið í Rvík
og Jakob Möller sér í lagi höfðu
beðið hiná mestu hrakför við
hina almennu og skilyrðislausu
neitun, sem Jakob Möller fékk
utanlands í haust. En nú er það
á vitorði bæjarstjórnar og alveg
sér í lagi á vitorði Möllers, að
hægt er aS virkjá Sogið án ríkis-
ábyrgðar. Það er hægt að fá
stórt og voldugt erlent firma til
að virkja Sogið. Það er hægt að
tryggja Reykjavík og Hafnar-
firði verð rafmagns miklu lægra
en það er nú. Þáð er hægt að
tryg'gja þessum bæjum rétt til
að kaupa allt fyrirtækið með
sannvirði hvenær sem er. Það er
hægt að tryggja Reykjavík hlut-
deild í þeim gróða, sem fyrir-
tækið kann að hafa, jafnvel með-
an fyrirtækið er einkaeign.
Allt þetta getur fengist án
þess að Jakob Möller eða Jón
Þorláksson hafi svo mikið sem
rétt út fingur til að ýta málinu
áfram. Ihaldið hefir sofið, eins og
vant er — beðið eftir að aðrir
gerðu eitthvað, sem það gæti
grætt á.
Og nú er hægt að virkja Sogið,
með hagstæðum kjöram fyrir
Reykjavík. Og frumkvæði ein-
staklingsins getur þar notið sín.
Skyldu Vísir og Mbl. nú bila?
Skyldu þau nú svíkja sinn eiginn
málstað og heimta að socialistisk-
ur bæjar- og ríkisrekstur verði á
Soginu ?
Við skulum nú sjá hvað setur!
----Q-----
Sjálfstæðisskraf íhaldsins.
Eitt helzta vígorð íhaldsmanna
i kosningabardaga þeim, sem nú
er háður, er á þessa leið: Við
erum sjálfstæðismenn, en Fram-
sókn fylgir dönsku valdi. Gam-
anblaðið „Spegillinn11 sýnir þetta
kosningaglamur íhaldsins með
því, að sýna mynd af foringj-
um flokkanna gangandi til kosn-
inga, og lætur blaðið Jón Þorl.
ganga undir íslenzkum fána, en
Tr. Þ. undir dönskum. Hefir
„Speglinum“ tekizt að koma hér
með greipilegasta öfugmæli, sem
fundizt hefir hér á landi, og
segi menn svo, að það sé aldrei
fyndið!
Nú veit alþjóð, að ekkert,
nema ef vera skyldi fjánnála-
skraf, fer íhaldinu jafnilla og þáð
að hæla sér af sjálfstæðishug og
þjóðrækni. íhaldsmenn hafa lam-
að fjárhagslegt sjálfstæði þjóð-
ar vorrar, með gálausri meðferð
fjármuna. Höfuðmálgagn íhalds-
ins heitir manna á meðal „danski
Moggi“ og gengur á dönskum
„krukkum“, um máifæri og hugs-
un. Foringjar „Sjálfstæðisflokks-
ins“ á gásalöppum eru allir meira
og minna bendlaðir við danskt
blóð og danska og erlenda hags-
muni. Og- því nær allir danskir
menn á landi hér fylgja íhaldinu
að málum.
Eitt, og aðeins eitt, „sjálf-
stæði“ styður íhaldið, og það af
hjarta: Sjálfstæði Kveldúlfs og
annarra stóratvinnurekenda gagn-
vart ríkinu.
Lengi vel voru þrír flokkar hér
á landi, sem töldu sig andstæð-
inga íhaldsins. Jakob Möller og
Sig. Eggerz stýrðu einum flokkn-
um, en Héðinn Valdimarsson öðr-
um. Framsókn var hinn þriðji.
Lengi vel var kjörorð allra
þessara flokka, að íhaldið væri
óhafandi í stjórn bæjar og lands-
mála. Sig. Eggerz reyndi í því
skyni að fella Knút sem borgar-
stjóra. Jakob Möller tókst að fella
Jón Magnússon sem þingmann
hér í bænum. Og socialistamir
hafa jafnan haft stór orð um að
þeir væru á móti íhaldinu. Og
mikill hluti verkamanna og sjö-
manna hafa trúað að svo væri.
Framsókn hefir játað í orði en
einkum í verki að hún væri á
móti íhaldinu. Með kaupfélögun-
um var reistur múr móti of háu
smásöluverði. Með Sambandinu
var ofurveldi heildsalanna brotið.
í bankamálunum hefir Framsókn
opnað almenningi aðgang að
veltufé. I heilbrigðismálunum hef-
ir Framsókn rekið á flótta upp-
reisnarher læknanna. Annars ætl-
aði félag læknanna að kúga al-
menning undir ranglæti sitt. I
réttarfarsmálunum hefir Fram-
sókn gert alla jafna fyrir lögun-
um. Stóra fjársvikaramir verða
nú eins og litlir sauðaþjófar að
láta dóm ganga um afbrot sín, og
þola dóm eftir verðleikum.
Ihaldið hefir staðið með kyr-
stöðunni og spillingunni í öllum
myndum. Það vildi láta reka
bankana þannig, að Stefán Th.,
Copland, Loftur í Sandgerði og
Sæmundur Halldórsson gætu leik-
ið sér með miljónir af veltufé
landsmanna. Það vildi láta um-
gangast gj aldþrotamenn og fjár-
prettara eins og Jóhannes Jó-
hannesson lýsir í bréfi sínu til
Jóns Magnússonar. Það veitti
Einari Jónassyni Barðastrandar-
sýslu. Það eyddi 300 þús. kr. að
óþörfu í berklakostnað á ári, aðal-
lega til að þóknast vissum mönn-
um í læknastétt. Ihaldið útþrælk-
aði sjómenn á toguranum með of
langri vinnu og of litlum svefni,
unz Framsókn lagði hönd að því
að frelsa erfiðismennina úr klóm
þeirra. Á sjúkrahúsunum var
ástatt hjá íhaldinu eins og kunn-
ugt er frá Vífilstöðum, þar sem
tímunum saman lá við uppreisn
út af matnum, en Fjóla var látin
sitja og kaup hennar hækkað. Á
holdsveikraspítalanum vora sjúk-
lingarnir látnir borða við „email-
eraðan“ blikkborðbúnað, og af
hinum margháttuðu skellum og
blettum, og sprungum sem við
margra ára notkun kom í þennan
þriflega borðbúnað, þekkti þjón-
ustufólkið sundur hvaða dall hver
sjúklingur átti. Maturinn, sem
sjúklingamir fengu var eins og
fangaviðurværi á miðöldunum.
Sjúklingar, sem dvalið hafa um
30 ár á Lauganesi hafa ekki
fengið nema smjörlíki ofan á
brauð, og víst aldrei eða sama
sem aldrei fengið kjöt, ost eða
kæfu með brauðinu og smjörlík-
inu. Framsóknarstjórnin keypti í
vor borðbúnað frá Þingvallahá-
tíðinni handa hinum vam-æktu
sjúklingum á Laugamesi, og
mælti svo fyrir að þeir skyldu
hafa sama mat og hjúkrunar-
fólkið. Hefir sjúklingunum fund-
ist eins og væru þeir fluttir úr
fangelsi í hvfldarheimili við
þessar og margar aðrar umbæt-
ur, sem Framsókn lét gera á að-
stöðu Laugarnesbúa.
Aðferð Framsóknar og íhalds
við sjúklingana í Laugarnesi
bregður ljósi yfir stefnu og
vinnubragðamun flokkanna. I-
haldið kúgar þá sem eru minni
máttar. Framsókn verndar smæl-
ingjana, hvort sem þeir eru
sjúklingar í spítala, umkomu-
lausir fangai', eða ekkjur og
munaðarleysingjar, sem eiga fé
sitt geymt í umsjá seinheppi-
legra skiftaráðenda.
Allur almenningur finnur að í-
haldið er samábyrgð sérhags-
munamanna móti almennum
hagsmunum. Þess veg-na eru allir
hugsandi menn á móti íhaldinu.
Fyrst var þessi andstaða í þrc-rn
flokkum. Hinir frjálslyndu, Al-
þýðuflokkurinn og Framsókn. I-
haldið sótti á. Og það gleypti
fyrst hina frjálslyndu. Jakob-
Möller og iSig. Eggerz voru „her-
teknir“ og eru núi fangar hjá í-
haldinu, og vinna urn leið skyldu-
verk fyrir hina nýju húsbændur.
Ihaldið sótti enn fram. Og því
tókst að sigra leiðtoga socialist-
anna, Héðinn Valdimarsson.
Hann var líka hnepptur í fang-
elsi og ánauð eins og Jakob
Möller. Hann var sýndur í
„böndum“ hinnar nýju áþjánar á
svölum Alþingishússins. ólafur
Thors, óstýrilátasti og ósvífnasti
andstæðingur fátæklinganna í
landinu, lýsti innlimun Héðins
með því að lýsa yfir, að nú væru
þeir í „einum flokki“.
Ihaldið gat sigrað Héðinn og
fáeina af leiðtogum verkamanna.
En það gat ekki vilt verkamönn-
unum sýn. Þeir vildu ekki fara
á eftir Möller, Eggerz og Héðni
inn í þrældómsbás íhaldsins.
Verkamennirnir vissu, að frá í-
haldinu ' áttu þeir einkis nema
ills að vænta. Þess vegna vilja
þeir ekki vinna með íhaldinu og
ekkert með það hafa.
Framsókn stendur ein eftir
sem málsvari almennings gagn-
vart íhaldinu. Jakob Möller,
Eggerz og Héðinn hafa verið
teknir til fanga. Og Framsókn
mun aldrei takast í hendur við
Ólaf Thors á þinghússvölunum
og lýsa yfir að þar sé um eina
hjörð og einn hirði að íæða.
Fyrir almenning í Reykjavik
sem hingað til hefir haft óbeit á
íhaldinu, er ekki nema um einn
flokk að ræða sem unt er að
styðja. Það er Framsókn. Hún
mun aldrei styðja íhaldið, aldrei
íhaldsstjóm, aldrei bráðabirgðar-
stjórn með íhaldinu. Þeir kjós-
endur, sem vilja láta atkvæði
sitt verða til að lama íhaldið, og
til að halda niðri stjórnarstefnu
þess, hafa nú orðið ekki nema
einn griðastað. Og sá griðastað-
ur er Framsóknarflokkurinn.
Reykvíkingur.
-----0----
Framsóknarfélag Reykjavíkur
hélt fund s. 1. þriðjudagskvöld.
Jónas Jónsson flutti þar snjallt
erindi um afstöðu flokksins til
Rvíkur.
Jakob Möller
og Morgunblaðið
Tíminn álítur rétt að minna
stuðningsmenn Vísis og Mbl. á
það hvaða álit Mbl. og lið þess
hafði á Jakob Möller fyr á ár-
um. Nú verður Jakob að fá ná-
lega allt fylgi sitt frá íhaldinu,
sem hann hefir sjálfur lýst með
hæðilegum orðum, og sem sann-
arlega sýndi honum ekki meira
traust. Hér fara á eftir nokkrar
tilvitnanir í Mbl., sem sýna
hvaða álit blaðið hefir haft á
Jakob Möller. Sú skoðun getur
ekki hafa breyzt á eðlilegan
hátt á skömmum tíma. Jakob
Möller er án efa að gáfum, þekk-
ingu og mannkostum mjög líkur
)->ví sem hann var 1927. Ef hann
var þá uppboðsvara og verðið
auglýst á sölustað, nánar tiltekið
Alþingi, þá hlýtur hið sama að
gilda um Jakob ennþá. Hér
fylgja þá nokkur velvalin um-
mæli Mbl. um Jakob, sem sýna
hve mikið traust íhaldið hafði á
drengskap og manndóm Jakobs
1927:
Um íramboð Jakobs Möllers
1927 segir Morgunbl. 12. júní
það ár:
„Framboð Sig. Eggerz manna
er á þá leið, að eigi þarf að
búast við, að sá flokkur eigi
annað eftir en útgönguversið.
.. . Framboðslisti J. M. er hinn
spaugilegasti. Hann hefir auð-
sjáanlega ekki ætlað að brenna
sig á því soðinu að leita fylgis
um of utanhúss ... um skeið
var Jakob all aðsúgs- og áhrifa-
mikill hér í höfuðstaðnum. Nú
hefir hann ekki öðru til að
dreifa en heimafólki Vísis.
„Grunntónn tilverunnar er mein-
laust grín“, segir Þorbergur".
29. júní s. á. segir Mbl.:
„Ef J. M. ætlar sér í raun og
veru að komast á þing og fram-
boð hans er annað en þráanudd
við kjósendur, sem vitanlega era
honum afhuga, væri honum nær
að láta þess getið í blaði sínu
hver stefnumál hans eru og
hvaða erindi hann þylrist eiga
iim í þingið, í staðhm fyrir að
pexa eins og hann gerir nú dag-
lega um það, hverskonar hrossa-
kaup hann hafi haft í frammi
við undanfarnar kosningar. Með-
an frjálslyndi hans lýsir sér að-
allega í hinni „frjálsu aðferð“
hans, hvernig hann snýr sinni
pólitísku snældu til þess að fala
sér þeirra bitlinga sem í boði
eru — meðan hann í augum al-
meimings er ekki annað en af-
dankað pólitískt uppboðsgóss er
erfitt a& skilja að hann, jafn-
vel hann sjálfur, geti séð axman
tilgang með vafstri sínu en að
þvælast fyrir ...“
2. júlí s. á. segir Mbl.:
„Frjálslyndistal Jakobs í barna-
skólaportinu og annarsstaðar er
ekkert annað en glamur út í
loftið. Við þá stefnu hans eru
engin áhugamál tengd nema
þetta, að koma sjálfum sér á
þing og núverandi landsstjóm
frá völdum ... Þegar litið er á
flokkaskiptinguna eins og hún
er nú, er ómögulegt annað að
■segja en Jakob M. misbjóði þol-
inmæði reykvískra kjósenda
með því að ætlast til þess að
þeir kjósi hann nú‘.‘