Tíminn - 04.06.1931, Blaðsíða 2

TIMINN
Það sem Jakob
hefir gert
Hann hefir verið eftirlitsmað-
ur banka og sparisjóða með 16
þús. króna árslaunum. En hvem-
ig hefir svo eftirlitið verið. Al-
drei hefir heyrst neitt um það
frá Jakob, að ekki mætti halda
áfram að lána Sæmundi í Stykkis-
hólmi/ Stefáni Th. og fleirum.
þótt vitanlegt sé um þá báða að
strax um 1920 skulduðu þeir
miklu meira en öllum eignum
þeirra nam er yfir lauk og hætt
var að lána þeim, En á „eftirlits-
árum“ Jakobs hafa þessir menn
fengið að margfalda skuldir sín-
ar líklega 10 sinnum á við eign-
imar hvor um sig.
En Jakob hafði eftirlitið, og
líkaði þetta vel.
Líklega hefir það verið ærin
raun fyrir Jakob að koma sér
hjá því að veita því athygli, að
skuldatöp St. Th. og Sæmundur
ui'ðu svona mikil meðal annars
vegna þess að þeir lögðu fé í
blaðaútgáfu íhaldsins.
Og því síður mun honum hafa
skilist það, að lánin til 'þessara
manna voru einskonar viðhalds-
kostnaður á þingmennsku Jó-
hannesar á Seyðisfirði og Stein-
sens á Snæfellsnesi.
Hvað þá að hann kæmi auga á
það, að hinir þáverandi pólitísku
andstæðingar hans vom að fara
með íé almennings eins og þefr
ættu það, til þess eins að geta
laíað á pólitískum yfirráðum í
landinu.
En svo kom það íyrir, áð
Jakob iagöi i iangferð og var
iengr aö neiman. Var- þá annar
maöur settur til þess að gegna
starfi hans.
Hvaö kom þá upp úr kaíinu, t.
d. austur á Seyðisíirði.
Pá vaið uppvíst, að Ciaessen
haföi iátiö Eyjólí útbússtjóra
lána Stefáni Th. bróður sínum
merr en helminginn af öilu því íé
sem útbuið haíði yfir að ráða,
eða meir en 2 miij. króna. Þaö
varð ennfremur uppvíst að meg-
iníð af þessu mikia fé var gjör-
tapað.
Ur þessu kom það smátt og
smátt í ljós, að bankastjórn
Ciaessens og Eggerz mundi vera
alveg einstölc í sinni röð. Höfuð-
einkenni bankastjómai' þessara
manna var þaö, að þeir innheimtu
fé með harðri hendi frá skila-
mönnunum til þess að lána það
aítur vanskiiamönnum, sem full-
víst var að aldrei mundu geta
borgað af því nokkurn eyri!
Og yfir þessum fjármálavötn-
um sveif hið alt sjáandi eftirlits-
auga Jakobs Möllers, allt þangað
til að hann hvarf austur til Finn-
iands, og sjá, þetta var allt eins
og það átti að vera.
Er það nokkuð undarlegt, þótt
Jakob Möller telji sig ekki ör-
uggan nema í efsta sæti íhalds-
listans við alþingiskosningar.
En það er ekki undarlegt, að
slikur maður skuli hafa átt kost
á efsta sæti stærsta stjórnmála-
fiokksins í Reykjavík!
Fólkið fer að eins og guð
þegar það velur sér þingmenn
— það skapar í sinni mynd. Það
er að segja ef það fær að ráða.
Hefir það vahð sér Jakob Möll-
er og Einar Arnórsson. Hafa
borgaramir í Reykjavík, hinir
fjölmörgu kjósendur íhaldsfiokks-
ins, hafa þeir óskað eftir að
þessum mönnum yrði falið um-
boð sitt?
Nei.
En það eru þeir menn sem
staðið hafa við hlið Claessens í
fjárstjórninni á Islandsbanka,
sem hafa ráðið því að þessir
menn yrðu í kjöri.
Það er viðurkenning — Það
er þakklæti fyrir hið sljóskygna
auga bankaeftirlitsmannsins,
Jakobs Möllers á undanfömum
árum, sem veldur því, að ein-
mitt þessir menn og ekki aðrir
eru í framboði fyrir mikinn hluta
af borgurunum í Reykjavík.
Kr,
Alit Framsóknar
erlendis
Leiðtogar íhaldsins era af-
brýðissamir yfir því, að Fram-
sóknarstjómin og Framsóknar-
flokkurinn sé í meira áliti hjá
eiiendum þjóðum er við ísland
skifta, heidur en íhaldsmönnum
finnst skemmtilegt. Þetta er því
meira áberandi þar sem íhalds-
flokkurinn hefir mætt kulda og
oft beinlínis orðið frægur fyrir
axarsköft sín, er um hefir frézt
tii útlanda.
Þessi munur á áliti flokkaxma
stafar af breytni flokkanna. I-
haldsmenn reyndu lengi vel. að
koma sér í mjúkinn hjá Dönum
með takmarkalausri auðmýkt.
Jóhannes Jóhannesson sagði um
einhvem góðan hlut frá Dönum:
„Vi tager i mod det med glæde“.
Jón Magnússon sýndi sjálfstæði
sitt 1921 og 1926 gagnvart kon-
ungi og hinum dönsku hermönn-
mn á þann hátt, að þjóðin man
það enn. Og um Jón Þorláksson
er vitað, að hann er fæddur inn-
limunarmaður, og þykist hami
aldrei geta komist í nógu inni-
legt samband við afturhaldið í
Danmörku.
Einkenni íhaldsleiðtoganna í
framkomu þeirra gagnvart öðr-
um þjóðum hefir verið kjark-
leysi og vesaldómur. Þeir hafa
litið takmai’kaiaust upp til Dana
og aiis sem danskt er. Jóhannes
bæjarfógeti er gott dæmi um
þennan hugsunarhátt. Annað
dæmi er Björn Kristjánsson
bankastjóri. Hann og hans
banld höfðu lengi skifti við
Lanctmandsbankann. En Björn
dreymdi aldi'ei um að fá að tala
viö eins háttsetta persónu og
Giuchstad. Aikunnugt er mn
kjark Jóns Magnússonar og M.
Guðmundssonai', er þeir þorðu
ekki til London í lántökuerind-
um, heidur sendu Pál Torfason
og Kúiu-Andersen.
Þessi eymd og vesalmeimska
varð auðvitað til þess, að erlend-
ir menn, sem kymitust þessum
leiðtogum íslenzku þjóðarinnar,
héldu að hér væru sérlega mikl-
ir aumingjar. Og þegar svo frétt-
ist til útlanda, að flokkur sem
hafði þessa leiðtoga, hefði Helga
Tómasson sem vei'kfæri, til að
koma andstæðingum úr pólitísk-
um áhrifastöðum, og þegai* frétt-
ist um þinghátíðarhneyKsli Jóns
Þorlákssonar, og nú síðast að til
væri prófessor í lögum á Is-
iandi, sem ekki vissi um mun á
þingsliti og' þingrofi, og að sami
maðui' stundaði vísindin á þann
hátt, að búa til tilvitnanir og
láta sem þær væru eftir aðra
fræðimenn, þá styrktist hin
gamla skoðun, að íslenzki aftur-
haldsflokkurinn hefði skrítna
leiðtoga.
Sú kynslóð í landinu sem
byggt hefir upp kaupfélögin,
Sambandið og Framsóknarflokk-
inn, hefir haft annað viðhorf.
Hún hefir litið á Islendinga sem
fimmtu þjóðina á Norðurlöndum,
jafnboma hinum stærri þjóðum
og að í þeim skiftum kæmi
hvorki til greina hroki eða und-
irlægjuháttur. Þessu hafa frænd-
þjóðirnar tekið vel og kunnað
vel. Þeim hafa þótt skemmti-
legri og mennilegri þeir Islend-
ingar, sem byggðu öll viðskifti á
jafnrétti, heldur en kynslóð
þeirra Jóns Magnússonar og Jóh.
Jóh., sem lét eins og íslendingar
væru einskonar útburður meðal
germanskra þjóða.
Hinar miklu og margháttuðu
framfarir hér á landi hin síðari
ár, hafa orðið til að auka álit
erlendra þjóða á íslandi. Og Ai-
þingishátíðin var í þeim efnum
merkileg auglýsing. Hin mesta
gifta fylgdi þeirri samkomu. En
íhaldið var þó dræmt í því máli.
I upphafi neituðu íhaidsmenn að
leggja til fulltrúa í nefndina. Þá
settu Framsóknarmenn íhalds-
fulltrúa á sinn lista og er það
sagt þeim Jóh. Jóh. og Magnúsi
docent til lofs, að þeir unnu með
trú og dygð í nefndinni, eftir að
þeir í eitt skifti vora kosnir. En
flokkur þeirra var dræmur, og
sást bezt hvílíka hátíð íhaldið
hefði haldið, á framkomu meiri-
hlutans í Rvík og Knúts Zimsens.
Forstaða Tryggva Þórhallssonai'
og foi’seta úr hópi Framsóknai*,
var iiin glæsiiegasta á Þingvöll-
urn, en frammistaða Knúts í
Rvík og Jóns Þorl. á Þingvöllum
beinlínis hneykslanleg. Niður-
staðan hefir því orðið sú, að er-
lendis hefir Framsókn áunnið
landinu viðurkenningu, sem er
þjóðinni mikils virði. En íhaldiö
er alit af að gex*a sér sjálfu og
iandinu til minnkunar. Þessvegna
þurfa leiðtogar íhaldsins ekki að
vera hissa þó að álit þeirra fari
eftir framkomu þeirra og verð-
leikum.
Fram að þessu hafa socialistar
átt sinn þátt í að byggja upp
hið nýja ísiand. Nú hefir um
stund fallið skuggi á ílokk þeii*ra.
Samvinna þeirra við íhaldið og
bröltið með Gunnar á Selalæk
hefir gert þá að hálfgerðu í-
halds-undi'i. En ef til vill lagast
það, svo að íhaldið verði eins og
fyr eitt um að gera landi og þjóð
minnkun.
Gangleri.
iha.ldið
misnotar konungsvaldid
Meðan stóð á „byltingunni“,
frá 14.—21. apríl, var íhaldið
bæði leynt og ljóst að i*eyna að
misnota konungsvaldið sér til
liagsbóta.
Það er skjallega saimað, að
eftir að þing var rofið, reyndu
fyrvei'andi þingmenn íhalds-
flokksins að fá konung til að
endurnýja umboð þeirra, gera
þá alla konungkjörna, og leyfa
þeim að skapa konungkjöma
stjórn. Með þessu reyndu þeir að
fá konung- tii að þverbrjóta
stjórnai’skrána.
En þeii* hafa gert meira. Það
hefir lekið út úr herbúðum í-
haldsins hér í* Reykjavík, að þeir
hafi eftir óleyfiiegum leiðum
nálgast konung landsins, beðið
hann að koma hingað heim, til
að láta Tr. Þ. fara frá stjórn
þegar í stað og setja íhaldsmenn
í staðinn. Eftir því sem sagan
segir, vai* Matthías Þórðarson
fornmenj avörður verkfæri íhalds-
ins í þessu máli.
Sönnun fyrir þessari skoðun
kom fram í dönsku blaði, „Fin-
anstidende“, þar sem því var
haldið fram meðan á „bylting-
unni“ stóð, að konungur ætti að
fara heim til íslands, auðsýni-
lega í þeim eina tilgangi að
hjáipa íhaldinu.
Ef þessi saga úr íhaldsher-
búðunum er sönn, þá eru engin
takmörk fyrir lögbrotahneigð í-
haldsins í sambandi við misnot-
kun á konungsvaldinu. Ef svo
er komið að þingflokkurinn reyn-
ir bæði opinberlega að fá kon-
ung til að löggilda umboðslausa
menn sem þingmenn, og jafn-
framt notar utanþingsmenn bak
við tjöldin, til að gera tillögur
um stjomskipuleg málefni, sem
eingöngu heyra til verksviði for-
sætisráðherra, þá er fyrst farið
að kasta tólfunum.
Ekki hefir heyrst hverju kon-
ungur hafi svarað. Að líkindum
hefir hann ekki virt lögbrota-
mennina svars.
En það er meir en lítið kými-
legt, þegar íhaldsmenn ásaka
hina löglegu stjóm landsins
Mýr fisknr
úr Þór
í dag og* á morgun.
Seldnr á Klapparstíg* 8, sími 820
fyrir að misbeita konungsvald-
inu í sambandi við þingi’ofið.
Forsætisráðherra Islands bað
konung um það eitt, sem lög og
stjórnarvenjur heimila. En í-
haldið biður opinberlega konung-
inn að gera lögleysur, sem ekki
ei' fordæmi fyrir í sögu þing-
stjórnarlanda. Og ofan á bætist
svo það, sem íhaldið virðist um
eitt skeið hafa verið kampakátt
vfir, að það hafi ætlað sér að
brúka annað eins gáfnaljós og
Matthías fommenjavörð til að
komast inn um eldhúsinngang
konungshallarinnar, til að brjóta
niður íslenzkt þingræði.
B. P.
Útti við rök
Kunnur strangtrúarprestur
einn hefir látið svo um mælt, að
hann vilji hvorki lesa né hlýða á
kenningar nýguðfræðinga, því áð
liann sé smeykur um, að þær
kunni að raska „barnatrú“ sinni.
„Ég les ekki það blað“, sagði
Jón Þoriáksson á fundi um árið,
og átti við Tímann, aðalblað and-
stæðinga sinna, það stjórnmála-
blað, sem jafnan er bezt skrifað.
Hver sem ferðast um landið
Iilýtur að verða þess var, að
Framsóknarmenn lesa yfirleitt
blöð allra flokka og vita rök frá
báðum hliðum í hverju máh.
íhaldsmenn vilja aftur á móti
ekki lesa önnur blöð en síns
flokks, af ótta við haldleysi
skoðana sinna.
Þessi sami ótti við rök kemur
skýrt fram hjá „þeim samein-
uðu“ hér í Reykjavík. Öll blöð
þeirra hafa skýrt frá því, í ein-
kennilega hlaltkandi tón, að
Helgi Briem hafi fengið slæmt
hljóð á kjósendafundinum hér í
bæ s. 1. sunnudag. íhaldið hafði
þar nokkra pilta tii að reyna að
koma því til leiðar, að ekki
heyrðist til H. B. Það þótti ekki
undir því eigandi, að hin sterku
rök hans og rólegu ummæli kæm-
ust til eyma hugsandi kjósenda.
Ekkert annað en ótti við rök
getur komið andstæðingum
Framsóknar til þeirrai* miður
sæmilegu framkomu, að hindra
kjósendur í að hlýða á ræður
Framsóknamianna. Ef þeir teldu
Fiamsókn hafa veilan málstað að
verja, þá mundi þeim vera kapps-
mál, að láta kjósendur heyra
það sem bezt á ræðum Framsókn-
armanna sjálfra.
j Vita skuluð þið, íhaldsmenn og
| Jafnaðarmenn, að Framsókn á
| nógan liðstyrk, raddmagTi og
lófaþol til þess að aftra því, að
kjósendur heyri ræður ykkar
manna á fundum. En við teljum
það langt neðan við virðingu
okkar, að fremja skrílslæti. Við
teljum kjósendur eiga heimt-
ingu á að heyra til frambjóðenda
allra flokka, hvað þeir hafa til
brunns að bera. Og við vitum,
að það er okkur styrkur, að
hugsandi kjósendur fái tækifæri
tii að bera málstað okkar sam-
an við málstað andstæðinganna.
Við munum því ekki ótilneyddir
fremja hávaða á fundum. Þið urn
það, hvort þið notið þann fá-
menna skríl, sem hér er til og
]úð hafið skapað, til þess að und-
irstrika innantómt glamur ykkar,
og* sanna það, að þið þolið ekki
birtuna af rökum Framsóknar-
manna. Ef þið teljið skrílslæti
sæma ykkur, þá beitið þeim
bara.
—--------
KOSNINGASKRIFSTOFA
FAMSÓKN ARFLOKKSIN S
ER í
SAMBANDSHÚSINU
StMI 112 1
I 16 ár höfum við verkamenn
starfað að því að skipuleggja
pólitískan félagsskap hér á iandi.
Öll þessi ár höfum við notið hins
ótrauða foringja Ólafs Friðriks-
sonar*. En eins og vænta mátti,
hlóðust ýmsir liðléttingar utan
um félagsskap okkar, sem þóttust
vera spámenn hins nýja tíma, en
sem hafa hugsað meira um að
kýla sína eigin vömb heldur en
seðja hungur hins stritandi lýðs.
Á þessum árum hefir Fram-
sóknarflokkurinn hafið sveitirnar
og landbúnaðinn upp úr niðurlæg-
ingu og eymdarástandi. En for-
ingjar okkar verkamanna hafa
hinsvegar svo að segja brugðist
vonum okkar, þrátt fyrir það,
þótt þeir hafi notið stuðnings
hinna mestu umbótamanna á Al-
þingi hin síðustu ár og óspart
verið hvattir af ötulum iiðsmönn-
um verkalýðsfélaganna.
Af hverju stafar þetta? Ein-
vörðungu af því að verkamenn
hafa vei'ið óheppnir með menn til
þess að vinna fyrir hreyfinguna
og hefja hina niðurbældu til
mannstignar. Af manndómsleysi
vei kalýðsleiðtoganna stafar þetta.
Héðinn segist engu geta ráðið,
þar sem hann er þó í meirihluta
(bankaráðið).
Sigurjón talar um atvinnuleysi,
en hefur sjálfur ekki komið að
sínu starfi, síðan þing var rofið.
Jakob Möller reifar Sogsmálið á
kjósendafundi, en Sigurður Jónas-
son ar lokaður inni og honum
varnað máls um þetta hans
stærsta áhugamái.
Eftir 16 ár eru verkalýðsleið-
togarnir búnir að ala upp pilt-
unga, hina svokölluðu kommún-
ista, til þess að fijúga á aðal-
foringja okkar fyrir augunum á
mörgum þúsundum manna.
Eftir 16 ár, sem verkamenn eru
búnii' að berjast fyrir Sogsvirkj-
uninni, og Framsóknarmenn í
bæjarstjórninni að síðustu hafa
lagt þeirn lið til þess að brjóta
íhaldið á bak aftur, þá láta þeir
Jakob Mölier reifa þetta mál á
fyrsta kjósendafundinum.
Eftir 16 ára baráttu, sem áttl
að vera fyrir alhliða umbótum á
kjörum alþýðunnar og framför-
um í landinu, eru foringjarnir svo
vesælir, að þeir hafa ekkert ann-
að að setja út á stjórnarfar síð-
ustu ára, en það, að ofmikið hafi
vei'ið um framkvæmdir af hálfu
ríkisvaldsins, alþjóð til heilla.
Þessvegna er það, að við getum
ekki unað því lengur, að þessir
menn fai i með umboð okkar á Al-
þingi. Það er af manndómsleysi
foi'ingjanna, að við yfirgefum þá,
og hverfum til Framsóknarflokks-
ins, sem hefur sýnt viljann með
verkunum.
Eyrarkarl.
Kjósendur,
sem fara úr bænum fyrir kosn-
ingar, þurfa að muna eftir að
kjósa C-Ustann áður en þeir fara.
Listi Framsóknar er C-listinn.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson,
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
Prentsmiðjan Aeta.