Tíminn - 10.08.1931, Síða 4

4
TlMINN
friðað hann, svo sjáanlegt er, hversu
umhorfs hefir verið um þessar slóð-
ir áður mannshöndin og náttúruöfl-
in hófu verk eyðileggingarinnar. Er
inn fyrir Galtalœk kemur taka við
sandar og örfoka hraun; liggur veg-
urinn lijá fornu eyðibýli, sem nefnt
er Gamli Merkihvoll. Sjást þarna að-
eins óljósar veggjaleifar og nokkur
fúin bein, í beru og gróðurlausu
tirauninu. Nokkru innar er Nýi
Merkihvoll, og er þar einnig að kalla
örfoka, sem bærinn hefir staðið, en
litlu innar er allstór valllendisgróði'i
og birkikjarri. Hafði Steingr. fylgt
okkur þangað, við annan mann, og
hélt þaðan niður í byggðina, en við
héldum áfram til óbyggða. Lá nú
leiðin um gróðurlausa mcla liulda
svörtum vikri, yfir þá liggur af-
réttargirðing milli ytri Rangár og
iandnorðurs, og komum að Land-
mannahelli eftir 9 stunda fcrð fyrir
utan áningar. Sæluhús er þar, sæmi-
legt og hagar greiðir. Tjölduðum við
á kvíslarbakkanum, en fylgdarmenn-
irnir gistu í sæluhúsinu. tJm morg-
uninn var komið bezta veður og fjöll
öll þokulaus. Kvöddum við þá feðga
og árnuðu hvorir öðrum farar-
heilla. Héldu þeir heimleiðis með
hestana en við hugðumst að ganga á
fjöll. Reyndist Jón okkur hinn bezti
förunautur, skemmtinn og fróður, og
óþreytandi að segja okkur örnefni og
annað er okkur mætti að gagni
koma. Landmannahellir er sunnan í
Hellisfeili er hann svo stór, að nóg
rúm ,er þar fyrir um 70 hesta, en
hálffullur var hann nú af snjó. þar
er miðstöð gangnamanna er leita
Landmannaafrétt. Norðan við Hellis-
Upptök Markarfljóts.
þjórsár. Kindahópur stóð við hliðið
og varð frelsinu feginn er það var
opnað. Örskarnmt þar fyrir vestan
er Tröllkonuhlaup í þjórsá, eru þaö
þrír klettar, er standa upp úr ánni,
er hún byltist milii þeirra, með
feikna atli, kolmórauð og lirikaleg.
Sagt var að tröllkonur tvær, systur,
hafi kastað klettunum i ána, til að
stikla á, er þær fóru að hittast, því
önnur átti heima í Búrfelli en hin
í Bjólífelli. En stundum létu þær
nægja að kallast á (10—15 km.I), svo
sem þegar sjóða átti Gissur á
Lækj arbotnum.
Var nú lengi haldið yfir sömu
auðnirnar, eftir allgreinilegum götu-
troðningum. Er leiðin mei'kt tölu-
settum tréstikum, og talið frá Svarta-
Núpi í Skaftártungu, eru þær þar
800 milli byggða. Héitir leið þessi
Fjallabaksvegur nyrðri, og mun
íyrst hafa verið fundin og farin ná-
lægt miðri síðustu öld, Fyrir sunnan
oklcur reis Hekla, svipmikil og tign-
arleg, fannst okkur hún alitaf vera á
lilið við okkur, þó við héldum greitt
áfram hvem klukkutímann af öðr-
um. Kaldur stormur norðan af ör-
æfunum blés um okkur og krapa-
Stóra
fjall og að nokkru leyti áfastur við
það cr Löðmundur*), sem Guðmuna-
ur í Múla telur. „konung fjallanna á
Landmannaafrétt", fagurt fjall og
hátt, um 1100 m. Gengum við þar
upp afarbrattar grasbreklcur, sem ná
alveg upp á brún. Er útsýni þaðan
vítt og svo fagurt að vandfundið
var annað eins. í suðvestri rís Hekla,
og nokkru vestar Reykjanesfjöllin og
fjöllin kringum þingvallasveitina. í
norðri blikar sólin á eridilöngum
Langjökli og litlu austar Hofsjökull
eins og risavaxinn skjöldur á hvolfi,
þá Tungnafellsjökull og Hágöngur, og
Vatnajökull fyrir öllu norðaustri
eins og óendanleg hvít eyðimörk.
j^aðan austan kemur Tungnaá og
liðast vestur yfir svört hraun og
eyðisanda eins og silfurband á dökku
klæði. Norðan við liana blika Fiski-
vötnin og litlu vestar sér í þóris-
vatn furðulega víðáttumikið. Er við
höfðum vcrið nokkra hríð uppi á
fjallinu tók að draga fyrir sól, og
stafa niðui' krapaskúrum hér og þar.
Héldum við því að tjaldinu aftur og
rigndi allmikið um kvöldið. Næsta
morgun var aftur komið bezta veð-
ur, glaða sólskin og heitt mjög. Fór-
hreitingurinn, sem fylgdi honum rak
okkur í hlífðarfötin. Eftir alllanga
ferð komum við í Sölvahraun (Sal-
vararhraun). í þvi er jarðvegur mik-
ill, þakinn kyrkingslegum valllendis'-
gróðri, en hraunstrýtur standa upp úr
hér og þar. Fyrir tiltölulega skömmu
hafði það verið alþakið skógi, sem
var högginn ,svo miskunnarlaust að
nú sést þar engin hrísla. Austan til
er Sölvahraun bert og uppblásið
fjárbyrgi, er gangnamenn nota á
haustin. Áðum við þar, því ágætis-
hagi er í botni þeirra, er vaxið hefir
upp af sauðataðinu. þaðan liggur
vegurinn meira til austurs, og er
mjög ógreiðfær allt austur að Vala-
hnúkum. Eru það háir móbergstind-
ar, sundurgrafnir af vatni og vind-
um. Sunnan að þeim liggur Nýja-
hraun, sem rann 1878 er Krakatind-
ur gaus. Úfið er það og svipljótt, en '
þó er kominn í það dálítill mosa- |
gróður. Riðum við þar milli hrauns
og hliða og austur að Helliskvísl,
þar sem hún hefir brotið sér farveg
gegnum Lambafitarhraun er rann
1913. Fórum við yfir hana sunnan við
Sauðleysur og upp með henni til
um við þá vestur í Lambafitjahraun
til að skoða gosstöðvarnar frá 1913.
Héldum við fyrir noröan Sauöleysur,
einkennilega falleg fjögur grasigróin
fjöll og hyldjúpt vatn á milli þeirra.
Gengum við 10 tíma þann dag.
Snemma næsta morgun vöknuðum
við við mannamál. Voru þá komnir
þrír piltar sunnan úr Iloltum. Voru
þeir að reka fé á fjall og höfðu verið
á ferð aila nóttina. Höfðu þeir heyrt
af ferð okkar og lögðu lykkju á leið
sína til þess að vita hvernig okkur
liði. — Jlann dag bjuggumst við til
ferðar austur í Laugar. Liggur veg-
urinn þangað í miklum boga norð-
ur á við, og hafði okkur verið sagf,
að komast mætti nærri beint gang-
andi. Kusum við það heldur og lögð-
um af stað á áliðnum degi með far-
angur okkar allan á bakinu. Fórum
við yfir Helliskvísl og upp giiskorn-
ing með snjó i botninum norðan
undir Mógilshöfða. Var það mjög
*) I ferðalýs'ingum og á iandabréf-
um er hann nefndur Loðmundur, en
málvenja austur þar er Löðmundur
og held ég mig við það. H. B.
á fótinn og sigu pokarnir drjúgum
i. Er upp úr gilinu kom, tóku við
hæðadrög og mjög sandorpið lipar-
ithraun. Stóðu víða tindar upp úr
sandinum með fögrum og einkenni-
legum hrafntinnumyndunum. Austan
við hraunið var allt sundurskorið
af giljum og hinn versti vegur. Lent-
um við þar í hálfgerðum ógöngum
og sóttist seint ferðin. Gei'ðist loft
þá þungbúið og dró að lágnætti.
Loks sáum við þó grænan blett, og
liverareyki undir jaðrinum á svörtu
hrauni. Alitum við að þar mundu
Laugai' vera, og reyndist það rétt.
öðum við Námskvísl í mörgum
kvíslurn og komurn í Laugar kl. 1
um nóttina. Tjölduðum við á volgum
grasivöxnum lækjarbakka og urðutn
fegin hvildinni. Hverjum sem kontið
hefir í Laugar hlýtur að veröa það
Mun þar liggja mikið verkefni til
rannsóknar fyrir jarðfræðinga. —
í Laugum héldum við til í sex
daga. Nóg var að skoða.
Miðvikudaginn 15. júlí fórum við
alfarin úr Laugum og héldum suður
Laugahraun, austan við Brenni-
steinsöldu og upp lijá Háuhverum.
Voru nú birgðamar rnjög farnar að
léttast og sóttist okkur vel ferðin
úr því lialla tók undan fæti. Við
Háuhveri eru upptök Markarfljóts,
íyrst ofurlítil lækjarsitra, en vex
þvi meit’ er neðar dregur. Rennur
það lengi í vestur í gegnum Reykja-
dali, en norðan uridir Hrafntinnu-
hrauni. Sagt er að í Reykjadölum
séu hverir óteljandi, en hvort sem
það er rétt eða ekki, er þar hver
gufustrókurinn við annan. Héldum
við niður með fljótinu að norðan
að Fiská. Skoðuðum við þar bæjar-
tóftir fornar, er heitir á Hrapps-
stöðum, og er álit fróðra manna, að
þar liafi Svika-Hrappur búið, er
getið er um í Njálu. Fórum við svo
suður á þríhymingaháls og tjöld-
uðum lijá gömlum fjárréttarrústum
austan undir þríhyrningi. Kvað þar
vera reimt, strákur með mórauðan
hattkúf á höfði og genginn upp að
hnjám. Lítið urðum við samt vör
við stráksa, líklega farinn að dofna
nú á þessari vantrúaröld.
þegar við vöknuðum um morgun-
inn og sáum fjöllin lauguð i sólskini,
gátum við ekki stillt okkur um að
ganga á þríhyrning. Fengum við
þaðan hið fegursta útsýni og var það
góð árétting á allt það er á undan
var gengið, svona rétt í lok ferðar-
innai'. Seinna um daginn í'órum við
Frostastaðavatn.
lengi minnisstætt. Fegurð og til-
breytni er þar svo mikil að leitun
mun á öðru eins. Rennur þar silfur-
tær og volgur lækur, er sameinast
Námskvísi litlu neðar. Á bökkum
hans er mikill gróður, sambland af
háfjaliajurtum og töðugresi. Taldi
ég þar yfir 30 teg. æðri jurta. Er
þar fjöldi heitra uppspretta, flestar
um 70° og allur jarðvegur volgur.
Vestan yfir bletti þessum gnæfir
jaðarinn á Laugahrauni, afar úfinn
og ferlegur. Undan því koma iriargir
lækir, lieitir og lialdir og sameinast
í Laugalæknum. Sæluhús er þar,
byggt 1927, og annað mjög litlð,
borghlaðið, um 100 ára ganialt, og
leifar aí fleíri mannvirkjum. Fjöll
öll þar i kring eru úr iiparit, með
öllum möguiegum litum. Mest ber þó
á ýmsum iitbrigðum i guiu og
rauðu. Laugahraun er einnig úr
liparit, en svört hrafntinna allt á
yfirborðinu, þó óviða alveg hrein.
Líkist það mest afarstórum kola-
bing, og svo sundurtætt og í'ifið, að
illfært er um það. Eru gjóturnar
svo djúpar og krappar, að oit sézt
ekki nema upp i heiðan himininn,
og þegar komið er upp á einhvern
kambinn, er það ekki tii annars en
að ldöngrast ofan í næstu laut. 1
suður frá Laugum er jökulgil, og
rennur jökulgilskvísl eftir þvi, all-
mikið vatnsfall, er kemur sunnan
úr Torfajökli. í þvi er gróður nokk-
ur, það var ekki smalað fyr en fyi'ir
nokkrum ái-atugum, af ótta við úti-
legumenn, sem i þvi áttu að búa.
Sagt var um Torfa i lílofa, að hann
hafi flúið pláguna seinrii og farið
upp i Torfajökul, og hafst þar við
i stórum og frjósömum dal. Gekk
liann upp á jökulinn og sá bláa
móðu upp í miðjar hlíðar á byggða-
íjöllum, var það veikin (!) Er nióð-
an var horfin hélt hann til hygða,
og var plágunni þá aflétt. Mun það
vera Jökulgil, sem munnmælin gerðu
að fi'jósömum dal. Liilu fyrir vestan
Jökulgil er Litla og Stóra Brands-
gil, er sameinast i Brandsgilskjaft.
í þeim eru tindar margir og kletta-
strýtur hinar furðulegustu. Suðvest-
ur af Laugum er Brennisteinsalda,
kollótt fjall, allt sundursoðið af
hverum. Brýst guía viða út úr fjalls-
hliðunurn með blástri og ólátum og
kringum suma hverana er alit þakið
brennisteini. Austan til i íjallinu hef-
ir Laugahraun ollið upp og runnið
mest norður, en dálítil lcvisi til suð-
urs. Nokkuð iangt suður af Brenni-
steinsöidu eru Háuhverir við norð-
vesturliorn Torfajökuls. Ryðst gufa
þar út úr jörðinni með býsna krafti
yfir gróðurlausar meiöldur, þaktar
Svörtum vikri, og sundurskornar al'
giljadrögum; sást að mób.erg var al-
staðar undir vikurlaginu. Um kvöid-
ið tjölduðum við á eyrum \ ið fljótið
skammt norðan við Biautukvisl, eftir
10 tíma göngu. Orlitlir mosateigingar
voru þar, en annars allt bert og liulið
vikri. Næsta dag heldum við áfram,
yfir Blautukvísl, sem var vatnslítil
en með sandbleytum og suður skarö-
ið vestan við Laupafell. Vorum við
þá komin á Rangárvallaafrjett. Opn-
aðist þar fyrir okkur mikill dalur.
Sáum við sumiarlega í iionuin glitta
í vatn, eru þai' Rangárbotnar. Héld-
um við suður dalinn og gerðist nú
ákaflega lieitt, þvi logn var og glaða
sólskin. Ekki sózt þar stinganda strá,
allt hulið vikri en hraun undir. Var
þungt að ganga í vikursandinum og
urðum við fegin er við komum i
Rangárbotna að fá vatn. Gróðui' dá-
lítiil e-r þar með ánni, cn mjög
kyrkingslegur efst. Er niður úr daln-
um kom dreií yfir þoku með súld,
og gerðist veðui’ kalt og hrásiagá-
legt. Eftir skamma stund komum
við á Fjallabaksveg syðra, og liéld-
um honum suður. Er hann sæmilega
niður að Teigi í Fljótshlið og tjöld
uðum þar við bæinn. Fóru félagar
mínir þá um kvöldið austur að Múla-
koti og var þar mætavel tekið af
Túbal bónda og fólki hai.~ Var ég
um kyrt i tjaldinu á meðan.
Næsta dag, sem var sunnudagur,
19. júlí, fórum við með bíl til Reyk-
javikur. þar með var ferð þessi á
enda. Höfðum við verið 16 daga að
heiman og. verða þeir okkur öllum
minnisstæðir. Félagar mínir reynd-
ust öll hinir beztu förunautar í alla
staði. Sérstaklega má geta þess
hversu stúlkurnar voru duglegar,
þrautseigar og ódeigar, þó yfir klung-
ur og torfærur væri að fara. Gera
þær mörgum karlmanninum skömm
til, sem óai' við að ganga lengd sína
á óruddum vegi.
Margir munu halda að ferðalag
sem þetta, sé afarerfitt og jafnvel
hættulegt. Eh svo er ekki. Við fórum
alt af hægt, ætluðum okkur nægan
tíma, fórum varlega þar sem nokk-
ur hætta gat verið, tólcum aldrei
•nærri okkur og vöknuðum alt af ó-
þreytt að morgni. Farangur okkar
allur fyrir utan vistir var 55 kg.,
en þær voru 60 kg., er við lögðum
og liávaða, svo kallast verður á til
Tjaldstaður í Laugum,
að heyra hver til annars. Eru guíu-
mekkirnir svo stórir og þéttir, að
þeir fela alla sýn til þeirrar áttar
ei þá leggur. Fer þar mikil orka til
ónýtis eins og víðar á landi hér,
sem jarðhiti er. Norðan við Laugar
er liátt fjall er Suður-Námur heitii',
og norðan undir því Frostastaða-
vatn. Austanvert . úr fjallinu hefir
ollið upp liparithraun og rúnnið
öðrumegin niður að Jökulgilskvísl,
en liinumegin út í vatnið og myndað
þar fjöida skerja og hólma. Gengum
við upp á Námur og fengum gott
útsýni norður og austur um öræfin.
Fórum svo norður af fjallinu að
Frostastaðavatni. Jiar er yndislega
fagurt, enda var þá blæjalogn og
sólskin. Veiðibjöllur sátu í hólmun-
um en himbrimar sveimuðu um
vatnið liljóðir og athugulir. í flæð-
armálinu var mikið af dauðum hom-
silum og stórum vatnabobbum, en
mikill sægur af stórri toppílugu
sveimaði í loftinu og settist á föt
okkar og gerði þau grá. Liklega ei'
umhverfi Lauga merkilegast fyrir
líparíthraunin. Eru þau hvergi til á
jörðinni nema á íslandi, og livergi
á íslandi nema á þessum slóðum.
varðaður en götur óglöggar, sem þó
skýrast eftir þvi er nær dregur byggð.
Óðum við Blesá, í mörgum kvíslum;
kemui’ liún úr Tindafjallajökli og
*■
feliur í Rangá, sem þar breytir litn-
um, því áður var hún silfurtær.
Tjölduðum við litiu sunnar á mjúk-
um valllendisbakka í svokölluðum
Dalöldum. Höíðum við geugið þann
dag í'úmlega 10 tíma og styttist nú
óðum leiðin til byggða.
Snemma næsta morgun vorum við
valtin af jódyn og inannamáli. Var
riðið mikinn fram lijá tjaldinu og
okkur send miður kurteis kveðja
um leið og þeyst var í burtu. Seinna
fréttum við að þetta hefðu verið
upprekstrarmenn af Rangái'völlum.
Er þeir voru íramhjá riðnir, fórum
við að búast til ferðar. þoku var þá
alli'i létt af láglendinu, cn grúfði á
fjallatindum. Héldum við veginn
suður, óðum Valaá — jökulvatn, er
fellur úr Tindíjallajökli — og kom-
um að Rauðnefsstöðum, efsta bæ á i
Rangárvöllum að austan, um hádegi. ]
Var okkur tekið þar rneð virktum
og veittur ágætur beini. þaðan héld-
um við niður hjá Jiorlcifsstöðum og
af stað að heiman. Ilafði okkur
heppnast vel allur útbúningur, að-
eins voi'u sumir skómir farnir að
bila, síðustu dagana, en þó ekki
svo, að til vandræða horfði. Geta
má þess, að ferðalag þetta var mjög
ódýrt tiltölulega, og vil ég ráðleggja
öllum er ekki hafa ráð á miklu fé
til að skemmta sér fyrir, að ferðast
gangandi um óbyggðir.
Hér hefir verið farið iljóít yfir
sögu, og ekki nema hálfsögð sagan.
Ilin hliðin er sú, er að okkur snýr,
félagsskap okkar og heimilislífi, æf-
intýrum, skáldskap og matartilbún-
ingi. Við liana eru margar ánægju-
legustu minningarnar bundnar; cf
farið er inn á þá braut, væri ferða-
sagan enn ekki hálfnuð. Við kom-
um heim aftur sólbrend og svört og
auðugri en nokkru sinni fyr af
heilbrigði og lífsgleði.
Hjörtur Björnsson
frá Skálabrekku.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson
Ásvallagötu 27 Sími 1245
Prentsmiðjan Acta 1931