Tíminn - 10.08.1931, Blaðsíða 1

^Rjgteifcsía
Címans er i Écefjargötu 6 a.
• (Dpin oagIega>fl. 9—6
Sírili 2353
^u&aöíað
©jaíbfecl
og afarei&slumaður Cítníns et
Kannpeig £>ors teinsöóttir,
Cœfjargötu 6 a. 2?evfjaDÍf.
II. árg.
Reykjavík, í ágúst 1931.
,
blað.
Starfssemi útvarpsins
Utvarpserindi 12. og 14. maí 1931.
Eftir formann útvarpsráðs, Helga Hjörvar
Útvarpsstöðin hefir nú starfað
reglulega, þó að á reynshistigi sé,
í nær því 5 mánuði. Þar sem sum-
arið fer nú í hönd og dagskrá út-
varpsstöðvarinnar mun bráðlega
breytast og styttast um annatím-
ann, þá þykir nú hlýða að gera
nokkra grein fyrir starfi útvarps-
ins í vetur og víkja jafnframt að
nokkrum helztu athugasemdum,
sem fram hafa komið um starf-
semi þess. Það, sem hér verður
tekið fram, mun þó einkum
snerta sjálft dagskrárefni út-
varpsins, val þess og meðferð og
níðurskipun. Því að ég tala hér
fyrst og fremst fyrir hönd út-
varpsráðsins, sem ábyrgð hefir á
þessum hlutum, en ég mun að
mestu leiða hjá mér hina verk-
fræðilegu hlið málsins og fjár-
hagshlið, þar á meðal það, sem
snertir tækin sjálf og sölu þeirra.
Ég skal þó geta þess þegar, að
kvartanir um útvarpstruflanir í
kaupstöðum og kauptúnum eru
svo margar og svo háværar, og
því miður á rökum byggðar, að *
allir, sem að útvarpinu standa,
munu gera sitt til, að nokkur bót
megi verða á þessu ráðin. En
þetta er miklu erfiðara mál en
flesta grunar, og víða um lönd
gengur seint að sigrast á þessu
vandræði.
Skal þá víkja að höfuðefni
þessa máls: sjálfri dagskrá út-
varpsins.
Það var í upphafi ljóst, að bæði
vegna fjárhagsins og margra
staðhátta, þá var ekki um það
að ræða, að íslenzka stöðin gæti
starfað eins lengi dags og flestar
útlendar stöðvar gera. En líka frá
menningarlegu sjónarmiði einu
saman var það mikið álitamál,
hvort rétt væri að hafa dagleg-
an starfstíma svo langan, sem
fjárhagur þó kynni að leyfa.
Segja má, að útvarpsráðið ætti og
eigi enn um tvær leiðir að velja í
þessu:
1. að hafa dagskrána eins langa
hvern dag og fjárhagur frek-
ast leyfir.
2. að hafa dagskrána stutta, en
hagnýta tímann sem bezt.
Hinu fyrra fylgir það, að þá
verður enn tilfinnanlegri sá ágall-
inn, sem mestur er hér á landi á
því, að geta rekið útvarp með
verulegum blóma, en það er
mannfæðin. Því að þeir menn,
sem verulega eftirsóknarverðir
þykja í útvarp, geta ekki verið
æði margir með svo fámennri
þjóð, eða öllu heldur í svo fá-
mennum bæ sem Reykjavík er,
og flest gott efni mundi fljótt
ganga til þurðar, ef stöðin starf-
aði lengi dags. Mundi og því
fylgja óumflýjanlega því meiri
leiði á útvarpsefni, sem það af
þessum ástæðum yrði hversdags-
legra og endurtekningarnar meiri.
Enn er eitt, sem ekki má gera
of lítið úr, að það gæti vanið
marga, ekki sízt unglinga, á
hangs og iðjuleysi yfir útvarp-
inu, ef stöðin gengi mjög í sífellu,
og þykir þessi ágalli mjög at-
hugaverður erlendis, nema þeim
þá leiddist stöðin svo, að vildu
ekki hlusta á hana. En þá væri
líka allilla farið.
Stuttri dagskrá fylgir sá kost-
ur fyrst, að hún er ódýrari; hitt
er þó meira um vert, að þá er
fremur von til, að gott efni
hrökkvi til starfstímans, og loks
það, sem mest er um vert, að við
það venjist fóik meir á að haga
verkum sínum eftir föngum í
samræmi við útvarpstímann og
taki efninu með meiri gleði og
eftirvæntingu. — Útvai*psráðið
valdi hiklaust þá leiðina, að hafa
dagskrána heldur stutta.
Þá var að velja sjálft efnið.
Það, sem völ var á, má nefna í
þremur höfuðliðum:
1. Fréttir og nýjungar.
2. Fi-æðsla: fyrirlestrar, upp-
lestur og kennsla.
3. Skemmtiatriði: söngur, hljóð-
færaleikur o. fl., sem þar
undir fellur.
Um 1. liðinn þarf ekki að fjöl-
yrða. Fréttastarfsemi hlýtur, eft-
ir hlutarins eðli, að verða eitt
aðalstarf hverrar útvarpsstöðvar,
sem rekin er fyrir almenning,
þessa helzt í strjálbýli eins og
hér. Hafa, eins og kunnugt er,
tveir fastráðnir menn starfað að
fréttum fyrir útvarpið í vetur.
Um 2. lið, fræðslustarfsemina,
var í höfuðdráttum mörkuð þessi
leið: Vera skyldi eitt erindi hvert
kvöld, fræðanda og skemmtanda,
auk þess stuttur upplestur eða
þvíumlíkt eða saga fyrir börn,
og enn stutt kennslustund í
erlendri tungu, ensku eða þýzku.
Tungumálakennslari var mjög sem
tilraun að þessu sinni. Kennsla
fyrir skóla, sem ráðgerð var að
morgninum, komst ekki í fram-
kvæmd, vegna þess hve lengi hef-
ir dregist, að stöðin yrði fullbúin.
Smámsaman var bamasögum'
fækkað, en upplestur úr bók-
menntum skyldi koma í staðinn.
I rauninni fór þo svo, að mörg
kvöld hafa verið flutt tvö erindi,
vegna þess, að menn komu oft
með venjuleg erindi í stað upp-
lesturs og óskuðu að mega það.
Virtist mun hægara að fá menn
til .að* flytja sjálfstæða fyrir-
lestra, heldur en til að lesa upp
úr bókmenntum með skýringum
og athugasemdum, og hafa þó
margir útvarpsnotendur óskað, að
meira yrði gert að slíkum upp-
lestrum. Kennsla í öðru en erlend-
um tungumálum hefir ekki verið
reynd að þessu, hvað sem verða
kann síðar. Nokkur tilmæli og
bendingar hafa borizt útvarpsráð-
inu um það, að taka upp kennslu
í íslenzkri tungu í útvarpið, og
svo í fleiri efnum.
Um 3. liðinn, skemmtiatriðin,
er það að segja, að samið var frá
upphafi við Hljómsveit Reykja-
víkur um tvo fasta hljómleika
vikulega, á þriðjudögum og föstu-
dögum, og skyldi stundum leika
allt að 20 manna flokkur, en
stundum færri. Auk þess voru
ráðnir tveir fastir hljóðfæraleik-
arar, fiðluleikari og píanóleikari,
til þess að leika að meira og
minna leyti hvert kvöld. Þar að
auki var að sjálfsögðu gert ráð
fyrir, að fá einstaka hljóðfæra-
menn kvöld og kvöld, og svo að
nota grammófón til ígripa. Orgel-
hljómleikar hafa verið flest
sunnudagskvöld, og 'vík ég seinna
að flestu þessu.
Þá er söngurinn. Ætlast var til,
að söngvarar væru ráðnir kvötd
og kvöld til að syngja einsöng,
og svo söngflokkar til að syngja
sem hægt er að taka nokkurt
mark á, eru alls um 60 að tölu.
1 þessum bréfum og blaðagrein-
um telst svo til, að samtals fel-
ist 136 athugasemdir og bending-
ar um dagskrárefni útvarpsins,
þær hliðar þess, sem hér verður
um talað. Mörg bréfin fela ekki í
sér neina kvörtun eða athuga-
semd, heldur eingöngu yfirlýs-
ingu um þakklæti fyrir starf út-
varpsins. Æðimargt af athuga-
semdunum er um það sama, sum-
ar til lofs, aðrar til aðfinnslu,
margt er óskir eða bendingar um
nýtt efni, sem taka ætti upp á
dagskrána, eða þá um að auka
eitt efni, en draga úr öðru, eða
Útvarpsráð otj útvarpsstjóri.
Fr. Hallgrímsson, Páll ísólfsson, Guðj. Gnðjónsson, Aloxander Jóliannesson,
Helgi Hjörvar, Jónas porbergsson.
kórsöng, þegar því yrði við kom-
ið og eftir því sem fjárhagur
leyfði. Og varð framkvæmd á öllu
þessu, líkt og ráðgert var. Ekki
verða glögg mörk dregin milli 2.
og 3. flokks, fræðslu og skemmt-
unar. Sumur upplestur t. d. heyr-
ir meir til skemmtunar, en sumur
til fróðleiks o. s. frv. Svo er og
um fréttir, þó að taldar séu hér
sér í flokki, að þær heyra mjög
undir almenna fræðslu sumar.
Hvernig hefir nú þessi fyrir-
hugaða starfsemi útvarpsins tek-
izt í reyndinni, það sem af er, og
hvað má læra af þeirri reynslu,
sem fengin er? Þessari spurningu
mun að vísu ekki verða svarað
samróma á einn veg; sjónarmiðin
eru mörg, og margir hafa atkvæði
um dóminn.
Útvarpsráðið mæltist til þess
í upphafi, að hlustendur létu í
ljósi skriflega athugasemdir sín-
ar um starfsemi útvarpsins, og þá
einkum um það, sem þeim þætti
betur mega fara. Sem svar við
þessum tilmælum, hafa útvarps-
ráðinu borizt til þessa nær 40 bréf
frá útvarpsnotendum, og felast í
þeim ýmsar bendingar og athuga-
semdir, mismunandi mikilsverðar,
um starfsemi útvarpsins. Nokkur
af þessum bréfum eru nafnlaus,
en tekið hefir verið mark á þeim
einnig, ef ljóst var, að þau væru
skrifuð í alvöru og einlægni, en
önnur nafnlaus bréf hafa veriö
að engu höfð.
Þá hafa og, sem kunnugt er,
verið skrifaðar all-margar blaða-
greimr um útvarpið, og verður
hér tekið tillit til þeirra eftir
sömu reglu og um bréfin. Þeim
skrifum, sem augsýnilega eru
runnin af illum hug einum sam-
an og vísvitandi rangsleitni, verð-
ur enginn gaumur gefinn.
Bréfin og þær blaðagreinar,
þá að breyta röð á dagskránni
o. s. frv. I þessum bréfum felast
og margar bendingar persónulegs
eðlis um þá menn, sem flutt hafa
eitthvert efni í útvarpið, einkum
um rödd og framburð og hve vel
þeir heyrist, og er því öllu sleppt
í þessu máli, svo og öllum þeim
atriðum, sem snerta verkfræðileg
efni, sölu tækja, árgjöld og ann-
að það, sem ekki kemur sjálfri
dagskránni við, eins og áður er
tekið fram.
Utvarpstæki þau, sem nú eru í
notkun í landinu, eru orðin að
minnsta kosti 3500, og má ætla,
að á hvert tæki komi að jafnaði
4—5 fulltíða hlustendur, svo að
15—20 þúsund manna hlýði að
meira og minna leyti á útvarps-
efni. Þegar þessa er gætt, mega
athugasemdirnar, sem borizt
hafa, heita ótrúlega fáar. Laus-
lega áætlað svai'ar til, að 1 mað-
ur af hverjum 200 hlustendum
hafi komið fram með einhverja
umkvörtun, sem svo má kalla.
Þetta má efalaust telja góðs vita,
því að almennt má líta svo á, að
þeir séu ekki óánægðir að neinu
marki, sem ekki kvarta, þar sern
svo hægt er um hönd að berá
fram kvartanir sínar.
Eins og vænta má, eru bréf
þau, sem borist hafa, æði mis-
jöfn að gildi, og eru sum, sem
leggja mætti móti mörgum öðr-
um. Öllum þessum athugasemd-
um má í höfuðatriðum skifta í
þrennt:
1. Þær athugasemdir, seni
bygðar eru á rækilegri hugsun
og skilningi á málinu og bornar
fram af velvilja.
2. Þær, sem byggðar eru á mis-
skilningi að einhverju leyti eða
miðaðar við lægri menningarkröf-
ur en útvarpið vill gera.
3. Þær, sem sprottnar eru af
of mikilli tilætlunarsemi þess,
sem athugasemdina gerir, eða
dutlungum, án tillits til þess, að
útvarpið verður að vera jafnt
fyrir alla, svo sem verða má.
Margar athugasemdir voru um
það, sem útvarpsráðið hafði séð
að betur mátti fara og breytt til
um, áður en athugasemdin barst
því.
ISkal ég þá rekja nokkuð helztu
athugasemdirnar og tek þá fyrst:
Niðurskipun á dagskránni .og
tímalengd.
Ég hefi áður minnst á, hvað
mæli með að hafa stutta dagskrá
og hvað langa. Komið hefir fram
að minnsta kosti ein rödd um
það, að hafa dagskrána mun
lengri, og það fundið til helzt, að
lítið sé í aðra hönd annars fyrir
notendur, gegn svo háu árgjaldi,
og var þá óskað eftir meiri hljóð-
færaslætti, einkum frá kaffihús-
um í Reykjavík. Líka hafa komið
fram raddir um hitt, að hafa
dagskrána enri styttri en nú, alls
ekki yfir 2 klukkutíma. En flestir
virðast ánægðir með lengd úifc-
varpstímans, eins og hann hefir
verið í vetur. Líkur eru til, að
dagskráin verði, t. d. næsta vet-
ur, álíka löng og í vetur var, eða
þó heldur lengri. Þá hafa sumir
kvartað um það, að dagskráin
hefjist of snenuna kvöldsins, og
eru það einkum Reykvíkingar og
kaupstaðabúar. Var t. d. kvartað
yfir því sérstaklega, og það jafn-
vel úr sveitum, líka, að þingfréttir
væru of snemina í vetur, en þær
voru kl. 19.05, eða kl. rúmlega 7.
En miklu almennari hefir þó ver-
ið hin kvörtunin, að dagskráin
byrji of seint, eða sé of seint úti,
og er þá átt við fréttirnar, sem
eru kl. 21 eða kl. 9. Langalmenn-
asta athugasemd við röð á dag-
skránni er þaÖ, að þetta sé of
seint, og koma þessar kvartanir
eingöngu úr sveitum, meira úr
einu héraði en öðru. T. d. hafa
eyfirskir bændur kvartað um
þetta, segjast . þurfa að hátta
snemma og vakna snemma
(kl. 5) til þess að koma mjólk-
inni að heiman í tæka tíð. Svip-
að mun mega segja um nágrenni
Reykjavíkur.
Það virðist hafa komið í ljós,
að eim' hentugi tíminn fyrir
alla hlustendur, er tíminn fxá 20
—21, þ. e. frá 8—9. En hér mun
verða, sem fyr, bágt að gera
marga mágana að einni dóttur-
inni, og koma öllu fyrir á þessum
eina klukkutíma. En það efni,
sem allir virðast vilja hlusta á,
eða hafa tækifæri til að hlusta
á, er þetta: veðurfregnir, fréttir
og erindi. Það mun því fara svo,
að næsta vetur verði þessi efni
sett á tímann 20—21 (8—9), en
önnur efni þoki þáðan, t. d. hljóm-
leikar aftur fyrir þann tíma.
Tungumálakennslu minnist ég á
síðar, en öðrum smærri athuga-
semdum við röð á dagskránm
verður sleppt.
Fréttir. Þær raddir, sem fram
hafa komið um fréttirnar, eru
mjög sitt á hvað. Sumir kvarta
um of miklar fréttir, sumir vilja
fá meira. Sumum þykja frétta-
bréfin úr héruðunum úrelt og Iítt
skemmtileg yfirleitt, en aftur er
það kunnugt, að þau eiga víða
vinsældum að fagna og þykja við
alþýðuhæfi. En um fréttir yfir-
leitt á það við, að fyrir utan
helztu nýjungar og athyglisverð