Tíminn - 10.08.1931, Blaðsíða 1
^fgteifesía
C í m a n s er í Ííeíjargötu 6 a.
©pin 6aglega> fl. 9—6
Sími 2353
JluftaíHað
©faíbfcri
09 afgrciöslumaður IE i m a n s cr
Kannueig }Dorsteins6ótttr,
Cœfjargötu 6 a. KeyfjaDÍf.
II. árg.
Starfssemi útvarpsins
Utvarpcserindi 12. og 14. maí 1931.
Eftir formann útvarpsráðs, Helga Hjörvar
Útvavpsstöðin hefir nú starfað
reglulega, þó að á reynslustigi sé,
í nær því 5 mánuði. Þar sem sum-
arið fer nú í hönd og dagskrá út-
varpsstöðvarinnar mun bráðlega
breytast- og styttast um annatím-
ann, þá þykir nú hlýða að gera
nokkra grein fyrir starfi útvarps-
ins í vetur og víkja jafnframt að
nokkrum helztu athugasemdum,
sem fram hafa kornið um starf-
semi þess. Það, sem hér verður
tekið fram, mun þó einkum
snerta sjálft dagskrárefni út-
varpsins, val þess og’ meðferð og
niðurskipun. Því að ég tala hér
fyrst og fremst fyrir hönd út-
varpsráðsins, sem ábyrgð hefir á
þessum hlutum, en ég mun að
mestu leiða hjá mér hina verk-
fræðilegu hlið málsins og fjár-
hagshlið, þar á meðal það, sem
snertir tækin sjálf og sölu þeirra.
Ég skal þó geta þess þegar, að
kvartanir um útvarpstruflanir í
kaupstöðum og kauptúnum eru
svo margar og svo háværar, og
því miður á rökum byggðar, að
allir, sem að útvarpinu standa,
munu gera sitt til, að nokkur bót
megi verða á þessu ráðin. En
þetta er miklu erfiðara mál en
flesta grunar, og víða um lönd
gengur seint að sigrast á þessu
vandræði.
Skal þá víkja að höfuðefni
þessa máls: sjálfri dagskrá út-
varpsins.
Það var í upphafi ljóst, að bæði
vegna fjárhagsins og margra
staðhátta, þá var ekki um það
að ræða, að íslenzka stöðin gæti
starfað eins lengi dags og flestar
útlendar stöðvar gera. En líka frá
menningarlegu sjónarmiði einu
saman var það mikið álitamál,
hvort rétt væri að hafa dagleg-
an starfstíma svo langan, sem
fjárhagur þó kynni að leyfa.
Segja má, að útvarpsráðið ætti og
eigi enn um tvær leiðir að velja í
þessu:
1. að liafa dagskrána eins langa
hvern dag og fjárhagur frek-
ast leyfir.
2. að hafa dagskrána stutta, en
hagnýta tírnann sem bezt.
Hinu fyrra fylgir það, að þá
verður enn tilfinnanlegri sá ágail-
inn, sem mestur er hér á landi á
því, að geta rekið útvarp með
verulegum blóma, en það er
mannfæðin. Því að þeir memr,
sem verulega eftirsóknarverðir
]rykj a í útvarp, geta ekki verið
æði margir með svo fámeimri
þjóð, eða öllu heldur í svo fá-
mennum bæ sem Reykjavík er,
og flest gott efni mundi fljótt
ganga til þurðar, ef stöðin starf-
aði lengi dags. Mundi og því
fylgja óumflýjanlega því meiri
leiði á útvarpsefni, sem það af
þessurn ástæðum yrði hversdags-
legra og endurtekningarnar meixú.
Enn er eitt, sem ekki má gera
of lítið úr, að það gæti vanið
marga, ekki sízt unglinga, á
hangs og iðjuleysi yfir útvarp-
inu, ef stöðin gengi mjög í sífellu,
og þykir þessi ágalli mjög at-
hugaverður erlendis, nema þeim
þá leiddist stöðin svo, að vildu
ekki hlusta á hana. En þá væri
líka allilla farið.
Stuttri dagskrá fylgir sá kost-
ur fyrst, að hún er ódýrari; hitt
er þó meira um vert, að þá er
fremur von til, að gott efni
hrökkvi til starfstímans, og loks
það, sem mest er um vert, að við
það venjist fólk meir á að haga
verkum sínurn eftir föngum í
samræmi við útvarpstímann og
taki efninu nxeð meii’i gleði og
eftirvæntingu. — Útvarpsráðið
valdi hiklaust þá leiðina, að hafa
dagskrána heldur stutta.
Þá var að velja sjálft efnið.
Það, senx völ var á, má nefna í
þremur höfuðliðum:
1. Fréttir og nýjungar.
2. Fræðsla: fyrirlestrar, upp-
lestur og kennsla.
3. Skemmtiatriði: söngur, hljóð-
færaleikur o. fl., sem þar
undir fellur.
Um 1. liðinn þarf ekki að fjöl-
yrða. Fréttastarfsemi hlýtur, eft-
ir hlutarins eðli, að verða eitt
aðalstai'f hverrar útvarpsstöðvax',
sem rekin er fyi'ir almenning,
þessa helzt í strjálbýli eins og
hér. Hafa, eins og kuimugt er,
tveir fastráðnir menn stai’fað að
fréttum fyrir útvarpið í vetur.
Unx 2. lið, fi’æðslustarfsemina,
var í höfuðdráttunx möi’kuð þessi
leið: Vei’a skyldi eitt erindi hvert
kvöld, fræðanda og skemmtanda,
auk þess stuttur upplestur eða
þvíumlíkt eða saga fyrir börn,
og enn stutt kennslustund í
ex’lendri tungu, ensku eða þýzku.
Tungumálakennslan var mjög sem
tilrauix að þessu sinni. Kennsla
fyrir skóla, sem í’áðgerð var að
morgniixum, komst ekki í fram-
kvæmd, vegna þess hve lengi hef-
ir dregist, að stöðin yrði fullbúin.
Smámsaman var barnasögum'
fækkað, en upplestur úr bók-
menntum skyldi koma í staðinn.
f rauninni fór þó svo, að mörg
kvöld hafa verið flutt tvö erindi,
vegna þess, að menn komu oft
með venjuleg’ erindi í stað upp-
lesturs og óskuðu að mega það.
Virtist mun hægara að fá menn
til að flytja sjálfstæða fyrir-
lesti’a, heldur en til að lesa upp
úr bókmenntum með skýi’ingum
og athugasemdum, og hafa þó
margir útvarpsnotendur óskað, að
íxieira yrði gert að slíkum upp-
lesti’unx. Kermsla í öðru en erlend-
unx tungumálum hefir ekki verið
reynd að þessu, hvað sem vei’ða
kanxi síðar. Nokkur tilmæli og
bendingar hafa boxxzt útvai’psi’áð-
inu um það, að taka upp kennslu
í íslenzki’i tungu í útvai’pið, og
svo í fleiri efnunx.
Um 3. liðinn, skemmtiatriðin,
er það að segja, að samið vai’ frá
upphafi við Hljómsveit Reykja-
víkur um tvo fasta hljómleika
vikulega, á þriðjudögum og föstu-
Reykjavík, í ágúst 1931.
blað.
dögum, og skyldi stundum leika
allt að 20 manna flokkur, en
stundum færri. Auk þess voi’u
ráðnii’ tveir fastir hljóðfæi’aleik-
arar, fiðluleikari og píanóleikari,
til þess að leika að meira og
minna leyti hvert kvöld. Þar að
auki var að sjálfsögðu gert i’áð
fyrir, að fá einstaka hljóðfæra-
menn kvöld og kvöld, og svo að
nota gi’anxmófón til ígripa. Orgel-
hljómleikar hafa vei’ið flest
sunnudagskvöld, og vík ég seinna
að flestu þessu.
Þá er söngui'inn. Ætlast var til,
að söngvai’ar væru ráðnir kvöld
og kvöld til að syngja einsöng,
og svo söngflokkar til að syngja
sem hægt er að taka nokkurt
mark á, eru alls um 60 að tölu.
í þessum bréfum og blaðagrein-
um telst svo til, að samtals fel-
ist 136 athugasemdir og bending-
ar um dagski’árefni útvarpsins,
þær hliðar þess, senx hér vei’ður
um talað. Mörg bréfin fela ekki í
sér neina kvöi’tun eða athuga-
semd, heldur eingöngu yfii’lýs-
ingu unx þakklæti fyrir stai’f út-
varpsins. Æðimargt af athuga-
semdununx er unx það sama, sum-
ar til lofs, aðrar til aðfinnslu,
margt er óskir eða bendingar um
nýtt efni, senx taka ætti upp á
dag’skrána, eða þá um að auka
eitt efni, en draga úr öðru, eða
Útvarpsráð og útvarpsstjóri.
Fr. Hallgrímsson, Páll Isólfsson, Guðj. Gxiðjónsson, Aloxander Jóliannesson,
Helgi Hjörvar, Jónas þorbergsson.
of mikilli tilætlunarsemi þess,
sem athugasemdina gerir, eða
dutlungum, án tillits til þess, að
útvarpið vei’ður að vei*a jafnt
fyrir alla, svo sem verða má.
Mai’gar athugasemdir voru unx
það, sem útvarpsráðið hafði séð
að betur mátti fara og breytt til
um, áður en athugasemdin barst
því.
'Skal ég þá rekja nokkuð helztu
athugasenxdirnar og tek þá fyi’st:
Niðurskipun á dagskránni -og
tímalengd.
Ég hefi áður minnst á, hvað
mæli nxeð að hafa stutta dagskrá
og’ hvað langa. Konxið hefir fi*am
að minnsta kosti ein rödd um
það, að hafa dagskrána mun
lengri, og það fundið til helzt, að
lítið sé í aðra hönd annai’s fyrir
notendur, gegn svo háu ái’gjaldi,
og var þá óskað eftir meiri hljóð-
fæi’aslætti, einkunx frá kaffihús-
um í Reykjavík. Líka hafa komið
fram í’addir um hitt, að hafa
dagskrána enri styttri en nú, alls
ekki yfir 2 klukkutíma. En flestir
virðast ánæg’ðir með lengd út-
varpstímans, eins og hann hefir
vei’ið í vetur. Líkur eru til, að
dagskráin verði, t. d. næsta vet-
ur, álíka löng og í vetur var, eða
þó heldur lengri. Þá hafa sumir
kvax’tað um það, að dagski’áin
hefjist of snemma kvöldsins, og
eru það einkum Reykvíkingar og
kaupstaðabúar. Var t. d. kvartað
yfir því sérstaklega, og það jafn-
vel úr sveitum lília, að þingfréttir
væru of snemma í vetur, en þær
kórsöng, þegar því yrði við kom-
ið og eftir því sem fjárhagur
leyfði. Og varð framkvæmd á öllu
þessu, líkt og ráðgert var. Ekki
vei’ða glögg möi’k dregin milli 2.
og 3. flokks, fræðslu og skemmt-
unar. Sumur upplestur t. d. heyr-
ir meir til skemmtunai’, en sumur
til fróðleiks o. s. fi’v. Svo er og
unx fréttir, þó að taldar séu hér
sér í flokki, að þær heyra nxjög
undir alnxenna fræðslu sumar.
Hvernig hefir nú þessi fyrir-
hugaða stai’fsenxi útvarpsins tek-
izt í reyndinni, það senx af er, og
hvað má læra af þeirri reynslu,
sem fengin er? Þessari spurningu
mun að vísu ekki verða svarað
samróma á einn veg; sjónamiiðin
eru mörg, og nxargir hafa atkvæði
unx dónxinn.
Útvarpsi’áðið mæltist til þess
í upphafi, að hlustendur létu í
ljósi skriflega athugasenxdir sín-
ar um starfsemi útvai’psins, og þá
einkum unx það, sem þeim þætti
betur mega fara. Sem svai’ við
þessum tilmælum, hafa útvaxps-
ráðinu boi’izt til þessa nær 40 bréf
frá útvai’psnotendum, og felast í
þeinx ýmsar bendingar og athuga-
semdir, mismunandi mikilsverðar,
um starfsemi útvarpsins. Nokkur
af þessurn bi’éfum em nafnlaus,
en tekið hefir verið mark á þeim
einnig, ef ljóst var, að þau væru
skrifuð í alvöru og einlægni, en
önnur nafnlaus bréf hafa verið
að engu höfð.
Þá hafa og, sem kunnugt er,
vei’ið skrifaðar all-mai’gar blaða-
greinir unx útvarpið, og verður
hér tekið tillit til þeirra eftir
sönxu reglu og um bréfin. Þeim
skiifum, sem augsýnilega eru
runnin af illum hug einum sam-
an og vísvitandi í’angsleitni, verð-
ur enginn gaunxur gefinn.
Bréfin og þær blaðagreinar,
þá að bi-eyta i*öð á dagski’ánni
o. s. frv. í þessum bréfunx felast
og margar bendingar persónulegs
eðlis um þá menn, sem flutt hafa
eitthvex-t efni í útvarpið, einkum
um í’ödd og fx-ambui’ð og hve vel
þeir heyrist, og er því öllu sleppt
í þessu máli, svo og’ öllum þeim
atriðum, sem snerta vei’kfræðileg
efni, sölu tækja, árgjöld og ann-
að það, sem ekki kemur sjálfri
dagskránni við, eins og áður er
tekið fi’am.
Utvarpstæki þau, sem nú eru í
notkun í landinu, enx orðin að
minnsta kosti 3500, og má ætla,
að á hvert tæki komi að jafnaði
4—5 fulltíða hlustendui’, svo að
15—20 þúsund nxanna hlýði að
meira og nxinna leyti á útvarps-
efni. Þegar þessa er gætt, mega
athugasenxdirnai’, sem boi-izt
hafa, heita ótrúlega fáar. Laus-
lega áætlað svai-ar til, að 1 mað-
ur af hvei’jum 200 hlustendum
hafi komið fram með eiidxverja
umkvörtun, sem svo má kalla.
Þetta má efalaust telja góðs vita,
því að almennt má líta svo á, að
þeir séu ekki óánægðir að neinu
marki, sem ekki kvarta, þar sem
svo hægt er um hönd að bei’á
franx kvartanir sínar.
Eins og vænta má, eru bréf
þau, sem borist hafa, æði mis-
jöfn að gildi, og eru sum, senx
leggja mætti móti mörgum öðr-
unx. Öllum þessum athugasemd-
um má í höfuðatriðum skifta í
þrennt:
1. Þær athugasemdii’, sem
bygðai’ ei’U á rækilegri hugsun
og skilningi á málinu og bornar
fram af velvilja.
2. Þær, sem byggðar eru á mis-
skilningi að einhvei’j u leyti eða
nxiðaðar við lægri meimingarkröf-
ur en útvarpið vill gera.
3. Þæx’, sem sprottnar eru af
voru kl. 19.05, eða kl. rúmlega 7.
En miklu almennari hefir þó ver-
ið hin kvörtunin, að dagskráin
byrji of seint, eða sé of seint úti,
og er þá átt við fréttirnar, sem
eru kl. 21 eða kl. 9. Langalmenn-
asta athugasemd við röð á dag-
skránni er það, að þetta sé of
seint, og koma þessar kvartanir
eingöngu úr sveitum, meira úr
einu héraði en öðru. T. d. hafa
eyfirskir bændur kvartað um,
þetta, segjast þurfa að hátta
snenxnxa og vakna snemma
(kl. 5) til þess að koma mjólk-
inni að heiman í tæka tíð. Svip-
að mun mega segja imi nágrenni
Reykjavíkiu’.
Það virðist hafa komið í ljós,
að eini hentugi tíminn fyrir
alla hlustendur, er tíminn frá 20
—21, þ. e. frá 8—9. En hér mun
verða, sem fyr, bágt að gera
marga nxágana að einni dóttur-
inni, og’ koma öllu fyrir á þessum
eina klukkutíma. En það efni,
sem allir virðast vilja hlusta á,
eða hafa tækifæii til að hlusta
á, er þetta: veðurfregnir, fréttir
og ei’indi. Það rnxrn því fara svo,
að næsta vetur vex’ði þessi efni
sett á tímann 20—21 (8—9), en
önnur efni þoki þaðan, t. d. hljóm-
leikar aftur fyrir þann tíma.
Tungunxálakennslu minnist ég á
síðar, en öði’um snxærri athuga-
semdum við röð á dagskránni
verður sleppt.
Fréttii’. Þær raddir, sem fram
hafa komið um fréttirnar, eru
mjög sitt á hvað. Sumir kvarta
um of miklar fréttii’, sumir vilja
fá meira. Sumum þykja frétta-
bréfin úr héruðunum úx*elt og lítt
skemmtileg yfirleitt, en aftur er
það kunnugt, að þau eiga víða
vinsældum að fagna og þykja við
alþýðuhæfi. En um fréttir yfir-
leitt á það við, að fyrir utan
helztu nýjungar og athyglisverð