Tíminn - 21.11.1931, Blaðsíða 3

TlMINN
245
Húseígnín tvarshús á Akranesi
er til sölu nú þegar og laus til íbúðar 14. maí næstkomanda. Mjög
góðir borgunarskilmálar og lítil útborgun. — Semja ber við undir-
ritaðan eiganda.
Akranesi 16. nóvember 1931.
Guðbjami Sigmundsson,
Ivarshúsum, Akranesi.
un með símskeyti og brýndi fyrir Ól-
afi skyldu hans við kjósenduma.
Ósigur Valtýs.
íhaldið hafði sýnt smekkvísi sína
í að reisa fjós úr steini á hólnum hjá
Snorralaug í Reykholti. Var sú bygg-
ing mjög í háði höfð um land allt.
En meira vildi íhaldið ekki gera
fyrir bæ Snorra. Nú hafa héraðsbúar
með stuðningi landsstjórnarmnar
reist þar einhverja hina glæsilegustu
byggingu, sem til er á landinu. Fjós-
ið er orðið að ijrýðilegri íbúð og hlað-
an að fallegustu sundhöll, sem tekin
er til afnota á íslandi. Bæði Borg-
iirðingar og Mýramenn standa fast
að skólanum, nema máske Ottesen,
sem ekki hafði tíma til að koma að
vígslunni, og hefir verið i linasta
lagi i öllum átökum. Við hverja um-
bót í Reykholti í sambandi við skól-
ann hefir Valtýr fengið vonzkuflog.
En þrátt fyrir það hefir liéraðsskól-
inn á bæ Snorra vaxið að fegurð og
prýði með hverjum degi í tvö ár,
og ekki mun hróður hans minnka
við að hafa um 60 mannvænlega
æskumenn tii náms undir beztu
kringumstæðum sem til eru hér á
iandi. Getui' Vaitýr fundið eymd
sina, er hann litur á hversu honuua
geíst að fjandskapast við öll góð
málefni?
Taðpokar Morgunblaðsins.
í fimm ár gengu islenzku íhalds-
mennirnir undir réttu nafni. Eri
verk flokksins töluðu þannig, að
ílialdsmönnunum sjálfum þótti
skömm að nafni, tóku sér nýtt nafn
og kalla sig nú sjálfstæðismenn. Nota
þeir nú gamla flokksheitið sitt —
íhaldsnafnið — sem hrakyrði um aðra
llokka. Svipaðar sögur endurtaka sig
daglega í herbúðum ihaidsmannanna.
Jieir tala nú stöðugt um óreglu og
fjársukk annara, þótt enginn komist
i námunda við þá sjálfa i þeim efn-
um. Nýverið var Morgunblaðið að
taia um pólitizka taðpoka, en gættu
þess þá ekki, að ritstjórar blaðsins
liafa í mörg ár borið tað á ritvöll
Morgunblaðsins það vel, að nú er
biaöið iiiræmdasta saurbiað landsins
og iullt af liugsanavilium, málleysum
og ööru siíku. Heí'ir þessi framieiðsla
aimennt verið köliuð Morgunbiaðsfjól-
ur. Er það þvi alkunua, að fjólupabb-
ar Moiguublaðsins eru hinar einu
„egta og ósviknu" pólitisku taðpokar.
■k
Bæjarstjórnin og Borgarmálið.
Á iundi bæjarstjórnar Reykjavíkur
i gær var tii umræðu tiliaga frá
meirahluta fjárhagsnefndar um að
bæjarstjórnin höiðaði mál gegn Birni
Björnssyni gistihússstjóra á Hótei
Borg og kreíjast þess, að gistihúss-
leyfið yrði af honum tekið, af því að
ekki hefði verið fullnægt því skil-
yrði af hans hálfu, sem bæjarstjóm-
in með 6 atkv. gegn 4 samþykkti að
setja fyrir meðmælum sínum með
Birni. Hafði Jakob Möller orð fyrir
þessari málshöfðunartillögu. En svo
fóru leikar, að málshöfðunartillagan
var felld með 6:6 atkv., og voru
flestir íhaldsmennimir nema Jakob
á móti því að höfða málið. Hefir
bæjarstjórnin með þessari atkvæða-
greiðslu fallizt á, að henni hafi ver-
ið óviðkomanda að setja slíkt skil-
yrði fyrir leyfinu. Mun heldur eng-
inn hafa átt von á því að íhaldið
vildi svifta Bjöm veitingaleyfinu eða
afnema vínveitingarnar, þegar á ætti
að herða. Myndi það og hafa komið
óþægilega við bæinn, ef rekstur hó-
telsins hefði stöðvast vegna ábyrgðar
þeirrar, sem bærinn er í fyrir hótelið.
En skollaleikur ihaldsins í þessu
máli, sérstaklega Jakobs Möllers, er
í mesta máta fyrirlitlegur og hefir
nú fengið eðlilegan endi í bili.
---o---
Eíðaskólínn.
Ég dvaldi um tima í vetur við al-
þýðuskólann á Eiðum, er það fyrsti
alþýðuskólinn hér á landi, sem ég
liefi kynnst; varð því dvöl mín þar
til þess að ég fór að hugsa meira
um alþýðuskólamái okkar, en ég heii
áður gert.
Dvöl mín á Eiðum hófst með nám-
skeiði, sem þar var haldið, var þar
kominn saman ijöldi fólks af Hér-
aðinu ,euda þótt ófærð væri hin
mesta, svo varla varð koinizt um
sveitina nema á skiðum. Ég ílutti
þrjú erindi á námskeiðinu, tók ég
eftir þvi þá þegar og síðar alltaf bet-
ur og betur, hversu ágætir áheyrend-
ur Austfirðingar eru. þeir láta að
visu eltki i ljósi háværa aðdáun, en
hleypidómaleysið er svo mikið, að
maður segir öruggur það, sem manni
iiggur á lijarta og hvergi iæii jeg
iundið betri jarðv.eg fyrir það, sem
ég iiefi aö segja. Aö hinu leytinu
hlýtur það að liafa mjög menntandi
áhrií á sveitirnar, að eiga siika mið-
stöð í héraðinu, sem Eiðaskúii hefir
verið nú lengi, enda oít verið haldin
þar iyrirlestranámskeið.
Skólastjórinn á Eiðum er nú séra
Jakob Kristinsson, hygg ég að óliætt
sé að segja, að honurn hafi tekizt
á þehn þremur árum, sem hann heíii
hait skólastjórnina á liendi, að á-
vinna sér hyili Héraðsbúa og elsku
nenieuda sinna. Varð ég þessa mjög
vör i vetur vegna þess að til orða
kom, að hann segði af sér skóla-
stjórninni og ég var einmitt á ferða-
lagi um sveitina á þeim tíma, sem
það kvisaðist fyrst og heyrði því mik-
ið um það talað. Var sorg manna al-
menn yfir því, ef skólinn ætti nú svo
fljótt að missa hans við og fleiri en
einn bónda heyrði ég segja, að þá
létu þeir ekki börn sín í skólann
fyrst um sinn. En þegar talað er um
skólastjórn séra Jakobs, þá má ekki
gleyma því, hve ógæta og sér sam-
lienta konu hann á, þar sem Helga
Jónsdóttir er. Hún er svo yfirlætis-
laus, að vel getur verið, að ókunnugir
taki ekki eftir því í fyrstu, liversu
mjög starfs hennar og áhrifa gætir
í skólanum og öllu skólalífinu. Áðui'
en hún giftist, var hún skólalijúkr-
unarkona, kemur sú þekking hennar
sér vel á Eiðum, þar sem svo langt
er til læknis, enda er ráða hennar
ieitað ekki .eingöngu af skólafólkinu
á Eiðum, heldur einnig af mörgum
nágrannanum.
Skólalífið á Eiðum er afar frjáls-
legt. Virtist mér mest einkenna það
ástúð og hreinskilni, bæði á milli
nemenda og á milli nemenda og
kennara. það var ekki verið að fela
neitt og það virtist vera gengið að
því visu, að allir væru fullir af vel-.
vild hver til annars. Eitt af þeim ein-
kennum nýja tímans, sem mér hefir
iallið verst á seinni timum er það,
hvað mér finnst unga kynslóðin full
af tortryggni, nærri þvi kala til okk-
ar eldra fólksins, eins og það sé
sannfært um, að við okkur þýði ekk-
ert að tala, hjá okkur mæti það
aldrei skilningi. þ.essa varð ég aldrei
vör á Eiðum, unga fólkið mætti mei-
með bros á vörum, það talaði viö
mig blátt áfram og eðiilega, settí ekki
á sig neina grimu, þó ég gengi að
óvörum fram hjá þvi. Ekki sízt vegna
þessa er svo bjart yíir endurminning-
um minum frá Eiðaskóla, en ég liygg
iika, að naumast sé hægt að segja
meira hrós um nokkurn skóla en það,
að slíkur andi trúnaðar og frjáls-
lyndis ríki i lionum.
Ég flutti nokkur erindi við skóiann,
á meðan ég dvaldi þar. þrjú þeirra
voru um ástamál og ástalíf nútímans.
'l el ég sjálfsagt, að hver sá skóli, sem
húa vill ungt iólk undir lifið, taki
þau mái til rækilegrar og lúspuis-
lausrar meðferðar. Ekki i ljósi gam-
allar, úreltrar siöfræði, heldur i ljósi
andlegrar og iíkamiegrar heilsufræði
og þess raunverulega lífs, sem ung-
lingarnir eru i þann veginn að byrja
að taka þátt i; þekkingin er frá mínu
sjónarmiði bezta vörnin gegn hætt-
unum, á hvaða sviði sem er. Fregnir
um þessa fyrirlestra mína bárust út
um sveitina, bjóst ég sjálfsagt við,
stíga með öðrum, þó það sé „stífu-
dans“. Við verðum, eins og aðrar
þjóðir, að nota til hins ítrasta liinn
innlenda markað. Blöðin eiga að
brýna fyrir almenningi, að það sé
skylda hvers góðs íslendings, að
styðja innlenda framleiðslu og iðnað,
þar sem þess er kostur. Útvarpið á
að lijálpa til. íslendingar eiga að
læra að skilja það, sem Englending-
ar eru nú aldir upp í fyrir þúsund-
íaddaðan söng útvarps og blaða, að
hver þegn hefir nú ríkar skyidur
gagnvart framleiðslu sins lands. At-
vinnuvegirnir eiga að hafa samtök
með tilstyrk stjórnarinnar til að efla
bæði innlendan og erlendan mark-
að. Óheyrileg verðlækkun og fáheyrð
kauptregða knýr til þess, sem raun-
ar er sjálfsagt án nokkurrar kreppu.
Tolla og höft verður að laga eftir
nauðsyn markaðsins. Viðskiptin
verður að færa yfir á þá sem kaupa
af okkur. Gagnkvæm viðskipti við
aðrar þjóðir er hin hliðin á því, að
búa að sínu heima fyrir. Viðleitnin
til gagnkvæmra viðskipta eykur við-
skiptavináttu og kaupgetu viðskipta-
þjóðanna.
þetta er leiðin sem nauðsynin býð-
ur. Við erum aldir upp við frjáls
viðskipti og „fríverzlun" landa á
milli er máske hugsjón flestra eins
og sérfræðinga þjóðabandalagsins.
En hvað sem því líur, hafa þjóðirnar
lagt inn á aðrar brautir og nauð-
synin býður nú að búa að sínu og
blynna að helztu viðskiptaþjóðum.
Og er það vísast lærdómur til fram-
búðar, að þjóðimar hafi gengið full-
langt í kaupum og sölum og að
framtíðin feli í skauti sínu aukna
velgengni af því að búa að sínu
meir en nú er og líkar því, sem áð-
ur var.
Ásgeir Ásgeirsson.
að fólkið yrði stórhneykslað á því að
um þetta efni væri rætt við skóla-
fólkið. Við það varð ég þó aldrei vör,
í þess stað var sent til mín frá ung-
mennafélagi í sveitinni og ég var beð-
in að flytja á vegum félagsins opin-
bert erindi, útdrátt úr þessum þrem-
ur, því þetta væri einmitt. efni, sem
fólkið vildi og þyrfti að fá að heyra
um. Úr því varð þó ekki vegna ótíð-
ar og ófærðar, en tilmæli þessi vom
mér ný sönnun hleypidómaleysis
Héraðsbúa.
Nemendur á Eiðum liöfðu með sér
málfundi einu sinni eða tvisvar í
viku. Á einum slíkum fundi var í,il
umræðu: „Takmark og tilgangur al-
þýðuskólanna". Á þann fund var mér
boðið ásamt kennurum skólans, til
þess að taka þátt i umræðum. þótti
mér mjög vænt um að heyra, að svo
að segja allar raddir hnigu í þá átt,
að takmark alþöðuskólanna, fremur
en allra annara skóla ef til vill, hlyti
að vera það, að búa nemendur sína
undir lífið, öllu fremur en undir
próf, sem veitir ekki aðgang að neinu.
En. þetta hefir aftur í för með sér,
að kennsluaðferðir og fyrirkomulag
hlýtur að verða allt annað, en þar
sem prófskírteinið er aðalatriðið.
Kennslan þarf öllu fremur að vera
vakning en yfirhreyrsla; leiðbeining-
ar til sjálfsmenntunar, íþróttir og
ýmiskonar vinna. Til þessa ei nauð-
synlegt að hver alþýðuskóli eigi ágætt
bókasafn, góða lesstofu og vinnustofu,
þar sem nemendur geti lesið og unn-
ið það, sem hugur þeirra helzt hneig-
ist að, undir umsjón og leiðbeining-
um kennaranna. þetta vantar Eiða-
skóla tilfinnanlega og vildi ég enda
þessar línur með þeirri ósk, að þing
og stjórn sæi sér bráðlega færst að
verða við þeirri brýnu þörf þörf skól-
ans.
Aðalbjörg Sigurðardóttir.
ATH.: Grein þessi hefir beðið birt-
ingar all lengi. Ritstj.
----O----
Áskorun
til ritstjóra Alþýðublaðsins.
í Alþýðublaðinu 18. nóv. s. 1. er
skýrt frá því, að Framsóknarflokks-
maður einn hafi á síðastliðnu vori
„hótað opinberum starfsmönnum at-
vinnutjóni, ef þeir ekki létu fé i
Framsóknarflokkssj óðinn“.
í tilefni af ofangreinum ummælum
er liéimeð skorað á ritstjóra Alþýðu-,
blaðsins, hr. Ólaf Friðriksson, að til-
greina með fullu nafni og svo skýrt
að ekki verði um villst, hvaða maður
það er, sem beitt hefir þeirri fjár-
söfnunaraðferð fyrir Framsóknar-
flokkinn, sem um getur í Alþýðublað-
inu nefndan dag.
Jónas Jónsson ráðherra fór liéðan
áleiðis til Akureyrar með Dettifossi
á fimmtudagskvöld.
Skipstrand. Togarinn Leiknir frá
Patreksfirði strandaði kl. 6 í morgun
rétt vestan við Kúðafljót. Björgunar-
menn úr Álftaveri voru konmir á
strandstaðinn, en skipshöfn enn eigi
bjargað, þegar blaðið fór í pressuna.
Svar til Gunnars Viðars, frá Ey-
steini Jónssyni skattstjóra bíður
næsta blaðs vegna þrengsla.
Félag ungra Framsóknarmanna í
Reykjavík hélt umræðufund í Sam-
bandshúsinu í gærkvöldi. Rætt var um
væntanlega starfsháttu félagsins í vet-
ur.
Enska þingið h.efir samþykkt inn-
flutningstolla. Matvæli eru undan-
skilin tolinum.
Ófriður er hafinn milli Kínverja og
Japana.
Kona fyrirfór sér í Reykjavíkur-
höfninni i nótt, Ragnheiður Blöndal
að nafni, átti heima í Bergstaða-
stræti 2.
Skyr til útflutnings. Ingólfur Espho-
lin frá Akureyri hefir nú undanfarin
ár haft með höndum tilraunir í þá
átt að geyma skyr óskemmt um lang-
an tíma í því skyni, að gjöra megi
úr því útflutningsvöru. Tilraunir
þessar virðast nú hafa heppnast. Ný-
lega komu nokkrir menn frá mjólkur-
húunum saman á fund í Reykjavík
til skrafs og ráðagerða um þessar
tilraunir og möguleika til hagnýtingar
þeirra. Ef úr framkvæmdum gæti orð-
ið í þessu efni, gæti þar verið um
merkilegt atriði að ræða fyrir is-
lenzkan landbúnað, því aö ýmislegt
bendir í þá átt, að skyr eins og það
þeklcist bezt hér á landi, sé ekki hægt
að búa til annarsstaðar — og líklegt
má telja, að hægt væri að vinna
markað fyrir skyrið erlendis, ef
fært reynist að koma því þangað
óskemmdu.
---O---
Leikhúsið.
Draugalestin.
Eftir Arnold Ridley.
það má sjálfsagt kalla góðverk hjá
Leikfélaginu, að bæta ekki umhugsun-
arefnum á gesti sína núna í krepp-
unni. það væri lika synd að segja, að
mikið sé af þungmeltri lífsspeki i
„Draugalestinni", sem sýnd var í
íyrsta sinn á miðvikudagskvöldið var.
Leikritið er enskt, gæti hafa gjörst i
dag, og minnir á venjulegan amer-
ískan kvikmyndaróman. Persónurnar
eru hversdagslega óhamingjusamir
elskendur, skálkar og leynilögregla.
Lögreglan bindur farsælan enda á sög-
una eins og vera ber. Lánleysingjarn-
ir verða gæfusamir, og fantamir kom-
ast undir manna hendur.
Leikurinn fer fram að næturlagi á
afskekktri járnbrautarstöð í Cornwall
í Englandi. Endurminning íbúanna
þar um 20 ára gamalt járnbrautar-
slys hefir skapað þjóðsögu um
„draugalestina" og reimleika á járn-
brautarstöðinni. Sex manneskjur
verða af lest og neyðast til að dvelja
á stöðinni næturlangt. Stöðvarstjór-
inn segir þeim hina dularfullu sögu
um draugalestina og vill koma þeim
burt af stöðinni. þegar það tekst ekki,
fer hann burt. En stuttu síðar bætist
nýtt fólk í hópinn og staðfestir þá
sögu hans á eftirminnilegan hátt.
Sjón er sögu ríkari. Stöðvarstjórinn
finnst örendur. Ferleg fyrirbrigði
skjóta ferðafólkinu skelk í bringu, en
loks kemur sjálf draugalestin. En að
lokum kemur það upp úr kafinu, að
ekki er neitt yfirnáttúrlegt á ferðum.
Glæpamenn hafa notað sér óttann við
reimleikann til að smygla vopnum á
afvikinn stað á næturþeli og þannig
stendur á ferðum draugalestarinnar.
Stöðvarstjórinn er i þjónustu þeirra
og hefir látizt vera dauður. þeir sem
inn koma um nóttina til að hræða
fólkið burt, eru sjálfir glæpamenn-
irnir. En einn af næturgestunum er
leynilögreglumaður, sem kemur fram
eins og spjátrungur, til að villa á
sér heimildir, og liann hefir valdið
því, að fólkið varð af lestinni.
Aðalpersónurnar eru Saul Hodkin,
stöðvarstjóri (Friðfinnur Guðjónsson)
Richard Wintrop og kona hans (Brynj
úlfur Jóhannesson og frú Magnea Sig-
urðsson), sem eiga örðuga sambúð í
hjónabandinu, Charles Murdock og
kona hans (Indriði Waage og Sigrún
Magnúsdóttir), sem eru nýkomin frá
hjónavígslunni, en eiga að skilja
vegna fátæktar, ungfrú Born (öldruö
piparmær), Deakin leynilögreglumað-
ur (Bjarni Bjömsson), og glæpahjúin
þrjú, sem leikin eru af Arndísi Bjöms
dóttur, Gesti Pálssyni og Haraldi
Björnssyni.
Um hæfileika þeirra leikara, sem
Leikfélagið hefir nú á að skipa, má
segja í stuttu máli: Friðfinnur Guð-
jónsson, Arndís Bjömsdóttir, Marta
Kalman, Haraldur Bjömsson og
Bjarni Björnsson em leikarai', sem
ávinningur er að sjá á leiksviði. í
þetta sinn bar leikur Arndísar, Mörtu
og Bjama af öðrum, einkum tveggja
hinna fyrnefndu. Haraldur hefir þann
vanda á höndum að vera í senn leið-
beinandi og leikari. Hann hefir góða
inn- og útflutningur falli saman. þ,eg-
ar mikill er munur inn- og útflutn-
ings milli landa, er ekki öðru
að treysta en þvi, að útílutningsvar-
un sé kaupandanum nauðsynleg og
ódýr. Og verðui' ekki annað séð af
okkar eigin aíkomu, en að þeir sem
kaupa nú saltfiskinn af okkur, fái
að minnsta kosti ódýra matvöru.
Nauðsynina ætti langvaninn smekk-
ur og siðir að tryggja.
En nú skulu tekin sömu dæmi og
úður. Viðskipti okkar við Frakkland
hafa verið mjög óstöðug. En jafnan
liöfum við keypt meira af pjim en
þeir ai okkur. Væri okkur nokkurs
um vert, að geta nú aukið fisksölu
til Frakklands, og ekki er viðskipta-
jöfnuðurinn þvi til fyrirstöðu, að svo
geti oi'ðið, þó aðrar ástæður kunni
að valda erfiðleikum. Um þýzkaland
er það að segja, að viðskiptin hafa
verið allörugg siðan Eimskipafélagið
hóf beinar samgöngur við Hamborg.
Útflutningur hefir að vísu farið vax-
andi, en innflutningurinn þó enn
meir. Árið 1929 nam útflutningur til
þýzkalands tæpum helming móts
við innflutning okkar frá þýzkalandi,
og voru þjóðverjar þá komnir upp
i 15% af öllum okkar innflutningi,
þar sem afurðasala okkar til þeirra
náði ekki nema 7% af öllum útflutn-
ingi. Sama máli gegnir um Englend-t
inga. ísfiskssalan, sem enskir út-
gerðarmenn eru nú að amast við,
hefir ekki þrjú síðustu árin numið
öllu meir en þrem miljónum króna,
og öll kaup Englendinga af okkur
ca. 12 milljónum króna. Ber þó
þess að gæta, að allmikill hluti af
þeirri fjárhæð er fyrir verlcaðan og
óverkaðan saltfisk, sem þeir selja
aftur til Suður-Ameríku og annara
landa. Innflutningur okkar frá Eng-
landi hefir aftur numið yfir 20 millj-
ónum króna árlega á sama tíma.
Eiga Englendingar þvi meir undir
okkur í viðskiptum en við undir
þeim, og má þess iastlega vænta, að
fullt tillit verði tekið til þess að því
er lausatolla snertir, ef einhverjir
verða á kjöti og fiski. En liklegt
verður að telja að' svo stöddu, að
engin liöft eða tollar verði sett á
innflutningi matvai'a, kjöts eða i'isks.
England hefir til þessa verið „verk-
smiðja lieimsins", og er ekki að
undra þó iðnaður verði tollverndað-
ur, en þó þess að vænta, að enn
vilji það fá ótollaðan „matinn á
engjarnar". McDonald hefir fengið
’ „the doctors mandate”, umboð lækn-
isins til að ráðstafa sjúklingnum,
og verður hann vart læknaður með
öðru en minnkandi atvinnuleysi og
óbreyttu verði á nauðsynjum. En ó-
útreiknanlegt er það, hvað enskum
útgei'ðarmönnum tekst af eigin
mætti. Og er það sjálfsagt, að tala
við Englendinga um öll viðskiftin,
enda er sendiherra okkar nú til
þoirra kominn að ráðstöfun stjórn-
arinnar.
Okkur íslendingum er skylt að
tala við viðskiptaþjóðimar. Okkur
er skylt að færa fram þau rök sem
við höfum fyrir hagfelldum við-
skiptum. En auk hinna sérstöku á-
stæðna, er við höfum fram að flytja,
er það hin mesta hjálp, að við flytj-
um vart út annað en nauösynjavöru.
Nauðsynjavaran nýtur og vemdar
þess, sem kaupir hana. í því er okk-
ar mesti stuðningur. En vitanlega
koma og til greina í samningum
okkar við aðrar þjóðir öll viðskiptin
með þeim tollum og höftum, sem
gilda á báða bóga.
Hitt er fjarstæða, að við verðum
ekki að hafa sömu aðferðir og aðr-
ir hafa upp tekið. Milliþjóða við-
skiptin hafa nú tekið á sig nýjar
myndir. J>ann dans verðum við að