Tíminn - 12.12.1931, Blaðsíða 3

TIMINN
267
Umsóknír
utn styrk til skálda og listatnanna
(kr. 6000.00), sem veittur er á fjár-
lögum ársins 1932, sendist Mennta-
/
málaráði Islands, til ritara þess,
Austurstræti 1 (póstkólf 662). fyrir
15. jan. 1932.
stafar, að þœr virðast hafa orðið
samtaka um það eitt, að firra ein-
staka ráðamenn tjóni á kostnað
heildarinnar. — Þykir nú sýnt að
ekki sé nama um tvennt að gera:
Annaðtveggja hlífðarlausar neyðar-
ráðstafanir löggjafarvaldsins í þess-
um málum, ellegar að láta viðkom-
andi aðila kaffœrast samkvæmt til-
efnum og eigin tilverknaði í forœði
öfganna.
Snarfari.
---o----
Fréttir
fólk út um allt land í útvarpi, og
fann að þar var um lélega æsinga-
ræðu að gera móti Guðm. biskupi
góða, sem héðan af mun hálda öllu
sínu fyrir Árna Pálssyni. þannig
hefir þá háskólinn i tvö skifti farið
með rétt sinr til að hafa áhrif á
starfsmannavai. Langar þjóðina i
meira af slíku? S. S.
Hvert stefnir i atvinnumálunnm.
Sennilegt má þykja að upp úr
lieimskreppunni dragi til mikilla tíð-
inda um breytingar á skipulagi i
viðskiptum og atvinnuháttum. Skaða-
bótaöfgarnar og styrjöld þjóðanna í
fjármálum og tollamálum virðist
vera í þann veginn að koma öllum
þjóðum á kné. Mun annað tveggj^
verða, að þjóðirnar komi fyrir sig
vitinu og taki upp bróðurlegri slcipti,
ellegar að allsherjar hrun gengur yf-
ir löndin og þar á eftir allslierjar-
bylting í ölium efnum. — þykir af
ýmsu mega ráða að margt í ríkjandi
skipulagi sé að ganga til grafar.
Jafnvel ilialdsmenn munu vera að
tapa trúnni á óskeikulleik frjálsrar
samkeppni og óbrigðula „forsjón"
einstaklingsframtaksins. Mun skammt
þess að bíða, að ailir hinir gætnari
framtaksmenn sjái, að hlutaskiptin
er hin eina réttláta og færa ieið út
úr ógöngum þeim, sem stórútgerðin
liefir ratað í, þar sem höfuðaðilar,
útgerðarmenn og verkamenn, hafa
skipast í tvær fjandmannasvcitir,
Gagnkvæm, tilsvarandi ábyrgð og
réttlát hlutaskipti er eina leiðin, tii
þess að allir láti sér ant um atvinnu-
vegina, tækin, sem þeir vinna með,
skipin og allt, sem þar er innanborðs
og árangur vinnunnar. þegar það er
fengið rennur ný öld í sögu þess-
arar og fleiri atvinnugreina.
Snarfari.
Biskup og íhaldið.
Jón biskup Helgason er einn hinn
æstasti „sjálfstæðismaður", sem tii
er hér á landi. í götuóeyrðunum hér
Skýrsla Gunnlaugs Briem.
Hér með sendi ég umbeðna skýrslu
um mistök þau, er urðu á lofthæð
veljarasalsins í hinu nýja húsi lands-
símans í Reykjavík, eins og ég veit
bezt um gang málsins.
þegar byrjað var á fyrstu frum-
dráttum að nýja símahúsinu fyrir
rúmu ári síðan, kom húsameistari
ríkisins á skrifstofu landssímastjóra
til að ræða um bygginguna. Auk
hans voru landssimastjóri og undir-
ritaður viðstaddir og ef til vill
fleiri. Hvað snerti rúm það, er nýju
bæjarsímatækin þyrftu, lágu fyrir
nokkrar tölur úr tilboðslýsingu
stöðvartækjanna, m. a. var þar
nefnt, að í veljarasalnum þyrfti loft-
hæðin að vera minnst 3,70 m. og í
tengigrindarsal 3,30 m. („den fria
höjden“), ennfremur styrkur gólfs
500 kg/m'2 o. fl. Voru þessar tölur þá
ritaðar með blýanti á fyrstu frum-
dráttarteikningu af húsinu.
Eftir þessu lét húsameistari gera
iyrstu reglulegu frumteikningu (des.
1929) af lnisinu. Á henni voru engir
bitar teiknaðir og lofthæðir ekki
skrifaðar í tölum.
Nú sigldi húsameistari á fund
firmans, er útvegaði símatækin til að
ræða við það um rúmtilhögun húss-
ins, að því leyti, er það snerti bæj-
arsímatækin. Fám dögum eftir að
liann kom úr siglingunni áfhenti
landssímastjóri mér tvær teikningar,
dagsettar af Ericsson í Stokkhólmi
20. febr. 1930, og sagði mér að húsa-
meistari ríkisins hefði komið með
þær úr siglingunni. Á teikningum
þessum var tækjunum raðað niður
og á annari þeirra voru skrifaðar
nokkrar bendingar um glugga og
ljósastæði í veljarasalnum og enn-
íremur: „fri höjd 3800 mm. min.“,
í vor, þegar íhaldið safnaði skríi
sínum smnan á kvöldin, til að æpa
kringum ráðherrabústaðinn, sázt
biskup þar i hópnum og var fullur
af „eldlegum" áhuga. Fyrir kósning-
arnar hitti hann erlendan mann,
sem var hér á ferð og bar sig illa.
Sagði hann að öllu væri hér um-
snúið. Sinn flokkur, „sjálfstæðið"
elskaði Dani og kónginn og vildi
þeim allt gott gera. En þrátt fyrir
þetta væri sinn flokkur eiginlega i
hálfgerðri ónáð, þar' sem aftur ýms-
ir óvaldir Framsóknarsnáðar, sem í
raun og veru hefðu frekar litlar
mætur á Dönum og kónginum, virt-
ust vera í hávegum hafðir, þar sem
íhaldið ætti að eiga traustan griða-
stað. Hafði biskup varpað mæðilega
öndinni, er liann minntist á van-
þakklæti Dana. X.
J)ar sem öfgarnar ráða.
þegar sildarútvegsmenn árið 1926
játuðu sig gersigraða af sínum eigin
öfgum og hófleysi og báðu þingið
um varnarráðstafanir gegn stjóm-
leysinu, bugðist Alþingi að ráða bót
á vandkvæðunum, með því að leggja
ráðin í þessuin málum í hendur
þeirra aðila, er þarna áttu sinna
hagsmuna að gæta. Útgerðarmenn og
verkamenn fengu fjóra af fimm
mönnum er sátu í stjórn síldareinka-
sölunnar. Og aðalframkvæmdastjór-
inn var kjörinn úr hópi útgerðai'-
manna. Hafði hann áunnið sér all-
mikið traust fyrir opinber störf og
verið sendur tii Suður-Ameríku í
markaðsleit fyrir sjávarafurðir. Nú
hefir reynslan sýnt, að mjög mikið
skortir á, að fulltrúar þessara stétta
liafi nægilegan þroska til þcss að
leysa vanda málsins. Hefir í ráðstöf-
unum annarsvegar sótt til fyrra hóf-
leysis útgerðarmanna, hinsvegar tii
hins alkunna ábyrgðarieysis verka-
mannaforsprakkanna gagnvart öllum
atvinnuvegum. Öfgarnar hafa mætzt
En svo fjarri fer því, að þær hafi
dregið úr hættunni, sem af þeim
þ. v. s. 10 cm. hærri en áður hafði
verið gefið upp í tilboðslýsingunni.
Nú var dálitið breytt frá tilhögun
þeirri, er áður var fyrir, þannig að
tengigrindarsalur var fluttur á neðri
hæð og ennfrcmur var breytt stað
fyrir W. C. við enda tengigrindar-
sals o. fl. smávegis, í samráði og
með vitund húsameistara.
í skeyti dags. 28. marz frá Elek-
trisk Bureau er beðið um að fá
teikningar sendar af rúmskipuninni,
(því tengigrindarsalur hafði verið
fluttur milli liæða).
Bað ég þá 3. apríl 1930 slcrifstofu
húsameistara að senda í skyndi eitt-
hvert afrit af teikningum lmssins,
og fékk ég þær samdægurs 1—1%
klst. áður en skip fór út, og dróg inn
á afritið breytingar þær á tengi-
grindarsal, W. C. o. fl., er höfðu
verið gerðar rétt áður í samráði við
liúsameistara og tölur þær er áður
höfðu verið gefnar upp um lofthæðir,
og sendi í sama bréfi til Elektrisk
Bureau fyrirspurn, vegna tilmæla
frá inisameistara, um, hvort engin
tök væru á að lækka lofthæðirnar í
veljarasal og tengigrindarsal um
5—10 cm.
Jiegar ekki var komið svar við
lofthæðarspurningunni um miðjan
apríl, og húsameistari kvað sér
liggja mjög á að fá það, var simað
út 15. apríl 1930 svoliljóðandi: „An-
moder om telegrafisk Angivelse mini-
mal Höjde under Bjælker Vælger-
sal og Kobiingssal". Svarið kom 16.
apríl svohijóðandi: „Referande tii
eders brev tredje dennes talchöjden
under balkarna i vælgersalen kan
sænkas 5 centimeter".
Var svarið samstundis símað af
mér til liúsameistara sjálfs, og man
ég eftir, að hann bað mig bíða
Ásgeir Ásgeirsson fjármálaráðherra
fór vestur á pinge-yri með Alexandr-
ínu drottningu siðastliðinn þriðjudag
iil þess að sitja þar landsmálafund
með kjósendum sínum.
Gísli Guðmundsson ritstjóri Tím-
ans brá'sér vestur á Snæfeilsnes með
Brúarfossi síðasti. miðvikudag.
Afnám Sildareinkasölunnar. þann
9. þ. m. gaf atvinnumálaráðherra út
bráðabirgðalög um skiptameðferð á
búi Sildareinkasölu íslands. í grein-
argerð ráðherra til konungs segir: að
Síldareinkasala íslands hafi orðið
fyrir svo miklum óhöppum og tapi á
yfirstandándi ári, að hagur hennar
standi nú þannig, að eigi sé annað
fyrirsjáanlegt, en að bú hennar hlyti
bráðlega að verða að takast til gjald-
þrotaskipta, ef eigi væri önnur skip-
un' gerð um meðferð hennar. Taldi
hann og miklum erfiðleikum bundið
að skipta búi Einkasölunnar með
venjulegum gjaldþrotaskiptum, og
bæri því brýna nauðsyn til þess að
gefa út um þetta efni bráðabirgða-
lög, samkv. 23. gr. stjórnarskrárinnar
frá 18. maí 1920. Fyrsta grein bráða-
birgðalaganna hijóðar svo: „Bú
Síldareinkasölu íslands skal tekið til
skiptameðferðar. Skiptin framkvæmir
skilanefnd tveggja manna, sem at-
vinnu- og samgöngumáiaráðherra
skipar. Skilanefnd kemur í stað
stjórnar Síldareinkasölunnar, og hefir
samskonar vald og skyldur, að því
leyti scm við á“. Aðrar greinar kveða
svo á um skiptin: Síld, sem veidd ei
eftir 15. nóvember, og sem er ekki
þegar í vörzlum Einkasölunnar, er
talin henni óviðkomandi. ])ó er út-
flutningur þeirrar síldai' því aðeins
lieimill, að hann komi ekki í bága
við hagsmuni Einkasölunnar, og ráð-
herra setur reglur um flokkun henn-
ar, mat og merkingu. — í skilanefnd-
ina voru skipaðir Svavar Guðmunds-
son og Lárus Fjeldsted.
Dánardægur. Stefán Egilsson 'múr-
ari, faðir Sigvalda læknis Kaldalóns
í Grindavík og þeirra bræðra, andað-
ist á heimili sonar sins í Grindavík
augnablik meðan hann næði í blað
til að rita það á, og var honum jafn-
framt nefnd talan (380 — 5 = 375
cm).
í apríllok (29. apríl) kom bréf frá
Elektrisk Bureau dags. 22. apríl,
sem var svar við bréfi landssímans
dags. 3. apríl, og fylgdi með því
ljósmyndað endurrit af teikningu
þeirri, er sent hafði verið út 3. apríl.
Á þetta afrit var skrifað með bleki
upplýsingai' um ýms göt, er gera
þyrfti í gólfin. Og í bréfinu var auk
þess, sem 5 cm. loítlækkunin var
nefnd, iíka getið um breiddaraukn-
ingu á tengigrindarsal, lofthæðar-
breytingu yfir sltjalagangi. Var þetta
strax símað til húsameistara, og
kallað á St. Steinsen verkfræðing
vegna járnaútbúnaðar kringum göt-
in o. fl.
Steinsen kom svo til mín, og
sagði ég honum meðal annars, að ég
væri búinn að sima liúsameistara um
þessar upplýsingar í bréfinu og gæti
hann fengið teikninguna. Steinsen
taldi vissara að sýna húsameistara
teikninguna, og félst ég á það, og
tók hann að sér að fara með hana
þangað, en ég ritaði með blýanti á
teikninguna 375 hjá 380, sem fyrir
var. Steinsen fór svo með teikning-
una og sá ég ekki meira til hennar
fyr en löngu síðar, er Steinsen kom
með liana aftur. Steinsen hefir skýrt
mér svo frá, að hann liafi farið með
toikninguna á skrifstofu húsameist-
ara og sýnt Einari Erlendssyni hana
í fjarveru húsameistara, og bent á
að einhverju þyrfti að breyta við
lofthæðatölurnar.
Er verið var að ljúka við loftið
yfir veljarasal hitti ég Sigurð Flyg-
enring, sem hefir á hendi daglegt
eftirlit með húsinu fyrir húsameist-
30. nóv. síðastl. Hann var jarðsettur
6. þ. m.
Vélbáturinn Bergþóra frá Seyðis-
firði strándaði við Álfavíkurtanga
síðastl. miðvikudag. Vélin biiaði og
bátinn rak á klett, áður en seglum
yrði komið við. Tveir menn voru í
bátnum og björguðust þeir upp á
klettana, en báturinn brotnaði og
sökk litlu síðar.
Síldveiði mikil hefir verið á Seyðis-
firði undanfarnar vikur. Um miðja
þessa viku var búið að salta þar
hátt á 3. þúsund tunnur, en þá vai
orðinn tunnuskortur. — Síldin er
smá.
Dettifoss laskast. Á leiðinni til Hull
hreppti Dettifoss vestan stórviðri, og
lcom þá að skipinu talsverður leki.
Vörur munu þó ekki hafa skemmst.
— pegar kom til Hull, þótti þurfa að
endurnýja 22 plötur í botni skipsins
og hlyzt af því 8—10 daga töf.
Maður deyr af slysum. Síðastliðinn
mánudag slóst vörpuvír á botnvörp-
ungnum Maí á hásetann Ólaf Ás-
mundsson og slasaði hann. Skipið
var út af Vestfjörðum, er slys þetta
vildi til, en brá þegar við og flutti
manninn til ísafjarðar, en skömmu
eftir að þangað kom andaðist liann.
— Ólafur var úr Hafnarfirði, ókvænt-
ur, 29 ára að aldri.
Sjötugsafmæli átti nýlega bænda-
öldungurinn Páll Jóhannesson á
Landi í Öxarfirði. Heimsóttu liann þá
17 bændur af Hólsfjöllum og gáfu
lionum vandaðan göngustaf, en Mar-
gréti dóttur hans gáfu þeir víðtæki,
einnig vandað. Jóhannes bóndi í
Fagradal liafði þar orð fyrir mönn-
um.
Óseldur fiskur er nú meiri en
nokkru sinni fyr. þann 1. þ. m. var
hann 137.617 skp. miðað við fuil-
verkaðan fisk, en það er 10 þús.
skp. meira en á sama tíma í fyrra.
— I neyzlulöndunum liggja auk þess
miklar fiskbirgðir, t. d. 3000 smál. i
Barcelona, en 1700 smál. á sama tíma
1 fyrra, og 2300 smál. í Bilbao, en
1850 smál. á sama tíma í fyrra.
ísfisksmarkaður í Englandi hefir
verið óvenju hagstæður undanfarna
daga. Nýlega seldi Sindri fyrir 1570
steriingspund og Otur. fyrir 1246
sterl.pd.
Reíabúum fjölgar nú óðum. í
Eyjafirði eru þegar komin á fót fimm
refabú og liið sjötta að komast upp.
Stærst er búið á Munkaþverá. Jlar
hafa verið flest 116 dýr. Annað er í
Fífilgerði, stofnsett af bændum i
Kaupangssveit, þriðja á Jiverá, fjórða
á Leifsstöðum, fimnita í Kaupangi
og sjötta á Arnarhóli, sem er nýbýli
skammt frá Kaupangi. — Guðmund-
ur Jónsson frá Ljárskógum í Dala-
sýslu hefir leiðbeint Eyfirðingum i
refaræktinni og lánast vel.
ara, og spurði hann hvort lofthæð-
irnar hefðu verið „kontrolleraðar",
og kvað hann svo vera, en engar
tölur voru þá nefndar.
Daginn sem landssímastjóri sigldi
síðast, var hann ásamt húsameist-
ara og undirrituðum staddur úti i
nýja húsinu. Virtist mér þá lofthæð-
in í veljarasalnum heldur lág í sam-
anburði við það, sem hún var ann-
arsstaðar í liúsinu og liafði orð á
þvi, var lofthæðin þá mæld á einum
stað við norðurenda salsins og mæld-
ist um 340 cm. þá mundi enginn við-
staddur með vissu, hve há hún liefði
átt að véra. Strax á eftir fór ég og
atliugaði það, og sá þá að hún var
um 35 cm. lægri en gert hafði verið
ráð fyrir, og símaði ég strax í húsa-
meistara og landssímastjóra og
skýrði þeim frá því.
Síðar var eftir símbeiðni dags. 8.
des. 1930 frá Elektrisk Bureau mæld
minnsta „fri“ lofthæð í veljarasal og
mældist að vera 3.37,5 cm. eða 37,5
cm. undir því sem hún átti að vera.
þess skal ennfremur getið, að hæð
tengigrindarsals virðist um 20 cm.
hærri en 3,3 m., sem hafði verið
gefið upp að þyrfti, og' sem aldrei
hefir verið breytt, frá því tilboðslýs-
ingin kom.
Við síðari athugun er ujiplýst, að
frá skrifstofu húsameistara hafa
landssímanum verið sendar teikn-
ingar frá des. 1929 og frá maí 1930
til athugunar, en á engri þeirra er
gefin upp hæðin undir bita. Á teikn-
ingunum frá maí 1930 er gefin upp
hæðin frá gólfi i veljarasal til næsta
gólfs fyrir ofan 3,96 m., en ekki
sýnd bitahæð.
Teikning sú, sem vegna beiðni
(vegna flutnings á tengigrindarsal)
var send mér 3. apríl, og sem lá hjá
Æskumenn
á villigötum.
----- Nl.
það er fullvíst að 1929 stóðu ekki
nema tveir unglingar úr skólanum
hér að hinu smekklausa frumhlaupi
í Norðlingi á hendur einu gestrisn-
asta heimili í Hornafirði, og nú
standa litlu fleiri að árásunum á
Sigurð skólameistara og frú hans.
En þeir sýna lítið þrek, og vitund
um slæman málstað, með því að fela
sig á bak við misskilið hlutleysi
bekkjarsystkina, sem í raun og veru
finna, að verið er að gera skóla
þeirra varanlega minnkun. Sú und-
arlega meinloka sem kemur fram í
árásum þeirra pilta, er tóku sér
vald til að koma fram fyrir nem-
endur Rvíkur menntaskóla bæði
vorið 1929 og 1931, kemur af því, að
þeir misskilja bæði aðstöðu sína i
mannfélaginu og aðstöðu sína á þess-
um námsferðum. Hinir óánægðu
íhaldspiltar gera auðsýnilega ráð
fyrir þvi að þeir séu höfðingjar, sem
taki veizlur að fornum sið. Fólk það,
sem þeir koma til eru að dómi þess-
ara unglinga, eftir skrifum þeirra að
dæma, þegnar, sem eiga að veita
drottnum sínum þjónustu og veizlur.
Ef þeim þykir veizlan góð og vel
gengið um beina eins og hjá Tryggva
bónda í Viðikeri, þá þykir sá bú-
þegn hafa gert skyldu sína, en held-
ur ekki meira. Um gagnkvæmni gest-
risninnar myndi Tryggvi og börn hans
fá vitneskju ef þau kæmu til Reykja-
víkur og reyndu þegnskap hinna
kröfuhörðu gesta og vandamanna
þeirra.
Vel getur verið að einhverjir þess-
ara unglinga verða siðar höfðingjar
í landinu sakir nýtilegra verka. En
sú upphefð er ókomin. Enn eru þess-
ir piltar, svo sem von er á, skjól-
stæðingar vandamanna sinna og
einkum þess þjóðfélags sem ver ár-
lega nokkuð á annað hundrað þús.
kr. til menntunar og siðbótar þeim,
sem í skólann sækja. Enn lifa nem-
endur þessa hins dýrasta skóla
landsins alveg sérstaklega af náð
hinna starfandi stétta í landinu, og
geta ekki launað velgerð skattþegn-
anna vel nema með því að sýna í
verki, að þeir hafi verið svo mikillar
fórnar maklegir.
þegar ég undirbjó þetta ferðaskipu-
lag menntaskólapilta úr Reykjavík
og Akureyri, miðaði ég það við
námfúsa æskumenn, sem hefðu þrek
og manndóm til að geta sér til gagns
farið námsferð um land sitt. Leið-
angursmenn áttu að hafa allt með
sér, sem þeir þurftu. þeir áttu ekki
að þurfa að vera bónbjargamenn.
þeir áttu ekki að fara að veizlum.
þeir áttu að mannast af ferðalögum
mér ca. 1 klst., hefir verið dags. 2.
apríl á skrifstofu húsameistara (sést
á ljósmynduðu afritinu) og mun hafa
liaft töluna 3,51 m. undir bita, en
mér var þá ekki gefinn neinn tími
til að athuga tölur þær, er stóðu á
teikningínni, og datt ekki annað í
hug en hér væri um afrit af eldri
teikningu að ræða, ég hripaði bara
niður á hana skilrúma-breytingu á 1.
sal og þær tölur, er áður höfðu verið
ákveðnar með vitund húsameistara
og skrifaði stutt bréf með.
Af framanskráðu virðast hafa verið
tvennskonar mistök í málinu, fyrst
að á teikningum þeim er gerðar
liöfðu verið, var gefið upp talan 3,51
m.? í stað 3,75 m., og þær teikning-
ar hafa aldrei verið sendar landssím-
anum til að kontrollera tölurnar og
samþykkja þær. í öðru lagi hefir
hæðin orðin enn lægri, sem sé 3.37,5
m. en ekki 3,51 m.
Landssíminn hefir ekki fengið aðr-
ar tölur uppgefnar frá Elektrisk
Bureau eða Ericsson en 3,70 m. er
stóðu í tilboðslýsingunni, og svo 5
cm. lækkunina. Eg hefi hinsvegar
gengið út frá að liana bæri að reikna
frá þeim 3,8 m., er liúsameistari
haíði fengið með úr utanför sinni.
Landssíminn hefir mér vitanlega
aldrei gefið upp aðrar lofthæðir
þarna en 3,70 m. — 3,80 m. — 3,75 m.,
en nefnt þær ítrekað bæði við húsa-
meistara og St. Steinsen, er aðstoðaði
hann við járnaútreikninga hússins og
sennilega líka við aðra aðstoðarmenn
hans, þó ég muni það ekki ákveðið.
Ef til vill verður hægt að útvega
ítarlegri upplýsingar síðar.
Reykjavík, 7. febrúar 1931.
G. Briem.
-O