Tíminn - 02.07.1932, Blaðsíða 3

TlMINN
109
Innilegust hjartans þakkir vottum við
öllum þeim, sem veittu okkur hjáip og hlut-
tekningu við fráfall og jarðarför okkar
elskulega eiginmanns og föður Úlfars Jóns-
sonar í Fijótsdal.
Kona og börn
r
A víðavangi.
Síldarverksmiðian á Sigluíirði.
Um vœntanlegan rekstur hennar
er nú mikið ritað í bœjarblöðin og
gerast í samijandi við þœr deilur
allar hin fáheyrðustu tíðindi. Tím-
inn leggur ekki mikið til þeirra
mála að sinni, en vill þó leggja á-
herslu á tvennt. Annarsvegar það,
að ekki getur annað komið til mála
en að farið sé eftir þeim lögum sem
Alþingi hefir sett um rekstur verk-
smiðjunnar. Er þessa getið vegna
þess, að í skrifum um málið og það
af hálfu manns sem er í verksmiðju-
stjóminni, er þess getið að stjórnin
muni ætla að gera hluti, sem
eru með öllu óheimilir, og verður
slíku ekki trúað. —- Hitt atriðið er
það, að þar sem um er að ræða at-
vinnu fyrir fólk svo skiftir mörgum
hundruðum og framleiðslu, sem
geti fært lieim gjaldeyri sem nemur
háum fjárhæðum — og þegar yfir
standa slíkir alyörutímar sem nú
eru, þá verður að krefjast þeirrar A-
byrgðartilfinningar af þeim mönnum
sem á oddi eru hafðir af hálfu hins
opinbera um stjórn slikrar stofnun-
ar sem síldarverksmiðjan er, að þeir
láti það vera sina æðstu skyldu að
ieita þeirrar lausnar á málinu, sem
þessum atvinnurekstri er fyrir beztu
og því marga fólki, sem á framfæri
sjtt undir honum. jtá er það með
öllu óþolandi að þar sitji í stjórn
þeir menn sem ekki gæta annars en
að fara fram með offorsi og valda
óhöppum og hindra þar með alla
skynsamlega lausn málsins.
Eimskipalélag íslands.
Aðalfundur þess var síðastliðinn
laugardag. Rekstursafkoma félagsins
var talsvert betri á síðasta ári en
árið áður. Tekjuhalli nam rúmum
57 þús. krónum og þær greiddar úr
varasjóði, en áður vár aí rekstui's-
reikningi búið að verja kr. 333.844.75
til afskriftar á skipum og öðrum
eignum félagsins. Árið 1930 nam
raunverulegur reksturshalli krónum
4.103.43 og afskriftum á skipum og
öðrum eignum að auki. Hin síðustu
ár hafa verið mjög erfið skipafélög-
um sakir síminnkandi flutninga, og
er afkoma félagsins á síðasta ári
vottur þess að landsmenn hafa hald-
ið flutningum til Eimskipafélagsins
meir og betur en áður, og skortir
þó á að þar sé að staðið sem skyldi.
Alls fór uskip félagsins á síðasta
þeir getað fellt Ingvar Pálmason, Pál
Hermannsson og Einar á Eyrarlandi.
Hið eina sem íhaldið hefði þurft að
gera til að tryggja sór þessi 4 sæti
hefði verið að hafa ofurlítið vin-
sælli mann en Garðar þorsteinsson
sem frambjóðanda í Eyjafirði.
Ástæðan til þess, að engum hefir
dottið í liug erlendis að innleiða lilut-
fallskosningar í tvímenningskjördæm
unum er beinlínis það, hve slikt fyr-
irkomulag er vitlaust. Engum nema
íhaldsmönnum á íslandi hefir kom-
ið til hugar að fremja slíkt rang-
læti, eins og það sem slíkt fyrirkomu
lag felur i sér, að lögtryggja það,
að eitt minnahluta atkvæði geti haft
nálega jafnmikið vald og tvö meira-
hluta atkvæði.
Framsóknarmönnum var þetta vel
ljóst, svo að við þingrofið og kosn-
ingarnar 1931 var það vígorð Fram-
sóknarmanna hvarvetna um land allt
að verja líf gömlu kjördæmanna og
standa móti hlutfallskosningum utan
Reykjavikur. ])ó voru þær hlutfalls-
kosningar, sem geymdar voru í „flat-
sænginni", að visu mjög skaðlegar,
en þó hvorki eins lieimskuiegar né
ranglátar eins og þœr sem íhaldið
vill nú koma á i tvímenningskjör-
dæmunum. Munurinn liggur í þvi,
að ef kjósa á marga fulltrúa í einu,
verfður ranglæti úrslitanna minna en
el' kjósa skal aðeins tvo. En það
sem íhaldið virðist treysta á í þessu
efni er það, að einhverjir þingmenn
úr einmenningskjördæmum Fram-
sóknar vilji hjálpa íbaldinu til að
framkvæma það ranglætt l hóruðum
ári 63 millilandaferðir á móti 49%
árið áður. Dettifoss hefir bæzt í
hópinn og ferðum skipanna yfir-
leitt hagað svo, að þau fara nú oft-
ar á milli en áður. Er þess að
vænta, að verzlunarstéttin láti ís-
lenzku skipin sitja fyrir flutningum
þegar svo er komið, að Eimskipafé- i
lagið hefir nú engan varasjóð leng- |
ur upp á að hlaupa, en hinsvegar j
eitt af meginatriðum hverrar þjóð-
ar, að liún eigi sin eigin skip eins
og gleggst kom í ljós á stríðsárun-
um.
Kaupfélag ísfirðinga.
Skutull flytur nýlega yfirlits-
skýrsíu um rekstursafkomu Kaupfé-
lags ísfirðinga. Hefir vörusalan meir
en þrefaldast á síðustu 8 árum.
þrátt fýrir mikið verðfall, sem orðið
hefir, á þessum árum. Árlegur
tekjuafgangur fjórfaldast og sjóð-
eignir meir en tífaldast á sama
tíma. Á siðasta ári nam vörusalan
380 þús. kr., tekjuafgangur 21 þús-
und, en sjóðeignir 96 þús. krónum
og höfðu sjóðirnir þá aukizt um 27
þús. krónur á árinu. Félagið hefir
komið sér upp veglegu verzlunar-
húsi á einum albezta verzlunarstað
í bænum, hefir félagið þar tvær
búðir, aðra fyrir matvöru og ný-
lenduvörur, hina fyrir búsáhöld o.
fl. þegar um hægist, kreppuna, mun
það bætn þriðju búðinni við með
vefnaðarvörur og skófatnað. Auk
þess starfrækir félagið tvö útibú þar
í kaupstaðnum.
Rikisbrauðgerðin.
Morgunblaðið segir frá því, að
Magnús Guðnnindsson hafi mælt fyr-
ir um þða, að rikisbrauðgerðin
skuli lögð niður. þegar Framsóknar-
stjórnin kom til valda 1927 var það
oitt hennar fyrsta verk að gjöra sem
hagkvæmust kaup fyrir varðskipin,
sjúkrahúsin og aðrar opinberar
stofnanir, og var þetta framkvæmt
með þeim hætti, að gjörð voru út-
boð og hagkvæmustu tilboðin tekin.
Kom brátt í ljós, að á þessu spar-
aðist ríkissjóði stórfé. En áður mun
það hafa verið meginreglan, að öll
þessi miklu viðskipti væru einskon-
ar bitlingur til verðugra flokks-
manna og varan langoftast keypt
með algengu smásöluverði. Eftir
stjórnarskiftin voru hrauðgerðarhús-
in látin keppa um brauðsöluna og fór
verðið þá ótrúlega langt niður. Upp
á síðkastið var farinn að leika
grunur á því, að ekki væru notuð
hin fullkomnustu hráefni í brauðin,
með tvo þingmenn, sem þeir myndu
frábiðja sínum eigin kjördæmum.
En eitt er alveg full ljóst, að ef
Framsóknarflokkurinn iiefir ályktað
rétt um hlutfallskosningar í byggð-
um landsins vorið 1931, að þær væru
fordæmanlegar, þá mun sá málstað-
ur ekki breytast svo að þar verði
um betri kost að ræða á þingi 1933.
Hlutfallskosningar í stórum kjördæm-
um' eru ennþá til og munu verða
til. Eu hlutfallskosningar í tvímenn-
ingskjördæmum eru fordæmalaus
fjarstæða, fundin upp af flokki, sem
er að vinna sér til óhelgis í landinu
og vill lögfesta rétt sinn til að láta
minnahlutann misbjóða meirahlut-
anum.
Af öllúm tilraunum ílialdsmanna
í kjördæmamáiinu er það ljóst, að
megin takmark þeirra er, að leysa
liéröðin upp sem einingu í stjórnmál-
um. Byggðavaldið stendur móti fé-
sýsluvaldi kaupstaðanna. Stóru kjör-
dæmin, óákveðna þingmannatalan
og réttur uppbótarþingmanna til að
taka við umboði af rétt kjörnum
kjördæmakosnum fulltrúa, bendir
allt í sömu átt.
það leiðir því af sjálfu sér, að ef
íhaldinu tækist að lokka Framsókn-
arflokkinn inn á þá braut, að inn-
leiða hlutfallskosningar i tvímenn-
ingskjördæmunum, þá yrði þess
skammt að bíða, að hlutfallskosn-
ingarnar liefðu gersigrað í landinu
og einmenningskjördæmin væru þurk
uð út. þetta leiddi af því að reynzl-
an myndi sýna, að óviðunandi rang-
læti væri framið í tvímenningskjör-
var þá snúizt að því ráði að aðal-
spítalamir tveir eða þrír og Skipa-
útgerðin legðu fram 500 krónur
hvert í stofnkostnað brauðgerðar-
liúss, sem siðan yrði starfrækt fyrir
þeirra reikning. Hefir þetta fyrir-
tæki gengið vel og brauðverðið þó
verið mjög lágt til hinna opinberu
stofnana. Er það nú eitt fyrsta
verk íhaldsráðherrans að leggja
þessa stofnun niður. Spítalamir og
ríkisskipin mega ekki sjálfir baka
handa sér brauðin. Styngur það
kannske einstaklingsframtakið ó-
notalega, að það er ekki aðeins
stærsta brauðgerðarhúsið í bænum
— Alþýðubrauðgerðin — heldur líka
eitt mirinsta brauðgerðarhúsið, sem
getur selt brauðin 20—30% ódýrara
en allir aðrir bakarar i bænum.
Önnur stjórnarráðstöfun.
þá segir Morgunblaðið ennfremur
frá þvi, að Magnús Guðmundsson
hafi sagt upp löggæzlumönnum
þeim, sem annast hafa tolleftirlit og
þá sérstaklega eftirlit með bannlög-
unum víðsvegar um landið. Gæti
liúgsast að fjármálaráðherra yrði
þess oinhverntíma var, að það hafi
reynst lítil búhyggindi að spara
þennan tilkostnað. Enda er engu
líkara en að Mbl. kveinki sér við því
leggja alla ábyrgðina á M. G. af
þessari ráðstöfun, þar eð það kennir
Alþingi um að það liafi tekið þessa
ákvörðun, en Alþingi felldi tillögu
sem fram kom á þinginu um að
leggja löggæzlu þessa niður. Er hér
auðsjáanlega hugsað um aðra meir
en ríkissjóð.
Rannsóknarstofan og Mbl.
Morgunbl. telur að það og flokkur
þess liafi stutt mál Rannsóknarstof-
unnar í þarfir atvinnuveganna. þess-
um stuðningi var nú þanig háttað,
að Jónas Kristjánsson, þingmaður í-
haldsins, klauf landbúnaðarnefnd
efri deildar í málinu á þinginu 1929.
Vildi hann og íhaldið fresta málinu
og bar fram tillögu um það. Tillag-
þessi var felld í efri deild með 8
atkv. ’ gegn atkvæðum allra íhalds-
manna í deildinni, 6 að tölu. Gerðu
íhaldsmenn á þingi það því að flokks
máli að fresta málinu, þessi var nú
stuðningur þeirra. Ef íhaldinu hefði
tekist að tefja framgang málsins á
þinginu 1929, hefði Rannsóknarstof-
an aldrei fengið hina stórkostlegu
áhaldagjöf þjóðverja, sem nam
hundruðum þúsunda að verðmæti og
ekki er sennilegt að lög um stofnun
hennar hefðu gengið fram nú í
kreppunni. — Frestun þýddi því
sama og fullkomin eyðing málsins.
Hitt kann að vera, að Mbl. sé nú
komið á þá skoðun, að sá bezti stuðn
ingur sem blaðið geti veitt hvaða
máli sem er, sé sá, að vera á móti
því, því svo aumt og óþokkað er
blaðið, að fá mál munu þola það,
að Morgunblaðið veiti þeim stuðn-
ing.
dæmunum. Meiri hlutinn mundi ekki
una kúgun minni hlutans. Af tvennu
illu vildi meiri hlutinn í tvímenn-
ingskjördæmunum að hlutfallskosn-
ingar kæmust á allsstaðar, undir
kringumstœðum, sem byggðu lítið
eitt minna á ofbeldi minnihlutans.
Og eftir að Framsóknarflokkurinn
hefði gengið inn á hlutfallskosningar
i allra ranglátustu mynd, gæti hann
auðvitað ekki veitt viðnám megin-
breytingunni, sem þó var mest og
með hinum mesta rétti fordæmd
í fyrravor.
Tillaga Magnúsar Guðmundssonar
í stjórnarskrárnefndinni um hlut-
fallskosningu í tvímenningskjördœm-
um stefnir að því, að ná með lævisi
þvi takmarki, íhaldinu til hagsbóta,
sem ekki náðist í fyrravor, bæði sök-
um þingrofsins og af þvi að byggð-
irnar vildu ekki láta rífa frá sér síð-
ustu leyfar hins forna byggðavalds.
íhaldið hefir reynt að fegra þessa
tillögu sína með því að hún væri í
anda Framsóknar. Tvímenningskjör-
dæmin ættu að lifa. Báðir fulltrú-
arnir yrðu kosnir af héraðsbúum.
Báðir hefðu kunnugleika og velvilja
A málum héraðsins. En þeta er mik-
ill misskilningur. Barátta undan-
genginna 16 ára sýnir að íhaldsmenn
úr sveitakjördæmunum hafa engu
síður en Magnús décent og Jakob
Möller hlýtt skipunum fésýslumanna
Reykjavíkur. þannig beittu þeiri
Árni í Múla, Hákon, Jón á Reyni,
stað, Einar á Geldingalæk og Otte-
sen sér jafn örugglega fyrir stefnu
íhaldsins móti frv. Tr. þ. um ríkis-
Fréttir
Guðmundur Skarphéðinsson
bæjarfulltrúi á Siglufirði er horf-
inn. Hefir verið gerð dauðaleit að
honum á sjó og landi, en árangurs-
laust. Orsökin til hvarfs þessa er hin
alveg einstaka og hrottalega árás
Sveins Benediktssonar sú, er birtist
í Morgunblaðinu sama daginn sem
Guðmundur hvarf. Hafði grein
Sveins, að ósk Guðmundar, verið les-
in fyrir hann í síma. — Næsta blað
flytur grein eftir frú Guðrúnu Bjöms
dóttur frá Kornsá um Guðmund og
hvarf hans.
Dánarfregn. þann 24 f. m. andað-
ist á heimili tengdadóttur sinnar á
Stokkseyri, Ólöf Ingibjörg Símonar-
dóttir, 74 ára að aldri. Hún var síð-
ari kona Jóns Jónssonar útvegs-
bónda í Móhúsum og systir þórdísar
ljósmóður A Eyrarbakka. Mikilhæf
kona og vel látin.
Emil Nielsen, fyrv. framkvæmdar-
stjóri Eimskipafélagsins, er hér á
ferð með dóttur sína. Sat hann að-
alfund Eimskipafélagsins.
Bankastjórn Útvegsbankans hefir
nýlega sent út skýrzlu um fiskvíxla-
viðskifti sín við Landsbankann árið
1931 og er skýrzla sú staðfest af
Landsbankastjórninni. Með þessu er
hrundið orðrómi þeim, sem íhalds-
blöðin í Reykjavík dreyfðu út um
Útvegsbankann á síðastliðnu hausti.
Áheit á Strandakirkju afhent Tím-
anum kr. 120.00 frá ýmsúm áheitend
um og kr. 3.00 frá þ. þ., Neshr. í
Snæfellsnesi.
Nýr stjórnmálaflokkur hefir verið
myndaður í Frakklandi. Flokkur
þessi á enga fulltrúa á þingi enn
sem komið er, en í flokkinn hafa
gengið ýmsir áhrifamenn og eru
sumir þeirra þjóðkunnir og enri aðr-
ir heimskunnir. A meðal þeirra eru:
Henry hershöfðingi, áður yfirmaður
hers Frakka í Austurlöndum, og
Camille Barrere, fyrrverandi sendi-
herra. Miðstjórn flokks þessa hefir
fyrir nokkru síðan skrifað öllum
þingmönnum í öldungadeild þjóð-
þings Bandaríkjanna til þess að
benda þeim á, að í raun og veru
skuldi Bandaríkin Frakklandi fé, en
ekki Frakkland Bandaríkjunum. Nýi
flokkurinn heldur því sem sé fram,
að á þvi 15 mánaða timabili, sem
Bandaríkjamenn voru að búa og æfa
her sinn, til þess að berjast á vest-
urvígstöðvunum, hafi Frakkar „hald-
ið línunni", en samkvæmt útreikn-
ingi Alomberts, frakknesks hers-
höfðingja, telja þeir sanngjarnt, að
Bandaríkin greiði Frakklandi 6%
milj. dollara fyrir vörnina. í bréfinu
segir svo m. a.: „Frakkland fékk lán
í Bandaríkjunum, sem námu $2.933.
milj., til þess að lialda áfram styrj-
öld við þjóð, sem Bandarikin einnig
áttu i styrjöld við. Lánsfé þetta var
allt notað til þess að kaupa fyrir
—----------------------------------
verzlun með tilbúinn áburð, og frv.
J. J. um Bygginga- og landnámssjóð,
eins og Jón þorl. eða Halldór Stein-
sen.Framíarir byggðanna liafa ein-
göngu hvilt á starfi Framsóknar-
manna. þungamiðja íhaldsflokksins
er hér eyðslustétt bæjanna, þeir
þingmenn, sem íhaldið kemur að úti
á landi, eru viljalausar hræður ,
liönduin íhaldsklíkunnar í Reykja-
vik. þegar íhaldsmenn biðja um að
gefa minnihluta sínurn í 4 kjördæm-
um annan' þingmanninn, þá eru 4
þingmenn teknir úr þeim flokki, sem
heldur uppi vörn fyrir byggðir lands-
ins á öllum sviðum og gefnir þeim
flokki, sem fyrirlítur bændur lands-
ins, sér þá frá þeim sjónarhól, að
þeir séu fyrst og fremst smælingjar,
magrir, slitlegir og gæti þess ekki
að greiða moð og mosa úr skegginu.
1 stuttu máli: íhaldið fyrirlítur
bændur landsins fyrir framleiðslu-
vinnuna, fyrir að bera slitmerki, fyr-
ir að vera ekki iðjulaus eyðslustétt.
það er hægt að ganga í gegnum
þingsögu síðustu 16 ára, þ. e. síðan
Framsóknarflokkurinn hóf starf sitt
og sannfærast um það, að byggðum
landsins hefir yfirleitt ekki verið
neitt gagn að sínum heimansendu
íhaldsmönnum,framsóknarmenn liafa
borið umbótastarfið uppi. Og nú
leggur íhaldlð til að Framsóknar-
menn afhendi verstu andstæðingum
sinum fjögur öruggustu þingsæti
Framsóknarflokksins í þinginu.
íhaldsmenn gera ráð fyrir, að ef
þeim takist að fá þessa einkennilegu
breytingu lögíesta, þá séu þ'eir mjög
skotfæri og matvæli. Og skotfærin
og matvælin voru keypt í Bandaríkj-
unum fyrir svo hátt verð, að Banda-
ríkin græddu svo mikið á sölunni, aö
gróðinn nam verulegum hluta láns-
upphæðarinnar.
----O-----
Vestfjarðakort
það er lán fyrir hverja þjóð að
eiga sem flesta nienn, er verja frí-
stundum sínum til þess að vinna
þjóðnýt verk, sem annars væru lát-
in óunnin, og það eins, þó þeir eygi
elcki hagnáðarvon fyrir sjálfa sig.
Einn slíkra manna er Jón Hró-
bjartsson, kennari á ísafirði.
Jón er snillingur í höndunum,
skrifari ágætur og dráttlistarmaður
með afbrigðum. þó hygg ég að hon-
um láti fátt eða ekkert jafn vel og
kortagerð, en hana hefir hann stund-
að öðruhvoru í frístundum sínum
frá því hann var á Flensborgarskóla
nú fyrir nálægt 40 árum. Fjölda
korta er hann búinn að gera fyrir
skólana hér á ísafirði, án þess að
hafa fengið annað fyrir en ánægj-
una af að vera sér þess meðvitandi,
að starfið fyrir skólana hefir ekki
verið „akta-skrift".
í fyrra réðist Jón fyrst í að gefa
út Islandskort handa bömum, vand-
að mjög að gerð, með mörgum nöfn-
um en ekki litað, því kapp var lagt
á að gera það sem ódýrast, enda
kostar það aðeins eina krónu.
„Vinnukort" af íslandi kom út eft-
ir hann síðastliðið sumar, mjog
hentugt og í fyllsta samræmi við
þær kröfur, sem gerðar eru til slíkra
korta erlendis. Kostar aðeins 25
aura.
Nú er og komið á markaðinn hér-
aðskort, ei' Jón hefir gert af ísafjarð-
arsýslum, sem, að mínu áliti, tekur
fram öllu því er sést hefir liér á því
sviði, enda ekki um auðugan garð
að gresja.
Kort þetta er að niestu gert eftir.
.. uppdráttum herforingjaráðsins ..
danslca en með ýmsum viðaukum
og leiðréttingum, og að öllu leyti er
það eins nákvæmt, þó í minni mæli-
kvarða sé (1:187500) og þar af leið-
andi meðfærilegt til almennings-
nota. Stærðin er 55X59 sentimetrar.
Kort þetta er í einu orði sagt
snilldarlega teiknað, og prentunin,
sem gerð er suður í þýzkalandi, er
mjög vei aí liendi leyst.
Ósennilegt þykir mér, að þeir
verði margir, sem sjá þetta kort, án
þess þá langi til að eignast það, ef
þeir hafa einhverntima á Vestfjörð-
um dvalið, hvar sem þeir annars
eiga heima.
Og þá kem .ég að því atriðinu,
sem fyrir mér hefir vakað, síðan
Jón fór að hugsa um að gefa út
þetta kort. það er hin mesta nauð-
syn á, að hvert hérað á landinu
eignist sitt kort, er sé meðfærilegt
og þó nákvæmt og svo ódýrt, að það
geti orðið almennings eign. Á þetta
nærri því að vera öruggir með meiri
hluta í þinginu. þeir segja, að ef
tekið sé tillit til þessara fjögra þing-
sæta, sem á að „afhenda" eins og
vinargjöf til þess flokks, sem fram
að þessu hefir sýnt byggðavaldinu
þá andúð, sem hann mesta á til, til
aukinna þingsæta í Reykjavik, til
umtalaðra uppbótarsæta og til þess
tjóns, sem íhaldsmenn telja senni-
legt, að Framsókn hafi af því að
M. Guðm. er í stjórn með tveim
Framsóknarmönnum, þá fari að
vænkast um fyrir Mbl.liðinu. þess-
vegna leggur íhaldið meginkapp á
að fá þessa breytingu samþykkta,
af þvi að hún brýtur vald byggðanna
óeðlilega mikið niður, og styrkir vald
ílialdsklíkunnar á sama hátt alveg
óeðlilega.
Einstöku íhaldsmenn hafa reynt
að halda því fram, að engin liætta
væri fyrir Framsókn að leyfa þessa
breytingu. þeir myndu líklega engu
tapa. Sveitimar væru meir og meir
að fylkja sér um málstað flokksins.
það ætti að vera auðvelt fyrir flokk-
inn að hafa meira en helming at-
kvæða í hverju þessu kjördæmi.
Allir sjá hvilik blekking þetta er.
Ef Framsókn afhenti minnihlutanum
í fjórum sýslum sæti Einars Árna-
sonar, Páls Hermannssonar, Ingvare
Pálmasonar og Magnúsar Torfasonar,
þá hlytu kjósendur flokksins í þess-
um héruðum að áfella þingflokkinn
mjög sterklega. þeir myndu þá rétti-
lega geta sagt: Við höfu mtrúað
ykkur fyrir málum okkar almennt og
í kjördæmamálinu séi-staklega. Við