Tíminn - 08.10.1932, Blaðsíða 2

TlMINN
168
þórður á Kleppi, Halldór Hansen,
Guðm. Bjömson, Guðm. Thoroddsen,
Jón Hjaltalín, dr. Gunnlaugur Claes-
sen. í stuttu máli: Landlæknir, öll
læknadeildin og nokkrir aðrir reynd-
ir læknar leyfa M. G. árið 1926, að
láta barnafjölskyldu flytja inn í
spítalann — telja það hættulaust.
En vorið 1932 lætur sami M. G.
nokkra íhaldsdáta út í bæ gera að
engu gerðir sínar 1926 og öll vísindi
læknadeildar.
Flótti Jakobs Möllers.
Öllum landslýð er nú kunnug hin
háðulega meðferð íhaldsmanna á Sig.
Eggerz. þeir lokka hann inn í flokk
sinn, lofa honum ráðherratign, eyði-
leggja fylgi hans í Dölum, og leita
svo allra bragða, lika hinna lægstu
og lúalegustu, til að fella hann frá
kosningu í Reykjavík. En einn ve-
sælasti þátturinn í hrakningum Sig-
urðar er framkoma vina hans,
Vísisritstjóranna Jakobs og Páls
Steingrímssonar. þeir gátu bjargað
honum með því að styðja hann opin-
berlega og með áhrifum blaðsins.
En báðir flúðu af hólmi. Jakob fór
austur og norður um land og til
Akureyrar. En hann þorði ekki að
vera þar, sem næðist í síma, held-
ur flúði út í Grímsey — auðvitað til
að endurskoða bankana þar —
meðan verið var að krossfesta Sig-
urð í Reykjavík. Páll Steingrímsson
vildi ekki vera eftirbátur Jakobs um
drengskap og gat þess í blaði sínu
alveg ótilneyddur nema til að þjóna
sínum innra manni, að Sig. Eggerz
hafi fengið 39 atkvæði í íhaldsfélag-
inu.
Mbl. on Jón í Stóradal.
Mbl. er dögum oftar mcð væmið
lof um Jón í Stóradal, og heldur því
fram og telur lionum til ágætis, að
hann hafi stundum vcrið með íhald-
inu móti umbótamálum Framsóknar.
Og eftir að Jón kom af þingi í vor,
létu Hafsteinn á Gunnsteinsstöðum
og þorsteinn kaupmaður í ljósi við
Framsóknaraienn, að Jón væri að
verða þeim svo geðþekkur að þeir
hygðust vel geta kosið liann til
þings. En öll þessi ummæli um Jón
virðist vera sviksemi ein og tálbeita.
íhaldinu í Húnaþingi gafst tækifæri
í vor til að sýna Jóni í Stóradal
sóma. Rétt um sama leyti og Mbl.
byrjaði að hæla Jóni sem mest, átti
að kjósa fulltrúa á Búnaðarþing í
Húnaþingi. Jón í Dal var í kjöri fyr-
ir Framsókn en, frændi hans Jón á
Akri fyrir íhaldið. Nú gat íhaldið
sýnt að það vildi standa við lof sitt
um Jón í Stóradal, með því að kjósa
hann. En því var ekki að heilsa.
íhaldið beitti öllu afli til að fella hann
og tókst það. — Og þó var enginn
val'i á að Jón á Akri var miklu
siður fær til að gegna þessari stöðu
en Jón í Dal. — En þett'a dæmi sýnir
að fleirum verður hált á svelli við
vinmæli íiialdsins heldur en brosandi
píslarvottum. Norðlendingur.
íhaldið og Austurland.
íhaldið hefir sérstaklega löngum til
að gera lífsbaráttu Austfirðinga erf-
iða. Allir vita að íhaldsmenn ráða
Einmskipafélaginu, og ár eftir ár
hefir þetta félag vanrækt Austur-
land, svo að nú má sá fjórðungur
heita samgöngulaus. íhaldið barðist
á móti kaupi á nýju strandferðaskipi
með kælirúmi. En vitað var að það
skip var fyrst og fremst keypt vegna
þeirra héraða, þar sem landsam- J
göngur voru erfiðar, en sæmilegar j
hafnir. — Nú i haust batt M. G.
strandferðaskipið við hafnargarðinn
einmitt þegar það átti fyrir höndum
ferð til Austurlands og þingm. Aust-
firðinga höfðu allir (nema Haraldur)
greitt atkvæði með þungum sköttum
til samgangnanna. Ekki er betra um
andlengu hliðina. Ráðherrar ihalds-
ilokksins sviku i mörg ár að byggja
Eiðaskóla og létu sandinn fjúka út í
túnið. Og þegar Framsókn tók mál--
ið upp var fyrst felld með öllum at-
kv. íhaldsins i Nd. tillaga um 60
þús. kr. i byggingu á Eiðum. En það
ár fékk Jón þorl. miljónir fram yfir
áætlun í ríkissjóð, svo að ekki var
fátækt um að kenna. pá myndaði
J. J. samtök í þinginu um að bjarga
Eiðum, og við 3. umræðu fjárlaganna
í Nd. tókst öllum andstæðingum
íhaldsins að koma í gegn 56 þús.
kr. fjárveitingu til Eiða og fyrir bað
var byggt. Allir íhaldsmenn í deild-
inni greiddu atkvæði móti Eiðabygg-
ingunni nema einn auðnuleysingi úr
þeirra hóp, sem var svo settur, að af
kosningaástæðum varð hann að vera
með. En hinir, setn ekki áttu þing-
sæta að gæta sýndu vilja flokksins.
Síðar tókst J. J. að fá einhvem
glæsilegasta og mest eftirsótta
menntamann landsins sem skóla-
stjóra að Eiðum. En ekki er vitað
að ihaldið hafi gert neitt fyr eða síð-
ar nema til að draga þann skóla
niður. — Ekki tók betra við þeg-
ar J. J. hreyfði fyrst þeirri tillögu
að undirbúa húsmæðraskóla á Hall-
ormsstað, þá reis allt íhaldið í Ed.
»PP og enginn var óþarfari málinu
en kvenmaður íhaldsins. Meðan
íhaldið gat, hindraði það skólabygg-
mgu á Hallormsstað. En á siðasta
kjörtímabili var reistur þar hinn
glæsilegi husmæðraskóli, eingöngu
fjuii forustu og áhuga Framsóknar-
manna. Nú dást allir að því að hafa
skóia þar og á sumrin streymir fólk
hvaðanæva af Austfjörðum til að
dvelja þar. Hallormsstaður er á góð-
um vegi með að verða fyrir Aust-
fiiði það, sem þingvellir eru fyrir
Reykjavík. Ekki sá íhaldið það fyrir.
En þegar Austfirðingar koma saman
á fund til að ræða áhugamál sín, fá
þeir þá kveðju frá Reykjavíkuríhald-
inu að „livergi á landinu eigi heil-
brigð skynsemi eins erfitt uppdráttar
og á Austurlandi . Kuiinuyur.
Einn öðrum meiri.
Nýlega spurði ritstj. Mbi. að því,
hversvegna þyrlti að hafa útvarps-
stjóra, úr því að annað starfsfólk
ynni á skrifstofum útvarpsins, að
fréttasöfnun, á viðgerðarstofu, að
verkfræðilegum störfum og í útvarps-
sal. í Mbl. í dag ritar eitt af gáfna-
ljósum blaðsins speki, sem yfirstíg-
ur sjálfa ritstjórana. Maður sá undr-
ast það, að hann liefir séð viðtæki á
viðgerðarstofu útvarpsins, sem tek-
ur til viðgerðar biluð tæki víðsvegar
að af landinu. Og liann undrast það,
að hann hefir séð viðtæki í heild-
söluverzlun ríkisins með slík tæki.
Sýnilega telur þessi maður að út-
varp eigi að reka án viðtækja og þá
vitanlega óþarft að gera við biluð
tæki. — Að þessu gáfnafari athug-
uðu, er sízt að furða, þó þessi sami
maður hneykslist á því, að gengið
sé eftir þeim gjöldum, sem rekstur
útvarpsins hvílir á að nálega öllu
leyti.
„Sýkt stjórnarfar'1.
„þegar fram kemur opinberlega
þung ákæra á hendur embættis-
manni rikisins, þá á þjóðin heimt-
ing á að fá að vita hið sanna í
málinu. Sé þagað um málið og ekk-
ert aðhafst, sýnir það spillt og sýkt
stjórnarfar, sem þjóðin getur ekki
búið við“. — þannig farast Mbl. orð
25. f. m. Tilefnið er það, að Valtýr
þykist hafa séð útvarpsstjórann aka
í bíl á götum Rvíkur og elur í
brjósti nagandi grunsemdir, að út-
varpið kunni ef til vill að kosta
þennan bæjarakstur að einhverju
ieyti. Hvernig iýst mönnum á þessa
siðferðispré'dikun þessa tilefnis í
dólkum biaðsins, sem varði atkvæða-
falsarana í Hnífsdal eftir ítrasta
megni allt að dyrum hæstaréttar,
sem hefir gert hverskonar afbrota-
menn að séi'stöku ástfóstri sínu,
sem styður hinar hneykslanlegu yf-
irhylmingar Magnúsar Guðmunds-
sonar í íslandsbankamálinu og máli
borgarstjórans í Reykjavík og sem
er málgagn þess „æðsta varðar laga
og réttar", sem er nú yfirheyrður
þessa dagana fyrir „meinta" þátt-
töku í fjársvikamáli. — Mbl. ætti að
forðast að bera sér sannmæli í
munn. þau hljóta ávalt að verða sár
snoppungur á i’itstjóra þess, sem
liafa fyrir löngu gengið á mála hjá
spillingaröflum þjóðfélagsins.
Áhorfandi.
-----e------
Frá Spáni. Yfirmaður tollmálanna
á Spáni hefir í viðtalí við United
Press skýrt frá því, að viðskipti
Spánverja og annara þjóða séu
mikið að aukast. Á undanförnum
mánuðum hefir verið um mikinn
viðskiptabata að ræða, segir hann,
bæði að því er snertir útflutning á
spánvei-skum afurðum og innflutn-
ing á afurðum annara ianda. Ut-
flutningur á ávöxtum hefir verið
óvenjulega mikill. Innflutningur á
afurðum, s.em Spánverjar verða að
kaupa frá öðrum þjóðum, hafa auk-
izt. t. d. hveitiinnflutningur frá
Argentínu. Sömuleiðis innflutningur
á vélum og hráefnum. — Toll-
tekjurnar á fyrsta fjórðungi yfir-
standanda árs voru miklu meiri en
á sama tím.a í fyrra og miklu meiri
en ráð hafði verið gert fyrir í fyr-
fram gerðum áætlunum.
Innlend
Amerískar
líftryggingastofnun
Jarðeplatkóflur
og jarðeplagref
Margt þurfum vér að sækja til
annara þjóða. Auðsuppsprettur
landsins eru fáar. Hagsmunastarf-
'semi vor miðar því aðallega að því
að hagnýta sem bezt vor eigin nátt-
úrugæði, fiskimiðin, landrýmið og
frjósemi jarðvegarins, til þess að
geta miðlað öðrum þjóðum af þess-
um auðæfum og endurgoldið það
sem vér þurfum til þeirra að sækja.
Eigi að síður getur það oft verið
álitamál, hvort vér ættum ekki að
keppa að því, að verða sjálfum oss
nógir að einu eða öðru leyti. Ef
vér lítum til baka til liðinna ára,
munum vér fljótt komast að raun
uyn, að oss hefir á allmörgum svið-
um tekizt að stofna og starfrækja
innlend fyrirtæki sem eru fær um
að standast samkeppni við erlendar
stofnanir af sömu tegund. Og má
tvímælalaust telja það þjóðlmgsleg-
an ávinning. þess gerist ekki þörf
að nefna dæmi þessu til stuðnings,
þar sem þessir landvinningar á sviði
atvinnulífs vors munu vera flestum
í fersku minni.
En eigum vér ekki enn ónumin
lönd í þessum skilningi, sækjum vér
ekki ennþá til erlendra þjóða ýmis-
logt, sem vér .erum sjálfir færir um
að afla? þeirri spurningu svara ég
hiklaust jótandi. Breytingar þær,
sem liafa orðið á atvinnuháttum
vorum hinn síðasta mannsaldur
hafa stöðugt skapað ný verksvið og
munu halda áfram að gera það
írmvegís. Á öllum sviðum þar sem
möguleikar eru fyrir oss að stand-
ast erlenda samkepjmi, verðum vér
að beita kröftum vorum og atorku,
ef vér viljum ekki verða fjárhags-
lega ósjálfbjarga.
Hér skal aðeins bent á eitt slíkt
svið, en það er starfræksla inn-
lendra frjálsra líftrygginga. Hér
starfa nú allmargar erlendar líf-
tryggingarstofnanir, sumar með góð-
um árangri. því skyldi þá eigi mega
takast að stofna til innlendrar líf-
tryggingarstarfsemi? Er nokkur á-
stæða til að ætla, að vér kysum
fremur að leita til erlendra iíftrygg-
ingarfélaga, ef vér ættum völ á að
tryggja oss hjá innlendri trygging-
Hverg’i betra urval af
allskonar
handverktærum,
Samband ísl. samvinnufélaga
Tryggið aflelns hjá. islensku fjelagi
Pósthólf
Símnefni
Incurance
BRUNATRYGGINQAR
(hús, innbú, vörur o.fl.). Sími 254
SJÓVATRYGGINGAR
(skip, vörur, annar flutningur o.fl.). Sími 542
Framkvæmdastjðri: Sími 3011
Snúið yður til
Sjóvátryggingafjelags Islands h.f,
Eimskipafjelagshúsinu, Reykjavík
P.WJacobsen&Sön
Timburverzíun.
Símnefni: Granfuru. Carl Lundsgade
Stofnað 1824. Köbenhavn.
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bíeði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svíþjóð. Sís og umboðssalar annast pantanir.
:: :: :: EIK OG EFNI í ÞILFAR TIL SKIPA. :: :: ::

AVMEM0LLEN
mælir með sínu alviðurkennda RtJGMJÖLI og HVEITI.
Meírí vöriigæðí ófáanleg
S.X.S. slciftir elxa.g-öxLg-u. "v l 5 o.'kilcui.r
Seljum og mörgum öðrum íslenzkum ver-,li num.
arstofnun? Nei, siður en svo. Miklu
fremur hygg ég, að vænta megi að
meginþorri þeirra manna, er kaupir
sér nýjar líftryggingar myndu snúa
sér til innlendu stofnunarinnar, ef
siík stofnun væri fyrir hendi, en þá
væri framtíð þeiri'ar stofnunar vel
borgið, því svo algengt er það nú
orðið hér að tryggja líf sitt, það
sýnir oss reynsla hinna erlendu líf-
tryggingarfélaga, sem starfa hér á
landi.
En þetta mál hefir aðra hlið, sem
vafðar þjóðina í heild sinni. Af
starfsemi líftryggingarstofnana leiðir
söfnun mikilla sjóða, sem verja má
til útlána. þetta verður augljóst, ef
■menn athuga', að það líður að jafn-
aði langur tími frá því, að iðgjöldin
fyrir ákveðna líftryggingu innborg-
ast og þar til tryggingarupphæðin
fyrir sömu tryggingu kemur til út-
borgunar. Líftryggingarfélögin verða
því að leggja mikinn hluta iðgjald-
anna i sjóði, og hafa þau því árlega
til umráða allmikið fé, er þau geta
lánað út aftur til fjárragslegra ör-
uggra stofnana. Líftryggingarstofn-
anir líkjast að þessu leyti sparisjóð-
um, sem geyma og ávaxta sparifé
þjóðarinnar, og þarf vonandi ekki
að skýra það fyrir mönnum hve mik-
ið óhagræði það er fyrir atvinnulíf
vort að vér látum erlendar stofnanir
ráðstafa þessum spariskildingum
vorum. Hér nægir því að benda á,
að yfirfærsla iðgjaldanna eykur
oftirspurn eftir erlendum gjaldeyri,
þannig, að viðskiftajöfnuður vor við
útlönd verður óhagstæðari en ella
mundi, en rýrir aftur á móti hand-
bært fé til útláns innanlands, en
skortur á slíku fé heldur við háuin
vöxtum á útlánsfé innanlands, jafn-
framt þvi sem vér greiðum háa
vexti af erlendu lánsfé.
Hin erlendu líftryggingarfélög sem
hér reka iíftryggingarstarfsemi geta
auðvitað, ef þau sjá sér hag í því, á-
vaxtað þetta sparifé vort innanlands
og gera það ef til vill að einliverju
leyti, þótt meiri lílcur virðist vera
til þess að það sé ávaxtað erlendis,
þar sem fjármálastjórn þessara
stofnana hefir aðsetur sitt.
það leiðir auðvitað af sjálfu sér,
að allur hagnaður af líftryggingar-
starfsemi hér á landi lendir í vösum
útlendinga á meðan þannig er á-
statt, auk þess sem vér greiðum
nokkurn hluta af stjórnarkostnaði
þessara erlendu stofnana og veitum
á þann hátt útlendingum atvinnu
við störf, sem .vér erum sjálfir færir
um að leysa af hendi.
Af framanskráðu verður það aug-
ljóst mál, að oss ber að vinna kapp-
samlega að því að gera líftrygging-
arstarfsemina innlenda.
Tilgangurinn með grein þessari er
ekki einungis sá, að gera grein fyrir
þessum afleiðingaríku mistökum í
atvinnulífi voru, sem uauðsyn ber
til að allir taki afstöðu til, heldur
milclu fremur hinn, að sameina þá
krafta, sem hafa vilja og mátt til
þess að vinna að því að koma á
fót innlendri líftryggingarstofnun.
Enginn, sem hefir áliuga á þessu
máli, má draga sig í hlé.
Árni Björnsson.
-----0-----
. .Úr borgunum til sveitanua. Hér í
blaðinu var skýrt frá því fyrir
nokkru, að í Bandaríkjunum flytti
fólk nú sem óðast úr borgunum í
sveitirnar. Samskonar fréttir bcrast
nú frá þýzkalandi. Hafa skýrslur um
fólksflutninga þar í landi nýlega
verið birtar. Af 27 borgun, sem hafa
yfir 200 þús. íbúa, voru aðeins 5,
scm ekki höfðu minnkandi íbúatölu
síðastliðið ár.
„Brezka safnið“ og blöðin. Fyrir
allöngu sáu menn fram á, að
vegan þrengsla yrði að gera ein
hverjar ráðstafanir til þess að bæta
úr þrengslunum í bókasafni „Brezlca
safnsins". Bóka-, tímarita- og frétta-
blaðaoign safnsins jókst ár frá ári.
Varð loks eigi hjá því komist að
gera víðtækar ráðstafanir til þess að
bæta úr vandræðunum og var það
gert með því að reisa nýtt stórhýsi
fyrir fréttablaðasafn „Brezka safns-
ins“. Hús þetta er fullsmíðað fyrir
ikömmu og var nýlega opnað til
afnota. Var húsið reist í norðurjaðri
Lundúnaborgar. þar eru nú til af-
nota .eintök af öllum fréttablöðum,
sem gefin hafa verið út á Bretlands-
eyjum, nýlendunum, og ýmsum öðr-
um löndum, allt frá árinu 1800. Bind-
in eru alls 275 þús. og hillurnar, sem
bindin standa á, eru alls 14 miiur
enskar á lengd, en bindin vega sam-
tals 20 þús. smálestir. Nægilegt rými
er í húsinu fyrir þau fréttablöð, sem
við bætast á næstu 50 Arum.
Spánska þjóðþingið samþykkti 9.
f. m. nýja landbúnaðarlöggjöf, þar
sem m. a. er gjört ráð fyrir að skipta
landseignum aðalsmanna í smájarð-
ir. Með hinni nýju löggjöf greiddu
atkvæði 318 þingmenn, eft 19 á móti.
1500 nýir stúdentar voru skrásettir
til náms við háskólann í Osló og
150 við vélfræðiháskólann í þránd-
heimi 1. þ. m.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Mímisveg 8. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.