Tíminn - 26.11.1932, Blaðsíða 1

©jaíbferi
09 aferci&slumaður tEimans «
Hannpeiij porsteins&óttir#
Cœfjargötu 6 a. .SeyfjaDÍf.
^Afgtcibsía
i í :u ans er í Cœfjargðtu 6 <L
©pin öa^leaa' fL 9—6
Sirfti 2353
XVI. árg.
Reykjavík, 26. nóvember 1932.
-TTKZ^rT-:-:--- -- --- ......... - ■ ' " -------
55. blað.
Yarnarlögreglaii
og Héðinii Yaldimarsson
Héðinn Valdimarsson hefir nú
í vikunni ritað grein í Alþýðu-
blaðið, þar sem hann átelur Ás-
geir Ásgeirsson forsætisráðherra
fyrir það, að hann hefir, sem sett-
ur dómsmálaráðherra talið nauð-
synlegt að gjöra ráðstafanir til
þess að styrkja lögregluna í
Reykjavík til að vernda funda-
frið í bænum og að tryggja það
að lífi manna og eignum sé ekki
hætta búin af ofbeldismönnum.
Jafnframt ásakar H. V. Ásgeir
Ásgeirsson og aðra Fiamsóknar-
menn fyrir skoðanaskipti, þar
sem þeir hafi verið á móti ríkis-
lögi-eglufrumvarpi íhaldsflokksins
1925, en telji nú þörf á að grípa
til þessara ráðstafana.
Það er rétt, að Framsóknar-
flokkurinn á Alþingi 1925 var á
móti ríkislögreglufrumvarpinu.
Ásgeir Ásgeirsson og Tryggvi
Þórhallsson höfðu aðallega orð
fyrir flokknum í því máli. Að-
staða sú, sem þeir Á. Á. og Tr.
Þ. tóku þá, var bæði réttmæt og
sjálfsögð, enda var Framsóknar-
flokkurinn um land allt þeirri af-
stöðu samþykkur. En hitt er al-
rangt, að Ásgeir Ásgeirsson eða
aðrir Framsóknarmexm hafi skipt
um skoðun í því máli.
Héðinn Valdimarsson veit það
eins vel og aðrir, að árið 1925,
fyrir 7 árum, höfðu engir þeir
atburðir gerzt hér á landi, sem
gátu bent á það, að þörf væri
nýrra ráðstafana af hálfu hins
opinbera til að vernda almennt
öryggi fram yfir það, sem hin
venjulega lögregla gat gert. Það
hafði aldrei komið fyrir þá, að
kjörnir fulltrúar fengju ekki
næði til að vinna skyldustörf á
fundum. Lögreglan þurfti engan
liðstyrk að fá til að vemda funda-
friðinn, af því að engum datt í
hug að hindra fundarstörf með
líkamlegu ofbeldi.
Héðinn veit, að árið 1925 var
enginn kommúnistaflokkur til á
fslandi.
En það var á almanna vitorði,
hvernig ríkislö gr eglufr umvai-pið
1925 var til komið fhaldsblöðin
byrjuðu að skrifa um málið vet-
urinn áður í sambandi við harða
‘vinnudeilu, sem þá stóð yfir í
Reykjavík. Ríkislögreglan átti að
rétta hlut togaraeigenda, sem
þóttust hafa borið skarðan hlut
frá borði í deilunni. Þetta vissu
verkamennimir, og þessvegna var
þeim málið ákaflega viðkvæmt.
Það var alveg fyrirfram vitan-
legt, að svo framarlega, sem ríkis-
lögreglan hefði verið stofnuð þá,
hlaut það að hafa í för með sér
ákaflega sára gremju hjá verka-
mannastéttinnni og leiða af sér
vandræði að nauðsynjalausu, auk
þess, sem menn almennt óttuðust,
að ríkislögreglan myndi, þar sem
höfuðandstæðingar verkamanna
skipuðu ríkisstjórnina, verða val-
in hlutdrægt, og þannig sköpuð
aðstaða til misbeitingar*). Á
’) Nú hefir, að undirlagi H. V.,
erið lagt bann viö því(l), að með-
mir úr verkamannafélögum gangi
varnarlögregluna og á að varða
rottrekstri úr félögunum. Alstaðar
ar sem verkamenn eíga forsjála
þennan síðasta ágalla, ásamt
kostnaðinum, sem samkvæmt frv.
hlaut að verða mjög mikill, benti
Tr. Þ. sérstaklega í þeim ræðum,
sem hann flutti um málið á Al-
þingi.
Héðinn Valdimarsson veit, að
Framsóknarmenn hafa ávalt verið
og eru enn mótfallnir því að hið
opinbera blandi sér sem aðila inn
í vinnudeilur stórútgerðarinnar
og verkamannanna í Reykjavík.
Hlutverk ríkisvaldsins er fyrst og
fremst að leita um sættir á óhlut-
drægan hátt, og að því hefir
Framsóknarflokkurinn unnið t. d.
með lögunum um sáttasemjara,
sem þeir Á. Á. og Tr. Þ. fluttu
á Alþingi og fengu samþykkt..
Ríkisvaldinu ber ennfremur að
sjá um, að til sé almenn vinnu-
löggjöf, báðum aðilum til leið-
beiningar og hagræðis, og slíkri
vinnulöggjöf má vænta, að Fram-
sóknarflokknum auðnist að koma
fram, og helzt með góðum skiln-
ingi hinna flokkanna, sem allra
fyrst.
Enginn Framsóknarmaður,
hvorki Ásgeir Ásgeirsson né aðr-
ir, hefir haldið því fram, að þær
ráðstafanir, sem nú þarf að gjöra
til að vernda öryggið í bænum,
eigi að vera samskonar og þær,
sem fólust í ríkislögreglufrum-
varpi íhaldsflokksins árið 1925.
En hitt er jafn auðsætt, að ráð-
stafanir, sem eru óþarfar og jafn-
vel skaðlegar á einum tíma, geta
verið að öllu eða einhverju leyti
réttmætar eftir mörg ár. Um allt
þessháttar ber að taka fullt tillit
til breytinga, sem orðið hafa í
þjóðlífinu. Engum Ameríkumanni
myndi hafa dottið í hug fyrir 50
árum að takmarka innflutning er-
lendra verkamanna í Bandaríkj-
unum, þegar stjórnarvöldin ein-
mitt sóttust eftir að fá sem flesta
innflytjendur. Nú þarf þar í landi
löggjöf til að hindra innflytjenda-
strauminn, þar sem áður þurfti
löggjöf til að auka hann sem
mest.
Alveg eins og Framsóknar-
flokkurinn fyrir 7 árum einhuga
studdi Ásgeir Ásgeirsson í því að
bezta öryggið í landinu væri lög-
hlýðni almennings sjálfs svo lengi
sem hún nægði, eins mun flokkur-
inn verða honum sammála um
það, að hið opinbera verði að
vemda öryggið, ef löghlýðnin
hættir að vera nægilega almenn
— og alveg sérstaklega, ef upp
rís í landinu flokkur manna, sem
opinberlega lýsir yfir því, að
hann virði ekki lýðræðið eða regl-
ui* þess, eins og nú á sér stað um
kommúnistaflokkinn — og eftir
foringja, myndi af þelrra hálfu hafa
verið lögð áherzla á, að sem ílestir
verkamenn væru i varnarlögregl-
unni. Fyrir þjóðfélagið er auðvitað
æskilegast, að í henni séu menn
jafnt af öilum flokkum, sem viður-
kenna lögin. En þetta ráð H. V. mun
gefast verkamönnum álíka vel og
„friðarsamningur" hans við íhalds-
flokkinn í fyrravor og bandalag í
kosningunum þá. (Sbr. orð Héðins
á jafnaðarmannafundi (um kjör-
dæmamálið) í fyrravetur: „Ekki
dugir að svíkja íhaldið“l).
atburúi eins og áttu sér stað í
bænum af hálfu íhaldsmanna eft-
ir þingrofið í fyrra.
Andstaða Héðins Valdimarsson-
ar nú gegn því, að hið opinbera
tryggi fundafrið eða hafi viðbún-
að til að hindra skemmdarverk er
í alla staði einkennileg, bæði með
tilliti til hans sjálfs og þess
flokks, sem hann Jiingað til hefir
talið sig fylgjandi.
í Danmörku t. d. hafa flokks-
bræður Héðins Valdimarssonar,
verið því mjög fylgjandi, að sjálft
ríkisvaldið kæmi upp vamarlög-
reglu, og henni a. m. k. talsvert
öflugri en nokkrum Framsóknar-
manni dettur í hug hér á landi.
Jafnaðarmenn hafa ætíð krafizt
þess, bæði í öðrum löndum og
einnig hér á landi, að fundafrið-
urinn sé í heiðri haldinn. Héðinn
mætti muna það, þegar kommún-
istar á bæjarstjórnarfundi í
fyrravetur beinlínis Veittust með
hrindingum að fulltrúum Alþýðu-
flokksins, og hvernig þá var tal-
að um það framferði opinberlega
af jafnaðarmönnum. Þegar H. V.
nú neitar að láta vernda funda-
friðinn, fer það algerlega í bága
við allar yfix-lýsingar flokksmanna
hans bæði hér á landi og annars-
staðar.
Hjá því getur tæplega farið, að
Héðinn Valdimarsson sjái mjög
bráðlega, að hann fer villur veg-
ar í þessu efni. Hvað myndi H.
V. hugsa um skrif sín nú, ef til
þess kemur, að hann þarf að
halda á varnarlögi’eglu til þess að
vex-kamannafélag það, sem hann
er formaður í, geti haldið fundi
sína ótruflað af íhaldsmönnum
eða kommúnistum? Á hið opin-
bei’a að láta það afskiptalaust,
þegar stólfætur kommúnista fara
að dynja á honum í fundarstjóra-
sætinu, sem hann er löglega kos-
inn í? Eða hvemig á að fai’a að,
ef samninganefndir útgerðar-
manna og sjómanna fá ekki að
sitja óáreittar á fundi til að gjöra
út um kaupdeilu, ef kommúnist-
ar vilja / koma í veg fyrir, að
„kratarnir“ fái „heiðurinn af
sigrinum".
Og hvað segir H. V. um það
yfirleitt, ef hér á að vei’a almennt
öryggisleysi, hvenær sem fjöl-
mennur hópur ofbeldismanna
finnur upp á að beita hnefai’étt-
inum? Heldur H. V. í sakleysi
sínu, að það sé alveg útilokað, að
kommúnistar „visiteri“ skrifstof-
urnar hjá Olíuverzlun Islands til
að taka í hnakkadrambið á hinu
„erlenda auðvaldi“, sem hann er
þar umboðsmaður fyrir? Getur,
H. V. ímyndað sér, að varnarlið
Dagsbrúnar, sem hann er að tala
um að stofna, færi t. d„ ef til
kæmi, að verja benzínið á Al-
þýðulóðinni sem Verklýðsblaðinu
varð svo tíðrætt um í sumar?
Myndi H. V. ekki telja það sjálf-
sagt, að hið opinbera veitti hon-
um fulltingi til að verja þau verð-
mæti, sem hinir brezku steinolíu-
kóngar hafa trúað honum fyrir,
af því, að þeir vita að maður,
j sem er verkamannaforingi, að
öllum jafnaði, virðir almennt ör-
1 yggi (eignarréttinn líka), og það
ekki sízt vegna verkamannanna
sjálfra?
Franisóknarmenn í Rvíkl
Munið aðalfundi Framsóknarfélag-
anna í næstu viku — á mánudag og
þriöjudag.
»Skagafjarðarbréí«
Veit ég ekki hvort félag þetta hjarir
Ég leit í sunnudagsblað Morgun- |
blaðsins i dag og rak mig á ofanrit- j
aða fyrirsögn. Vegna fyrirsagnar- <
innai' las ég greinina, en sá brátt að
hér var samandregið talsvert af fá-
ránlegustu lokleysum Morgunbl. um
samvinnufélögin og Sambandið. Höf-
undurinn var þá heldur enginn ann-
ar en Sigurður Björnsson á Veðra-
nióti 1 Skagafirði, náfrændi og nám-
fús pólitískur lærisveinn Valtýs Stef-
ánssonar ritstj. Mgbl.
Eg læt ósvarað pólitískum hugleið-
ingum höfundarins, en nota þetta til-
elni til að hnekkja' ósannindum og
leiðrétta misskilning hans, og benda
á nokkur atriði í sambandi við starf-
•semi sainvinnufélaga bænda hér á
landi við afurðasölu og starfsemi
„samkeppnismanna" við lihðstæðar
framkvæmdir.
Sigui'ður virðist vera Valtý frænda
sínum sammála um það, að verðfall
landbúnaðarafurðanna sé Samband-
inu að kenna. En einkum virðist
hann lialda, að það sé ég sem sé
einkum valdur að því, hve lágt verð
fæst nú fyrir afurðirnar. Hann nefn-
ir mig að vísu ekki á nafn, en talar
um „sölustjóra" Sambandsins og á
þar sjálfstagt viö mig af því að ég
vo.iti 'útflutningsdeild Sambandsins
forstöðu. í þessum bollaleggingum
sínum farast höf. meðal annars svo
orð, þar sem hann talar um störf
min: ... „enda agalegt.(I) að eiga
það undir einum manni, hvort það
bezta verð næst, eða það versta fyrir
svo mikla og í raun og veru verð-
mæta vöru“ ... o. s. frv.
Nú skal frá þvi skýrt til hug-
hreystingar fyrir þá, sem ekki vilja
„eiga það undir einum manni",
hvort vel eða illa tekst. um sölu á
útflutningsvörum sambandsfélag-
anna, að það er algerð undantekning
ef færri en þrír aí framkvæmdar-
stjórum Sambandsins ákveða um
vörusöluna. Ilinsvegar skal það
tekið fram, að mér ber að sjá um
vinnubrögð við söluundirbúning út-
flutningsvaranna og er því ábyrgð
mín mest.
Sigurður segir að í upphafi hafi
menn gert sér góðar vonir um Sam-
bandið, en reynslan rafi sýnt, að út
á við sé það vesalt og vanmáttugt,
en inn á við voldugur harðstjóri".
þessi maður hefir að nafninu til
verið félagsmaður í samvinnufélagi
og einstaka sinnum mætt sem full-
trúi á aðalfundi samvinnufélaganna.
Hversvegna hefir hann ekki látið
Ijós sitt* skfna þar? Yfirleitt hefir
liann látið lítið á sér bera á fund-
unum og þá annaðhvort brostið
\ilja eða vit til að koma fram með
tillögur til umbóta á starfsháttum
félaganna og Sambandsins. þess-
vegna þarf honum ekki að koma það
á óvart þó ég láti mig litlu skifta
aurkast hans og telji það af öðru
frekar sprottið en umbótalöngun.
Eina bjargráðið, sem Sigurður
bendir á, er að bændur leysi upp
samtök og láti t. d. einhyerja aðra en
Sambandið, og þá líklega iielzt sem
flesta, taka að sér að selja freðkjöt-
i ið, til að fá „samanburð" um söluna.
j Nú vill svo hlálega til, að maður-
j inn trúir ekki sjálfur á þessa kenn-
j ingu sína. Hann hefir verið einhver
j helzti „máttarstólpinn" í Sláturfélagi
I Skagfirðinga. Félagið flytur út freð
j kjöt. því gengur þetta félag ekki úr
1 Snmbandinu, eða fær leyfi til að
1 selja sjálft kjöt sitt? það gæti þá
látið Sigurð eða einhvern annan
„snjallan og slyngan verzlunar-
mann" selja kjötið og fengið sam-
anburð. Svarið liggur beint við.
Sigurður þorir þetta ekki. Sem
sönnun þess má benda á það, að
Sigurður og nokkrir aðrir hans nót-
ar gengu úr Kaupfélagi Skagfirð-
inga og stofnuðu félag sem þeir
kölluðu Yerzlunarfélag Skagfirðinga.
ennþá, en félagsmennirnir lögðu
ull sina inn hjá Sláturfélagi Skag-
firðinga til að geta látið Sambandið
selja hana og halda þeir því enn á-
fram. Hugsa ég að ull Sigurðar
fljóti þar með!
þetta er nú öll karlmennskan þó
digurbarklega sé talað. þetta er sá
manndómur, sem stendur á bak við
skammirnar um Sambandið hjá Sig-
urði á Veðramóti.
Ef Sambandið væri eins vanmátt-
ugt og illræmt fyrir afurðasöluna og
Mbl. og skriffinnar þess halda fram,
skyldi maður ætla, að engir aðrir en
Sambandsfélögin þyrðu að trúa því
fyi'ir að selja vörur sinar. þessu er
þó ekki þann veg farið. Sláíurfélag
Suðurlands, Kaupfélag Borgfirðinga,
Sláturfélag Borgfirðinga og mörg
önnur samvinnufélög utan Sam-
bandsins hafa falið því sölu á fram-
leiðsluvörum sínum árlega mörg
undanfarin ár. Auk þessa hefir Sam-
bandið all-oft bæði keypt af ein-
stökum kaupmönnum og tekið af
þeim i umboðssölu landbúnaðaraf-
urðii' og hafa þau viðskipti ekki
svo \ itað sé, valdið neinni óánægju
hjá þeim sem hlut áttu að máli.
Ef nú vanmáttur Sís væri eins
mikill og Sigui'ður og Mbl. vilja
lelja mönnum trú um, væri fróðlegt
að fá upplýsingar um, hvernig muni
á því standa, að allar útlendu verzl-
anirnar, sem ráku sveitaverzlun hér
á landi, þegar samvinnufélögin hófu
starfsemi sína og fram á þennan
dag, hafa gefizt upp, farið á höfuð-
ið, eða hætt að verzla. Síðast af
þessum stóru verzlunum sem upp-
gafst i sam.keppninni var Iloepfn-
eisverzlunin, sem um eitt skeið var
auðugt og voldugt. verzlunarfyrir-
tæki.
það sem höfundi þessum virðist
liggjá einna þyngst á hjarta í sam-
bandi við hið misheppnaða starf
mitt fyrir sainvinnufélögin, er sala
freðkjötsins. það er vitanlega alvar-
legt mál eins og annað, sem lýtur
að vörusölu landsmanna. En kaup-
menn liafa hraparlega brugðist
trausti Sigurðar og skoðanabræðra
lians, ef einhverjir eru, í þessu
máli. Enginn kaupmaður hefir offr-
að fé eða kröftum fyrir það mál. En
mér virðist á tóninum í Mbl„ að
þeir sem fjandskapast við sam-
vinnufélög bænda, bíði þess með
mikilli eftirvæntingu, að markaður
fyrir freðkjöt bregðist í framtíðinni,
svo þeir á eftir geti velt sér yfir
starfsmenn t'élaganna og Sambands-
ins fyrir það að þeir sáu ekki fyrir
að lagðar kynnu að verða hömlur á
söiu þessarar markaðsvöru í þvi
landi, sem mest flytur inn af kjöti
í heiminum.
Ég bíð átekta um það, og er reiðu-
búinn að ræða við hvern sem er
þann þátt, sem ég hefi átt í því, að
beina kjötverzlun bænda inn á þessa
braut. í því sambandi skal ég í
þetta sinn láta mér nægja að benda
á það, að á síðastliðnu ári seldu
samvinnufélögin freðkjöt fyrir rúma
1 milj. króna. þetta er þvínær eins
mikil fjárhæð og kostað hefir að
reisa öll frystihús félaganna. Ef allt
útflutningskjöt bænda hefði verið
saltað haustið 1931, er engum vafa
undirorpið, að orðið hefði því nær
verðlaust jafnmikið af kjöti og flutt
var út frosið, því nærfellt ómögu-
legt reyndist að selja kjötið sem
saltað var þetta haust, þrátt fyrir
óheyrilega lágt. verð. Verðið fyrir
freðkjötið 1931 vóru því fundnir pen-
ingar, miðað við að allt hefði drasl-
að með gamla laginu og engir mögu-
leikar verið fyrir hendi um útflutn-
ing kjötsins aðrir en að selja það
saltað.
Eina ráðið, sem Mbl. hefir bent
bændum á til umbóta á verzlunar-