Tíminn - 10.12.1932, Blaðsíða 3

TIMINN
209
um sjálfrar reynslunnar. En Tíminn
liefir sízt blaða ástæðu til þess að
óvingast við þær ráðstafanir, sem
miða til eflingar samvinnuskipun í
atvinnumálum, enda þótt þær komi
úr ólíklegum áttum. þvert á móti
mun blaðið og allir samvinnumenn
telja sér skylt, að styðja hverja þá
skipulagsviðleitni, sem miðar í rétta
átt á leiðum viðskipta og atvinnu-
vega.
þungi staðreyndanna, sem nú hefir
beygt þennan harðsvíraða fulltrúa
samkeppninnar til slíkrar auðmýkt-
ar, mun brátt færa útgerðarmönnum
togaraflotans og alþýðu manna í
Reykjavík heim sanninn um það, a8
vandamál flotans verða ekki leyst,
og hruni Reykjavíkurborgar verður
ekki forðað. nema horfið verði til
samvinnuskipulags um allan rekstur
útgerðarinnar.
„Sölusamband íslenzkra iiskfram-
leiðenda1' — þrátt fyrir þá. skipu-
lagsgalla og vöntun á samvinnu-
þroska, sem þar er ennþá ríkj-
andi er byrjunarskref ó þeirri
leið, sem ein liggur til úrlausnar
stærstu vandamálum Reykjavíkur,
glundroðanum í útgerðarmólunum,
rýrnun togaraflotans, atvinnustyrj-
öldunum og atvinnuleysinu.
----o---
Björnsonskvöld
í kvöld eru liundrað ár liðin siðan
þjóðhöfðinginn mikli og skáldkon-
ungurinn Bjömstjerne Björnson
fæddist. Fulltrúar Islands við minn-
ingarhátíðina eru tveir ágætir ís-
lendingar, þeir Gunnar Gunnarsson
og Kristmann Guðmundsson, annar
Vopnfirðingur og hinn Reykvíkingur,
en báðir menn, sem þegar hafa rutt
sér erlendis hina erfiðu listamanns-
braut. þessir menn eru í tölu beztu
sona sinnar þjóðar. Með hverri bók
þeirra hefir sómi íslands aukizt.
þeir eru kvistar vaxnir upp af rót
sjávar- og sveitamenningar. það
uppeldi er eitt einhlýtt, sem nátt-
úran hefir sjálf annast um.
Stjómin hefir sent tvö símskeyti.
Annað til hátíðanefndarinnar, þar
sem sendar eru „þaklcarkveðjur í til-
efni af aldarafmæli skáldkonungs-
ins, sem vann ísland með ritum
sínum og lagði íslendingum lið í
sjólfstæðisbaráttu þeirra" og hið
síðara í dag til forsætisráðherra
Norðmanna, og er honum þar send
„hjartanleg kveðja á aldarafmæli
Björnsons, með þeirri ósk, að skáld-
konungurinn mikli sameini frænd-
þjóðirnar hér eftir eins og hingað-
til með tilstyrk beztu manna beggja
megin hafsins".
í kvöld er að tilstilli Norðmanna-
félagsins haldin Bjömsonshátíð, sem
ég get því miður ekki sótt vegna
iasleika. En útvarpið hjálpar þar
til, því ég hlusta nú ásamt öllum
landslýð á það, sem fram fer. Út-
varpið sameinar, eins og oftar, hugi
landsmanna. Allir þræðir liggja
saman og maður finnur á heimili
sínu, að þjóðin er samhuga. það er
heldur ekki ástæðulaust í kvöld, því
nú eru norræn jól. Eg liika ekki við
að segja þetta á liundrað ára afmæli
Björnsons, því hvergi hefi ég séð
skýrar fingur forsjónarinnar í sögu
Norðurlanda á síðari tímum en í
æfiferli hans.
Ég hefi í kvöld hlýtt á Norðmenn
og íslendinga, sem hafa sungið
Björnson verðugt lof. Ég nýt með
islenzkum áheyrendum alls þess,
sem sagt hefir verið og lesið af
sendimönnum Norðmanna og full-
trúum íslendinga. Gagnrýnin kemst
ekki að, því nú ea-u norræn jól. Út-
varpið er bezt á hátíðum. þó sam-
einar það allan landslýð.
Björnson stígur fram fyrir hug-
skotssjónum mínum, herðibreiður,
Ijóshærður, bláeygur og það sópar að
honum. Ég sá hann aldrei í lifenda
lífi, en það varðar ekki um það. Ég
hefi frá barnæsku séð hann fyrir
mér sem ímynd hins norræna höfð-
ingja. Hann hefir svip heils kyn-
stofns og dregur að sér athyglinu,
hvar sem hann fer. Hann er í mín-
um augum ímynd hins germanska
kynstofns, hafin í hæsta veldi.
En það voru fleiri í fylgd með
lionum og fremst Sigrún á Sunnu-
hvoli. Hún ,er í þjóðbúningi. Ég sé
ekki glöggt hvort hann er íslenzk-
ur, norskur eða einhverra annara
þjóða. En það eru fjöll og sólskin í
kring um hana. Og það leikur sval-
ur sær um fald hennar. Alltaf leika
geislar sólarinnar um störf hennar
og alla framkomu. þeir sem ham-
ingjusamir eru þekkja þar ástmey
sína, konu eða móður. Svo ekki
verður eins auðvelt að skera úr hver
þjóðbúningurinn sé. En þjóðbúning-
ur er það.
í fylgd með Björnson eru fleiri en
Sigrún. Kirkjugarðurinn rís aRur
aftur í svarta fornöld. Sögunnar
menn eru nafngreindir. .En samtíðar-
fólkið er nýtt og með því heiti, sem
skóldið hefir skírt það. það er flokk-
ur manna, göfgaður og upplýstur i
huga skáldsins. Og þó þekkjum
vér það, þó ekki sé með nafni. það
cr fólkið eins og það er, eða ætti að
vera, án flokkadráttar. þessi hin
mikla fylgd Björnsons stígur fram
fyrir liugskotssjónum nútíðarmanna.
það er hirð um skáldkonunginn,
norrænan og hnakkakertan. Hann
hefir tekið við mörgum hirðmönnun-
um af Snorra Sturlusyni, en mörg-
um hefir hann líka bætt við. Og að
fornkonunga sið, hefir hann ein-
göngu valið vaska menn og vel
mannaða í fylgd sína. þeir eru ó-
taldir, sem hafa mannast í þessum
félagsskap. það hefir víðtæk áhrif
að geta í bókmenntum umgengist
sitt eigið fóik. íslendingar hafa tek-
ið þann arf einan af sínum forfeðr-
um. Shakespeare hefir einn síns
liðs ritað aliar „íslendingasögur"
fyrir brezkar þjóðir. Hirð Björnsons
hefir þjónað Norðurlandaþjóðum
öllum og mörgum öðrum. í kristn-
um sið liefir það reynst giftusam-
legt, að hafa fleiri að umgangast en
menn Gamiatestamentisins eina.
Björnson var að vísu maður hins
gamla sáttmála, en þó ekki síður
liins nýja. Framtíðarhugsanir hans
áttu rót sina í sögunni og um það er
saga íslendinga og Norðmanna hin
suma, að rætur framtíðarinnar liggja
djúpt í fortíð og fornum sögum.
Framtíðin er endurreisn gamalla
réttinda og manndóms, réttinda sem
hafa varðveizt og manndóms, sem
enn býr í norskum og íslenzkum
bændum til lands og sjávar. Hið
gamla og nýja rennur saman án
byltingar. Samhengi sögunnar er
nauðsynlegt til að skapa glæsilega
framtíð. Svo er um allar þjóðir, sem
ciga foriiu og glæsilega sögu.
Björnson á sterkari þátt en nokkur
annar maður í sjálfstjórn Noregs.
Hann kveikti þá þjóðarvakningu,
sem leiddi áxúð 1905 til sjálfstæðis
norska ríkisins. þar voi'u að vísu
mai-gir fleixá að vei'ki, lögfróðari og
máski stjói'nvísai’i. Og þó vakti hann
ölduna, sem yfir reið. þar tók hann
raunar arf frá Wergeland og Eiðs-
vallamönnum og líkt má um Björn-
son sjálfan segja og hann segir
sjálfur um Wergeland 17. .maí 1864:
„í dag er ástæða til að fela alla, s.em
liafa byggt upp þjóðfélagið í vorri
þakkargjörð. Vér getum ekki talið
þá alla. En meðan flöggin blakta og
söngurinn bíður, skulum vér nefna
einn þeii'i’a. Ekki vegna þess að hann
lxafi unnið allt. það eru margir,
sem hafa gert meira. Ekki vegna
þess, að allt, sem hann gei’ði væri
íétt. Vér vitum vel að mai'gt, sem
hann aðhafðist var vai'hugavert. En
vér skulum nefna hann séi'staklega
vegna þess, að ekkert hjarta hefir
bax'izt heitar fyrir ættjörð sinni,
vegna þess, að allt ,sem hann var,
bæði kostir og gallai’, var eins og
mynd af vorri hálfþroskuðu þjóð, og
vegna þess, að það, að nefna hann
á nafn er sama og að veifa með 17.
maí fánanum — það er Hendrik
Wei'geland, sem ég á við“. það skal
ekki fullyi’t, að Björnson hafi alltaf
valið réttustu leiðina. En sú hin
mikla alda, sem leiddi til sjálfs-
stjórnar, átti rót sína til hans að
rekja meir en nokkui's annars.
Skilnaðai'barátta Norðmanna og
Svía var hörð og langsótt. í þeirri
baráttu var Bjömson oddviti lengst
af. Hann barðizt ósleitilega fyrir
fullveldi og sjálfstæði sinnar þjóðai-,
og liélt þó jafnan fullri virðingu fyr-
ir sambandsþjóðinni. í hinni löngu
deilu um sambandsslitin skal ekki
finnast niðrunaroi’ð um hina sænsku
þjóð af Björnsons hálfu. Hann kunni
að -berjast, án þess að sleppa jéi’:
Skilningur hans á nauðsyn sinnar
eigin þjóðar til sjálfstæðis umbreytt-
ist aldi’ei í hatur á Svíum og skiln-
ingsleysi á aðstöðu þeii’ra. Hann gat
krafizt réttar þjóðar sinnar, án þess
að ganga á í’étt annai’a. Og Svíar
sýndu, að þeir höfðu sama jafnaðar-
geð í bai'áttunni, þegar Björnson
voru v.eitt Nobelsverðlaunin fyrir
skáldskap árið áður en að sambands-
slitum kom. Við það tækifæri sagði
Bjömson m. a.: „Eftir hina löngu
bai'áttu, sem ég hefi háð fyi'ir jafn-
rétti Noi’egs innan sambandsins, er
það sem nú hefir skeð til mikils
heiðui’s fyrir .Svíþjóðu, því oftlega
liefir sú barátta vakið öflugan mót-
þróa meðal Svía“. Mér þykir vænt
um þá þjóð, Svíana, sakir mann-
dóms þeirra, listmenningar, heimilis-
menningar og raunar hverskonar
ágætis. En þann veg háði Björnson
hina norsku bai'áttu við Svía, að
það di’egur ekkeil; úr æskuástum
mínum á honum og þjóð hans.
Ki-afan um jafnrétti eða sjálfstæði
átti engin mótrök. En hitt er eftii'-
tektai'vei't, að eftir 27 ár skuli ekk-
ert finnast í ræðum og greinum
Bjöi'nsons, sem þurfi að sæi'a hina
sænsku þjóð. það er ótrúlegt, en hér
ei'urn vér staddir fyx'ir sunnan alla
sundrung og austan íslenzka blaða-
mennsku.
Ástæðan er sú, að Björnson átti
rœtur sínar i norskií bændamenning.
Af þeii'ri rót vai' hann upp spi'ott-
inn. Fyrir þeii’i'i menning barðist
hann bæði áður og eftir að hann
settist að á Álastað. Hann skildi
eðli hinnar norsku þjóðar og var
sjálfur kvistur á þeim meið. Hann
barðist fyi'ir frelsi og jafnrétti, en
ekki fyrir hinu, að kúga aði’a eða
svifta þá jafm’æðinu. Og það bland-
aðist aldrei saman í hans bi'jósti
að fi’jálsi'æði Noi'ðmanna þyi'fti að
stafa frá eða leiða af sér undirokun
annai’a. þessvegna er hann flekk-
laust eftir bai’áttuna.
Bjöi’nson er ímynd vaxtar og fram-
þióunar með sinni þjóð. Haiin er
framsækinn um hag þjóðar sinnai',
en óáleitinn um í'étt og heiður and-
stæðinganna. Hann er sjálfur vöxtui’-
inn og viðgangurinn. þessvegna er
skylt að halda honum þakkarhátíð.
1-Iann heimti réttin, sem aðrir héldu,
en gekk á einskis manns rétt né
neinnar þjóðar æru.
Og sú hin mikla og fríða fylkmg,
sem honum fylgdi mun fylgja mann-
kyninu meðan bækur eru lesnar.
Fylking feðranna mótar framtíðina.
það er huggun og von þeirra þjóða
allra, sem af góðum eru komnar.
Ritað 8. des.
Ásg. Ásgeirsson.
Til þessa
Um laxaklakii
Viðtal við Ólaf Sigurðsson
á Heliulandi.
Ólafur Siguiðsson bóndi og fiski-
i'æktari’áðunautur á Hellulandi er ný-
kominn hingað til bæjarins. Tíminn
hefir haft tal af Ólafi og spurt hann
um ferðir hans í sumar:
„Á ferðum mínum um landið i
sumar í fiskiræktarerindum hefi ég
greinilega orðið þess var að áhugi
fyrir fiskirælct fer mjög raxandi Qg
ber tvennt til:“, segir Ólafur.
„í fyrsta lagi er mönnupi smám-
saman að verða Ijóst sá raunalegi
sannleiki að veiði í ám og vötnum
fer stöðugt þverrandi, svo að þar
sem fyrir 20—30 árum var það mikið
veiði, að veruleg hlunnindi voru að,
er nú ve,iðilaus't, eða ekki meir en
svo að vafasamt er hvort borgar sig
að stunda.
í öðru lagi hefir hið lága verð
landbúnaðarafurða opnað augu
bænda fyrir þeirri nauðsyn að fjölga
íramleiðslugreinum. Laxinn er ákaf-
lega eftirsóttur fiskur og því lík-
legur til að halda .miklu verði á
heimsmarkaði.
Af fiskiræktarfélögum, sem þegar
eru stofnuð og tekin til starfa að
einhverju leyti má nefna: Fiskirækt-
arfélag við Ölvesá, Rangá, Hvítá í
Boi’garfirði, Miðfjarðará, Blöndu og
Lagarfljót. Einnig við stæretu veiði-
vötnin: Mývatn, þingvallavatn, Laug-
hafa menn ekki átt kost á hinum afar-
þykku eikar-Sherrytunnum Áfengisverzlun-
arinnar sakir þess, að hingað til hafa þær
verið seldar til útlanda fyrir verð sem
numið hefir 25 ísl. krónum. Vegna krepp-
unnnar er tekið fyrir þessa sölu, og þess-
vegna gjörum við almenningi nú kost á
tunnunum fyrir 15 krónur. Betri kaup á
búsílátum geta menn ekki gert.
Sendurn gegn póstkröfu á allar strand-
ferðahafnir.
ÁfeB^isverzlun ríkisins
GÓÐ HÚSGÖGN auka heimilisánægjuna.
Bezta iólagjöfin er góður HÆGINDASTÓLL.
Leitið allra nánari upplýsinga hjá okkur.
HfTSGAGNAVERZLUN ERLINGS JÓNSSONAR
Bankastræti 14. Baldursgötu 30. Símar 4166 og 2576.
arvatn og Apavatn. — þá verða
sennilega á næstunni stofnuð fiski -
ræktarfélög í Hornafirði, Lóni, Vopna-
firði, Axarfirði, Kelduhverfi, við
Laxá, í Suður-þingeyjarsýslu, Eyja-
fjarðará, Svarfaðardalsá og Víðidalsá,
i Húnaþingi og ef til vill víðar“.
----0-----
„Eitt ár úr æfisögu minni" heitir
nýútkomin bók, eftir Jón Bergmann
Gíslason, ungan mann, og segir frá
ferðum hans víða um land, norðan
og austan, aðallega, en sjálfur er
höfundurinn Sunnlendingur, fæddur
í Hafnarfirði og alinn upp í Árnes-
sýslu. Lagði hann af stað norður
Kaldadal með tvo til reiðar, en ferð-
aðist einnig fótgangandi, og um tíma
var hann póstur og vegavinnumað-
ur. þessi bólc gæti vel orðið upphaf
íslenzkra „farfugla" endurminninga,
sem ýmislegj birtist af erlendis,
einkum í þýzkalandi. En „farfugla"-
hreyfingin þar í landi (die Vander-
vögel), þar sem ungt fólk ferðast fót-
gangandi eða á annan ódýran hátt
um landið þvert og endilangt til að
kynnast fegurð þess og styrkja
hreysti sína, er merkileg og eftir-
breytnisverð.
Ný jólabók. þórhallur Bjarnarson
prentari í Gutenberg er nýbúinn að
gefa út mjög snotra, litla jólabók,
er h.eitir „Jólin koma“. Eru það
barnakvæði eftir Jóhannes úr Kötl-
um, prýdd teikningum við hvert
kvæði, gerðum af Tryggva Magnús-
syni. Eru margar teikningar af jóla-
sveinunum, einnig af Grýlu, jóla-
kettinum o. fl. — Er þetta tilvalin
jólagjöf handa börnum.
Eldavél sú, er II. f. ísaga auglýsir
hér i blaðinu r dag, brennir einkan-
lega koksi og hvað vera sérlega spar-
neytin.
Bráðabirgðalög um „heimild fyrir
| ríkisstjórnina til íhlutunar um sölu
og útflutning á fiskframleiðslu áre-
ins 1933“ hafa verið gefin út af út-
vegsmálaráðuneytinu (Ólafi Thors)
og staðfest af konungi 5. þ. m. Hefir
viðkomandi ráðrerra nú þegar gefið
út tilskipun samkvæmt þeim lögum,
sem gengur í gildi um áramót. Sölu-
samlagið hefir samkv. þvi einkasölu
á ísl. saltfiski til útlandi frá 1. jan.
n. k., og skal greiða 25 kr. sekt fyrir
Síminn
kemur út í hverri viku og
fer inn á mörg þúsund
heimili í sveitum og kaup-
stöðum um land alt.
Blaðinu er sérstök ánægia
að greiða fyrir og auglýsa
íslenzkar vörur. Ef við not-
um }bað, sem við framleið-
um eða húum til nytsamt í
landinu, þá styðjum við Is-
lendingar hverjir aðra —
hvað, sem öllum skoðana-
mun líður, — aukum at-
vinnuna og hjálpum til að
draga iír kreppunni hjá
okkar eigin þjóð.
livert skp., sem flutt er út utan sam-
lagsins og i bága við bráðabirgða-
lögin. þó ná þessar ráðstafanir eigi
t.il þess fiskjar, sem lagður er á land
fyrir áramót.
---O----
Leiðrétting
Tíminn hefir verið beðinn að birta
eftirfaranda:
I síðasta blaði Tímans stendur i
leiðréttingu út af smjörblöndun H.f.
Smjörlíkisgerðarinnar, að það sé
ekki nýjung að blanda smjörliki með
5% af smjöri, eins og verksmiðjan
hefir nú byrjað á, vegna þess að aðr-
ar verksmiðjur hafi undanfarið
blandað rjóma i sitt smjörlíki. H.f.
Smjörlíkisgerðin hefir undanfarið ár-
lega keypt rjóma og nýmjólk í smjör-
líkið fyrir tugi þúsunda (árlega),
svo það er vitanlega ekki nein nýj-
ung. Að blanda í smjörlíkið 5% af
rjómabússmjöri er nýjung sem H.f.
Smjörlíkisgerðin byrjaði á í síðast-
liðnum mánuði um leið og hún kom
með á markaðinn algerlega nýja teg-
und af smjörlíki, „Bláa borðann".
H.f. Smjörlikisgerðin.
Ath. Eins og tekið var fram, voru
Ofannefndar upplýsingar i Timanum
frá smjörlíkisgerðinni „Svanur" í
Reykjavík. v