Tíminn - 04.03.1933, Page 1

(öfaíbfeti
09 afgrciðslumaöur íimans tx
íJaunDCÍg þorsteinsöóttlr,
Ccefjargötu 6 a. JSeyfjaDÍf.
JtKfgreibsía
Cínrans er í €aífjar9ötu 6 a.
(Dpin öa^iega fl. 9—6
Simi 2353
XVUL ársf.
r
Lögbók Islendinga
Þessa dagana er skrifstofa Al-
þingis að útbýta myndarlegri bók
til allra þingmanna. Flestum, ef
ekki öllum, þykir gjöfin góð.
Þetta er hin nýja lögbók Islend-
inga. I henni er talið að séu lög
landsins, þau sem í gildi eru, öll-
um þeim öldum, sem liðnar eru
síðan landið hætti að vera lýð-
veldi, fram að löggjöf Alþingis
1932. Bókin er tæpar 2000 blað-
síður, en þó minni fyrirferðar en
venjulegur skjalapartur þingtíð-
indanna. öll lög landsins eru
flokkuð eftir efni, búnaðarmál í
einum kafla, verzlunarmál í öðr-
um, réttarfar í hinum þriðja o.
s. frv. Þrjár efnisskrár fylgja
bókinni til hægðarauka fyrir les-
endur. Auk þess eru nákvæmar
tilvitnanir í önnur lög og reglu-
gerðir, eftir því sem ástæða var
til.
Ein efnisskráin sýnir aldur lag-
anna og er sú skrá afar fróðleg.
Elstu lög í gildi eru kaflar úr
kristnirétti Árna Þorlákssonar
frá 1275. Síðan koma mörg lög
úr Jónsbók frá 1281. En frá því
um 1300 er geysimikil eyða í lög-
gjöfina, þar til um 1600. Á þess-
um öldum býr þjóðin við hina
norskfæddu Jónsbók, og við rétt-
arvenju Alþingisdómanna. Erlend
áhrif ná þá lítið til löggjafarinn-
ar. En með valdatöku Kristjáns
fjórða, byrjar straumur danskrar
löggjafar að flæða yfir landið, og
er enn mikið í gildi af löggjöf 17.
og 18. aldar. Það var höfuðtil-
efni hinna þráleitu málaferla á
þessum tíma, að sífeldir árekstr-
ar voru á milli hins forna réttar-
fars og lagaboða dönsku konung-
anna. Með endurreisn Alþingis
byrjar síðan þróun nýíslenzkrar
löggjafar, og þó að þar sé margt
í molum, er þar auðsæ hin mikla
nýsköpun þjóðarandans, eftir að
henni var sjálfrátt að skapa sín
eigin lög.
Menningarsjóður gefur út bók
þessa, og geymir blýið í letrinu.
Eftir nokkur ár á að vera hægt
að endurprenta bókina með
áorðnum löggjafarbreytingum, og
má þá nota óbreytt mikið af
letri því, sem nú var steypt. Gert
er ráð fyrir, að jafnan þurfi að
endurprenta lögbókina á tíu ára
fresti, ef ekki með skemmri milli-
bilum.
Þessi nýja bók á að geta verið
lögfræðilegur ráðunautur borgar-
anna. I fjöimörgum tilfellum geta
leikmenn fengið þar fullnaðar-
vissu um hvað eru lög í landinu,
án þess að borga þá vitneskju
dýrum dómum. Bókin verður
óhjákvæmileg handbók allra lög-
fræðinga, dómara, þingmanna,
málfærslumanna, hreppstjóra,
oddvita, fjármála- og verzlunar-
manna, og allra þeirra, sem
stunda lögvísindi.
Nú mun varla vera sá maður
til í landinu, þeirra er reka við-
skipti eða fást við opinber mál-
efni, að hann vildi ekki gjarnan
eiga þessa bók, svo sjálfsögð
þykir hún nú. En svo var ekki
þegar byrjað var að vinna við að
fá hana samda og gefna út. Er
það lærdómsríkt um það, að eng-
in umbót fæst nema með baráttu.
Ég lagði fyrir Alþingi 1929 frv.
um að sett yrði sérstök nefnd til
að vinna með Alþingi að löggjöf
landsins. Skyldu í nefndinni vera
tveir lögfræðir og einn málfróður
maður. Nefnd þessi skyldi hjálpa
til að samræma lög landsins um
leið og þau mótist og myndist á
Alþingi, fella þau í bálka, sníða
af vankanta, gera þau stuttorð
og glögg og gera lagamálið
snjallt og- kjamyrt. Var í þessu
efni vitnað í Svía. Þeir láta
nokkra menn úr tveim æðstu
dómstólum landsins vinna með
stjórn og- þingi að lagasmíðinni.
Þessi nefnd átti síðan að gefa út
lög landsins á nokkurra ára
fresti.
Frv. var borið fram í neðri
deild. Ihaldið réðst á móti því
með hinni mestu grimmd, og lög-
fræðingar þess, Sigurður Eggerz
og Magnús Guðmundsson, mest.
En í sama streng tóku Magnús
dósent, Jón Auðunn, Ólafur
Tliors og fleiri. Gerði íhalds-
flokkurinn samþykkt um að allt
liðið skyldi standa á móti frv. og
reyna að granda því, annaðhvort
með málþófi eða á annan hátt.
Með frv. stóðu allir Framsóknar-
menn í deildinni og þm. jafnaðar-
manna. í efrideild fór á sömu
leið. íhaldið tefldi fi'am Jóh. Jóh.,
Jóni Þorl. og Steinsen. Allt
íhaldsfólkið stóð saman um að
verja hina gömlu glundroðavinnu
og menningarleysi við meðferð
laganna. Málið gekk samt fram,
en við síðustu umræðu skarst
einn Framsóknarmaður í efrideild
úr leik, og tjáði mér, að hann
myndi drepa frv. með íhaldinu
við þriðju umræðu, ef ekki yrði
hætt við að skipa nefndina. Þótti
mér betri hálfur skaði en allur.
Miklu væri bjargað ef lögbókin
kæmi út. Síðar gæti svo farið,
að augu þingsins opnuðust fyrir
nauðsyn þess að samræma og
bæta lögin.
Litlu síðar var samið við pró-
fessor Ólaf Lárusson um að
standa fyrir útgáfunni. Fékk
hann fyrst ungan lögfræðing,
Svein Ingvarsson, til að vinna að
byrj unarstörfunum. Síðar hvarf
Sveinn að öðrum störfum,og tóku
þá við undirbúningnum tveir aðr-
ir ungir menn, Gissur Bergsteins-
son og Einar Guðmundsson. Unnu
þeir síðan með prófessor Ólafi
geysimikla og vandasama vinnu
við útgáfuna, og eiga þeir allir
mikla þökk skilið fyrir það starf.
Nú leið og beið þar til haustið
1931. Þá var handritið að lög-
bókinni tilbúið. En þá var komin
kreppa og erfiðleikar fyrir ríkis-
sjóð, og þótti fjármálaráðherra
ekki fýsilegt að leggja fram að
nýju fé úr ríkissjóði. Myndi út-
gáfan. þá hafa stansað og allur
hinn mikli undirbúningur orðið
að engu, orðið gagnslaus, ef ekki
hefðu verið til tvö ný þjóðfyrir-
tæki, sem nú hlupu undir bagg-
ann og björguðu útgáfunni. En
það var ríkisprentsmiðjan Guten-
berg, sem tók að sér prentunina
með lægsta sannvirði, og Menn-
ingarsjóður, sem tók að sér aðal-
þungann af útgáfunni.
Nú er hin glæsilega útgáfa
fullger. Hún hefir marga góða
kosti, en einn galla. Hún er of
dýr, og verður ekki úr því bætt,
nema með því að ríkið leggi að
þessu sinni nokkurn styrk í hana,
til að gera öllum almenningi
Reykjavík, 4. marz 1933,
10. blað.
Landbúnaðurinn 1932.
Eftir Metúsalem Stefánsson búnaðarmálastj.
Tún og garðar.
Af túnunum. eru 16% eða nærri
Vt partur ógirt. Engin sýsla hefir al-
girt túnin sín, en ekki eru þó nema 2
tún ógirt í Gullbringusýslu, 4 í Kjós-
arsýslu og 9 í Borgarfjarðarsýslu.
En flest eru ógirtu túnin hlutfalls-
lega í Skagafjarðarsýslu (39,4%),
Yesfur-ísafjarðarsýslu (32,1%) og
Snæfellsness- og Hnappadalssýslu
(30,5%). Og alls eru ógirtu túnin
964, en 146 jarðir eru tnldar tún-
lausar. þessar upptalningar eru leið-
ar aflestrar, en þær gefa ýmsar
myndir af meimingarástandinu í
sýslum landsins, eins og það var,
þegar undirmatið fór fram, og býst
ég við að mönnum þyki fróðlegt að
bera það saman. Allar prósenttölur
eru vitanlega hlutfallstölur.
Af ITisteignabókinni rná telja sam-
an stærð túnanna — þótt túnstærð
van-ti reyndar á nokkrum jörðum —
og stærð matjurtagarða og gera sam-
anburð annarsvegar á túnstærð og
töðufalli og hinsvegar á stærð garða
og uppskeru matjurta. Jrá má og
finna út, að 1093 jarðir eða 19,2%
hafa engan matjurtagarð og í þessu
tilliti eru það Strandasýsla, er ekki
nær því að hafa garð á öðrum hverj-
um bæ (43,6%) — og Norður-ísa-
fjarðarsýsla og Skagafjarðarsýsla
með 41,3% og 39,2% garðlausar jarð-
ir — sem eru mest aftur úr. Hins-
kleift að eignast lög landsins,
þau sem nú gilda.
Saga lögbókarinnar er saga
tillra umbótamála hér á landi.
Framfaramennirnir verða að
sækja á, sjá fram i tímann,
skynja hvers þjóðin þarf með. Á
móti er hið blinda, trega íhald.
Því betra mál, því meiri and-
staða. I flokki íhaldsins eru flest-
ir lögfræðingar landsins. Frá
engum þeim manni kom minnsti
stuðningur við að koma frum-
varpinu fram. Allir lagamenn í-
haldsins á þingi sýndu, að þeir
voru í góðu samræmi við þá stétt,
sem notar lögvísindin til að skapa
lífsstöður við að innheimta skuld-
ir, og gera samninga eins og
þann, sem frestaði gjaldþroti
Behrens.
Hin nýja lögbók á að skapa
nýtt tímabil í lagagerð þjóðarinn-
ar. Hún sýnir öllum almenningi
hvað eru lög í landinu. Hún sýnir
á hvaða stigi lagasmíð landsins
er. Saga málsins sýnir menning-
arleysi þess tímabils, þar sem
menn eins og S .E., Jón Þorl.,
Jóh. Jóh. og M. Guðm. hafa tal-
ið sig þess umkomna að vera leið-
togar þjóðarinnar í lagagerð.
Hin unga kynslóð í landinu á
að taka við þ.essari byrjun, sem
gerð hefir verið. Hún á að krefj-
ast þess að spöruð verði óþörf út-
gjöld við Alþingi, en laganefnd
látin starfa. Unga kynslóðin á
að hafa þann metnað að vilja, að
hér sé íslenzk lagagerð, heil-
steypt, heilbrigð og málhrein, að
löggjöf landsins verði aftur jafn
sjálfstæð og fullkomin og jarn-
vel mótuð við þarfir landsins eins
og hún var á gullöld Islendinga.
Það þarf að má af lagagerð
landsins merkin um kúgunarlög-
gjöf Dana á 17. og 18. öld, og
þau merki, sem sú eymd og
áþján hefir sett á andlegt líf
alls þorrans af hinum hugsjóna-
snauðu brautryðjendum ísleazkra
lagamanna. J. J.
vegar eru matjurtagarðar á hverjum
bæ í Skaítafellssýslunum og heita
má að svo sé einnig i Vestur-Barða-
strandarsýslu og Rangárvallasýslu.
Um orsakir þessa mikla munar verð-
ur ekki ijölyit hér, en eflaust ,eru
það ræktunarskilyrðin annarsvegar,
sem draga sumar sýslur svo mjög
niður i þcssu efni, en hinsvegar sam-
gönguörðugleikar, sem knýja aðrar
iram.
Enn sýnir hókin heyskap allan
eins og hann er talinn i meðalári og
áliöín þá er jörðin teist bera, og
inætti út frá þessu gera fróðlegan
samanburð á einstökum jörðum og
sveitum og sýslum svo og saman-
burð á túnstæi'ð og' töðufalli — ef
nokkui' gœti sagt hvað töðuhestur er.
Vitanlega eru túnin misjöfn að gæð-
um, en fauslegur samanburður á
túnstærð og töðuhestatölu gefur þó
í skyn, að „töðuhestarnir" séu e. t.
v. ennþá misjafnari að stærð. Emi
sýnir bókin lilöðurúm, i hestatali, á
liverjum bæ og svo vitanlega rnats-
verð lands og bygginga.
Matsverðið.
1 svcitum Jandsins — utan kaup-
staðanna átta — er skattskylt lands-
verð samtals kr. 305.713,00, en skatt-
skylt liúsaverð kr. 38224700 og skatt-
skyldar íasteignir sveitanna þá alls
ki'. 68.796,000.
Af þessari matsupphæð eru „aðr-
ar skattskyldar eignir", þ. e. a. s.
lönd og lóðir, byggingar m. m. í
kauptúnum og sjávarþorpum sam-
tals kr. 22094800, þar af er landverð
kr. 3.600.700, en til húsa er talið kr.
18.494.100. þegar þetta er dregið frá
heildarmati skattskyldra fasteigna
utan kaupstaðanna, þá verður mats-
verð skattskyldra eigna i sjálfum
sveitunum.................... kr. 46.701,200
og af þessu er landverð — 26.970,600
,en húsaverð....................— 19.730,600
JJetta eru þá þær fasteignir, sem
tilheyra landbúnaðinum, eftir því
sem næst verður komizt, og honum
ber að greiða skatta og skyldur af
— og svara vöxtum af.
í íasteignabókinni frá 1922 er
landverð í sveitum ’tal-
ið.................... kr. 20.400,300
en húsaverð.............. — 11.717,800
eða skattskyldar fast-
eignir alls .......... kr. 32.118,100
Auk þessa eru „umbætur síðustu
ára“ þó metnar lcr. 1.502,800. Séu
allar taldar tilheyrandi sveitunum,
þá hefir fasteignamat í sveitum
landsins 1922 verið samtals krónur
33.600,900 eða ríflega 13 milj. krón-
um lægra en nú. Séu „umbætur síð-
ustu ára“ i matinu frá 1922 taldar
með landverðinu þá, þá hefir land-
verðið nú hækkað um nál. 5 milj-
ónir króna, en húsaverðið um nál.
8 miljónir, frá því sem þá var. Nú
liefir þessi hækkun vitanlega ekki
öll komið á við nýja fasteignamat-
ið, því að millimöt á einstökum
eignum liafa farið fram í millitíð-
iilni, en miðað við matið frá 1922
þurfa bændur landsins að greiða
skatt af 13 miljón króna hærri upp-
hæð nú en þá. þessi skatthækkun
nOmur um kr. 200,000 á ári og er
lítil hjálp í núverandi „kreppu".
Á það treysti ég mér engan dóm
að leggja hvort þessi hækkun mats-
verðsins í sveitum landsins gefur
smækkaða, stækkaða eða rétta mynd
af raunverulegum vexti Verðmæt-
anna, en hún sýnir þó óneitanlega
það, sem raunar allir vita, að
bæiidur hafa, þessi árin, látið hend-
ur standa fram úr ermum til fram-
kvæmda betúr en nokkru sinni
áður. Samtímis þessu hafa hlaðist
Framh. á 2. síðu.
Utan ár heimi.
Frakkar neita að greiða stríðs-
skuldimar.
Einn merkilegasti atburður á
stjórnmálasviði stórþjóðanna, á
liðna árinu, skeði fyrir áramótin,
þegar meirihluti franska þings-
ins samþykkti (með 402 atkv.
gegn 187), að greiða ekki af-
borganir af ófriðarskuldum sín-
um til Bandaríkjanna, og sem
námu 20 milj. dollara. Upphæðin
er ekki ýkja stór í samanburði
við það, sem Englendingar
greiddu og voru 96 milj. dollara,
og þegar tekið er tillit til hve
auðugt. Frakkland. er, það er nú
langauðugasta ríkið í Evrópu.
Gullforði þess er talinn 78 milj-
arðar gullfranka, sem vandlega er
gætt, að skerða ekki. Um 80 milj.
fr. hafa Frakkar nýlega á-
kveðið að nota til þess að styrkja
landvarnir sínar og flota.
Herriot for’sætisráðherra barð-
ist fyrir því, að Frakkar greiddu
skuldir sínar eins og hinar þjóð-
irnar, en fékk því ekki komið til
leiðar og féll á því. Hann benti á
lrve hættulegt það væri, að
ganga nú á móti þeirri stefnu,
sem Frakkar hefðu altaf fylgt
eftir stríðið, að halda sér fast við
„helgi“ friðarsamninganna. Jafn-
aðarmenn héldu því aftur sér-
staklega fram, að Frakkai’ hefðu
með eftirgjöf á stríðsskuldum
Þjóðverja, samkvæmt Hoovers-
sanmingunum, gefið Þjóðverjum
eftir; og hversvegna ættu þeir þá
ekki eins að gefa sjálfum sér
eftir. Einnig var því haldið fram
í þinginu, að franska þjóðin gæti
aldrei skilið það, að henni beri
meiri skylda til þess að greiða
Bandaríkjunum fyrir þær 2 naöj-
ónir tonna af stáli, sem rýðgar
niður á gömlu vígvöllunum í
Frakklandi, heldur en Banda-
ríkjamönnum að borga þá kransa,
sem Frakkar hafa lagt á leiði
amerískra hermanna í Cham-
pagne.
Ástæðurnar til þess, að Frakk-
ar vilja ekki greiða stríðsskuld-
irnar, eru þær, að þeir vænta
ekki frekari skaðabótagreiðslna
frá Þjóðverjum, og finnst ekki
að þeim beri nein skylda til þess
að standa í skilum við sína lánar-
drottna, þar sem Þjóðverjar
þurfi ekki að standa í skilum
við þá. Auk þessa benda Frakk-
ar á, að ef þeir greiði allar
stríðsskuldirnar til Ameríku, sem
eru 3,4 miljarðar dollara, mundi
árangurinn af þessari gullsöfnun
í Ameríku verða sá, að kaupget-
an í Evrópu minnkaði, verðfall-
ið yrði ennþá meira og kreppan
magnaðist.
Það merkilegasta við þessa
samþykkt þingsins er, að Frakk-
ar, sem allra mest hafa haldið
fram „helgi“ Versaillesamning-
anna, skuli nú hafa þverbrotið
gegn anda friðarsamninganna og
grundvallarreglum. Um leið og
þeir neita að greiða afborganir af
sínum samningsbundnu ófriðar-
skuldum, viðurkenna þeir rétt-
leysi sitt til þess að krefjast frek-
ari skaðabótagreiðslu frá Þjóð-
verjum.
Uppfrá þessu verður sjálfsagt
ekki annað hægt en að draga
strik yfir allar stríðsskuldirnar,
og þegar það er gert, má gera sér
vonir um, að yfirstandandi kreppa
muni eitthvað láta sig. Gl. R.