Tíminn - 22.04.1933, Page 1

©jaíbfert
09 afgrci&sluma&ur Cimans tt
HannDeis þ o rstxinsöóttit,
Ccefjargötu 6 o. sKcyfjasíf.
^Xfgteibsía
C f m a n s er t túrf jarijötu 6 a.
©pin öaglega fL 9—6
Sírai 2353
xm firg.
Reykjavík, 22. apríl, 1933.
19. blað.
Á sumardagiuu fyrsta
Hvernig verður sumarið 1933?
Margur mun spyrja svo, og jafn-
vel lioría lengra fram í tímann.
Hvernig mun hinu litla íslenzka
þjóðfélagi farnast um næstu ár?
1 vetur hefir verið talað mest
um kreppuna. Hún er mikfð mái,
þó ekki það mesta er til léngdar
líður. Kreppan íslenzka er innan-
landsmál, um það hversu skipta
beri skuldaþunga imdangenginna
ára. Kreppuráðstafanir eru fyrst
og fremst skattamál. Eiga fá-
tæku og iðjusömu borgarar lands-
ins að bera allan þungann eins og
fyr, en iðjulítil og eyðslusöm
stétt að hfa ríkra manna hfi eins
og undanfarin ár? Eða á meiri
jöfnuður að komast á um þessi
efni. Á að verða lífsvenjubreyt-
ing hjá þeim, sem nú eyða þjóð-
arauðnum mest, en skapa minnst
verðmæti?
Alþingi átti og á að svara þess-
ari spurningu. Það hefir nú setið
á þriðja mánuð. Ekkert kreppu-
frumvarp er enn komið fram frá
samsteypustjórninni. Frá íhald-
inu hefir engin leiðbeining kom-
ið fram 1 þessum efnum, nema
nefndarálit Jóns Þorlákssonar um
frv. mitt um hámarkslaun. J. Þ.
ræður til að fella það. Hann stg-
ir að það sé byltingarstefna og
brot á stjórnarskránni, ef ríkið
taki í kreppuráðstafanir um
næstu 3 ár, það sem menn hafi
fram yfir 8000 kr. í hreinar
neyzlutekjur.
Alþingi hefir verið friðsamt og
rólegt. Það hefir verið atkvæða-
laust með afbrigðum. Þjóðin
þurfti nú athafnamikið og úr-
ræðagott Alþingi. 1 þess stað hef-
ir mildur og rólegur svefn færzt
yfir löggjöfina.
Það er ekkert leyndarmál af
hverjú þetta aðgerðaleysi stafar.
í þinginu eru nú að mestu leyti
sömu menn og störfuðu með svo
miklum árangri að umbótum á
þingi 1928, 1929 og 1930. Hver
er munurinn? Þá var íhaldið í
minni hluta. Þá beittu framfara-
mennimir kröftum sínum til að
bæta lífskjör þjóðarinnar. Ihaldið
mótmælti, tafði, en gat sjaldan
hindrað framgang málanna.
Nú hefir íhaldið aðra aðstöðu.
Nú getur það hindrað og eyðilagt
hvert framfaramál. Umbótamenn
þingsins koma engu áleiðis. Pét-
ur Magnússon sagði að réttvísin
hefði átt að sofa í máh Behrens.
En íhaldið fær ósk sína uppfyllta
bæði um réttarfar og póhtík.
Réttvísin sefur, og íhaldið hefir
getað látið Alþingi sofa í tvo
mánuði.
Nú er sagt að eigi að vakna
innan skanxms. Ihaldið byrjar að
láta ófriðlega. Það hyggur að nú
sé hægt að ná góðum höggstað
á bændavaldinu. íhaldið gerir sig
líklegt að segja við bændur lands-
ins. Við skulum vera með til að
breyta nokkru af þeim skuldum,
sem gengishækkun J. Þ. frá 1924
og 1925, og verðfall afurðanna
skapar okkur, í rentulægri lán.
En í staðinn verðið þið að afsala
ykkur póhtísku valdi. Ihaldið
ætlar eftir þessu að vera með
einhverju lágmarki af kreppuráð-
stöfunum gegn afsali byggða-
valdsins. Mikill er drengskapur-
inn? Góður er hann hvflunautur-
inn, sem Framsóknarflokkurinn
hefir haft síðasthðið ár.
Stcrkur flokkur
Flokksþing FramsöKnarmanna
leit á þessi mál öðrum augum.
Það mælti með sanngjarnri breyt-
ingu á stjóruarskránni, álíka og
þeirri, sem þingmenn flokksins
lögðu til í fyrravetur. En í
ki'eppumálunum lagði það til
djörf og sterk úrræði. Og þeím
kröfum mun verða fylgt fast
i’ram.
Kreppan er ekkert sérmál
Framsóknarmanna. Heldur ekki
sérmál bænda, sem þeir þurfi að
verzla með í sambandi við lög og
rétt. Kreppan kemur öhum við.
Ástæðan til þess að Framsóknar-
flokkurinn hefir haft þar for-
göngu er hin sama og endranær.
Hugkvæmnustu og athafnamestu
mennirnir sjá beztu leiðirnar, og
mátu mest meðferð málanna.
Bændastétt landsins má vera
viss urn eitt, jafnvel þótt íhaldið
stingi Alþingi svefnþorn í 113
daga árlega. Það verður ekki skipt
um bændastétt í landinu. Hvaða
kraftur getur rekið helminginn
af bændum lándsins af býlum sín-
um? Hverjir aðrir geta tekið við
jörðunum? Eða hvaða vit væri í
að leggja jarðimar í eyði, og láta
þúsundir manna bætast við þá
atvinnulausu við sjóinn.
Nei. Bændastéttin þarf ekkert
að óttast sérstaklega í sambandi
við kreppuna. Bændumir hafa
gert það eina mikilvæga, sem
unnt var að gera. Þeir hafa fram-
kvæmt stórfellda lífsvenjubreyt-
ingu. Eyðslustéttin í bæjunum vih
ekki fylgja þeim eftir í því. Og
hún vill ekki þola 8000 kr. há-
markslaun. Hún vill fá að vera í
friði og njóta ávaxtanna af striti
og elju annara á meðan þeir eru
til.
Ef Alþingi leysir ekki kreppu-
málin nema að htlu leyti, þá leys-
ir veruleikinn þau. Tíminn hefir
sagt hið rétta orð í þessu máli:
Það verður ekki skipt um bænda-
stétt í landinu!
Kreppan er erfitt augnabhks-
mál. En framundan er hið langa
líf þjóðarinnar. Landið á nógan
náttúruauð handa öhum bömum
sínum. Og mikill meirihluti þjóð-
arinnar vill vinna, og vinna mikið.
Vandkvæðin stafa af skipulagi og
stjórn íhaldsins, af hinni blindu,
heimskulegu samkeppni, sem nú
er að sigla skipi sínu í strand.
Þá er ekki nema einn vegur fær,
vegur samvinnunnar. Því meir
sem íhaldið leggur í rústir, því
stærra og ábyrgðarmeira mun
verða hlutverk samvinnunnar.
Vegna hennar mun verða bjart
yfir íslenzkum framtíðarsummm.
J. J.
Flokksmál.
Tíminn vill endurtaka það nú, að
frásagnir íhaldsblaðanna um, á hvern
liátt mál verði gerð að flokksmáli
á Aiþingi í Framsóknarflokknum eru
algerlega rangar. Til þessa þarf sam-
þykki meirahluta allra miðstjómar-
manna (ekki meirahluta fundar), en
þeir eru 25 (og 35 á aðalfundi). —
En þar að auki þarf fullur helming-
ur af þingmönnum flokksins, að vera
samþykkur. þetta kallar Mbl. að
svifta þingmennina „skoðana- og
sannfæringafrelsi" (sicl). En í siðuð-
um stjórnmálaflokkum er þetta nefnt
iýðræði.
----o----
Nafnaskráin, sem Tíminn birti
á laugardaginn var, varð mörg-
um Reykvíkingi eftirminnilegur
páskalestur. Ýmsum varð hún
gleðiefni, því að einnig hér í höf-
uðstaðnum á Framsóknarflokkur-
inn nú orðið eigi lítilli hlýju aö
mæta. En hinir voru þó fleiri,
sem setti hljóða við lesturinn.
Svona var þá „Mosaþingið“, sem
Mbl. og Heimdahur höfðu haft í
spottsyrðum! Tvö hundruð og
þrjátíu kjörnir fulltrúar. Hvert
einasta sveitakjördæmi átti þarna
sína menn — ekkert einasta und-
anskilið, og þrjú af kaupstaða-
kjördæmunum. Flokkurinn um
allt landið skipulagður til sam-
vinnu.
Af hverju setti þá hljóða við
þennan lestur, hina reykvísku í-
haldsmenn? Það var af því, að
þeir sáu í þessum tíðindum tákn
hinnar nýju aldar í íslenzkum
stjórnmálum. Þeir sáu, að á bak
við þessi 230 nöfh var meira en
mennirnir, sem nöfnin eiga. Það
er kraftur á bak við þessi nöfn,
kraftur hins dreifða mannfjölda
um allar byggðir landsins, kraft-
ur félagsvinnunnar um áratugi,
kraftur manndóms og hörku,
kraftur ósérhlífni og þrautseigj-
unnar. Það getur engum leynst,
jafnvel ekki hinum allra sljó-
skygnustu broddborgurum, að
ferðalög svona margra manna
hlutu að hafa haft mikla örðug-
leika í för með sér, að það er
enginn venjulegur kraftur, sem
getur komið slíkum mannfjölda,
jafnvel úr hinum afskekktustu og
veglausustu héi’öðum, til að tak-
ast á hendur vetrarferð frá heim-
ilum sínum og það svo dýra
ferð, sem hér er um að ræða í
mörgum tilfellum, á slíkum
krepputíma, og það alveg sérstak-
lega eins og nú standa sakir,
þegar margir hlutir hjálpast að
og sumir þeir, er sízt skyldu, að
draga kjarkinn úr bændastéttinni.
Það er almennt viðurkennt nú,
að enginn flokkur hér á landi
annar en Framsóknarflokkurinn
hefði getað háð svo fjölmennt
landsþing nú og með svo ai-
mennri þátttöku, sem hið nýaf-
staðna flokksþing Framsóknar-
rnanna.
Margir hafa látið orð falla um
það núna síðustu dagana, að
flokksþing Framsóknarmanna
væru þær mei’kilegustu allshei’j-
ar samkomur, sem nokkurntíma
hafi verið haldnar í Reykjavík,
og þó einkum þetta hið síðasta.
Og það gera þeir sér líka ljóst,
andstæðingar Framsóknarmanna
hér í Reykjavík, að aðgerðum og
ákvörðunum slíkrar samkomu
fylgja mikil áhrif og mikið vald,
sem engum þýðir að skella skoll-
eyrum við og engum myndi verða
þolað að virða að vettugi.
Sú festa og alúð, sem einkenndi
öll störf flokksþingsins þá 7 daga,
sem það sat að störfum, er full-
komlega einsdæmi. Og ábei’andi
mátti þykja sá munur, hversu
þeir menn, sem þama voru að
verki, tolldu betur í sætum sínum
við umræður, en títt er á hinu
„virðulega" Alþingi. Nefndir voru
hvað eftir annað önnum kafnar
við sérstörf sín langt fram á
nætur. Og um marga fulltrúana
var það svo, að þeir gáfu sér
naumast tíma til að sinna þeim
verkum, er þeir þurftu að ljúka
fyrir sjálfa sig í höfuðstaðnum.
Svo eindreginn var áhugi manna
fyrir því, að árangur þingsins
mætti samsvara þeirri fyrirhöfn,
sem til þess var kostað og þeim
kröfum sem til þess höfðu verið
gerðar af umbjóðendum fulltrú-
anna lxeirna í héi’öðunum.
Og' hvað hefir svo áunnizt? í
tveimur af stærstu þjóðmálunum,
skuldamálum bændanna og í kjör-
dæmamálinu, hefir stefna Fram-
sóknarflokksins verið mótuð á-
kveðnum línum á flokksþinginu.
Bæði þessi stórmál voru nákvæm-
lega yfirveguð, eftir þeim gögn-
um, sem fyrir liggja, f nefndum,
sem skipaðar voru hinum sérfróð-
ustu og athugulustu mönnum
flokksins á þessu sviði, og síðar
rækilega tekin til meðferðar með
mjög mikilli þátttöku í hinum
almennu umræðum.
Þá ber og að telja í fyrstu röð
það málið, sem frá flokkslegu
sjónarmiði mátti telja þýðingai’-
mest. Það er sjálft skipulagsmál
flokksins. Héðan af á flokkurinn
starfsreglur og starfsstjórn, sem
sniðin er að samvinnuháttum,
og sameinar til heildarátaka í
fyrsta sinn flokksmennina í öll-
um héröðum landsins.
Skipulagslög Framsóknarflokks-
ins hin nýju, eru hið sýnilegasta
tákn þess, hvei’su samstæð heild
flokkurinn nú er orðinn eftir 17
ára baráttu og þroska.
Svo frjálslynt lýðræðisfyrir-
komulag leyfa sér þeir stjórn-
málaflokkar einir, spm svo völdu
liði og pólitískt þroskuðu hafa á
að skipa, að betur fari á að mál-
um flokksins sé stjórnað með
samráði hinna mörgu en forsjá
hinna fáu.
Ýmsir andstæðingar Framsókn-
arflokksins hafa lifað í þeirri
trú, að Framsóknarflokkurinn
væri næsta sundurleitur hópur,
sem tylldi saman á persónulegu
fylgi við einn eða tvo mikilhæfa
forystumenn.
Þessa skoðun hefir flokksþing-
ið afsannað með framkomu sinni
og stai’fi. — Sú kynslóð, sem
þroskast þefir í samvinnufélög-
unum 0g flokksstarfinu í 17 ár,
og hin ennþá yngri kynslóð, sem
nú skipar sér undir mei’ki flokks-
ins, á ekki sina pólitísku framtíð
undir nokkurs manns forystu.
Lífsskoðun samvinnunnar á landi
hér hefir kjörið sér þá sveit, sem
eigi vei’ður simdrað. Og verkefni
munu á hverjum tíma knýja
fi’am foi’ingjana í flokki okkar
Fi’amsóknarmanna.
Krðfur íhaldsins tii Framsóknarflokksins
Þrisvar sinnum hefir Framsókn-
arflokkurinn átt samstarf um
landstjórn við Mbl.-menn. Fyrst
var Sigurður í Ystafelli með Jóni
Magnússyni og Bimi Iíristjáns-
syni í landstjóm. í öðru sinni
voru Klemens Jónsson og Magnús
Jónsson með Sigurði Eggerz. Og
loks hafa þeir Ásgeir Ásgeirsson
og Þoi-steinn Bi’iem um eins ái*s
skeið átt sambýli við Magnús
Guðmundsson og ólaf Thors.
Þessi sambúð hefir jafnan ver-
ið erfið og ógeðfeld Framsóknar-
mönnum. Blöð Mbl.-manna héldu
uppi stöðugum fjandskap við Sig-
urð Jónsson, Klemens Jónsson og
Magnús Jónsson. Allt sem þessir
menn og flokksbræður þeirra á
þingi og utan þings gei’ðu til
gagns landi og lýð, var gert að
árásarefni á Framsóknarmenn.
íhaldsblöðin stóðu með sínum
mönnum í sambræðslustjóminni,
studdu þeirra mál og þeirra
vinnu, en deildu sífelt á Fi-am-
sóknarfl. út af stefnumálunum. Á
sama hátt stóðu Tíminn og Dag-
ur með málstað sinna manna, og
stefnu flokksins.
Ef Klemens Jónsson hefði far-
ið fram á það við ritstjóra Tím-
ans 1922 og 1923, að hann tæki
í blaðið væmið lof um Sigurð
Eggerz, eða hrós um ágæti þess
að mega vera í sambýli við slík-
an mann, þá hefði ritstjórinn
ái'eiðanlega neitað slíkri grein,
eða greinum, með þeim rökum
að Tíminn væri blað samvinnu-
manna og bænda. Hans hlutverk
væri að sækja og verja þeirra
mál. Sigurður Eggerz tilheyrði
öðrum flokki; hefði aðra stefnu
| og blöð, sem styddu hans mál.
1 Þar ætti að birta greinar um
ágæti hans og áhugamál iðjuleys-
ingjanna.
í stjórnartíð Sigurðar Jónsson-
ar og Klemensar Jónssonar datt
engum Mbl.-manni í hug að Tím-
inn yrði málgagn íhaldsstefnunn-
ar.
En svo mjög hefir Morgunblað-
inu aukizt frekja síðan Magnús
Guðmundsson og Ólafur Thors
kornu í stjórn með Framsóknar-
mönnum, að bæði Morgunblaðið
og fylgihnettir þess gefa nú í
skyn að Tíminn eigi áð styðja
alla stjórnina, líka íhaldsmenn-
ina. Jafnhliða þessu hefir Morg-
unblaðið gert meir að því en áður
að ráðast á Framsóknarflokkinn,
einstaka menn, stefnu hans og
áhugamál. Alveg sérstaklega hafa
íhaldsblöðin ráðist á kaupfélögin
og Sambandið. Eins og Morgun-
blaðið og Jón Þorláksson tóku í
ki’eppumál bænda var auðséður
tilgangurinn að láta bændúr gefa
sjálfum sér upp skuldir. Var auð-
séð að þar var að verki kaup-
mennskan, sem komið hefir 30
miljónum af skuldum yfir á bank-
ana og almenna skilamenn. Sam-
vinnufélögin áttu að borga fyrir
kaupmenn, gengishækkun Jóns
Þorlákssonar og verðfall afurð-
anna.
Tíminn heldur sömu stefnu og
frá byrjun. Hann sækir og ver
landsmálin frá sjónanniði sam-
| vinnumanna, og þá alveg sér í
, lagi gegn erfðaandstæðingum
| samvinnunnar — flokki hinna
1 óþörfu milliliða.
Framsóknarmeim í landinu
hafa fyr og síðar haft ótrú á
stefnu Magnúsar Guðmundssonar
og ólafs Thors. Og verk þeirra
í landstjórninni hafa öll verið í
sama anda og fyr. Ef Tíminn
hefði átt að verða við þeirri ósk
að hæla þessum mönnum, stefnu
þeirra eða verkum, þá hefði hann
orðið að snúast, segja það sem
' hann ekki vildi segja eða láta
' sannleikann ósagðan, villa lesend-
* um sýn, og bregða trúnaði við