Tíminn - 06.05.1933, Side 1

(Öjaíbfert
09 afgrci&slumaður Cimans tt
Hannueig þ 0 r s t einsöóttfr,
Ccefjargötu 6 a. JSeyfjastf.
XTIL á*g.
.Jk. •<d
Reykjavík, 6. maí 1933.
^fgtei&sía
(Tímans er i tíefjargötu 6 a.
(Dpin ða^Iega- fL 9—6
Stóti 2353
22. blað.
Ávarp til samvinnumanna
í öllum löndum.
Tjaldiö fellurP
Loksins hefir nú dregið til tíð-
inda á Alþingi. Það eru hin
nýju frumvörp. í kreppu- og
skattamálunum, sem aftur hafa
dregið athygh almennings að
hinu „soíanda húsi“ við Austur-
völL
Fulltrúar Framsóknarflokksins
í ríkisstjórninni hafa nú í þess-
um málum borið fram tillögur til
úrlausnar í samræmi við ákvarð-
anir flokksþingsins. Er með
frumvörpum þessiun tekið föst-
um tökum þar sem þeirra var
ríkust þörfin. Á bak við þessi
frumvörp í aðalatriðum stendur
Framsóknarflokkurixm einhuga
um land allt: 1 afgi-eiðslu þeirra
mála verða engin vethngahand-
brögð þoluð. Hið alvarlega ástand
í öllum byggðum landsins krefst
skjótra úrræða og djarflegra.
Þau úrræði hefir alþýðan í sveit-
unum fahð fuhtrúum sínum á
Alþingi að framkvæma.
En undirtektir íhaldsmannanna
innan þings og utan þessa dag-
ana eru með nokkuð öðru móti
en æskilegt væri um flokk, sem
telur sig hæfan til samstarfs við
umbótamenn landsins. í kreppu-
málum landbúnaðarins samþykkti
landsfundur íhaldsmanna, undir
forystu Jóns Þorlákssonar, tihög-
ur með loðnu og óákveðnu orða-
lagi. Og hljótt er nú um það
mál í íhaldsblöðunum. En í
skattamálunum nægir nú ekki
lengur þögnin ein í þeim herbúð-
um. Gamh söngurinn um „eignar-
nám“ og „niðurrif" er hafinn.
Hér í blaðinu var fyrir skömmu
skýrt frá tillögum landsfundar í-
haldsmanna um fjármál ríkisins.
Munu þær tiflögur lengi þykja
lærdómsríkt dæmi um ómengaðan
íhaldshugsunarhátt og sérdrægni
einstaklingshyggjunnar, á hinum
erfiðustu tímum. 1 fjármálatil-
lögum þessum voru tvö meginat-
riði eftirtektarverðust: Sparnað á
fjármunum hins opinbera átti að
framkvæma með því að gefa
kaupsýslustétt Reykjavíkur gróð-
ann af fjórum ríkisstofnunum,
sem síðustu árin hefir verið
rúml. V2 miljón króna. En tekju-
auka (ef hans þyrfti með eftir
svo rækilegan sparnað!) átti að
fá með 10% álagningu á aha nú-
gildandi skatta jafnt, hvort sem
um var að ræða nauðsynjavöru-
tolla eða skatt á hátekjur og
stóreignir. Þannig vill íhaldið
framkvæma „réttlætismáhn“ á
neyðartímum.
Eftir því sem fram kemur op-
inberlega um þessar mundir, er
sérhagsmunastefnu Mbl.-manna
nú að verða ofraun að dylja sinn
innra mann. Hún er á móti
því, að kreppuhjálpin til landbún-
aðarins sé lögð á herðar þeirra,
sem bezt mega. Reykjavíkur-
íhaldið getur talað djarft um
kreppuhjálp, sem lögð er á fram-
tíðina, og tekin er aftur með
sköttum af almenningi. En rétt-
lát jöfnun byrðanna kostar fórn-
ir frá einstaklingshyggjuflokki
landsins. Þess vegna er fjármála-
ráðherrann nú í Mbl. sakaður um
að „sitja á svikráðum við Sjálf-
stæðisflokkinn“, og þess vegna er
nú verið að hóa saman mótmæla-
fundum í íhaldsfélögunum í Rvík.
Eftir er að vita, hvort íhaldið
ætlar þegar á reynir að þola
réttlætið eða láta tjaldið falla frá
hinum póhtísku óheilindum.
Nýkomin erlend samvinnutíma-
rit greina frá harðvítugum árás-
um á samvinnufélagsskapinn í
mörgum löndum Evrópu um þess-
ar mundir. Einna mest mun
kveða að þessu í Þýzkalandi.
Víða um landið hafa andstæðing-
ar samvinnufélaganna dreift aug-
lýsingum og áskorunum, þar sem
þjóðin er hvött til að minnka
viðskiptin við félögin og hefja
innieignir í sparisjóðum þeirra.
Margskonar óhróðri og ósönnum
dylgjum um félögin er dreift út
með flugritum og dagblöðum í
hundraðatali, í þeim tilgangi að
spilla fyrir félögunum og veikja
traust þeirra hjá almenningi.
Þýzka samvinnutímaritið „Kon-
sumgenossenschafthche Rund-
schau“ telur engan vafa á, að
árásir þessar stafi frá einni upp-
sprettu, en bendir jafnframt á,
að félögin hafi sérstaklega slæma
aðstöðu, þar sem þau geti ekki
barizt opinberlega gegn þeim,
sem bera ábyrgð á árásunum.
„Nú sem stendur virðist svo sem
samvinnufélögin njóti engrar
lagalegrar vei’ndar. í landinu“,
segir þýzka blaðið.
I nágrannalöndum Þýzkalands
er barátta kaupsýslumanna gegn
samvinnufélögunum einnig mjög
áberandi nú, og í Englandi hefir
stjórnskipuð nefnd í skattamál-
um borið fram tillögur um skatta-
álögur á samvinnufélög þar í
landi, sem mælist mjög illa fyrir
og mætir sterkri mótspyrnu frá
miljónum samvinnumanna í Eng-
landi.
I tilefni af örðugleikum yfir-
standandi tíma, og vegna þeirra
árása á samvinnufélögin í mörg-
um löndum, sem hér hefir verið
getið, hefir Alþjóðasamband
Samvinnumanna (Intemational
Cooperative Alliance) í London,
sent samvinnumönnum í öllum
löndum ávarp það, sem hér fer
á eftir í íslenzkri þýðingu:
„Til samvinnumanna í öllum
löndum.
Samvinnuhreyfingin — ntœrstu
hagxniunanamtök neytenda i heimi,
árangurinn af baráttu og fórnum
miljóna manna — verður nú á sið-
ustu timum fyrir óafsakanlegum
árásum frá skipulagsbundnum sam-
tökum einstaklingsfyrirtœkja.
Frý öndverðu hefir samvinnustefn
an, ávalt og allstaðar, leitast
við að vernda hagsmuni þjððfé-
lagsins. Án tillits til stjórnmála-
eða trúarskoðana hefir hún sett hags-
muni fjöldans ofar hagsmunum ein-
staklinganna.
Samvinnustefnan hefir haldið styrk
leika sínum og tekið framjörum,
þrátt fyrir styrjaldir og kreppur. Er
það fyrst og fremst að þakka ]>eim
réttlœtisgrundvelli og skynsamlegu
starfsaðferðum, sem liún byggist á.
Efhng samvinnunnar er ná-
Frá Alþingi. Kreppumálin eru í
neínd í neðri deild. Frv. um lög-
reglu ríkisins var til 2. umræðu í
efri deild í gær. Breytingartillögur í
samræmi við samþykktir flokksþings
Framsóknarmanna, bornar fram af
Ingvari Pálmasyni og Jónasi Jóns-
syni, voru samþykktar og þar meö
breytt nafni frumvarpsins. Heitir það
nú frv. til laga um löggæzlu. —
þrir menn úr atjómarskrámefnd
tengd efnalegri viðreisn, friði og
menningarlegum framförum í
lieiminum.
Hin mikla þjóðfélagslega gagnsemi
samvinnustefnunnar, og árangurinn
sem hún hefir náð, virðist hafa vak-
ið öfund kaupmannastéttarinnar, og
hvatt eiginhagsmunasamtök þeirra
til -þess að hefja árasir á samvinnu-
félagsskapinn, og beita áhrifum sín-
um á löggjafarvaldið til þess að í-
þyngja samvinnufélögunum með ó-
venjulegum og ranglátum sköttum
og fjangsamlegri löggjöf, i þeim til-
gangi að eyðileggja starfsemi félag
anna.
I öllum löndum hafa samvinnu-
félögin og sambönd þeirra hafið ein
beitta vörn fyrir þann mikla arf,
sem núlifandi kynslóð hefir tekið
frá brautryðjendunum í Roclidate
og mUjónum annara samvinnumanna
á liðnum áratugum.
Með tilliti til þessara endurteknu
og áframhaldandi árása, sem felast
í röngum ákœrum á samvinnustefn-
una frá andstœðingunum í einstök-
um löndum, vill Alþjóöasamband
Samvinnumanna taka höndum sam-
an við samvinnufélögin hvarvetna i
heiminum til verndar rétti og fram-
kvœmdafrelsi þeirra, og heitir á
neytendur í öllum löndum að veita
viðnám og efla samvinnufélagsskap-
inn, sem er til orðinn með hags-
muni heildarinnar að markmibi og
til fullnœgingar þörfum hennar.
Samvinnumenn! Skipulagi yðar
og starfi — árangrinum af fórnum
yðar íþarfir heildarinnar— er hótað
eyðileggingu.
Sá nýi efnalegi menningargrund-
völlur, sem samvinnstefnan hefir
lagt hornsteininn að, er í voða.
Samvinnumenn! Verndið árang-
urinn af starfi yðar og rétt yðar til
hagsmuna fyrir yður sjálfa, fjöl-
skyldur yðar og allt mannkynið, og
þá mun samvinuhreyfingin komast
út úr yfirstandandi örðugleikum,
meiri og máttugri en nokkru sinni
fyr.
Samvinnumenn um allan heim!
Sameinist.
Fyrir hönd Alþjóðasambands
Samvinnum anna.
Henry J. May, Vainö Tanner,
aöalfulltrúi. furseti.
12. april 1933.~
Til þess að gefa nokkra hug-
mynd um hve yfirgripsmikil al-
þjóðasamtök samvinnumanna eru,
skal þess getið, að árið 1930 voru
í Alþjóðasambandinu sambönd
neytendafélaga, sambönd fram-
leiðslufélaga, samvinnuheildsölur
og samvinnubankar í nálægt 40
löndum, og meðlimatalan í þeim
samvinnufélögum, sem mynda
þessi sambönd var 60—70 miljón-
ir manna.
Samband íslenzkra samvinnu-
félaga er í Alþjóðasambandi Sam-
vinnumanna.
neðri deildar hafa í gær og fyrra-
dag skilað áliti í kjördæmamálinu.
— . Héðinn Valdemarsson vill sam-
þykkja stjórnarfrv. með þeirri breyt-
ingu, að landlisti komi í stað upp-
bótarsæta. íhaldsmennimir Magnús
Jónsson og Ólafur Thors vilja sam-
þykkja frv. með þeirri aðalbreyt-
ingu, að hlutfallskosning verði tekin
upp i tvímenningskjördæmum.
Hugleiðingar
utn refarækt.
Eftir Jón Guðmundsson
í Ljárskógum.
----- Frh.
Auk margra góðra bóka um loð-
dýrarækt, sem gefnar hafa verið út
í Noregi, gefur ioðdýrafélag Noregs
út stórt hálísmánaðarrit „Pelsdyr-
bladet", sem einungis fjallar um loð-
dýr og er ritið mjög fróðlegt og lær-
dómsríkt í sinni grein. Áríð 1927
sendi loðdýrasambandið ungan og
eínilegan dýralækni til Ameríku, til
þess að kynna sér refasjúkdóma og
max-gt fleira, er að refarækt lýtur. Er
hann nú algjörlega í þess þjónustu
sem refalæknir. Einnig hefir hann
myndarlegan tilraunarefagarð á
kostnað sambandsins til athugunar
og jafnvel vísindalegra rannsókna.
Auk alls þessa lialda Norðmemi
refasýningar árlega, víðsvegar um
landið, svo að hver einstaklingur get-
ur notið þeirra og þess utan eina
allsherjarsýningu i Ósló, þar sem all-
ir silfuirefaeigendui’ geta keppt um
þýðingarmestu heiðursverðlaunin.
Noi-ska refasambandið hefir umsjón
með þessum sýningum. það hefir
einnig umsjón með flestum refa-
skinnum sem seld eru úr landi, og
sér um hreinsun og flokkun skinn-
anna. Er það yfirgripsmikið og
vandasamt starf. Er silfurrefaskinn-
unum fyrst skipt niður í flokka eftir
lit og síðan er hver flokkur af þess-
um litartegundum aðgreindur í 8—10
flokka mismunadi að gæðum og verð-
gildi. þannig koma því venjulega
fram 50—60 ílokkar skinna, með mis-
munandi gæði og verðíag. Flokkun
þessa hafa ekki aðrir með höndurn
en þaulæfðir og hárnákvæmir sér-
fi'æðingar.
Hér hefir verið sýnt í nokkuð stór-
um dráttum, hve mikið Norðmenn
leggja á sig til þess að bæta og full-
komna refaræktina hjá sér. Allt er
það gert til þess að fullnægja kröf-
um lcaupenda og standast samkeppni
við refarækt annara landa. Má með
sanni segja, að þeir hafi tekið þetta
mál föstum tökum og skipulagt það
vel. þó er refarækt þeirra enn þá
ekki nálægt þvi fullkomin, þótt að
þvi sé unnið sleitulaust, enda er þess
ekki að vænta á örfárm árum.
Til fróðleiks set ég hér síðustu
söluskýrslur frá síðastl. ári, frá upp-
boðum í London. Ættu menn að lesa
þær með athygli, því margt má af
þeim læra, ekki sízt í sambandi við
hinn mikla verðmun, sem er á skinn-
unum eftir litarflokk þeirra og gæð-
um.
(Sjá söluskýi’slur á næstu síðu).
þessar skýi-slur gefa einkum tvennt
íil kynna, þegar þær eru athugaðar.
í fyrsta lagi sést, að skinnin hafa
verið að smáhækka í verði allt ár-
I ið, og í annan stað (í des.-skýrsi-
unni) sést hinn mikli verðmunur
skinnanna, eftir gæðum þeirra. —
þessi mikla hækkun er sérstaklega
athyglisverð, þegar þess er gætt, að
hún kemur fram á sama tíma ein-
mitt, þegar aðrar framleiðsluvörur
stórlækka, eða eru óseljanlegar. Og
þó er þess að gæta jafnframt, að öll
beztu dýrin, sem hafa fegurstu belg-
ina, eru látin lifa og ekki drepin
fyr en þau eru farin að fella af og
skinn þeirra því fallin í verði.
Ég vil sérstaklega vekja athygli
á þeim geysimikla verðmun, sem er
á verði silfurrefaskinna, eftir lit
þeirra og gæðum. Sýnir söluskýrslan
frá des. þetta mjög áþreifanlega. —
Ef tekin eru dæmi frá y2 -silfurrefa-
skinnum, sem eru að öllum jafnaði
verðhæst og öruggust til sölu, sést
þetta bezt. Af úrvalsskinnum í þeim
litarflokki, er hæsta verðið norskar
krónur 635,25 og meðalverð n. kr.
419,65. Af meðalskinnum er hæsta
verð kr. 332,05, en meðalverð 243,10,
en í ódýrasta flokknum er hæsta
verð kr. 14,45 og meðalverð i þeim
Dtau ár heimi.
Harðstjórnin í Þýzkalandi.
„Manchester Guardian‘* segir frá.
Hinir síðustu atburðir í Þýzka-
landi, í vetur og vor, hafa vakið
umtal og óhug um víða veröld,
eigi minni en bylting kommúnista
í Rússlandi vakti á sínum tíma.
En erfitt er að fylgjast með því
sem gerist í Þýzkalandi nú eigi
síður en í Rússlandi þá. Blöð og
útvarp Þjóðverja eru undir opin-
beru eftirliti og skýra því ein-
hliða frá viðburðum.
Á bak við hina nýju þýzku
stjórn, stjórn Ilitlers og Hugen-
bergs, stendur a. m. k. á yfir-
borðinu meirihluti þeirra kjós-
enda, sem atkvæði greiddu í kosn-
ingunum til ríkisþingsins 5. marz
s. 1. En hið nýkjörna þing sat
skamma stund að störfum, og
samþykkti eitt frumvarp. Með
þessu eina frumvarpi afsalaði
þingið valdi sínu í hendur ríkis-
stjórnarinnar um næstu fjógur
ár. Samkvæmt þessu frv. getur
stjórnin sett ný lög og breytt
eldri lögum, og hún getur eixmig
breytt sjálfri stjórnarskrá ríkis-
ins. Stjórnin er m. ö. o. algerlega
einvöld. Og formlega séð hefir
þjóðin sjálf afnumið lýðræðið —
á þingræðislegan hátt! Það er at-
burður, sem ekki á sér neitt for-
dæmi í stjórnmálasögu Norður-
álfunnar.
En hitt er jafnvitanlegt, að ótt-
inn við ofbeldið af hálfu þeirra
manna, sem fyrir kosningarnar
voru orðnir handhafar ríkisvalds-
ins, hefir mestu ráðið um þessa
geigvænlegu rás viðburðanna.
Eins 0g kunnugt er voru and-
stöðuflokkar stjórnarinnar hindr-
aðir í að taka virkan þátt í kosn-
ingabaráttunni. Blöð þeirra voru
bönnuð og foringjar þeirra
hnepptir í fangelsi hópum saman.
Andstæðingar einvaldsstjórnar-
innar standa nú uppi algerlega
varnarlausir. Þeir fá ekki einu
sinni að flytja úr landi. Þeir eiga
hvergi athvarf innanlands eða ut-
an.
Nazistaflokkurinn* vinnur nú
að því af fullu kappi og í bezta
næði að framkvæma hina þýzku
„þjóðernisbyltingu“, sem Hitler
hefir boðað í 12 ár, til þess að
„blessun drottins“ megi aftur
hvíla yfir landi hinna fomu Ger-
mana, eins og hún gerði á hinum
„góðu og gömlu“ tímum fyrir
heimsstyrjöldina. En þessi gamla
guðsblessun vék frá Þýzkalandi,
að sögn Nazista, þegar landið var
svikið í hendur fjandmanna þýzks
þjóðemis og „drengskaparlausir
föðurlandssvikarar“ tóku við
völdum. Þannig hefir Hitler sjálf-
ur og samstarfsmenn hans gert
grein fyrir hlutverki Nazistanna.
I mörgum erlendum blöðum, ut-
Framh. á 4. síðu.
* þýzki þjóðernisjafnaðarmanna og
verkamannaflokkurinn heitir hann
fullu nafni. Á þýzku: Deutsche
nationalsocialistische Arbeiterpartei.
flokki kr. 13,50. í sama litarflokkn-
um er hæsta verð úrvalsskinna ea.
4400% hærra en hæsta verö lélegustu
skinna í sama litarflokknum. Svipuð
hlutföll koma þráfaldlega fyrir í öll-
um litarflokkum, þó að þessi sölu-
s'kýrsla sýni það ekki.
þessar skýrslur eru teknar úr
„Norsk Pelsdyrblad", og því ekki að
efa að þær eru réttar. En þær tala
cS