Tíminn - 20.05.1933, Blaðsíða 1

/
Kreppan og skattarnir.
Alþingi hefir þessa dagana til
úrlausnar kreppumál landbúnað-
arins. Forystumenn í þeim mál-
um eru og eiga að vera Fram-
sóknarmenn. Grundvöllurinn, sem
forystumenn flokksins hafa á að
byggja eru rannsóknir bænda-
nefndarinnar, og ályktanir Flokks-
þings Framsóknarmanna nú í vor.
Tillögur Flokksþingsins hafa að
verulegu leyti verið bornar fram
í frumvarpsformi. Bændur bíða
með eftirvæntingu eftir lausn
þessara mála, myndarlegri lausn
á grundvelli flokksþingssam-
þykktanna.
Þegar talað er með almenniun
orðum um nauðsyn á kreppuhjálp
til bændanna taka ílestir sæmi-
lega undii' að undanskildum
nokkrum Morgunblaðsriturum, t.
d. Garðari Gíslasyni stórkaupm.
o. fl., en þegar til íramkvæmdanna
kemur kveður nokkuð við annan
tón hjá ýmsum. a Kreppumálin
hafa ýmsar hliðar, þau eru meðal
annars skattamál. Hjálpin til
bænda krefur óhjákvæmilega nýj-
ar skattaálögur. Kreppuhjálpin
kemur aldrei að notum nema fyr-
ir hendi verði töluvert af reiðu
fé, m. a. til þess að létta vaxta-
byrði manna o. fl. Eftir tillögimi
þeim, sem fram eru komnar á
ríkissjóður að láta líreppulána-
sjóði í té það fé, sem Búnaðar-
bankinn átti að standa ríkissjóði
skil á næstu árin eða samtals um
2 milj. Auk þess er ákveðið gert
ráð íyrir því, að ríkissjóður
hljóti að leggja fram a. m. k. aðrar
2 miljónir í reiðu fé á næstu 5
árum, ef kreppuhjálpin eigi ekki
að verða kák eitt (sbr. frumv.
um kreppulánasjóð eins og það
fyrst kom fram). Þetta fé verður
að takast með sköttum. Það er
með öllu óverjandi að skjóta þess-
um byrðum á herðar næstu kyn-
slóða með lántökum, og þá sér-
staklega með tilliti til þess, að í
landinu eru æði fjölmennar launa-
og gróðamannastéttir, sem emi
hafa sama og ekkert, og jafnvel
ekkert haft af fjárhagsörðugleik-
um að segja. Fjölmargir menn
úti um byggðir þessa lands verða
nú að spara við sig brýnustu lífs-
nauðsynjar, hafa ekki einu sinni
efni á því að kaupa sér nauð-
synlegustu föt, og safna skuldum
samt. Hvert einasta fjárbú í
landinu hefir verið rekið með
tapi, a. m. k. undanfarin 2 ár, og
bændur orðið að skerða eignir
sínar eða safna skuldum til þess
að greiða útsvör sín og önnur
gjöld til opinberra þarfa. Á sama
tíma er í landinu fjöldi manna,
sem hefir sömu tekjur og í góð-
ærunum 1928 og 1929.
Hvort er réttara að hækka
skatta á þessum mönhum til
hjálpar bændum eða taka til þess
lán á lán ofan?
Ef lán eru tekin nú til kreppu-
hjálpar geta bændur átt von á
því, að síðar verði þau sömu lán
endurgreidd með tollum og skött-
um frá þeim sjálfum. Bændurnir
eiga kröfu á þær stéttir í land-
inu, sem nú eru helzt aflögufær-
ar. Sú krafa byggist á því, að
við gengishækkun Jóns Þorláks-
sonar græddu launamennimir,
eignamennimir og kaupsýslu-
mennirnir í landinu, en bændur
töpuðu og aðrir framleiðendur.
Skuldir bænda vom þá hækkaðar
um ca. 60%, en afkomumöguleik-
ar annara jukust. Bændur hafa
einnig greitt sinn skerf af banka-
töpum, en við fjársóun bankanna
myndaðist aðstaða tii hálauna-
töku fyrir margan þann, sem enn
situr við iaunakjör íjársóunar-
tímabilsins, og mai’gu' urðu á
þeim tímum efnaðir, og ýmsir lítt
að verðleikum. Af framangreind-
um ástæðum eru kröfur bænda
um skattaálögur sprottnar. Þær
eru kröíur um endurgreiðslu en
ekki styrk. Mun það margur
mæla, sem kunnugur er högum
og líískjörum íslenzkra bænda, að
ekki sé kröfum þessum um
skuldalúkningu fyr fram vísað en
málavextir gera óumílýjanlegt.
Kröfur bænda eru sanngjarnar,
en ákveðnar í þessum efnum og
af þeim getur eigi orðið slegið.
Þær komu fram á Flokksþingi
Framsóknarmanna, og liggja nú
íyrir Alþingi, að tilhlutun for-
sætisráðherra. Þessar kröfur
koma fram í frumvarpi um við-
bótar tekju- og eignarskatt.
Tekjuskattsviðbót 40%—100% og
eignarskattsviðbót 150 %.
Margur spyr. Eru kröfur frum-
varpsins ósanngjarnar? Því er
hiklaust óhætt að svara neitandi.
Því til stuðnings skal nefnt, að
ef miðað er við útsvarsgreiðslur
undanfarinna ára í Reykjavík,
mundi maður með meðalfjöl-
skyldu (konu og 3 börn og 5 þús.
kr. laun) þurfa að greiða sam-
kvæmt írumvarpinu kr. 12,00
eða samtals í skatt til ríkissjóðs
kr. 42,00, með 8 þús. kr. laun
kr. 58,50 eða samtals 175,50, með
10 þús. kr. laun 127,80 eða sam-
tals 340,80, með 15. þús. kr. laun
449,60 eða samtals 1011,60, með
30 þús. kr. laun 2048,00 eða sam-
tals 4096,00 með 100 þús. kr.
tekjur 11.349,00 eða samtals
22. 698,00.
Allir þeir, sem eigi eru blindað-
ir af eiginhagsmunum hljóta að
viðurkenna að álagningunni er
mjög stillt í hóf þegar tekið er
tillit til þeirra kjara, sem fjöldi
landsfólksins verður að sætta sig
við. I Mbl. hafa verið ýmsir út-
reikningar um greiðslur manna
samkv. frumvarpinu. Eru dæmi
blaðsins öll miðuð við eignamenn,
sem aðeins hafa vaxtatekjur og
hafa því eigi almenna þýðingu.
Slíkar tekjur eiga að réttu lagi
að skattast þyngst á tímum eins
og nú standa yfir. Gerir blaðið
sér einkum tíðrætt um það, að
maður, sem eigi Vz miljón muni
eigi geta lagt neitt fyrir árið
1933 ef frumvarpið um viðbótar-
skattinn verði samþykkt og or-
sökina telur blaðið útsvarsgreiðsl-
urnar. Það er fyllilega óhætt að
segja blaðinu það, að frá sjónar-
miði þeirra manna, sem ár eftir
ár verða að taka af eignum sín-
um og jafnvel skerða bústofn
sinn fyrst eða auka skuldir, til
þess að draga fram lífið og því
næst til þess að greiða útsvör,
og frá sjónarmiði allra réttsýnna
manna, er það enginn glæpur,
þótt skjólstæðingur Mbl. „hálf-
miljónamæringurinn“, sem að-
eins hefir vaxtatekjur, verði að
láta sér það nægja árið 1933, að
eign hans standi í stað.
Á óvenjulega erfiðum tímum
verður að grípa til óvenjulegra
bráðabirgðaráðstafana. Þegar um
það er að ræða, að bjarga
öðrum aðalatvinnuvegi lands-
manna, atvinnuvegi, sem fram-
fleytir beinlínis 40—50 þús-
undum af íbúum landsins, þegar
um það. er að ræða, að létta ó-
bærilega erfiðleika þeirrar stétt-
ar, sem hefir með höndum marg-
þættustu matvælaframleiðsluna í
landinu, duga engar kákráðstaf-
anir. Kröfurnar um skattaálagn-
inguna eru sanngjarnar, fyllilega
tímabærar og eiga- þjóðhagslega
fullan rétt á sér. Farið gæti svo
að lítið yrði úr eignum manna
þegar tímar líða, ef annar aðal-
atvinnuvegur landsmanna yrði
lagður í rústir ■ og mikill hluti
þjóðarinnar flosnaði upp frá at-
vinnu sinni. Um kröfur þessar
ber því að standa fast saman og
fá þeim framgengt.
----o-----
Kröpp eru kjör
Eftir Sigurð Jónsson bónda
á Arnarvatni.
------- Nl.
II.
þó samtök íáist um íx-amkvæmd
þeixxa kieppuráðstafaiia, sem fyrir
dyium standa, verður sú lausn ekki
nema stundarfi'ó, ef þeir gjörendur
sem mestu hafa vaidið um ófarnað
hænda, fá að verka áfram öllu at-
vinnulifi í landinu til tjóns og böiv-
unar. þá agnúa viðskiptalífsins verð-
ur að sniða af, sem allir framleið-
endur eru búuir að reka sig á svo
tilfinnanlega að veldur örkumluin.
Ég vii taka eitt slikt atiiði til athug-
unar.
Allir sem með lánsfé starfa hér
landi kreíjast vaxtaiækkunar. Kraían
byggist á þeiri'i reynslu, eins og áður
er sagt, að atvinnuvegirnir geta ekki
s\arað þeim vöxtum af rekstursfé
sinu, sem nú eru heimtaðir. Vegna
liárra vaxta af bankalánum hafa
samvinnufélög og kaupsýslumenn
leiðst til að liæna að sér sparií'é al-
þýðu með því að greiða jafnvel 6%
innlánsvexti. það fé liefir samt orðiö
þeim ódýrara starfsfé en bankalánin.
r En atvinnulifið rís ekki undir slilc-
um vaxtagreiðslum, og allur er þessi
vaxtaspenningur runninn frá einm
og sömu spillingarrót: óstjórn og töp
um bankanna. þessi vaxtaþemba er
búin að rugla algjörlega liugmyndir
nútímamanna hér á landi um hveit
sé eðlilegt lióf í þessum efnum. Fram
undir lok síðustu aldar leit almenn-
ingur á það sem viðskiptaknifni,
jafnvel okur, ef talað var um meira
en 4% vexti, af fé sem var í umíerð.
Nú er öldin önnur. Svo virðist sem
mörgum eignamönnum finnist ráðizt
á heilög réttindi, ef ætlazt er til að
vextir af innstæðufé þeirra færist
niður úr 6%, að ekki sé talað um
niðurfærslu frá því sem sparisjóðir
hafa almennt greitt. Frumskilyrði
fyrir, að hægt sé aö greiða vexti o.f
sparifé, er að hægt sé að leggja það
í fyrirtæki, sem svara a. m. k. til-
svarandi nettóarði. þetta hafa at-
vinnuvegir landsins ekki gjört um
langt skeið. Grundvöll undir rétt-
mæti vaxtatöku, slikrar sem verið
hefir, vantaði. Afleiðingin sýnir sig
nú. Og þetta ei* skiljanlegt, þegar
jafnframt er litið á aðrar breytingar,
sem, orðið liafa.
Nú hefir hinn lífræni starfskráftur:
maðurinn sjálfur og vinnan, íengið
viðurkennt hlutfallslega meira gildi
en áður, sem sést á hækkuðum vinnu-
launum. Skal það ekki lastað. Verð-
ur er varkamaðurinn launannn,
kunni hann sér hóf. En um leið átti
hlutur hins ólífræna starfsafls — pen-
inganna — að verða lægri. Vextir
þeirra átt.u að lækka; annars mundi
atvinnulífinu ofboðið. Hér var farið
öfugt að. Vextirnir einnig hækkaðir.
Engar likur eru til að þetta breyt-
ist aftur í það horf, sem áður var,
þannig að vinnan verði látin bera
minna úr býtum, svo að kapitalið
megi njóta hærri vaxta. Enda er þess
Skrifstofa
Framsóknarílokksins
Samkvæmt lögum um skipulag Framsóknarflokksins, samþykkt-
um á Flokksþingi Framsóknarmanna 8. apríl 1933 (14. gr.), hefir mið-
stjórnin opna skrifstofu, er annast dagleg störf í þágu flokksins.
Skrifstofan er á Laugavegi 10, Reykjavík (í sama húsi og afgreiðsla
Tímans). — Sími 2353 — Pósthólf 961.
Skrifstofunefnd Framsóknarflokksins, kosin á fundi miðstjórnar
1. þ. m., hefir umsjón með rekstri skrifstofunnar. — Ritari mið-
stjórnarinnar, eða maður í hans stað, verður daglega til viðtals á
skrifstofunni. *■;
Fregnir og tilkynningar, sem undirritaðar eru af formanni og
ritai'a miðstjórnar eða sendar frá skrifstoíunni með undirskrift for-
manns eða ritara, eru á ábyrgð miðstjómarinnar.
Reykjavík, 20. maí 1933.
F. h. miðstjórnar Framsóknarflokksins
Sigurður Kristinsson Gísli Guðniundsson
formaður ritari
ekki óskandi. En nú þarf að fara aö
ala þjóðina upp við annað sjónarmið
um þetta efni. Hlutur kapitalsins á
að lækka. Spariíjárvextir hér á landi
eru lika mjög háir samanborið við
nágrainialöndin.
Um langt skeið hefir það verið
mjög umþrætt mál, livað réttmætt
væri um vaxtatöku af sparifé, og
jafnvel verið gjört að stefnumáli að
öll vaxtataka eigi að livería — hún
sé óleyfiieg. Eins og margt annað i
félags- og þjóðliagsmálum, hafa þær
umræður lítið náð til okkar íslend-
inga. En sé algjört niðurfall vaxta
öfgastefna, er hitt víst, að vaxtataka
hér á landi er nú á dögum orðin að
meiri öfgurn. Hún er komin i þær
öfgar, að iánsféð — höfuðstóllinn
sjálfur, lieíir löngum reynzt ótryggur
fyrir vikið, og enda tapazt með öltu.
Fyrsta og sjálfsagðasta skylda þjóð-
íélagsins gagnvart sparifé lands-
manna er, að tryggja, svo sem unnt
er, að það geti ekki tapazt í umferð.
Til þess verður að fyrirbyggja, að
vextir þess séu hærri en svo, að at-
vinnuvegirnir séu færir að starfa
með því. Samkvæmt því mættu vext-
ir af sparifé nú i þessari kreppu
engir vera, og eigendur þess mættu,
samanborið við aðra, telja sig vel
lialdna, ef þeir ættu höiuðstólinn
raunverulega tryggan. Og þegar
kreppunni linnir, mega vextir af
sparifé ekki vera nema þóknun eða
viðurkenning, t. d. 2%; meira hefir
ckki að undanförnu mátt leggja á
atvinnulífið, og mun ekki heldur
verða framvegis.
þetta mái á rikisvaldið að taka í
sínar hendur, og lögákveða vextina.
Er það sannarlega minni skerðing á
persónulegum réttindum, en sumt
annað, sem ríkisvaldið Ieyfir sér.
þjóðin ber ekki þá tiltrú til bank-
anna, að þeir hugsi fyrst um al-
mennings hag og aðeins jafnframt
um sinn eiginn. Vaxtaákvörðunarrétt-
inum má ekki sleppa í þeirra hend-
ur. þeir hafa ekki unnið til slikt
trausts. þeim rétti á ríkisvaldið að
halda hjá sér.
Nú verður sjálfsagt sagt, að svo
geypileg niðurfærsla vaxta muni bæði
valda fjárflótta úr landi, og einnig
muni þá margir heldur kjósa að
geyma féð sjálfir, og hætta því ekki
burt frá sér — spariféð muni hverfa
úi' umferð. Ég má eigi i þetta sinn
vera svo langorður, að ég fái rök-
stutt allt það, sem ég varpa fram,
eins ítarlega og þó er hægt að gjöra.
En það eitt vil ég segja. Hvortveggja
þetta má fyrirbyggja. Fjárflóttann
með öflugri stjórn og eftirliti er-
lendis með allri gjaldeyrisvörusölu
landsmanna, og heimafyrir með eftir-
liti með yfirfærslum bankanna. Og
spariféð má knýja í umferð, með því
að láta peningana fymast að öðrum
kosti, ef þeir liggja óhreyfðir — og
fyrnast hratt.
Framh. á 2. síðu 2. dálki.
lltan úr heimi.
Frá stjórnarháttum þýzkra
„þjóðernissinna“.
Eftir að lítill minnihluti rúss-
nesku þjóðarinnar, kommúnistar,
höfðu hrifsað einræði þar í landi
1917, slegið eign sinni á það sem
þeir vildu af fé einstakra manna,
drepið eða hrakið úr landi stjórn-
málaandstæðinga sína, þá sem
nokkurs voru megnugir, byrjuðu
oíbeldishneigðir flokkar á Ítalíu,
Ungverjalandi og Þýzkalandi, að
líkja eftir aðförum kommúnista
í Rússlandi. Munurinn er í fram-
kvæmdinni aðeins sá, að þar sem
Bolsevikar þykjast nota ofbeldis-
stjórn sína eingöngu til hags-
muna fyrir iðjumögnin í landinu,
þá hafa hinir vestrænu ofbeldis-
flokkar ekki getað leynt því, að
þeir eru viljalaus verkfæri auð-
mag-nsins í löndunum og að tak-
mark þeirra er að hjálpa iðju-
lausu eða iðjulitlu fólki til að
njóta meginhlutans af ágóða
eríiðisvinnunnar í landinu.
Það sem er sameiginlegt með
rússnesku kommúnistunum og
þýzku „þjóðernissiimunum“ er
hin takmarkalausa kúgun og rétt-
leysi er þeir beita við alla sem
ekki fylgja skoðun þeirra. En
munurinn er sá, að kommúnistar
• segja nokkumveginn rétt frá
stefnu sinni, að þeir telji sig
vilja gera fátæklingana að yfir-
stétt, þá sigla þjóðernissinnar
undir fölsku flaggi. Þjónustu
sína við auðmenn landsins dylja
þeir undir háværum yfirlýsingum
um, að þeir elski land og þjóð
yfir alla hluti fram, og hafa guðs
nafn sífellt á vörunum í sambandi
við ofbeldisverk sín.
Auðmennimir þýzku hafa lagt
fram stórfé til blaða og kosninga
til að brjóta niður lýðfrelsið í
landinu, og þingstjómina. Einn
fnikill styrktarmaður þeirra, fyr-
verandi yfirmaður hjá Krupp,
hefir haft undir sinni stjóm 1600
blöð, og lagt fram í pólitísku
augnamiði 15—20 miljónir marka
árlega til að koma á því ástandi
sem nú er. Blöð þjóðemissinna
prédilca annarsvegar ofbeldi og
grimmd, en hinsvegar báru ræðu-
menn þeirra guðsnafn sífellt á
vörunum. Ræður leiðtoganna voru
efnislansar æsingar og vígorð.
Þeir lofuðu öllu því, sem þeir
hugðu vinsælt. Atvinnulausum
mönnum var heitið vianu. Nú eru