Tíminn - 15.07.1933, Side 1

XVIL árg.
Reykjavík, 15. júlí 1933.
34. blað.
Niður með íhaldið!
Á morg-un gengur þjóðin til
kosninga. Þetta blað Tímans mun
verða komið fyrir sjónir manna
í allra næstu nágrannakjördæm-
um Rvíkur áður en kosning befst.
Því vill Tíminn fara nokkrum
orðum um kosninguna í þessum
kjördæmum.
Hvaðanæfa að af landinu ber-
ast þær fregnir, að fylgi íhalds-
mannanna fari stórlega þverr-
andi. Ber margt til: Ótti almenn-
ings við það, ef aftur ætti að
koma í landinu samskonar stjórn-
aríar og réttleysi og hér var
ríkjandi á meðan íhaldsflokkurinn
fór með völdin. Ásælni braskara
og stórútgerðarmanna, sem nú
bíða þess með óþreyju að steypa
sér yíir landslýðinn með hermd-
arverkum og fjárkúgun, ef eitt-
hvað breyttist um áhrif í þing-
inu. Og síðast en ekki sízt minn-
ist fátækur almenningur til sjáv-
ar og sveita hinnar óréttlátu og
ómannúðlegu framkomu íhalds-
ins í skattamálunum núna í þing-
lokin, þegar íhaldsflokkurinn all-
ur sem einn maður neitaði að
leggja byrðai- kreppunnar á
breiðustu bökin.
Um það berast nú fregnir ut-
an af landinu, og virðast hafa
við allþung rök að styðjast, að
Magnús Guðmimdsson rnuni falla
í Skagafirði, Jón Áuðunn Jóns-
son í Norður-ísafjarðarsýslu,
Thor Thors á Snæfellsnesi og
jafnvel Jón Ólafsson í Rangár-
vallasýslu. Og af mörgum er
það fullyrt, að íhaldsfulltrúinn,
Bjaini Snæbjörnsson muni falla í
Hafnarfirði.
Ef svo færi, sem þessar fregn-
ir benda til, mætti svo heita, að
íhaldsflokkurinn í núverandi
mynd væri þurkaður út úr þing-
inu.
Hefir það og verið margra
manna mál, og eins innan íhalds-
flokksins sjálfs, að flokkurinn
með þeirri forystu, sem hann nú
hefir og þeim málefnaflutningi,
sem hann beitir, sé á fallanda
fæti.
Og þar við bætast svo hinar
eftirminnilegu hrakfarir íhalds-
flokksins í útvarpsumræðum nú
undanfarið, sem fram hafa farið
í áheyrn alls landslýðsins.
Gullbringu- og Kjósarsýsla.
Þar eru nú fjórir frambjóð-
endur í kjöri. En baráttan stend-
ur aðeins um tvo. Frambjóðandi
kommúnista mun varla fá með-
mælendatöluna, og um frambjóð-
anda socialista, Guðbrand Jóns-
son, er það einnig vitað, að hann
fær ekki mikið fylgi. í síðustu
kosningum fékk hann ekki nema
101 atkvæði, og margt af þeim
var í Skildinganesi, sem nú er
búið að sameina Reykjavíkur-
kaupstað
Allir þeir, sem vilja fella Ólaf
Thors verða að kjósa Klemens
Jónsson, frambjóðanda Fram-
sóknarflokltsins Hann einn af
frambjóðendunum getur fengið
nægilega mörg atkvæði til þess
að Ólafur falli.
Á einu kjörtímabili 1927—31
ferfaldaðist atkvæðatala Fram-
sóknarflokksins í sýslunni.
Frambjóðandi Framsóknar-
flokksins Klemens Jónsson er bú-
settur í héraðinu. Hann er þaul-
kunnugur ástæðuin almennings
um allt héraðið, og hefir gegnt
margháttuðum trúnaðarstörfum
í sinni sveit og í þágu héraðsins
alls. Hann er yfirlætislaus maður,
en prýðilega gefinn, gætinn og
fastur fyrir og hefir unnið al-
manna traust, enda hefir hann í
hvívetna látið sér annt um ann-
ara hag.
Keflavík getur ráðið úrslitun-
um.
í Keflavík eru nú um 500 kjós-
endur. En nú er uppreisn gegn
Óiafi Thors í Keflavík. Keflvík-
ingar þykjast ekki eiga honum
neitt gott upp að unna. Fiskvið-
skipti þeirra við Kveldúlf hafa
reynzt hörmulega. Og almenning-
ur þar er búinn að sjá, að ólafur
getur ekki í senn verið bæði full-
trúi Keflvíkinga og Kveldúlfs, því
að hagsmunirnir fara þar ekki
saman.
Nú síðasta árið hefir Ólafur
marga herfilega útreið fengið á
fundum í Keflavík. Hann hefir
séð sína fyrverandi fylgismenn
sitja þungbúna á bekkjum, van-
trúaða á gaspur hans og yfirlæti.
Og nú er Ólafur hræddur.
Morgundagurinn sker úr um ■
það, hvort sterkara reynist, Ól-
afur eða Keflvíkingar. Og enginn
vafi er á, hvort sterkara verður,
ef Keflvíkingar eru samtaka. Þá
fellur Ólafur í Gullbringu- og
Kjósarsýslu eins og hinn Kveld-
úlfsbróðirinn, á Snæfellsnesinu.
Borgarfjarðarsýsla.
Þar eigast þeir nú við, Jón
Hannesson í Deildartungu og Pét-
ur Ottesen.
Pétur Ottesen kjósa þeir, sem
meta hávaða meira en rök.
Gauragangur Ottesens í ræðu-
mennsku á Alþingi er mönnum
löngu hvimleíður orðinn, og það
því fremur, sem hann er þekktur
að því að vera.leiðitamur og auð-
sveipur skutulsveinn kaupmanna-
valdsins í Reykjavík. Er Pétur
ekki slæmur maður að upplagi, en
skilningssljór á þjóðmál og styð-
ur að jafnaði á Alþingi, í blindu
flokksfylgi, þau verk, sem hann
mest ærist út af á fundum heima
fyrir, svo sem fjársóun og bitl-
inga. Myndi vel fara sveitungum
lians að leysa sál hans úr slíkum
þrengingum, með því að endur-
kjósa hann ekki inn á Alþingi.
Myndh fáir forystumenn aðrir
en hann hafa haft seinlæti og
hugkvæmdaleysi til þess að láta
hina miklu framtíðarmöguleika
Akranesskauptúns liggja ónotaða
án þess svo að segja að hreyfa
legg eða lið, til að hafa forgöngu
mála.
Myndi Jón í Deildartungu, bæði
með tilliti til héraðsins og lands-
málanna yfirleitt, reynast liðtæk-
ari maður og skilningsbetri á þau
úrræði, sem fyrir hendi eru og
íramtíðin heimtar. Enda hefir
hann eins og vænta mátti um
mann með slíka hæfileika, fyrir
löngu síðan skipað sér í þann
flokk, sem skilningsbeztur er á
lífskjör almennings og forgöng-
í una hefir í menningarbaráttu
i þjóðarinnar. Er hann þar meðal
i frjálslyndustu manna og hörðustu
| andstæðinga íhaldsins.
\ Mýrasýsla.
! Einnig þar stendur bai’áttan
Framsóknarflokksins og íhalds-
flokksins.
Er þar og mikill munur fram-
bjóðendanna, þar sem Bjarni Ás-
geirsson er meðal glæsilegustu
manna, snjall í ræðustóli og hinn
ánægjulegasti samstarfsmaður,
en Torfi Hjartarson stirð-
máll ræðuskussi, útskrifaður úr
hinni pólitísku uppeldisstofnun
reykvískra ihaldsmanna, Heim-
dalli, með litla þekkingu á lands-
málum.
Munu Mýramenn við kjörborð-
ið á morgun minnast þeirra
mörgu og stórfelldu umbóta, sem
þar hafa orðið í héraði undir for-
ystu Framsóknarflokksins, og
með atbeina hinna tveggja síð-
ustu þingmanna, Péturs Þórðar-
sonar og Bjarna Ásgeirssonar. Og
fáum mun þar í héraði líklegt
þykja, að betur yrði með farið í
þeim efnúm, ef íhaldinu yrði fal-
in forystan.
Árnessýsla.
Þar eru nú átta frambjóðendur
talsins, frá fjórum flokkum. En
átökin munu þar verða eins og
annarsstaðar í sveitakjördæmun-
um, milli Framsóknarmannarma
annarsvegar og íhaldsmannanna
hinsvegar.
Er þess að vænta, að frjáls-
lyndir menn í sýslunni fylki sér
um Framsóknarmennina, því að
hvert atkvæði, sem þar verður
greitt jafnaðarmönnum, eykur
vonir íhaldsins. Og eigi er lík-
legt, að Árnesingar séu í þeim
byltingahug, að þeir greiði kom-
múnistum atkvæði.
Ætti almenningur í þessu frjó-
samasta héraði landsins, með
hin nýstofnuðu samvinnufélög,
að hafa það fast í huga, hvílík-
ur óleikur það mætti verða hér-
aðinu og framfaraviðleitni þess,
ef íhaldið fengi þar nú valdaað-
stöðu. Er þess því að vænta, að
Árnesingar fylki sér um hina
gömlu og reyndu þingmenn,
Magnús Torfason og Jörund Bryn-
jólfsson, sem Framsóknarflokkur-
inn hefir þar í kjöri, og þar hafa
farið með umboð saman síðasta
áratuginn.
Islenzkur doktor
við Kaupmannahafnarháskóla.
Hinn 30. júní sl. var Þorkell
meistari Jóhannesson frá Fjalli
sæmdur doktorsnafnbót við há-
skólann i Kaupmannahöfn fyrir
bók þá, er hann hefir ritað um
„Frjálst verkafólk á Islandi til
siðaskipta“. Er bókin gefin út á
þýzku, og heitir á því máli: „Die
Stellung der freien Arbeiter in
Island bis zur Mitte des 16. Jalir-
hunderts“. Er hún 256 bls. að
stærð í 8 blaða broti og fæst í
bókaverzlun E. P. Briem í Reyk-
javík og hjá Levin & Munksgaard
í Khöfn.
Þegar háskóli veitir doktors-
nafnbót, fer sú athöfn fram opin-
berlega og oft að viðstöddu fjöl-
Utan úr heimi.
eins og að undanfömu milli
Fiskiskipaíloti Reykjavíkur.
þegar Jónas Jónsson skýrði frá
því, í útvarpsumræðunum 12. þ. m.
íiS fiskiskipafloti Reykjavíkur hefði
rýrnað úr 41 skipi niður í 27 síðan
1929, vildi Jón porláksson reyna að
hrekja það með því að togarar í
Reykjavík hefðu aldrei verið fleiri
en 27 en væru nú 24. En veit þessi
borgarstjóri Reykjavíkur það ekki, að
það eru til fleiri skip en togarar?
Eða vill hann kalla þessi ummæli
Páls Olafssonar framkvæmdarstjóra
„rógburð um Reykjavík", sem birt-
ust í Mbl. 18. sept. f. á.:
„Árið 1929 voru gerð héðan út 41
fiskigufuskip en nú í ár eru þau
ekki orðin nema 27 talsins". — —
„Með þriðjungs rýrnun á fiskiflotan-
um hér í bænum síðustu árin hafa
að minnsta kosti 500—600 fjölskyld-
ur misst atvinnu sína og lífsfram-
færi.-----Hvað myndi sagt um einn
bónda, sem þannig væri ástatt um“.
pessi beizki sannleikur, um á-
standið í Reykjavík, undir stjórn í-
haldsins, cr alþjóð kunnur, og verð-
ur ekki kveðinn niður af Jóni þor-
lákssyni eða öðrum með þeim blekk-
ingum að telja aðeins togarana en
sleppa linuveiðurunum. Flokksmað-
ui' J. p., hr. Páll Ólafsson togaraút-
gerðarmaður, vitnar þar á móti hon-
um.
Dr. Þorkell Jóhannesson.
menni. Sérstakir menn eru til
þess skipaðir af háskólans hálfu
að gagnrýna í heyranda hljóði
efni bókarinnar, og eru þeir
nefndir andmælendur (opponent-
ar, af latn. orðinu opponere =
veita mótstöðu), en doktorsefnið
stendur fyrir svörum. Slær þá
stundum í harðar deilur, því að
margt verður vísindamönnum að
ágreiningsefni. Andmælendur
Þorkels voru þeir Finnur Jónsson
fyrv. prófessor í norrænum fræð-
um og Erik Arup prófessor í
sögu. En margt manna var við-
statt, bæði prófessorar og stúd-
entar við háskólann, blaðamenn,
íslendingar ýmsir, sem búsettir
eru eða staddir voru í Khöfn um
þetta leyti o. fl. Enda var þessi
viðburður talinn hinn merkasti,
m. a. af því, að Þorkell er fyrsti
fræðimaðurinn af þeim, er stund-
að hafa nám hér heima eingöngu,
sem doktorsnafnbót hlýtur við
Kaupmannahafnarháskóla. En
andmælendurnir fóru mjög lofleg-
um orðum um verk hans. Vakti
próf. Arup sérstaklega athygli á
]?eim kafla bókarinnar, er fjallar
um íslenzkar fiskveiðar á fyrri
öldum, og hvatti höf. til að skrifa
íslandssögu eftir þeirri fyrir-
mynd.
Engum þeirra, sem þekkja Þor-
kel Jóhannesson og ættfólk hans,
kemur á óvart sá frami, er hann
hefir nú hlotið. Á hann til að
telja margra hinna gáfuðustu
manna í Þingeyjarsýslu. Jóhannes
faðir hans, bóndi á Syðra-Fjalli í
Aðaldal, ágætur fræðimaður á al-
þýðuvísu, bróðir Indriða skálds
á Ytra-Fjalli, er látinn fyrir
tveim árum. En móðir hans,
Svafa Jónasdóttir frá Hraunkoti
er enn á lífi á Syðra-Fjalli.
Kom Þorkell seint í skóla en vel
heiman búinn, og hafði þá lesið
meira en títt er um aðra jafn-
aldra, þótt námsmenn séu. Stúd-
entsprófi lauk hann við mennta-
Samvinna með bænduui og jafn-
aðarmönnum i Svíþjóð.
Síðastliðið haust unnu jafnað-
armejm í Svíþjóð glæsilegan sig-
ur í kosningunum og mynduðu
eftir það stjórnina. Á þinginu í
vetur komu þeir fram með rót-
tækar tillögur um minnkun her-
Lúnaöar og sýndu fram á, að hægt
væri með því að spara 20 milj.
króna, sem hægt væri að nota
til atvinnubótavinnu fyrir at-
vinnuleysingjana, sem voru fjöl-
margir. Einnig kröfðust jafnað-
armenn mikils styrks frá ríkinu
til atvinnubóta að auki. Ihalds-
menn börðust af öllum mætti
gegn tillögum þessum og fengu 2
smáflokkana 1 lið með sér. En
bændaflokkurinn hefir alltaf bar-
izt fyrir afvopnun, svo hann gat
þarna átt samleið með jafnaðar-
mönnum. Við nánari athugun
virðist sem báðir þessir flokkar
hafi komizt að raun um, að þeir
ættu í raun og veru samleið í
býsna mörgum málum, og hefir
nú tekizt með þeim hin bezta
samvinna.
Jafnaðarmenn komu í gegn til-
lögu sinni um lækkun útgjalda cil
herbúnaðar, 200 milj. króna
framlagi frá ríkinu til nýs at-
vinnureksturs (atvinnubóta) og
að þeir menn, sem ynnu að at-
vinnubótavinnu fengju sama
kaup og aðrir verkamenn á
staðnum. Bændur hafa aftur á
rnóti fengið tillögur sínar um að
skylda kornmyllurnar til þess að
blanda ameríska hveitið með
sænsku hveiti, sem hefir þau á-
Iirif, að verðið á sænska hveitinu
hækkar að mun. Sömuleiðis hafa
þeir fengið í gegn framleiðslu-
toll á smjörlíki. Sá tollur hefir
þegar haft þau áhrif, að smjör-
verðið hefir hækkað úr kr. 1.70 í
kr. 2.30.
íhaldsmenn eru vitanlega mjög
reiðir yfir samvinnu bænda og
verkamanna, því að þeir sjá, að
ef þessi samvinna helzt, er alveg
útilokað að þeir geti myndað
stjóm í bráðina, og sömuleiðis
er jafnvægismeistarinn Ekman
fyrv. forsætisráðherra harla
gramur og sér nú að hann getur
ekki lengur ráðið stjórn landsins,
með því að semja til skiptis við
flokkana, eftir því sem bezt hent-
ar fyrir hann í svipinn.
Bændur og verkamenn láta
aftur á móti mjög í ljós ánægju
sína yfir að samvinna skuli nú
hafa tekizt milli þessara flokka,
milli alþýðufólksins í sveitum og
kaupstöðum, sem vitanlega hafi
svipuð áhugamál og sömu hags-
muna að gæta gagnvart hátekju-
stéttum bæjanna.
Gl. R.
skólann í Reykjavík og meistara-
prófi í norrænum fræðum við há-
skólann vorið 1927. Var saga sér-
námsgrein hans. Að loknu meist-
araprófi gegndi hann nokkra vet-
ur skólastjórn í Samvinnuskólan-
um, meðan Jónas Jónsson var
ráðherra, en er nú 1. bókavörð-
ur við Landsbókasafnið.
I námi sínu og rannsóknum
hefir Þorkell lagt sérstaka stund
á atvinnuhætti og þjóðhag íslend-
inga frá fyrstu tíð fram til vorra
daga. Er það merkilegt og lær-
dómsríkt viðfangsefni, en lítt
rannsakað áður. Þá hefir Þorkell