Tíminn - 30.09.1933, Blaðsíða 1

(2>jaíbbagi
6 l cs Ö s í n s et J. jání.
Sitaangurinn fostar JO ft.
S^fgrcibsía
og iunþcimta á Saugaccg JO.
<3irai 2353 - P6stí>ólf 96 J
XVIL árg.
Reykjavik, 30. sept. 1933.
45. blað.
Launagreiðslur
ríkis og eiustaklinga.
Villukenningar Mbl.
Mbl. hefir í þrem tölublöðum
í þessari viku birt greinar með
fyrirsögninni: „Starfsmannanald
ríkisins og launagreiðslur“ og und-
irfyrirsögninni: „Hvenær verð-
ur komið á samræmi og réttlæti
í launagreiðslum ríkisins?“ —
Greinar þessar eru nafnlausar,
en munu vera ritaðar af Magnúsi
Jónssyni. Eru greiriarnar, eins og
við var að búast úr þeirri átt,
fullar af röngum upplýsingum,
villandi samanburði og fjarstæð-
um ájyktunum. En auk þess að
greinar þessar þurfa margra leið-
réttinga við, gefa þær ýmsav
glöggar hugmyndir um ósamræm-
ið í fjármálaskrifum íhaldsmanna
og framkomu þeirra í landsstjórn,
á Alþingi og annarsstaðar, þar
sem þeir hafa haft aðstöðu til
þess að láta ljós sitt skína.
Tvær staðhæfingar eru sérstak-
lega áberandi í þessum greinum
Mbl.:
1. Að starfsmannalaun við rík-
isstofnanir, sem settar voru á
stofn í stjórnartíð Framsóknar-
manna, séu miklu hærri en sam-
bærileg starfsmannalaun annars-
staðar.
2. Að eldri starfsmenn ríkisins
hafi aflað sér launauppbóta og
annara bitlinga, eftir að þessar
nýju ríkisstofnanir voru komnar
á fót, og að þeir hafi orðið sér
úti um þessar aukaborganir, til
þess að komast til samræmis við
starfsmenn hinna nýju stofnana.
Hvorttveggja er algerlega
rangt, eins og sannað verður hér
á eftir.
Launakjör „embættismanna“ og
starfsmanna við ríkisstofnanir.
Mbl. birtir tvær langar skýrsl-
ur um launaupphæðir opinberra
starfsmanna. Fyrri skýrslan á að
sýna samanburð annarsvegar á
launum, sem hinar nýju ríkis-
stofnanir greiði starfsmönnum og
hinsvegar laun embættismanna
hjá ríkinu eða hinum eldri stofn-
unum (síma, pósti, vitunum o. s.
frv.). Til dæmis um „ábyggileg-
heit“ þessarar skýrslu má benda
á það m. a. að laun Pálma Lofts-
sonar hjá skipaútgerðinni eru í
Mbl. talin kr. 12.065,00 árið 1932,
en voru raunverulega kr. 9770,00
það ár. Hinsvegar eru laun póst-
málastjóra (sem ekki munu vera
talin á ábyrgð Framsóknarflokks-
ins!) tilfærð kr. 8211,00, en voru
kr. 12400,00.
1 síðari skýrslunni er svo í
rauninni rifið niður allt, sem
fyrri skýrslan á að sanna. Þessi
síðari skýrsla sýnir, að þegar öll
kurl koma til grafar, þurfa a.
m. k. þeir hæstlaunuðu af gömlu
embættismönnunum síður en svo
að kvarta, þegar þeir bera sig
saman við nýju stofnanirnar.
Samanburður á hinum föstu laun-
um einum saman sýnir nl. engan-
veginn hinar raunverulegu tekjur
þessara manna, því að þeir, sem
sitja í gömlu embættunum, hafa
flestir „launuð aukastörf við hlið
aðalstarfsins". Mbl. tilgreinir
sjálft eftirfarandi árstekjur níu
slíkra manna:
A. kr. 16.6W
B. — 10.190
c. — 12.590
D. — 13.190
E. — 11.552
F. — 15.390
G. — 13.890
H. — 10.545
I. — 11.682
Þessir níu menn, sem hér er
átt við, er ekki nema lítill hluti
þeirra gömlu embættismanna.
sem hafa fyrir löngu fengið laun
sín hækkuð með borgun fyrir
aukastörf. Laun þessara embætt-
ismanna með aukagreiðsluna eru
að meðaltali talsvert hærri en
laun forstjóranna í hinum nýju
ríkisstofnunum.
j I þessu sambandi má þó minna
á það, að svokallaðir embættis-
, menn ríkisins eru skipaðir æfi-
. langt, en starfsmenn hinna nýrri
ríkisstofnana eru ráðnir til tak-
. markaðs tíma og hafa því minna
| öryggi en „embættismennirnir".
Launagreiðslur íhaldsstjórnai*-
innar.
Þá er síðari staðhæfing Mbl.,
sem nefnd var hér að framan:
Að „hærri launamennirnir i
stjórnarrráðinu og ýmsir aðrir
embættismenn muni hafa fengið
„launuðu aukastörfin“ til þess að
komast í samræmi við starfsmenn
ríkisstofnana, sem Framsóknar-
flokkurinn hafi komið á fót.
Eftir þessari kenningu ættu þá
engin launuð aukastörf embættis-
manna að hafa verið til fyr en
Framsóknarstjómin kom til
valda!
Allir, sem eitthvað hafa fylgst
m.eð í þessum efnum, vita, hvað
hæft er í þessu. Hér skulu nefnd
tvö dæmi frá því herrans ári
1926, þegar íhaldið fór með land-
stjórnina, en Jón Þorláksson var
fjármálaráðherra, og forsætis-
ráðherra síðara hluta ársins:
Einar Arnórsson þáverandi
prófessor við háskólann hafði þá
laun og aukaborganir, sem hér
segir:
Embættislaun ........... kr. 9030,00
Skattstjóralaun.......... — 4183,25
Aukav. í stjórnarráðinu — 2575,00
Vinna við lagasafn ... — 1500„00
Setu- og varadómarastörf — 803,16
Nefndarstörf............. — 500,00
Málaflutningur........... — 66,93
Samtals kr. 18658,34
Sama ár hafði Guðmundur
Sveinbjörnsson skrifstofustjóri í
dómsmálaráðuneytinu tekjur, sem
hér segir:
Embættislaun............. kr. 9030,00
Aukav. í stjórnarráðinu — 2100,00
Endursk. Áfcngisverzl. — 2400,00
Reikningsh. kirkjujarðasj. — 3000,00
Stjórn Landhelgissjóðs — 4000,00
Samtals kr. 20530,00
Aðalpóstmeistari, nú póstmála-
stjóri (Sigurður Briem) hafði
sama ár 15300 kr. tekjur fyrir
embættis- og aukastörf.
Hagstofustjórinn, Þorsteinn
Þorsteinsson, hafði árstekjur að
upphæð kr. 16694,00.
j Skrifstofustjórinn í atvinnu-
j málaráðuneytinu, Vigfús Einars-
| son, hafði í embættis- og auka-
tekjur 15400 kr. sama ár.
Hvaða „hálaunuð störf við rík-
isstofnanir“ höfðu Framsóknar-
menn þá sett á stofn, sem þessir
embættismenn þyrftu að keppast
við? Vitanlega engin. Mbl. hefir
hér sem oftar haft algerlega
endaskipti á sannleikanum. Bitl-
ingarnir og aukastörfin frá
íhaldstímabilinu hafa þvert á
móti verið og eru enn í dag ein
aðalhindrunin á því, að hægt sé
að færa niður há laun eða kom-
ast hjá að borga hátt kaup fyrir
mikilsvarðandi störf.
Þar sem íhaldið ræður launimum. '
Loks skal í þessu sambandi
minnst á eitt atriði Mbl. til at-
hugunar: Hvernig framkvæmir
íhaldsflokkurinn launasparnaðinn
í Reykjavíkurbæ, þar sem íhaldiö
er í hreinum meirahluta og sjáli'-
ur Jón Þorláksson er borgar-
stjóri? Tíminn hefir, úr bæjar- 1
reikningunum og frá bæjarfull-
trúa fengið áreiðanlegar upplýs- 1
ingar um, hvernig sá „sparnað- 1
ur‘ var árið 1932.
Borgax-stjóralaunin voru 16800
kr.
Rafmagnsstjórinn hafði 22 þús, j
kr. föst laun og aukatekjur frá ;
bænum.
Laun hafnarstjórans voru rúm-
lega 18 þús. kr.
Að þessu sinni skal ekki tínt
fleira til af þessu tagi. En hvar
getur Mbl. fundið svona há laun
í hinurn „nýju ríkisstofnunum“ ?
Og ætli almenningi þyki trúlegt,
að sá flokkur, . sem svona laun
hefir ákveðið hjá Reykjavíkui’bæ,
muni lækka rnikið hæstu launin
lijá stai’fsmönnum ríkisins!
Getur íhaldið bent á úrræði?
f lok greina þeirra um launa-
málin, sem birtar hafa verið í
Mbl., er bent á fjögur úrræði,
sem 'íhaldsflokkurinn sé fylgj-
andi:
1. Að skipa milliþinganefnd til
að endurskoða launalögin frá
1919 og „setja ný heildarlög um
allar launagreiðslur ríkisins.
2. Að leggja niður tóbaks-
einkasöluna, viðtækjaverzlunina,
'i’íkisprentsmiðjuna og landssmiðj-
una. Er sú ráðstöfun í samræmi
við ályktun landsfundar íhalds-
manna á s. I. vori.
3. Að Alþingi skuli á ári hverju
j semja sérstök lög um „tölu
1 starfsmanna við sérhverja grein
j í'íkisstarfrækslunnar".
4. Að dýrtíðaruppbót á laun
embættismaima skuli haldast
áfram eins og verið hefir.
Þetta er þá allur árangurinn
af hugleiðingum íhaldsmanna
um launasparnaðinn, og er hann
nvorki betri né verri en búast má
við, þegar helztu eyðsluseggir
landsins þykjast ætla að fara að
spara l'yrir þjóðarbúið.
Mbl. vill láta skipa milliþinga-
nefnd til að rannsaka launamálið
í heild. Skal það að sjálfsögðu
i viðurkennt, að, launalögin og
' launagreiðslufyrirkomulag ríkis-
i ins þurfi endui’bóta við og margt
mætti þar færa til betra samræm-
is en nú. Hinsvegar er a. m. k.
nokkuð vafasamt að slík end-
urskoðun og ný löggjöf myndi
leiða til sparnaðar í heild, því að
hjá miklum meirahluta opinberra
starfsmanna eru nú uppi kröfur
um hækkun launa, og sýna bæði
launalögin 1919 og samþykkt dýr-
tíðaruppbótarinnar, að þingið á
yfirleitt erfitt með að standá
gegn slíkum kröfum. Og hvað sem
öðru líður, situr það illa á íhalds-
mönnum að heimta, að ríkið
leggi nú fram kostnað við nýja
milliþinganefnd eftir allt það
argaþras um nefndaskipanir,
sem staðið hefir í íhaldsblöðun-
um undanfarin ár.
Um 2. lið er það að segja, að
á þeim fjórum ríkisstofnunum,
sem íhaldið samkvæmt þeim lið
ætlar að leggja niður, ef það
kemst til valda, græðir ríkissjóð-
ui-inn a. m. k. 600 þús. kr. á ári
eins og nú standa sakir, að frá-
dregnum stai’fsmannalaunum og
öllurn öðrum kostnaði*). Þessi
„sparnaður“ íhaldsins myndi því
kosta i’íkið a. m. k. 600 þús. kr.
á ári, en þeir peningar renna í j
vasa nokkurra kaupsýslumanna, '
sem nú kosta útgáfu Mbl.
Viðvíkjandi þriðja liðnum, að
þingið á hverju ári, eigi að gera
ráðstafanir urn mannahald í
ríkisstofnunum, mun vafalaust
verða nokkuð skiptar skoðanir. 1
Hinsvegar er vitanlegt, að starfs- ‘
mannahaldið g etur verið mjög á
valdi Alþingis nú, þó að ekki hafi
vei'ið venja að semja séi’stök lög
um það efni.
Um 4. liðinn, að láta dýrtíðar-
uppbótina haldast áfram, mun all-
ur almenningur vera á * þeirri
skoðun, að það sé a. m. k. engin
sparnaðarráðstöfun! 1
Loks hefir Mbl. svo bent á 5.
úri’æðið, sem er að „fela prestun-
um fræðslustörfin“ og svifta þá
um leið bai’nakennarana atvinnu.
Er þetta sannarlega að ráðast á
garðinn, þar sem hann er lægst-
ur, þar sem barnakennarai’nir
eru einhver vei’st launaða starfs-
mannastétt landsins. Og með allri
virðingu fyrir prestastéttinni,
verður Tíminn að draga í efa, að
hún myndi annast fræðslustarfið
betur en bai'nakennararnir nu
gera.
Kjarni málsins.
Hér að framan hefir nú verið
gerð nokkur grein fyrir því, sem j
íhaldsflokkurinn virðist hafa til I
brunns að bera í launamálunum.
En það sem eftirtektarverðast
er við hin löngu skrif íhaldsblað-
anna um þetta efni, er, að þar er
vandlega sneitt hjá öllu því sem
mestu máli skiptir, þegar um það
er að ræða, að færa niður kostn-
aðinn við opinbera starfrækslu.
Hér í blaðinu hefir áður verið
sýnt fram á það (og mun verða
endurtekið, ef tilefni gefst1), að
launin í ríkisstofnununum hafa
farið lækkandi, síðan Framsókn-
arflokkuxinn tók við völdum og
að hæst launuðu mennirnir i
þessum stofnunum hafa raun-
verulega miklu lægri laun en
ýmsir aðrir af starfsmönnum
ríkisins, og ennfremur mjög
rniklu lægri laun, en ýmsir af
starfsmönnum Reykjavíkurbæjar,
þar sem íhaldið ræður lögum og
lofum og gæti sparað, ef það
hefði nokkum minnsta vilja til.
Sannleikurinn er sá, að bæði
hjá hinum nýxri ríkisstofnunum
og þó miklu fremur hjá ýmsum
öðrum starfsmönnum landsins,
eru alltof há laun, þegar miðað
er við tekjur almennings í land-
inu.
*) Ilagnaður ríkisins af viðtœkja-
verzluninni árið 1931 var 93 þús. kr.,
af prentsmiðjunni 56 þús. og af lands-
smiðjunni 30 þús. Tóbakseinkasalan
gaf af sér 350 þús. i hreinan gróða
á fyrsta starfsári, en miklu meira i
ár.
u Timinn 38. tbl. 1932.
U tan úr heimi.
Frá Danmörku.
Samvinnan milli bænda og
verkamanna í Danmörku er nú að
bera nýjan árangur í nýrri
kreppulöggjöf, sem er til með-
fei’ðar í ríkisþinginu Hefir
stjórnin lagt 12 frumvörp þessa
efnis fyrir þingið, og gera blöð-
in ráð fyrir, að þeim muni verða
lokið á 11 dögum eða áður en
þingið hættir fundum að sinni
nú um mánaðamótin.
Flest þessara frumvarpa fjalla
um ráðstafanir til viðreisnar land-
búnaðinum, og eru samin af
nefnd landbúnaðarfróðx-a manna,
sem starfað hefir í sumar. Jafn-
framt eru svo nokkrar ráðstaf-
anir til að draga úr atvinnuleysi
og yfirvofandi bágindum meðal
verkamanna í borgunum á kom-
anda vetri.
Aðaltekjufi’umvarpið tii að
standa straum af þessum ráðstöf-
unum, er um skatt á vaxtatekj -
ur. Upphæð þessa skatts á að
miðast við afkomu (rentabilitet)
landbúnaðai'ins, og gert ráð fyrir,
að skatturinn fari smálækkandi
eftir því sem afkoma landbúnað-
arins batnar. Mestum hluta af
þessum skatti á að verja til að
greiða vexti af landbúnaðarlán-
um.
M. a. á að leggja sérstakt gjakl
á innfluttar komfóðurvörur og
söluskatt á smjör innanlands,
svo að smjörverðið hækki upp í
kr. 2,16 pr. kg. Því fé, sem þann-
ig kemur inn, verður varið til að
kaupa kjöt af bændum og útbýta
meðal atvinnulausra verkamanna
í borgunum í vetur — og að
öðru leyti illa stæðum bændum
til hjálpar.
Auk þeirra ráðstafana, sem
ríkið sjáft gerir til að borga
vexti fyrir bændur, eru gerðar
sérstakar ráðstafanir um almenna
vaxtalækkun af landbúnaðarlán-
um.
1 borgunum mun ríkið veita lán
til bygginga til að auka atvinn-
una og draga úr húsnæðiseklu.
Meðal ýmsra íhaldsmanna, sér-
staklega í Khöfn, mæta þessar
samkomulagsráðstafanir bænda
og verkamanna mikilli mót-
spymu. En jafnaðarmannastjórn-
in heldur því fram í þinginu, að
hið „dauða fjánnagn“ verði nú
að fara að borga sinn kreppu-
skatt, og að eigendur þess megi
þakka fyrir, að þjóðfélagið hjálpi
þeim til að fá nokkurn arð af fé
sínu, þó að hann verði að vera
eitthvað minni en áður, þangað
til eitthvað lagast um afkomu
hinna vinnandi stétta.
Eins og geta má nærri hafa
kommúnistar í þinginu (þeir eru
2) ekki getað sameinast umbóta-
flokknum um þessar hagsbótaráð-
stafanir almennings. Þeir pukra
út af fyrir sig með sex kreppu-
frumvörp, sem eiga að taka ræki-
lega í lurginn á auðvaldinu! En
litlar sögur fara af þeim frum-
vörpum í dönskum blöðum.
En hér kemur til greina annað
atriði, sem allir þeir, sem um
þessi mál hugsa, verða að gera
sér ljóst. Hæstu launin fyrir
starfræksiu hins opinbera er
ekki hægt að lækka til neinna
verulegra muná á meðan einstak-
lingsreksturinn í landinu — og
þar á meðal hálfopinberar stofn-
Frh. á 4. síðu