Tíminn - 21.10.1933, Blaðsíða 2

Tíminn - 21.10.1933, Blaðsíða 2
170 TfMINW það, að smákaupmenn á Austur- landi hafi enga aðstöðu til verzlunarkúgunar. Hér naælir hann enn sýnilega gegn betri vit- und. Hann veit það vafalaust, að hvergi hefir verzlun verið óhag- stæðari á Austfjörðum en þar sem engin kaupfélög hafa verið til þess að ráða verðinu og verzl- unarháttum. Kaupfélögin eystra hafa verið og eru vemdarar manna gegn verzlunarkúgun, og nú er einmitt verið að vinna að því, að koma upp kaupfélagi í þeim eina verzlunarstað í Suður- Múlasýslu, sem kaupmenn hafa undanfarið verið einráðir í, — Fáskrúðsfirði. Er ekki annað sýnt en að þar muni takast sam- vinna smáframleiðenda, sjómanna og verkamanna í verzlunarmálum hvað svo sem.J. G. segir um þá hluti. 1 einni af greinum sínum segir J. G. „Af tvennu illu teldi ég miklu heppilegra að semja við í- haldið en við Framsókn". I ann- ari grein segir hann: „Sá flokk- ur, sem hreinast og ákveðnast hefir staðið gegn Alþýðuflokkn- um hingað til, er íhaldið“. — Hveraig þykir mönmnn samræm- ið í þessu! Flest, sem hann segir, Kosningapistlar. i. Kosningarnar síðustu, 16. júlí, gefa tilefni til margskonar hugleiðinga, einkanlega um bardagaaðferðir og framtíðartakmörk íhaldsmanna. Kjós- endur geta lært eitthvað af því, sem þá kom i dagsljósið. Aðaleinkenni á framkomu íhaldsins síðastliðið sumar er að það beitti öllu afli til að sigra, en að- íerðin var margskonar, oft blíðmæli og fagurgali, bandalagstilboð og vin- átta. Stundum að gera sig arman og vesælan, oft með hótunum og frekju, tilbúið að skipuleggja flokka til hermdarverka, eins og sást bezt á því þegar vandamenn hinnar „heit- trúuðu" konu Guðrúnar í Ási töl- uðu um það á opinberum fundum, að þeir vildu „klára“ þekktustu starfs- menn samvinnufélaganna og formenn bankaráðanna, þá Jón Árnason og Svavar Guðmundsson. Stundum voru þeir það mildari, að þeir ráðgerðu aðeins að gera samvinnumönnum óvært í bænum. Tilgangurinn sá, að gera bæinn að skrílbæli með upp- hlaupum og hermdarverkum. íhaldið var þannig eins og lithverf- ingar. það kom fram i allra kvik- indalíki. Annarsvegar er Guðrún Lárusdóttir með guðsorð á vörunum, og „moralskt" yfirlæti, eins og heim- ili hennar hefði einkaumboð á kristi- legu siðgæði. Á hinn bóginn er Ást- valdur og Gísli sonur hennar æstir valdamenn í hinni órólegu deild íhaldsins, þeirri sem prédikar meið- ingar og skrilræði gagnvart bændum og samvinnumönnum. íhaldið allt rúmast milli þessara skörpu and- stæðna í hinnu einkennilega heimili í Ási. Annaö dæmi um bardagaaðferð íhaldsins er frá kosningunum 1931. Magnús Guðmundsson er þá austur í Vik að hjálpa Gísla sýslumanni móti Lárusi í Klaustri. Magnús, Gísli og þeirra menn gera allt, sem þeir geta leynt og ljóst til að fella Lárus. En þegar Magnús kveður Lár- us, klappar hann á öxlina á honum og segir: Ég vona að sjá þig aftur í þinginul Hvað á slík hræsni að þýða? Til hvers er Magnús kominn austur? Til að hjálpa til að fella Lárus. Hann hefir gert það sem hann gat í þvi skyni, og allur flokkurinn með. í sjálfu sér er ekkert út á það að setja. Barátta er barátta. En hræsni er hræsni. Og hið fláa smjað- ur Magnúsar um að hann vonist eftir að andstæðingurinn sigri, er vitan- lega fals, af lélegustu tegund. Á Austurlandi virðist íhaldið hafa blekkt Jónas Guðmundsson fram- bjóðanda verkamanna í Suður-Múla- sýslu, þannig að hann skoðar sig og sinn flokk vera í einlægu fóstbræðra- lagi við íhaldið. Jónas sagir þetta á fundum, og biður sína merm að kjósa íhaldið með sér. Jónas gefur þá skýrkigu á þessu, að Ihald og sósíalistar séu bandamenn í kjör- hnígiir þó að því, að Alþ.fl. eigi sinn höfuðfjanda þar sem Fram- sóknarflokkurinn er, a. m. lt. hafa flokksbræður J. G. skilið grein hans svo, því að rétt á eftir greinum hans birtist í Alþ.fl. for- ystugrein, sem heitir „Höfuðand- stæðingurinn“ og hrekur lið fyrir lið skoðanir Jónasar í þessum efn- um. í henni er sýnt fram á að íhaldið sé höfuðandstæðingur alls vinnandi fólks. Verður að telja líklegt, að augu J. G. opnist nú fyrir staðreynd þessari. Hinsvegar er það alveg fullvíst, að smáframleiðendur, sjómenn og verkamenn á Austfjörðum munu hér eftir sem hingað til sækja kosningar gegn íhaldinu, höfuð- andstæðingnum, á þann hátt, sem líklegastur er til þess að verða því að falli, en jafnframt líkleg- astur þeirra eigin málstað til framdráttar. Og þetta mun gert verða, þrátt fyrir tilraunir J. G. til þess að auka ágreining þeirra, sem saman eiga að vinna að réttu lagi og alveg án tillits til þeirra kosningasamninga, sem hann kann að gera fyrir sjálfan sig. Eysteinn Jónsson. dæmamálinu, og það sé eiginlega sama hvorir þeirra komist að. Niður- staðan af þessu fláræði er sú að Magnús sýslumaður fær þa'nnig lán- að ca. 100 atkv. frá verkamönnum, en þeir lána ekkert á móti! Jónas Guðmundsson er hér gintur, og það nokkuð spaugilega. En þannig fer öll- um þeim, sem trúa fagurgala íhalds- ins Svo fjarri fór því, að íhaldið teldi grið standa milli þeirra og só- cialista, að á Seyðisfirði gáfu smalar íhaldsins gjafir, í ýmiskonar fríð- indum og víni til að auka lið sitt þar og fella Harald Guðmundsson. Og í Hafnaríirði beittu íhaldsmenn öllum ráðurn til að fella socialist- ann, m. a. reyndu þeir nokkurum sinnum á kjördaginn að draga mann, sem lá banaleguna út í bil til að koma honum á kjörstað vegna Bjarna Snæbjörnssonar. Samhliða falsinu var ekki sparað fé í útgjöld við kosningarnar. íhald- ið hafði 12 bíla til að flytja kjós- endur sína í Árnessýslu og aðra í Rangárvallasýslu, en á móti höfðu frambjóðendur Framsóknarfl. engan slíkan farkost. Presturinn á Torfa- stöðum, sr. Eiríkur bannaði, að íhaldsbíllinn í Tungunum flytti Fram- sóknarmenn á kjörstað. í viðbót við þetta bílafargan íhaldsins hafði Steindór Einarsson skipað sínum bíl- stjórum að flytja íhaldsmenn á Suð- urláglendinu á kjörstað hvar sem til næðist. Eiríkur frá Hæli, fyrv. bænda- maður var nú genginn á hönd íhald- inu. Hann fór heim á hvern bæ í sumum sveitum og bað menn að gera sér þann greiða að kjósa sig. Svo tryggur var hann orðinn íhaldinu 1931, að B. Kr. fór austur á Eyrar- bakka til að biðja íhaldið að trúa Eiríki! Hvað myndi Gestur á Hæli hafa sagt, ef hann mætti líta upp úr gröf sinni og sjá hinn nýja stuðn- ingsmann bændavaldsins, B. Kr.? II. Ég hefi bent á dæmi um vinnu- brögð ihaldsins, um tvöfeldni þess, vináttuloforð ofan á, eins og við Lár- us í Klaustri og Jónas Guðmundsson á Norðfirði, en undimiðri staðfastan ásetning að gera þessum mönnum málstað þeirra og samherjum allan þann skaða, unt var. þessi dæmi að- eins nefnd til skýringar, því að af miklu er að taka. íhaldið hefir skilið það, að þegar það kom hreinskilnislega fram með málstað sinn, gekk því venjulega illa. Tilraunir íhaldsins með að bjóða fram venjulega flokksmenn, án nokkurrar grímu eða yfirskyns hafa venjulega gengið illa. Svo fór í Árnessýslu með Valdimar í Ölfusholti, i Rangárvalla- ssýlu með Skúla á Móeiöarhvoli, í Strandasýslu með Magga Magnús', i Norður-Múlasýslu með Gísla í Skóg- argerði, í Húnavatnssýslum með þorstein á Hjaltabakka og við land- kjör 1926 msð Jón þorláksson og þór- arinn á Hjaltabakka. Öll þessi fram- boð voru eðlileg og tvöfelckúslaus. thaldið bauð þar fram flokksmenn sina, þá, sem opinberlega voru ráðn- ir við störf flokksins. En ihaldið komst að raun um, að þetta borgaði sig ekki. Að bezt var að koma með nýjar persónur, sem höfðu sérstaklega persónufylgi, eða talið var að hefðu eitthvert áhuga- mál, dulbúa slíka frambjóðendur, iæra yfir á þá hið trygga flokks- fylgi, en ginna svo kjósendur, með tylliloforðum, þó að þeir annars væru móti flokknum. Láta svo frambjóð- endurna alls ekkert gera fyrir hin svokölluðu áhugamál, og ef með þyrfti, kasta svo „tálbeitunni" við næstu kosningar, og fá nýja. þetta cr nú að verða föst aðferð hjá íhald- inu, og þessvegna vel þess vert að slcýra þá starfshætti. Árið 1922 býður Mbl.-flokkurinn fram tvo landkjörslista. Annan með Jóni Magnússyni og Sigurði ráðu- naut, hinn með Ingibjörgu Bjama- son. Jón var sá sanni og viðurkenndi Mbl.-maður. Sigurður ráðunautur var í- eðli sinu móti Mbl.-stefnunni. En hann langaði til að vera á þingi, og trúði tálvonum, sem eyðslufólk Reykjavíkur gaf honum. Sig. Sig. flutti þannig persónufylgi sitt yfir á Jón Magnússon, en hafði ekki minnstu skilyrði til að komast að sjálfur. Hann varð bændum „tál- beita“. Mbi.-menn ætluðu að svíkja Sig. Sig. þessvegna settu þeir upp kvennalista með Ingibjörgu Bjama- son. Ilenni trúði þeir betur en Sig. Sig. Henni vildu þeir koma að — einu sinni. Mbl.-menn skiptu fylgi sínu á I. H. B. og J. M. og komu báðum að. En mjög mikill hluti af kjósendum I. H. B. voru konur. þær kusu I. H. B. af því þeim fannst eðlilegt að kjósa konu úr því hún væri í framboði, og væntu þess, að málum lcvenna yrði eitthvert gagn að þingsetu hennar. Auk þess hafði I. II. B. lengi stýrt fjölmennum kvenna- skóla og vonaðist íhaldið eftir, að hún. fengi þaðan drjúgan liðsauka. Á þessum blekkingum fengu listar Mbl.-manna miklu meira fylgi 1922 heldur en stefnan hafði. Sig. Sig. var ginntur og hans fylg- ismenn. Kvenfólkið var líka ginnt með I. II. B. Hún sat að vísu eitt lcjörtímabil á þingi. Hún hefir vafa- laust viljað vinna að áhugamálum kvenna. En ihaldið vildi engar „hug- sjónir" á Alþingi, heldur bara „lof- orð“ um kosningar. Allt sem gert var til umbóta á uppeldi kvenna í land- inu meðan I. H. B. sat á þingi var gert á móti hennar atkvæði, svo sem húsmæðraskólarnir á Staðarfelli, Laugum og Hallormsstað, héraðsskól- arnir, þar sem konur hafa fengið stórvægileg skilyrði til uppeldis og þroska o. s. frv. íhaldið vildi aðeins vinna fyrir eyðsluklær og spekú lanta. það vinnur á móti umbótum á kjörum almennings, karla jafnt sem kvenna. I. H. B. varð að fylgja flokknum og gerði það. En þegar kom að kosningum 1930, þá var hún aðeins venjuleg íhaldsmanneskja. þá voru engar tálvonir bundnar við hana. Og þá var henni kastað hlífð- arlaust. Allir kunnugir vissu, að hún vildi vera í endurkjöri, og að í þeim vonum. hafði hún ofurselt sig Mbl.- stefnunni og þjónað flokknum með íullkominni tryggð í 8 ár. En þetta voru launin. íhaldið var ekki að hugsa um að launa tryggð með tryggð, heldur að fá nýja „tálbeitu". íhaldið liafði fengið reynslu um það 1926 við aukakosningar í stað J. M., hve gott var að koma með hæfi- lega mikið af hugsjónum við kosn- ingar. Sumir vildu þá fá Einar Am- órsson. En hann var bara flokksmað- ur. þá fundu þeir Jónas Kristjánsson lækni. Hann var sagður bindindis- maður, frömuður heilbrigðismála o. s. frv. íhaldið hvatti templara til að fylkja sér fast um J. Kr. og þeir gerðu það. íhaldið fékk mikinn hluta af kjörfylgi J. Kr. á falskar vonir. Sjálfir vissu þeir að J. Kr. var hug- sjónalaus, skoðanalaus, barnalegur fram úr hófi, og algerlega án nokk- urrar stjórnmálaþekkingar. Hann varð þessvegna aldrei annað en at- kvæði hjá flokknum. það vissu leið- togarnir. En um aðalhugsjónina fór svo, að innan mánaðar af fyrstu þing- setu sinni var J. Kr. búinn að greiða atkvæði um áfengismál, eins og verstu vinsvelgimir vildu, og orðinn að athlægi um allt land. En hann sat á þingi í 4 ár, á „hugsjónum“ templ- ara, og vann allt, sem hann gat fyrir íhaldið. 1930 gengu I. H. B. og J. Kr. út. Beeöi höfðu náð þingsetu á tálvon- um. Bæði höfðu bmgðizt. íhaldið kastaði báðum. það þurfti nýtt agn. það var tekinn óþekktur íhaldslög- lræðingur úr Reykjavík, sem átti að íljóta á því, að hann átti sæti i stjóm Byggingar- og landnámssjóðs, sem íhaldið hafði þó sannarlega ekki komið af stað. Og með honum var send Guðrún Lárusdóttir. Hún kom í stað I. H. B., sem kona. Auk þess hafði hún staðið að kristilegu riti, sem danska heimatrúboðið hafði styrkt hér á landi. Guðrún Lárus- dóttir átti að vera sverð og skjöldur kvenna, og auka guðhræðslu og sannarlegan kristindóm í landinu. Ýmsir urðu til að trúa þessu. „Tál- beitan“ gekk aftur nægilega í ýmsa kjósendur og íhaldið kom þessum manneskjum að. Guðrún Lárusdóttir er búin að sitja á nokkrum þingum. Fyrir hugsjónir kvenna hefir hún unnið nákvæmlega eins og I. H. B. — nefnilega ekki neitt. En fyrir kristindóminn hefir hún gert enn minna. Úr heimili hennar hefir sprottið upp stefna, sem jn'édikar meiðingai' og ofbeldi. Sonur Guðrúnar og maður hennar eru leið- togar í þessum félagsskap, sem áreiðanlega er lengra frá kristin- dómnum en nokkur önnur „lireyf- ing“ í þjóðlífinu. Og Guðrún Lárus- dóttir er íslenzk ættmóðir „hreyfing- arinnar"! Frh. J. J. -----o------ Deildastjórar í Framsóknarfélagi Reykjavíkur eru beðnir að koma til viðtals á skrifstofu flokksins, Lauga- vegi 10, eitthvert kvöld í næstu viku kl. 8—9. Kanadasjóður. -Ýmsa lesendur blaðs- ins mun reka minni til þess, að á Alþingishátíðinni 1930 var því lýst yfii', af fulltrúum Vestur-íslendinga og Kanadamanna, að Kanadaþing myndi gefa íslendingum nokkra fjár- upphæð til minningar um hátíðahöld- in. Leið nokkur tími þangað til að samkomulag næðist um upphæð fjár- ins og meðferð. Nú ekki fyrir löngu hefir féð verið afhent, 25 þús. doll- arar, og reglugerð sett um meðferð þess. Hefir af því verið stofnaður svo- nefndur Kanadasjóður. Er hann vaxtaður hér á landi og er nokkru af árlegum vöxtum hans varið til þess að styrkja íslendinga til náms í Kanada. Samkvæmt tilkynningu frá t'orsætisráðherra hefir styrkveit- ing úr Kanadasjóði nú farið fram í i'yrsta sinni. Styrkinn hlaut Ófeigur J. Ofeigsson, kandidat í læknisfræði, til framhaldsnáms í lyflæknisfræði við kanadiska háskóla og sjúkrahús. Hlaut Ófeigur styrkinn óskiptan, þ. e. alla ársvexti sjóðsins, sem námu 1250 kanadiskum dollurum. Frá Sigluíirði er símað til FB. 2. þ. m.: Kve.ikt var á Siglunesvitanum í fyrsta sinni í gærkveldi. Er vita- byggingin nú nærri fuligerð. Stærð liússins er 10,6X10,5 metrar, einlyft með 9 metra háum vitaturni, allt byggt úr steinsteypu. Hefir mestallt efnið verið aðflutt úr Eyjafirði og Skagafirði, sumt vestan af Aðalvík. Lendingarlaust má kallast á Sauða- nesinu. Hefir það tafið verkið auk þess er bakkinn hár og brattur. Var þar settur krani og efni dregið upp með handvindu. Að byggingunni hafa unnið 20 menn. Vitavarðarhús er verið að byggja 16.5X7.6 metra, tvílyft, en verður ekki fullgert í haust, en þó gert íbúðarfært á neðri hæð. þangað er verið að leggja vatnsleiðslu 850 metra, úr steinsteypu- þró við Engidalsá. Ráðgert er, að all- mikið land verði lagt til vitans til ræktunar og afnota vitaverðinum. — Verið er að byggja dagmerki fyrir Helluboðann, 12 metra hátt. Verður byrjað næstu daga að setja niður hljóðvélarnar. þær eiga ávalt að vera í gangi þegar dimmviðri er. Vita- vei-ðir verða tveir, því að gera má ráð fyrir að hljóðvitinn þurfi oft að ganga sólarhi-ingum saman. Mun Siglufjöi'ður einhver bezt merkta höfn landsins, þegar vitinn er fullger. Skólar á Akureyri. í menntaskól- anuin á Akureyri ei'u 190 nemendur, þar af 73 í lærdómsdeild. Hafa aldrei verið jafnmargir nemendur í skólan- um áður. Kennarar skólans eru alls 13 og ei-u hinir sömu og síðastliðið skólaái'. — í bamaskólanum eru 439 börn. Starfar skólinn í 6 deildum. Tveir nýir kennarar eru við skólann, þeir Eiríkur Sigurðsson frá Norðfirði og Marino Stefánsson, frá Skógum á Vegna burtfiutnings vil eg' selja Veitinga- skálann í Borgarnesi og|selja eða leigja nýbýlið Bjarg við Borgar- fjörð (helzt lána býlið góðum manni gegn endurbótum á því). Vigfás Ouðmundsson. þelamörk. — Gagnfræðaskólinn var settur í dag og eru í honum um 30 nemendur. Einnig var iðnskólinn settui- og eru i honum um 60 nem- endur. þýzka stjórnin hefir lýst yfir þing- íofi og nýjum kosningum 12. nóv. næstk. Jafnframt á að fara fram þjóðaratkvæði um stefnu stjórnarinn- ar i Mðai’málunum. Heldur Virðist þingrof þetta þýðingarlítið, þar sem þingið hefir fyrir löngu afsalað sér löggjafai-valdinu í hendur ríkisstjórn- ai’innar! Frá þýzkalandi. Tilkynnt hefir ver- ið, að ráðheri'arnir Göhring og Göb- bels verði leiddir sem vitni út af þinghallai'brunanum, í sambandi við staðhæfingar þær, sem fram hafa komið á prenti í bókinni „Harðstjórn Hitlers", sem út kom í Englandi og þar sem sagt er, að þeir hafi lagt á ráð um þinghallarbrun- ann. það er þessi bók, um „harð- stjóm Hitlers", sem almennt gengur undir nafninu „brúna bókin'1. Smyglarar við Finnlandsstrendur. Bi’etland og Finnland hafa gert með sér samning viðvíkjandi smyglunar- málum og lieimildum til þess að stöðva skip og i'annsaka, hvort um smyglaskip sé að ræða eða ekki. Samkvæmt , samningum heimilast finnskum yfirvöldum að stöðva skip, innan 500 smálesta að stærð, sem liafa uppi breskt flagg, við strendur Finnlands, í framannefndum til- gangi, svo fremi að þau séu eigi svo langt frá landi, að um klukkutima siglingu sé að ræða. Búizt er við, að af samningsgerð þessari leiði að smyglarar við Finnlandsstrendur neyðist til að liætta að nota brezk flögg, en mjög hefir á þvi borið að undanförnu, að þeir geri það, þótt skip þeirra séu ekki brezk. Viðskiptabann gegn þýzkum vörum í Ameríku. Samband verkalýðsfélag- anna í Bandaríkjunum hefir lýst því y-fir', að héðan í frá, unz öðru visi vei'ður ákveðið, sé félagsmönnum innan sambandsins bannað að kaupa vörur, sem framleiddar eru í þýzka- landi og öðrum löndum, þar sem ríkisstjórnirnar hafa bannað frjálsan félagsskap verkalýðsins. Tillaga um þetta efni var samþykkt á sambands- fundi, þar sem mættir voru 600 full- trúar. Tillagan var samþ. með 599 atkvæðum gegn 1. í verkalýðsfélög- unum, sem eru í sambandinu, eru 2 miljónir verkamanna. Síðar hefir ver- ið ákveðið, að þessu banni verði fyrst um sinn aðeins beitt gegn þýzlca- landi. Frá aívopnunarráðstelnunni. Eigi hefir annað þótt sæta meiri tíðindum nú um hríð en sú fregn, að fulltrú- ar þjóðverja hefði gengið af fundi í þjóðabandalaginu og hótað að hætta þátttöku i störfum afvopnunarráð- stefnunnai'. Ástæðan til þessara at- burða er a. m. k. að yfirvarpi sú, að þjóðverjar vildu ekki þola það, að aðrar þjóðir hefði nokkurt eftirlit með vígbúnaði þeirra heimafyrir. Eins og kunnugt er, urðu þjóðverjar að gangast undir mjög miklar tak- markanir á vígbúnaði öllum með Versalasamningunum, en orð hefir jafnan leilcið á því, að ekki myndi þetta með öllu vel haldið af þjóð- verjum, og hvað eftir annað hafa frönsk blöð ásakað þjóðverja um ó- leyfilegan vígbúnað, er stefndi til friðrofs og nýrrar heimsstyrjaldar. Tortryggnin gegn þjóðverjum hefir að vonum ekki minnkað síðan naz- istar tóku við völdum, heldur vaxið um allan lielming. Á þessum grun- semdum og i sambandi við kröfur þjóðverja um „jafnrétti" til vígbúnað- ar við hin stórveldin, er reist kraf- an um eftirlit með hinum þýzka víg- búnaði. Að þessari kröfu stóðu Ame- ríkumenn, Englendingai', Frakkar, ítalir og Pólverjar, og eru taldar lík- ur til þess að þessi ríki muni fram- vegis halda þessari afstöðu til máls- ins og fylgjast að í þeim ráðstöf- unum, sem gerðai- verða gegn víg- búnaði þjóðverja. Ýmsir telja nú að ekki komi til mála að þjóðverjar

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.