Tíminn - 13.11.1933, Síða 2

182
TÍMINN
Ég ætla ekki í þetta sinn að fara aö ræða
öll rökin, sem að J?ví hníga, að ríkið eignist
allt land. En ég vil benda á nokkur atriði
þess máls.
Menn sjá, hvernig jarða- og ióðaverð hef-
ið hækkað fyrir sölur. Margt af þeim hefir
eingöngu verið gert til þess að græða. En
fyrir hvem slíkan gróða, sem seljandinn
fær, hækkar rentan af jarðarverðinu, og bú-
skapurinn verður erfiðari, liggi ekki endur-
bót á bak við verðhækkunina, en sé hún til
staðar, er jafngott að búa, en nú þarf bara
að greiða meiri vexti en áður og nemur það
nákvæmlega því, sem léttara er að búa á
jörðinni. Ég bið menn að hugleiða þetta. Að-
gæta hvemig hver ný umbót fer til þess
að hækka jarðarverðið, auka vaxtabyrðina,
og sanngjam kaupandi vill gefa því meira
fyrir jörðina en aðra óendurbætta, sem það
er léttara að búa á henni til að fá sama arð
og á hinni. Þannig heldur samkeppnin í söl-
unni jarðarverðinu stöðugt svo háu, að full-
ir vextir fáist af umbótunum, miðað við arð-
inn, sem þær gefa, og sjálfar umbætumar
geta því ekki létt lífsbaráttu niðjanna eius
og vera þyrfti. Vegna þessa þarf allt land
að verða ríkiseign, og umbætur á jörðinni
að verða jarðarverðinu óviðkomandi, meðan
sama ætt heldur jörðinni.
Menn sjá hvernig geta hreppsfélaganna
smáminnkar við jarðabraskið. Menn, sem
búið hafa í áratugi á jörðu, bætt hana og
safnað fé, selja hana og flytja í kaupstað.
Sá, sem við tekur, kaupir venjulegast allt
í skuld. Á þennan hátt smáflytjast verð-
mætin úr sveitinni í kaupstaðina. Sveitim-
ar standa eftir rúnar. Þar basla meim, sem
byrjað hafa með allt í skuld, og gjaldþolið
er lítið. Þetta er ein afleiðingin af jarða-
braskinu, og hún hefir sín áhrif. Bændur
í flestum sveitum þekkja orðið dæmi þess:
Menn sjá, hvernig öll börnin sætta sig við
að láta selja jörðina, af því að ekkert þeirra
gat leyst út hluta hinna. Stundum hafði það
verið ætlun foreldraima, að börnin tæki við.
Sú hugsun hafði á stundum gefið þeim þrótt
til að stríða og strita. En svo kom veruleik-
inn. Eignin var bú og jörð, bömin mörg,
og ekkert gat leyst út arfahluta hinna.
Draumarair hrundu þar með. Allt öðru vísi
mundi þetta verða, ef jörðin væri ríkiseign,
og gengi í arf eftir vissum reglum, án þess
að afgjaldi hennar væri breytt. Menn reyni
að hugsa þá hugsun til enda.
Menn sjá hvernig ungi, áhugasami mað-
urinn verður að festa þetta litla, sem hann
á í jörðinni og getur því ekki sett á hana
nægilegt bú, og ekki gert henni það til
góða, sem hann annars hefði viljað. Bóndi,
sem byrjar t. d. búskap og á 3000 kr.,
stendur ólíkt að vígi, eftir því hvort hann
þarf að kaupa jörð, og borga upp í hana
t. d. 2000 kr. eða bara taka við jörðinni til
ábúðar, en eins tryggt og eins haganlega
fyrir hann, eins og hann ætti hana, og
hefði 3000 krónurnar óskertar til að koma
upp bústofni fyrir og bæta jörðina.
Þetta allt og margt, margt fleii-a eru at-
riði, sem stuðla að því, að hver sem þau
skilur, og það held ég allir sveitamenn geri,
sem um þau hugsa, sér nauðsyn þess að
ríkið eignist allt land. Og sá, sem hefir séð
hvað rétt er, hann á að vinna að þvt Þess-
vegna er það rangt að kjósa, t. d. þá menn
á þing, sem ekki vilja hugsa svo mikið um
þetta mál, að þeir fái á því réttan skilmng,
en hann fullyrði ég að hver einn fái, sem um
málið vill hugsa í alvöru.
Blöð Sjálfstæðisflokksins hafa undanfarið
gasprað mikið um þetta mál. Hver greinin
annari fjarstæðari hefir staðið um það í
dálkum þeirra. Svo langt komst „Heimdall-
ur“, að hann sagði: „Með því er ekki aðeins
allur eignarréttur upphafinn, heldur allm-
tilveruréttur“. Ég veit ekki hvort sjálf
íhaldsblöðin hafa flutt meiri vitleysu áður.
En þó að greinar þeirra um þetta mál,
séu langt frá að vera svaraverðar, þá er í
þeim tvennt, sem vert er að vekja athygli
á. Annað er, hve gersnauðar þær eru, því
að rökræða málið. Það er bókstaflega ekki
einn stafur um það, hve skaðlegt það sé,
né hve eftirsóknarvert það sé, að allar jarð-
ir verði í sjálfsábúð. Aftur er dálkur eftir
dálk um það, að þetta sé „stefna kommún-
ista, það eigi að „gera bændurna að þræl-
um“, það eigi að „afnema óðalsréttinn",
„svifta menn frelsinu" o. s. frv. Allt saman
blaður út í loftið. Þetta er ekki að ræða
mál. Þetta er að reyna að villa mönnum
sýn.
Hitt er það, hvemig reynt er að smeygja
inn vantrausti á þeim mönnum, sem málin
flytja, til þess að menn skuli síður fara að
hugsa um þau, heldur fleygja öllu frá sér,
segjandi eins og kerlingin: „fyrst hann er
Framh. á S. dálki á S. «íðu.
Verður skyr útílutníngsvara?
Allir Reykvíkingar kannast
við Sænska frystihúsfélagið.
Hitt er líklega á færri manna
vitorði, að frumkvæði að þeirri
félagsstofnun átti íslendingur,
Ingólfur G. S. Espholin frá Ak-
ureyri.
Nú hefir Espholin komið
upp hér í bænum hraðfrysti-
stöð, sem hann á sjálfur. Er
hraðfrystivélin að öllu leyti
smíðuð hér á landi, í Land-
smiðjunni og öðmm jámsmiðj-
um í Reykjavík. Vélin, sem
frysting matvælanna fer fram
í, er að allmiklu leyti með ann-
ari gerð en þvílíkar vélar hafa
áður verið. Hefir Esphólin sótt
um einkaleyfi erl. á þeirri vél.
Er rannsókn á þeim nýjungum,
sem þar er um að ræða nýlok-
ið og hafa þær verið teknar til
greina. En hinsvegar er einka-
leyfið ekki formlega veitt enn-
þá, af því að frestur sá, er
ekki liðinn, sem um slíkt er á-
skilinn. En af því að svo
standa sakir, er blaðinu ekki
heimilt að lýsa vélinni.
Stofnkostnaður frystistöðvar-
innar er um 32 þús. kr. Hefir
Búnaðarfélag Islands veitt
8000 kr. styrk til fyrirtæki«in»
og ríkið 4000 kr. styrk, af fé
mjólkurbúa. Frystistöðin er
rekin með rafmóturum, 10 og
2 hestafla.
I hinni nýju frystistöð
Esphólins er hægt að taka í
einu lagi til hraðfrystingar
um 40 kg. af skyri og tekur
hraðfrystingin xfa—s/4 klukku-
stund. Er því hægt að frysta
rúml. 1000 kg. á sólarhring. 1
sambandi við frystivélamar er
geymsluklefi, sem rúmar 5—6
tonn og helzt skyrið þar frosið.
önnur uppfynding Espholins
er að frysta skyr, svo að það
skemmist ekki við frysting-
una. Hefir honum lengi verið
það mikið áhugamál, að gera
íslenzkt skyr að markaðsvöru
erlendis. Fram á þenna dag
hafa menn haldið að skyr mætti
ekki frjósa. En við hraðfryst-
ingu Espholins heldur skyrið
sínu bezta bragði til hlítar, og
sumir, sem bragðað hafa, halda
því fram, að kekkjótt skyr
batni við frystinguna. Við
venjulega frystingu leysist
skyrið að nokkru leyti upp, en
það verður ekki við hraðfryst-
ingu.
Um markaðsmöguleika fyrir
íslenzkt skyr erlendis segir
Ingólfur Espholin, að skyr hafi
„flesta þá kosti til að bera,
sem neyzluvara þarf að hafa til
að eftirspum skapist eftir
henni. Skyrið er bragðgott. Það
er mjólkurafurð og því nær-
andi án þess þó að vera fit-
andi. Það er fallegt útlits,
lyktargott og hressandi. Til
þess má grípa í flýti og bera
á borð með augnabliks fyrir-
vara, þá hefir skyrið sína
merkilegu sögu. Og loks er það
ódýrari fæða en flestar aðrar“.
Trausti ólafsson efnafræð-
ingur og Niels Dungal prófess-
or hafa rannsakað isýnishom af
skyri, sem fryst er með þess-
í ari aðferð og geymt hafði ver-
ið i 6 vikur. Trausti ólafsson
vottar, að á þeim tíma hafi
„ekki verið-um neina súraukn-
ingu að ræða í skyrinu" og
samkvæmt vottorði Dungals
„virðist óhætt að fullyrða, að
með þessu móti megi geyma
skyr í a. m. k. 6 vikur, án þess
að það skemmist".
Um leið og við því má bú-
ast, að skyrið verði á þennan
hátt útflutningsvara, er það
fulltryggt að því eykst mark-
aður innanlands. Frysta skyrið
verður vafalaust mikið keypt á
togarana og í allar verstöðv-
ar, þar sem erfitt hefir verið
að fá mjólkurvörur að þessu.
Þetta er því ekki aðeins
merkilegt mál fyrir framleið-
endur, heldur líka neytendur.
UrslU aíkvæðagreiðslurmar
fyrsía veirardag.
57,74 % já — 42,26 °/„ nei.
I gærkveldi urðu kunn síðustu
úrslit þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar, sem fram fór fyrsta
vetrardag. Það eru úrslitin úr
Strandasýslu. Þar hafa 177
sagt já, en 231 nei. 53 seðlar
voru ógildir og 4 auðir.
Úrslit atkvæðagreiðslunnar í
einstökum héröðum og í land-
inu í heild eru þá sem hér
segir:
Já. Nei.
Reykjavík .. 6972 2762
Hafnarfjörður .. .. 552 441
Gullbr. og kjósars. . .886 339
Borgarfj arðarsýsla 811 822
Mýrasýsla 233 189
Snæfellsnessýsla .. 370 349
Dalasýsla 143 154
Barðastrandarsýsla 255 381
V.-lsafjarðarsýsla . 178 512
N.-lsafjarðarsýsla . 279 884
ísafjörður 326 702
Strandasýsla .. .. 177 231
V.-Húnavatnssýsla . 106 132
A.-Húnavatnssýsla . 188 258
Skagafjarðarsýsla . 347 383
Eyjarfjarðarsýsla . 694 609
Akureyri 564 620
S.-Þingeyjarsýsla . 245 547
N.-Þingeyjarsýsla . 155 153
N.-Múlasýsla . . .. 237 236
S.-Múlasýsla .. .. 510 712
Seyðisfjörður .. .. 175 138
A.-Skaftafellssýsla . 68 94
V.-Skaftafellssýsla . 215 142
Rangárvallasýsla .. 527 166
Vestmannaeyjar .. 687 246
Ámessýsla 584 428
Samtals eru þá:
Já 15884,
nei 11624,
já umfram nei 4260.
Alls hafa verið greidd í í
landinu 27508 gild atkvæði.
Þar af hafa 57,74% greitt at-
kvæði með afnámi bannlag-
anna, en 42,26% á móti af-
náminu.
I 14 kjördæmum er meiri-
hluti atkvæða móti afnámi, en
í 13 kjördæmum meirihluti :
með afnámi.
Þingsályktunin um þjóðar-
atkvæðagreiðsluna var sam-
þykkt í sameinuðu Alþingi
hinn 29. maí s. 1. og var svo-
hljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjóminni að láta fram
fara þjóðaratkvæði á þessu
ári meðal kjósenda í málefn-
um sveitar- og bæjarfjelaga
um það, hvort afnema skuli
bann það gegn innflutningi.
áfengra drykkja, er felst í
gildandi áfengislöggjöf". (Sam-
þykkt með 26 : 2 atkv.).
Trúlofun.
Á föstudaginn opinberuðu
trúlofun sína ungfrú Elín Guð-
mundsdóttir þorbjamarsonar
frá Stóra-Hofi og Kjartan ól-
afsson húsasmiður frá Laxár-
dal í Þistilfirði.
Smásöluverð
í Reykjavík hefir lækkað að
meðaltali í «eptember um 8%.
Stafar það aðallega af v«rð-
lækkun kjöt* og garðávaxta.
Fyrir hönd ættingjanna þakka ég öllum er heiðruðu minn-
ingu móður minnar Sesselju Fjeldsted. með nærveru sinni eða
á annan hátt, við jarðarför hennar 3. þ. mán.
Ferjukoti 5. nóvember 1933.
Sigurður Fjeldsted.
Þakkarávarp.
Hjartans þakkir til sveitunga minna og allra þeirra er sýndu
mér hluttekningu og samúð við fráfall mannsins mins, ingólfs
Jönssonar, og veittu mér þá margháttaða hjálp og styrk.
Gilhaga i Hrútaflrði 1933
Anna Sigurjónsdóttir.
Félag ungra Framsóknarmanna
í Reykjavík heldur aðalfund
í Sambandshúsinu kl. 8 í kvöld.
Þar fara fram lagabreytingar,
kosning stjórnar og fulltrúa-
ráðsmanna o. fl. Formaður fé-
lagsins og formaður fulltrúa-
ráðs gefa skýralu um starf-
semina á árinu.
í utanríkismálanefnd
hafa verið kosnir í sameinuðu
þingi Bjami Ásgeirsson, Jón
Þorláksson, Jónas Jónsson,
Magnús Jónsson, Ólafur 'Fhors,
Tryggvi Þórhallsson og Héðinn j
Valdimarsson.
íslenzkir námsmenn í Svíþjóð.
Til skamms tíma hefir það
verið ótíður viðburður að ísl.
námsmehn hafa farið til Sví-
þjóðar, en nú er þet.ta tölu-
vert að breytast. Mönnum er
orðið það ljóst, að þeir geta
margt gott sótt til Svíþjóðar.
Nú eru þar 8 stúdentar við
nám. Lesa þeir þar: 1 bygg-
ingafræði, 1 jarðfræði, 1 jarð-
ræktarfræði, 2 málfræði, 2
hagfræði og 1 guðfræði, 2
kandidatar í læknisfræði eru
þar einnig við nám. Einn piltur
er þar á verzlunarskóla og ann-
ar á byggingarskóla og 6 ung-
lingar eru þar á lýðskóla.
Útflutnlngur hrossa.
I september voru flutt út 199
hross fyrir kr. 17630,00, eru
það tæplega 90 kr. á hross.
Alls hafa verið flutt út 420
hross á þessu ári og er það
178 hrossum færra en flutt
voru út á sama tíma í fyrra.
Bílar.
Bílar eru stöðugt að nálgast
það að verða útbreiddasta sam-
göngutækið. 1920 voru um 6
milj. bíla í notkun í heiminum.
Við seinustu áramót var sú
tala orðin 36,3 milj. Útbreiðsla
þeirra í nokkrum löndum er
sem hér segir: I Bandaríkjun-
um 1 bíll á 5 íbúa, Canada 1 á
8, Frakkland 1 á 24, Danmörk
1 á 29, England 1 á 32, Sví-
þjóð 1 á 41, Þýzkaland 1 á 95,
Japan 1 á 643, Rússland 1 á
2300 og Kína 1 á 14000.
Útgjöld lækka.
Hagstofan reiknar út eftir
gildandi verðlagi á hverjum
tíma hve mikil útgjöld eru fyr-
ir 5 manna fjölskyldu hér í
Reykjavík. Eftir yfirliti Hag-
stofunnar í október ættu út-
gjöld fjölskyldunnar til matar,
fata, húsnæðis, skatta og ann-
ara nauðsynlegra útgjalda að
nema 4067 kr., en eftir verð-
lagi því sem var í fyrrahaust
mundi tilsvarandi upphæð hafa
numið kr. 4150,00. Lækkunin
stafar aðallega af því að garð-
ávextir og aldin hafa lækkað
um 15% og mjólk, ostur og egg
um 7%. Mjólkin lækkaði, sem
lmnnugt er í nóvember í fyrra
úr 44 aur. niður í 40.
ísfisksalan.
Samkvæmt síðustu hagtíð-
indum hefir ísfisksalan í ár
verið miklu minni en í fyrra.
Á mánuðunum jan. til sept. í
fyrra var fluttur út ísfiskur
fyrir kr. 2.577.610,00, en á
sama tíma í ár fyrir kr.
1.873.840,00.
Útflutningur meiri í ár
en í fyrra.
Samkvæmt skýrslum lög-
reglustjóranna hefir heildar-
útflutningurinn í ár til aeptem-
berloka verið 2,7 milj. króna
meiri en á sama tíma í fyrra,
eða 32,2 milj. kr. á móti 29,6
milj. á sama tíma í fyrra.
Ungur þýzkur vísindamaður
að nafni Lamdy kom hingað til
lands í sumar til þess að rann-
saka gróður og dýralíf í vötn-
um. Hafði hann með sér mjög
fullkomin tæki, svo vænta má
góðs árangurs af rannsóknum
þeBsum. Lamdy hefir nú um
nokkurt skeið dvalið norður við
Mývatn, þar sem hann hefir
verið við rannsóknir. Er það
ætlun hans að rita doktorsrit-
gerð um niðurstöðurnar af
rannsókn sinni. Lamdy hefir
: áður dvalið um tvö ár hér á
landi og talar íslenzku.
Akureyrarbær
hefir keypt eignir Höepners-
verzlunar á Akureyri fyrir 100
þús. kr. Greiðsla á að fara
fram á 25 árum með jöfnum
afborgunum og 5% ársvöxtum.
Aðsókn
að skólum í haust er meiri
en venja hefir verið áður. Skól-
arnir á Eiðum og Hallormsstað
eru nú báðir fullskipaðir og
varð að vísa mönnum frá. Sama
er að segja um Hvanneyrar-
skóla. I Laugaskóla eru 70
nemendur og er hann fullskip-
aður. Skólinn var settur fyrsta
vetrardag. Búið er að raflýsa
skólahúsið. 1 húsmæðraskólan-
um á Laugum eru 15 nemendur,
eða svo margir, sem þar kom-
ast fyrir. — (Eftir frásögn
,,Dags“).
Kanínurækt.
Maður, sem ræktar kanínur,
segist hafa 350 fullorðin dýr.
Út af þeim fær hann árlega um
12 þús. dýr. Meðalvigtin er
1,4 kg. Kjötframleiðslan af bú-
inu verður um 17 þús. kg.
Verð á kg. er nú um 1,55 kr.
Tekjumar eru þannig 26.250
kr. á ári. Fóðrið kostar 10 þús.
krónur. Það sem afgangs verð-
ur, er laun eigandans og
tveggja stráka, sem hjálpa til
og afborganir, viðhald og
rentur af höfuðstólnum. Þá er
eftir að reikna tekjurnar af
skinnunum, en þær em óviss-
ar. Hann segist hafa selt skinn-
in frá 13 aur. og upp í 80 kr.
Skinnin eru svo misjöfn að
gæðum og þar af leiðandi mis-
jafnt verð. En þau verða betri
eftir því sem dýrin lifa á kald-
ari stöðum.
Meiðyrðamál.
Ól. Þ. Kristjánsson kennari
í Ilafnarfirði kvað vera búinn
að gera ráðstafanir til þess að
höfða meiðyrðamál gegn rit-
stjórum Morgunblaðsins út af
ummælum um hann í blaðinu í
sambandi við umræðurnar um
kosninguna í Hafnarfirði. Ól-
afur hafði gefið skriflega yfir-
lýsingu um það, að bæjarfó-
geti hefði ekki tilkynnt kosn-
ingaskrifstofu Alþýðuflokksins
í Hafnarfirði, sem ólafur
stjórnaði, að þeim, sem ky«u
heima, yrði veitt aðstoð, en
Morgunblaðið kvað ólaf «egja
þetta ósatt, og fer illum orð-
um um hann.
Refarækt.
Nokkrir menn í Bæjarhreppi
í Hrútafirði hafa stofnað refa-
ræktarfélag. Fél. hefir keypt
þrjú pör af silfurrefum og ein
íslenzk refahjón. Dýrin vortt
keypt í Ljárskógum. (FÚ).
Úr Skagafirði.
Á Sauðárkróki hefir varið
slátrað um 85 þú«. fjár á