Tíminn - 04.06.1934, Blaðsíða 2

100
T 1 M X N N
Búfræði
„ Í>ændafÍokksÍ2is“
Eitt af því sem einkennir „upplýsinga“-
starfsemi „bændaflokksins" er það,hve mjög
þeir „slá um sig“ með því, hvert feikna
fori'áðavit helztu menn flokksins hafi í öll-
um framkvæmdamálum búnaðarins. Alhr
þeir, sem einhver afskifti hafa af þeim mál-
um, en ekki eru flokksböndum bundnir við
„bændaflokkinn“ eða í andstöðuflokkum,
verða að peðum móts við hina „forvitru“
„bændaflokks“-forkólfa. Bændum berst ýms
nýstárlegur fróðleikur um þessa hluti. Bún-
aðaríélag íslands og búnaðarfélagsskapur vor
yíirleitt er t. d. sagður vera bezt skipulagði
búnaðarfélagsskapur á Norðurlöndum. Það
er góð gylling og góður svæfill til þess að
hampa, samfara því, sem gengið er frek-
lega fram í því að gera B. I. og Búnaðar-
þing að aðalvígi flokksins. Hið röksanna er,
að búnaðarfélagsskapur vor er að mjög litlu
leyti félagslega skipulagður eða þroskaður.
Ilann er miklu frekar — því er nú ver og
miður — lögskipað kerfi, hálf lífvana og
laust í smíðum. — Og Búxnfél. Isl. er í raun
og veru enginn félagsskapur. Það er opinber
miðstöð búnaðarmála í landinu, sem löggjaf-
arvaldið hefir íengið búnaðarsamböndunum
nokkurn umráðarétt yfir, sumpart með lög-
um og sumpart með þegjandi samþykki.
Nú í vikunni skein ný sól í heiði. í stjórn-
málaumræðum útv. kunngerði „bænda-
flokkurinn“, að hjá sér væri að finna hina
einu sönnu þekkingu á nýbýlamálinu og sam.
vinnubyggðahugmyndinni o. fl. Allt samein-
að hjá einum manni, frambjóðanda flokks-
ins í Austur-Skaptafellssýslu. Þetta munu
mörgum, sem þekkja, þykja mikil tíðindi og
öllum þorra manna munu þau vera alger-
lega ný af nálinni*).
Þessi tiltölulega nýráðni „kaupamaður“
„bændaflokksins“ hefir um nokkur ár unnið
all mikið að mælingum í nágrenni við ýms
kauptún landsins, í sambandi við ræktunar-
viðleitni manna í kauptúnunum. Engar
brigður skulu bornar á það, að hann hafi
sýnt dugnað við þessi störf, eftir því sem
veður leyfðu, en á hinu hefir þótt leika mjög
vafi, hversu mikillar fi-amsýni og þekkingar
hefir gætt í því, hvernig ræktun í nágrenni
kauptúnanna hefir mótast þar sem „kaupa-
maðurinn" hefir verið mest með í ráðum.
Þeir menn munu vera til og ekki all fáir,
er hafa nokkra aðstöðu til að þekkja þessi
mál, en líta svo á, að þar hafi Búnaðarfél.
Isl. beint góðu máli á mjög vafasama leið.
Víðast er það svo, þar sem ræktun hefir
verið „skipulögð“ í nágrenni einhvers kaup-
túns, þar hefir landinu verið skift niður í
smáspildur, venjuleg stærð 1—4 ha., mjög
sjaldan yfir það. Þessar spildur hafa svo
einstakir menn fengið til ræktunar, hver fyr.
ir sig, samvinnulítið eða samvinnulaust
(nema 1 Hornafirði). Stærð landanna er
eingöngu miðuð við augnabliks getu þeirra,
er löndin fá. Framsýni og þróunarréttmætis
er að engu gætt. Þegar menn hafa ræktað
þessa bletti, standa þeir ráðalausir, að sönnu
með aukið víðsýni — sjá að rangt hefir af
stað verið farið — en án möguleika til heppi-
legs áframhalds. Blettimir eru of litlir til
frekari framkvæmda, óvit að byggja á þeim
þótt ýmsir geri það. Þeir eru hvorki fugl
né fiskur sem vinnu- og búrekstrarheild,
þótt rniðað sé við, að eigendur þeirra stundi
aðra atvinnu með smábúskapnum.
Glöggt dæmi um þessa hluti er nýbýla-
hverfið í Sogamýrinni, rétt við Reykjavík.
Sig. Sig., búnaðarmálastjóri, frambjóðandi
„bændafl." í Árnessýslu, réði mestu um
landstærðir býlanna þar og ekkert býli
mátti vera stærra en 4 ha. Menn tóku lönd-
*) Ætli Ámesingum finnist ekki um leið vera
reittar fjaðrirnar af liinurn „búfróða" frambjóð-
anda Bændaflokksins þar, ef einhverjar voru. En
það er líka svo óhugsandi að þeir Arnesingar,
sem lofa því í gamni að kjósa hann, geri alvöru
úr þvi, að þessvcgna getur þetta verið réttmæt
„(ignati Ifærzla".
að? Enginn veit hvað verður ofan á. Kreppu.
stjórnin er að stofna flokk. Hún er öll úti
á íramboðsfundum. Hún hefir fulla skrif-
stofu af kommúnistum og nazistum. En hún
veit ekki fyr en eftir kosningar, hvort það
er óhætt að sleppa bændum við minni vexti
og afborganir en 61/2%!
Menn vona yfirleitt, að eftir kosningar
krmi meiri ró yfir Kreppusjóðinn. Sjálfsagt
er það þó ekki nóg. Það lítur út fyrir, að
það þurfi að umbæta stórvægilega skipulag
sjóðsins og líka eitthvað fleira. J. J.
íhaldsmenu Ihaldið sekkur
i feluleik. á æðarkollunní.
Hversvegna ræðir M. J.
ekkert um bankamálin
og greiðslujöfnuðinn við
útlönd?
Magnús Jónsson gengur fram-
hjá flestum aðalatriðum í er-
indi Eysteins skattsstjóra.
Hann minnist nær ekkert á tvo
meginþættina — bankamálin
og greiðslujöfnuðinn við útlönd.
Varla er þetta tilviljun ein og
skal nú athugað hvaða aðstöðu
M. J. og flokkur hans hefir til
þess að ræða þessi mál.
Á árunum um 1920—1921
stofnuðu hinir stærri kaup-
menn og stórútgerðarmennirn-
ir — aðalmáttarstólpar íhalds-
ins — til óhemjuskulda erlend-
is, sem að nokkru hvíldi á þeim
persónulega en að nokkru á
bönkunum, einkum íslands-
banka, sem þá varð að stöðva
yfirfærsiur til útlanda. Krónan
féll og lánstraustið erlendis
þvarr með degi hverjum.
B j argráð íhaldsmeirihlutans
á Alþingi var að láta Magnús
Guðmundson, sem þá var fjár-
málaráðherra, taka 11 milj. kr.
lán í Englandi með meir en 9%
raunverulegum vöxtum. Af
þessu ríkisláni lánaði svo M.
G. íslandsbanka rúmlega 7 milj.
kr. án allrar heimildar frá þing-
inu. Máttarstólparnir nutu góðs
af þessu, því að nú gat bank-
ínn farið að greiða nokkuð af
skuldum þeirra erlendis. Og M.
G. gerði meira fyrir íhaldið.
Þessar 7 milj. voru alls ekki
taldar með skuldum ríkisins í
landsreikningunum. Almenn-
ingur var ekki hræddur með
því að láta ríkisskuldirnar
hækka í LR, þótt íhaldið léti
ríkið taka 11 milj. kr. lán í
Englandi!
En þessar 7 milj., sem M. G.
lánaði íslandsbanka gerðu
óþægilega vart við sig 1980.
Þá varð íslandsbanki að loka,
eftir að hafa gefið máttarstólp-
um íhaldsins eftir 21 milj. kr.
af skuldum og sjá fram á hálf-
an tug milj. viðbótareftirgjöf í
nánustu framtíð.
Úr rústum íslandsb. var Út-
vegsbankinn stofnaður, og þá
varð ríkissjóður að taka á sín-
ar herðar 3 milj. kr. af þessum
7. milj., sem M. G. afhenti ís-
landsbanka af enska láninu
1921, auk lYz milj., sem ríkis-
sjóður varð að leggja fram til
viðbótar í reiðu fé handa hin-
um nýja banka. Þetta hef-
ir aukið vaxtabyrði
ríkissjóðs um 330 þús.
k r. eða sem næst nákvæmlega
um þá upphæð, sem vaxtabyrði
ríkissjóðs hefir aukizt síðan
1927. Og þetta eru raunveru-
lega skuldir máttarstólpa
íhaldsins, sem á þennan hátt
eru yfirfærðar á ríkissjóðinn.
Sagan endurtekur sig:
Máttarstólparnir stofna
til 15 millj. kr. skulda
í útlöndum.
Á árunum 1927-—31 hafa
skuldir einstaklinga og stofn-
ana aukizt um 16.472 þús. kr.
eða samtals upp í 19.337 þús.
krónur.
Hverjir hafa stofnað þessar
skuldir
Á þessu tímabili er skulda-
aukning ríkisstofnana, síldar-
einkasölunnar og Samb. ísl.
samvinnufélaga nokkuð innan
við IÚ2 millj. kr.
Máttarstólpar íhaldsins hafa
stofnað til hinna 15 millj. kr.
skuldaaukningar við útlönd.,
auk alls þess fjár, sem þeir
hafa fengið að láni hjá bönk-
unum.
Magnús Jónsson er af-
sakaður.
Er það ekki af framan-
| greindum ástæðum, sem M. J.
! vill ekkert ræða um banka- |
mál og greiðslujöfnuð? Hann !
1 og flokkur hans vilja engin :
i höft — bara frelsi — til þess 1
' að flytja inn og stofna til j
! skulda erlendis.
Á hitt vill M. J. ekki minn- |
ast, að afleiðingin af þessu
hlýtur að verða hin sama og
1921, að erlendu skuldirnar
i yfirfærast á bankana og frá j
bönkunum á ríkissjóðinn.
Um hvað eiga kjósend-
urnir að velja?
Um þetta vilja flokksmenn
M. J. ekki ræða — þeir segja
bara með almennum orðum, að
„þeir vilji spara“ og „þeir vilji
styðja gætilega fjármála-
stjórn“ og svo ekki meira —
engar frekari skýringar.
En þeir vilja fá völdin —
því þá er skuldayfirfærzlan
auðveldari fyrir þá.
En hvað segja kjósendurnir?
Vilja þeir þennan íhalds-
sparnað?
Hann er fólginn í yfirfærzlu
skulda máttarstólpanna í bank-
ana og í ríkissjóðinn og hann
er fólginn í sparnaði á öllum
þeim gjöldum, sem ganga eiga
til sameiginlegra þarfa þjóðfé-
lagsins og til hagsbóta fyrir
almenning. Hannes Jónsson.
Bankaeftirlftsmaður
Langstærsti og óþarfasti bitl-
ingurinn sem þekkst hefir hér
á landi eru laun þau, sem Ja-
kob Möller fær greidd fyrir svo.
nefnt bankaeftirlit.
Jakob Möller hefir gegnt
þessu starfi síðan 1. júní 1924.
En hann hefir aldrei gert hið
rmnnsta handarvik, sem þetta
starf útheimtir, er til gagns
hefir mátt vera.
Bankarnir hafa hvað eftir
annað farið fram á það, að em-
bætti þetta væri gert þeim ó-
viðkomandi, þar sem af því
leiddi ekkert gagn. í bréfi frá
bankaráði Landsbankans, dags.
4. apr. 1933, segir m. a.:
„Nú með því að bankaráðinu
er ekki kunnugt um, að eftlr-
litsmaðurinn hafi nokkurt eftir.
lit rækt í Landsbankanum 2—3
síðustu árin, hefir það ástæðu
til að ætla, að eftirlit hans sé
óþarft“.
Þannig segist peningastofn-
ununum sjálfum um starf eft-
irlitsmannsins.
En á þessu tímabili hefir Ja-
kob Möller hirt árlega 12—19
þús. kr. laun, fyrir þetta eink-
isverða starf og fengið greitt
fyrir það öll árin samtals kr.
160.463.97. !
Það sem kórónar þó alla sví-
virðuna er, að Jakob Möller ,
hefir á sama tíma verið stjórn. ;
málaritstjóri Vísis og gerst þar
jafnan til að mse^la bót fjár-
málaóreiðunni í bönkunum og
nú allra seinast ávísana. og !
sjóðþurðasvikunum í vetur.
Á þrem seinustu þingum
hafa "Framsóknarmenn borið j
fram tillögur um afnám þessa |
gersamlega óþarfa bitlings. En
það hefir verið svæft og eyði-
lagt af íhöldunum sameinuð-
um, íhaldinu og varaliði ,þess,
er nú kallar sig bændaflokk.
Þjóðin sker úr því í hönd
farandi kosningum, hvort hún
álítur þeim mönnum trúandi
fyrir ríkissjóðnum, er stutt
hafa og viðhaldið jafn viður-
styggilega fjársóun og þarna
hefir átt sér stað.
Það er nú að verða augljóst,
hvert verða skal aðalmál íhalds-
manna í kosningabaráttunni.
Það á ekki að snerta hag-
sæld þjóðarinnar, ekki að snú-
ast um framfarir í atvinnumál-
um, ekki að grípa inn í menn-
ingarleg úrlausnarefni, ekki að
ræða sjálísforræði hennar né
lýðfrelsi, ekki einu sinni að
leggja neitt lmpp á „að rétta
við fjárhaginn“, eins og þeir
hafa þó ásett sér fyrir hverjar
kosningar.
Þjóðin er sem sé hætt að
trúa þeim blekkingum. Og þá
er skiljanlegt, að flokkur, sem
safnar miljónum króna eyðslu-
skuldum — til einkis gagns 0g
verra en einkis, hvert sinn og
komizt er yfir fjármuni al-
mennings, þá er skiljanlegt, að
forustumennirnir gefist upp að
lokum við svo óaðgengilegt trú-
boð, sem það hlýtur að vera,
að fá þjóðina til þess að halda
að þeir séu að „rétta við“ al-
mennings hag.
En íhaldsflokkurinn þarf ein-
hver málefni, sem takast má að
blekkja með.
Og þeirra mál er „æðar-
kollu“-sagan.
Persónulegar árásir eru enn
þeirra baráttuvettvangur. Allir
muna aðfarimar að J. J. 1930.
— Aldrei hafði íhaldið lagst
lægra í árásum — og var
þó ekki úr háum söðli að detta.
Og aldrei hefir þjóðin svarað
því eftirminnilegar en þá. Þung
og rismikil flóðbylgja hroll-
líenndrar andstyggðar féll yfir
forgangsmennina og flokkinn
og lét þá taka andköf af smán
í eigin óhróðri.
Nú eru sömu menn með
sömu fyrirætlanir aftur risnir
á legg. I þetta sinn er andstæð-
ingurinn Hermann Jónasson.
Hann hefir látið lögin ganga
jafnt yfir alla. Og hefnd íhalds.
ins skal hitta hann.
Þá er ljúgvitnamálið vakið.
Vottar eru leiddir. Þeir eru
látnir sverja — þeir af þeim,
sem fást til þess. Það er svarið
gegn staðfestum sannreyndum.
Það er svarið gegn skýrslum
opinberra stofnana. I stytztu
máli: eiður eins gengur gegn
eið annars.
Það er engu líkara en hvat-
irnar, sem er uppistaðan á bak
við hjá forsprökkunum, séu
komnar neðan úr botnleysi
heimskunnar, klæki-lundarinn.
ar og vesaldómsins. Mönnum
hrýs við því hugur, að forkólf-
ar fjölmenns flokks, þrýsti
þannig á enni sér svívirðu-
stimpli auðvirðilegustu skelm-
isverka, í stað þess að berjast
undir merki nýtilegra mála.
En það er bláber skylda allra
ærukærra manna að varna því,
eftir megni, að slíku spillingar-
eitri sé veitt út í hugarfar al-
mennings.
Það er hörmulegt, að til skuli
vera heill flokkur, sem spegl-
ar baráttu foringja sinna í
flíkum ódáðum.
í báðum þessum ofsóknar-
málum gegn J. J. og H. J. er
sami tilgangur, að brjóta nið-
ur, ef hægt er, umbótaáhrif og
umbótaaðstöðu andstæðings.
I báðum málunum er unnið
nt( 5 samskyns vopnum, flugu-
mönnum og ljúg’vitnum.
1930 er þaö lækrnv i ábyrgð-
armikilli stöðu, sen: er látinn
\itna. Nú eru það menn „af
götunni“. Þeir geta ekki gefið
yfirlýsingar „í embættisnafni“.
þeir verða að „punta upp á
framburðinn" með eiði.
Þá gugnar aðalvitnið. Það var
viðkvæmni, sem íhaldið hélt að
naumast gæti komið fyrir
„ódáðamann“ og „illvirkja“ eins
og Mbl. og Vísir höfðu nefnt
j það áður. En fyrst það var
; svona ærukærara en húsbænd-
urnir, að kveinka sér við því, að
leggja nafn guðs við lýgi, þá
var að finna önnur ráð, Og þau
ráð fundust. Vitnið gekk af
trúnni.
j Vesalings Oddgeir gerði mik-
ið fyrir sín litlu laun. Ilann
sagði sig úr trúarfélagi krist-
! inna manna! Dómarinn gerði
sig ánægðan með „drengskap-
aryfirlýsingu“ — og málinu var
. borgið.
j En í þessu er hræðileg al-
I vara. Það er ógurlegt tilhugs-
j unarefni, ef nota á eiðstafinn
fyrir skálkaskjól eftir því sem
hverjum óþokkanum sýnist.
Og hugur hvers óspillts
manns á landinú hlýtur að
fyllast geigs og skelfingar, ef
svo tillits. og takmarkalaus
siðfræði. og manndómsspilling
á að ná því að breiðast út í
! hugsunum þjóðarinnar og at-
j höfnum.
Getur siðuð þjóð unað sið-
: lausu réttarfari og siðlausum
; stjórnmálaflokki?
Getur hún sætt sig við dóm-
ara, sem hagar sér með þeim
; fordæmislausu endemum, er
! hér blasa hverjum manni við
j augum?
j Og vill siðmenntaður al-
j menningur tefla frelsi sínu
og réttlætishugsj ónum undir
hæl þeirra ódæðisafla, sem
standa að æru og mannorðs-
skerðingu andstæðinga1 sinna á
þann hátt, sem fram hefir
komið í þessu síðasta ofsóknar-
máli ?
! Framlög ríkissjóðs til vega 1927
—30 4 millj. 837 þús. kr., til brúa
1927—30 1 millj. 583 þús. kr., til
síma 1927—30 1 milij. 980 þús. kr.
i «®***“ta«aíirri tkiíb ii i iihi
\ Framlög í jarðabótastyrk 1927—
i
. 30 1 millj. 474 þús. kr., til ný-
býla og endurbyggðra bæja í
sveitum 1 millj. 224 þús. kr. 1927
-30.
Friöur eða borgara-
| styrjöld.
Framh. af 1. síðu.
Ef menn með sæmilegu viti
og þreki ættu sæti' í stjórn
landsins, hefði ekki þurft að
koma til hinna sorglegu átaka
á Siglufirði, þar sem um 20
menn hlutu meiðsli af völdum
kommúnista, fyrir það að þeir
vörðu þjóðskipulagið. Með
sæmilegum vatnsbíl hefði mátt
kæla óróann í blóði hinna
grunnfæru æsingamanna, án
þess að komið hefði til meið-
inga.
Leið Framsóknarmanna er
j glögglega mörkuð í þessu máli.
Þeirra vegna er myndarleg
lögregla í Rvík. Þeirra vegna
er hófleg og kostnaðarlítil
aukalöggæzla. Með þeirra ein-
dregna fylgi og samhjálp, er
kommúnistasýkin læknuð. —
Kjósendur í landinu muna 24.
júní hvaða flokkur það er, sern
mest hefir gert til að halda
uppi lögum og rétti í landinu,
án byltinga og herafla.
J. J.
Reistir skólar 1927—30: Staðar-
iellsskólinn, Húsmæðraskóii að
Laugurn, Hallormsst.skóli, Laug-
arvatnsskóli, Reykholtsskóli og
Reykjaskóli.