Tíminn - 28.07.1934, Blaðsíða 1

M K I M I T
82i
imm
(S)aíbbagl
fclaísías ct t. |dn(.
Strgaugutlua tcataz IO íu
fllfiíl 880
mnlifloá ðiv~ go •giiBÍeiíi
■’OBÓiaTiid -iia*! a'iodeiflY8 eiqjdrtb -11167; Soin ’ÓfjnloJ? lil 'ir> úri rrt')? ú?
xvm. árg. Reykjavík, 28. júlí^Í%3'J.,fi^9 -íUgöfS f§o jvaJÍT-iraliV .ajaiaÍÆiB Jriiorl 'i'j ,1 fll')? .fllJtVltj -■^I-rrnt4—rrA-l rú'jq igBlufjioJini;? rii'i f 34. blað.
Málefnasamningarnir
Morgunblaðið liefir birt samn-
ingana um starfsmálefni Fram-
sóknarmanna og Alþýðuflokks- ■
ins, og látið svo um mælt, j
að þar væru nálega eingöngu ;
fingraför sócíaJdstanna, en Fram- j
sóknarmanna gætti ekki. Þar :
sem hér er vísvitandi tilraun Mbl. j
til að útbreiða ósannindi, þykir j
rétt að stifla á að ósi, og láta
lesendum Timans nú þegar i té
gíöggar upplýsingar um niálefni
það sem hér um ræðir. Verður
það bezt gerl með þvi að athuga
hina einstöku liði i starfsskránni.
k Aðalböl þjóðarinnar er at-
vinnuleysið og markaðserfiðleik-
arnir, vöntun nýrra heimila og
vöntun starfs, ekki sist fyrir ungu
kvnslóðina. Hvaða stjórn sem
tók við af Magnúsi Guðmunds-
syni og Þorsteini Briem, hlaut að
setja slíka nefnd og fá því líka
rannsókn gerða. Fingraför hinna
hóglátu umbótamanna sjást á
því, að gert er ráð fyrir að efla
allan heilbrigðan atvinnurekstur
sem fyrir er, og freista síðan að
vinna að aukningu atvinnunnar.
Byrjun að eftirliti með stór-
rekstrinum hefir komið fram í
álirifum þeim, sem Jón Árna-
son hefir um nokkur undanfarin
ár baft sem formaður i banka-
ráði Landsbankans.
2. Til að geta gert fram-
kvæmdir þarf fjárhagurinn að
vera i lagi. Undanfarin ár hafa
safnast skuldir við daglegan
rekstur ríkisbúsins. íhaldið synj-
aði Ásgeiri Ásgeirssyni um
skatta til að standast útgjöldin,
og gerði engar ráðstafanir til
sparnaðar. íhaldið hamaðist á
móti tillögu minnium8000 kr. há-
markslaun í 3 ár, meðan verið
væri að jafna metin. íhaldið
barðist fyrir því að nokkuð af
flokksmönnum þess eyddi meira
en 8000 kr. til persónulegra
})arfa, þó að meginþorri bænda
og annara framleiðenda liefði
ekki nema sem svarar % þeirra
tekna og fjöldi manna sé at-
vinnulaus. íhaldið eyðilagði rétt
á eftir skattafrumvarp Ásg. Ás-
geirssonar, sem fór fram á
nokkra hækkun á liátekjumönn-
Lim. Nú mun aðstaðan því vera
sú, þegar íhaldið skilur við þátt-
töku í stjórninni, að allt er uppétið
sem til næst. Ríkið skuldar að
sögn um 3 milj. í Landsbankan-
um, nokkuð mikið í Búnaðarbank-
anum, allt sem fáanlegt er á þann
liátt i Barclays Bank í London,
og að líkindum eins hjá Hambro.
íhaldið hefir þannig etið upp
lánstraust landsins utan lands og
innan, og gersamlega svikið
þann mann í tryggðum, sem
treyst hafði á drengilegt samstarf
við Mbl.liðið.
Síðan 1931 liafa Framsóknar-
menn flutt mörg skattafrv. í þá
átt'að rétta við fjárhaginn. Fræg-
ast af þeiin er frv. um liámarks-
launin, en i sömu átt liafa geng-
ið frv. um skatt á háar tekjur,
báa húsaleigu, stóríbúðir o. s. frv.
Eysteinn Jónsson og Haraldur
Guðmundsson eru líklegastir
allra manna í landinu til að gera
hóflegar en þó djúptækar og
nauðsynlegar umbætur á skatta-
málum.
Um 3. lið er það að segja, að
það er alveg eðlileg formsbreyt-
ing vegna verzlunarvandræð-
anna. Ólafur Tliors og Magnús
Jónas Jónsson,
formaður Framsóknarflokksin s.
Guðmundsson liafa keppst um að
rígbinda margháttuð yfirráð vfir
viðskiftamálum út á við lijá
ráðuneytinu. Sanmingarnir við
Spán auka til stórra muna um
stundarsakir ríkiseftirlit með
verzluninni. Þessa breytingu
liefði íhaldið sjálft þurft að gera,
ef það liefði liaft stjórn landsins.
4. Skipulagning afurðasölunnar
liefir verið höfuðmál Frarnsókn-
armanna á undanförnum árum.
Það er lifsnauðsyn allra bænda-
stéttárinnar. Það er megin bar-
áttuefni við íhaldið. Mjólkin í
Rvík er seld á 42 aura Títri.
Bændur austanfjalls fá 10-16
aura fyrir lítra. Allskonnar út-
gjöld, sum nauðsynleg en mörg
ónausynleg gleypa mismuninn.
Ef ekki tekst að koma á heil-
brigðu ski])ulagi i þessum efnum
er ekki annað sýnilegt, en að stór
voði sé fyrir höndum og að all-
mikið af bændastétt landsins
mundi flosna upp frá búum sin-
um, og bætast í lióp hinna hungr-
uðu og atvinnulausu við sjávar-
siðuna.
Leiðtogar samvinnumanna i
verzlunarmálum bafa skipulagt
sölu landbúnaðarafurðanna er-
lendis svo að ekki verður umbætt
með löggjöf. Siðastliðið sumar
tóku þeir Jón Arnason og Ey-
steinn .Tónsson innlendu afurða-
söluna til meðferðar í miðstjórn
flokksins. Þorstcinn Briem og lið
hans varð hissa er hann frétti
um nauðsyn málsins. Jón Árna-
son ritaði um þetta efni i Tímann
litlu síðar. Mbl. réðist þá á liann
með hrottalegum stórjrrðum, og
sýndi bæði heimsku og illvilja í
málinu. Framsóknarflokkurinn
gerði málið að aðalmáli á auka-
þinginu i vetur og bauð verka-
mönnum samvinnu um stjórnar-
myndun á þeim grundvelli. í-
haldið notaði þá Hannes Jóns-
son og Jón í Stóradal til að
hindra þá stjórnarmyndun og
síðan sem verkfæri að kljúfa
flokkinn, einmitt í þvi slcyni að
geta haldið til liðsmanna sinna
blóðpeningum þeim, sem bænda-
stéttin greiðir nú óþörfum milli-
liðum i afurðasölunni.
Framsóknarmenn bafa tekið
upp þetta mikla nauðsynjamál og
barist fyrir þvi, gegn einliuga mót-
þróa íhaldsins. Framsóknarmenn
í Eyjafirði hafa gert stærstu skipu-
lagsumbótina, sem gerð hefir ver-
ið í þessum efnum hér á landi.
Þeir lijálpa bæði framleiðendum
og neytendum. Þeir láta ekki eyð-
ast nema 6—7 aura í hreinsunar-
og dreyfingarkostnað á mjólkur-
lítir. Þeir selja mjólkina á 25 aui'a,
en bændur fá 18—19 aura fyrir
lítir. Forsprakkar ihaldsins í Rvik,
Eyjólfur Jóhannsson og Tbor
.Tensen, sýna vfirburði sinnar
stefnu í að halda mjölkinni í 42
aurum, gera allt sem unnt er til
að útiloka bændur austanf jalls frá
markaði hér í bænum, og lialda
því ástandi í mjólkurmálunum,
sem skaðlegast er bændastéttinni
og íbúum Rvíkur og Hafnarfjarð-
ar.
Hin nýja stjórn hefir á bak við
sig í afurðasölumálinu við allar '
nauðsynlegar og gagnlegar aðgerð- |
ir einliuga stuðning kaupfélag- !
anna, Sambandsins og leiðtóga
þeirra framleiðslufyrirtækja, sem
eru óháð eyðslustétl Rvíkur. í
þesum fjölmenna bóp eru allir
þeir menn, sem hafa nokkra nýti-
lega þekkingu á skipulagsmálum
og eindreginn vilja til að leysa þau
á þeim grundvelli, er þjóðinni má
verða til gagns. Mbl. getur þess
vegna verið alveg öruggt um, að
þó að afurðasalan innanlands sé
erfitt mál, og von hinnar mestu
mótstöðu frá ýmsum íhaldsmönn-
um, þá muni samvinnubændur
freysta að fá þar gerða úrlausn og
geta því fremur vænst þess, þar
sem flokkurinn liefir á að skipa
öllum þeim mönnum i landinu,
sem nokkuð liafa fengist við að
sinna slíkum málum í þarfir al-
menningshagsmuna.
5. Framsóknarmenn hafa jafn-
an álitið eðlilegt að Alþýðusam-
bandið kæmi fram sem aðili um
samninga fyrir verkamenn um
kaup i opinberri vinnu. Tr. Þ.
sýndi það 1930 er hann samdi um
slíka kaupgreiðslu við verka-
mannafélögin. Á sama liátt eiga
félög bænda að koma fram sem
aðilar við afurðasölu búa þeirra.
Enginn bóndi er svo lieimskur að
hann taki kaupamann eða vinnu-
mann án ])ess að semja við liann
um kaupið. Á sama liátt á ríkis-
stjórnin að semja við verkamenn
sína hreinlega og undirmálalaust.
Framsóknarmenn liöfðu tvær
sérstakar ástæður til að vilja koma
skipulagi á þetta mál. Annarsveg-
ar var það orðinn siður sumra
svokallaðra forráðamanna i þess-
um efnuni, að leika sveitamenn
grátl í þessum viðskiptum, gera
mun á kaupi, nota sér einangrun
og atvinnuleysi til að þrengja að
kosti þeirra sem ekki beittu hörðu
á móti. Sigurþór Ölafson í Kolla-
bæ hóf á fundi á Strönd í Rangár-
vallasýslu i vetur baráttu móti
þessum ójafnaði, og þeirri baráttu
var haldið áfram með fullkominni
festu af blöðum Framsóknar-
manna og frambjóðendum flokks-
ins. En jafnhliða þessu kunna
bændur og bændasynir illa við að
vera afskiptir um aðgang að opin-
berri vinnu í áttliögum sínum. Er
það mikilvægur þáttur í þessu
skipulagi að sveitirnar fái at-
vinnuaukningu á þennan liátt.
Þröngsýnir og eigingjarnir spe-
kulantar eins og Jón í Stóradal
lialda að það skipti engu fyrir af-
komu sveitanna hversu fer um
kjör hinna vinnandi stétta í kaup-
stöðunum. Jón í Stóradal og hans
nánustu fylgifiskar liugsuðu sér að
kaupstaðafólkið gæti keypt við
sómasamlegu verði framleiðslu-
vörur sveitanna, þó að þvi sé hald-
ið á hungurtakmörkum með van-
greiðslum og atvinnuleysi. Tr. Þ.
sá betur í þessu efni. Hann sá að
saman varð að fara liærra afurða-
verð og aukin kaupgeta almenn-
ings í bæjunum. Samstarf Fram-
sóknarmanna og verkamanna á
að byggjast á þeim grundvelh að
Bigíjiif riunóJa úii öi; ,öri( iili/
•ii'iyl innijjtfmsd riiBTbi /iblnrl ób
«!!•)([ ufig'!/ ,i'ii;lifílt'ir[ ug'il'uééi irl
iim i )
•i i • ■ :
nutjclmta ó iauaaocg ÍO. .
©iml 2353 - Póstbólí 961
.amablmli go j;iiirBmTijn>roRm>;'!
itil'ii'ty uKK'xj ifj njtag nióój.d .11
,i;rim;>I>foIlrdödmii utJs'md ö'i; ó'i?.
-an; fi
iin ru
bæta kjör allra vinn^y|!^|i£|£)gi^-i
landinu. '
6. Samningurmn lýtur að þvi að
færa til samræmis útfiutnings-
gjald af síld við aðrar s,jav;íraf-
urðir. Er nú svo ástatt með þanii"
atvinnuveg, að útlendar þjóðir
greiða sínum framleiðendum styrk
til að veiða við ísland, en skattur
á siltf er miklu liærri en af annari
framleiðslu hér á landi. Jafnframt
á að afnema útflutningsgjald af
landbúnaðarafurðum, einhvern
allra hneikslanlegasta tekjustofn
sem sögur fara af. Eg reyndi á
þingi 1933 að fá þennan rangláta
slíatt afnuminn, en ílialdið og
„bændavinirnir“ gengu i félag um
að eyðileggja málið og tókst það
í það sinn. Jón í Stóradal og bans
fylgifiskar höfðu það á mann-
fundum fyrir sérstakt eftirlæti, að
lofsama þennan skatt - Jienging-
arólina á útkjálkabændurnar, sem
verstan liöfðu markaðinn. Von-
andi eru dagar þessa lieimskulega
skatts nú taldir að fullu.
7. Varalögregla sú, sem Magnús
Guðmundsson og íhaldið hefir
lialdið uppi er með öllu ólögleg.
RvíkurJiær liefir nefnilega van-
í-ækt að stækka lögregluna þannig,
að tveir lögregluþjónar komi á
1000 íbúa. Fyr en það er gert, ber
landinu ekki skylda til að bæta
við lögregluna. Þessi liður lýtur
eingöngu að því að stöðva þessar
ólöglegu greiðslur. Hitt er annað
mál, að ef nazistar, kommúnistar
eða ihaldið efla óaldarflokka í
landinu, þá verður ríkisvaldið að
grípa til sinna ráða til að halda
uppi lögum og reglu.
8. Tryggingarlöggjöf er enn á
bernskuskeiði hér á landi, og
veldur því að nokkru fátækt lands-
manna, og á hinn bóginn vöntun á
félagslegri menningu. Ellitrygging
er til, en varla nema nafnið. Ef
unnt væri að koma á heppilegri og
myndarlegri ellitryggingu myndi
það skapa í landinu sjóði sem
skiptu tugum milljóna, sem gæti
verið handbært til bygginga og
ræktunar. En jafnframt væri leyst-
ur einn erfiðasti þáttur fátækra-
framfærslunnar. Tryggingarmálin
verða ekki fullleyst nema á all-
löngum tima, vegna þess, að ekki
verður komist lengra á hverjum
tíma, jafnvel þó rétt sé stefnt með
gott málefni, lieldur en þroski
borgaranna leyfir. Sama nauðsyn
er með íatækraframfærsluna að
koina á liana lieppilegu skipulagi.
Liggur nálega við landauðn í sum-
um hreppum, sem þurfa að greiða
meðlag með fjölskyldum til bæj-
arfélaga þar sem dýrtið er mikil.
9. Nýbýlamálið og samvinnu-
byggðirnar hafa lengi verið eitt af
höfuðmálum Framsóknarflokks-
ins. Hófst sú barátta með Bygg-
ingar- og landnámssjóðshugmynd-
inni 1925. Síðan undirbjó fulltrúa-
ráð Framsóknarfélaganna í Rvik
frumvarpið um samvinnubyggðir
með þeim Sveinbirni Högnasyni
og Steingrimi Steinþórssyni, en
þeir fluttu það á Alþingi 1932. —
llialdið og bandamenn þess lögð-
usl móti málinu og eyddu ])ví í það
sinn. Nú tók flokksþing Fram-
sóknarmanna málið fyrir í vetur
og gerði það að höfuðmáh við
kosningarnar að koma upp sam-
vinnubyggðum þar sem bezt eru
skilyrði til ræktunai' og afurða-
sölu, og skapa þannig heimili og
atvinnu handa ungu kynslóðinni,
sem vill vera í sveit, en vantar
jarðir. Er hér um að ræða eitt hið
mesta framtíðarmál fyrir flokk-
inn og þjóðina alla, og á nú að
noaab'íiijiuðuí) KúngnJ/. go iio?. \
(fpyggja f^amgang þess með sain-
?toT\H^^V.Íloktíinna.L' .,hvl il]g5fl
jji«ÍQ. .RM® 1?fifír þastað frá sér
jaiiðeignum sínum með ólieppi-
legri sölu. Jarðirnar síðan lent í
yerðhækkmi og stundum í braski,
livortveggja íil, tjóns fyrir land-
búnaðinh. Uæmið um Hrafnagil,
fallega smájörð sem einstakur
maður græddi 40 þús, kr. á að
kaupa af landinu og selja aftur
er skýrasta dæmið. Nú er ætlast til
að liætt verði þessari sölu, en í
stað Jiess lögleidd erfðaleiga á öll-
uin opinberum eignum. Nýtur þá
ættin jarðarinnar kynslóð eftir
kynslóð, og mun mega fullyrða að
erfðaleigan er bezta tryggingin
sem liægt er að gefa ættunum til
að njóta lengi sömu jarðar. Á
liinn bóginn kemur fram í jarð-
eignamálinu stefnumunur flokk-
anna. Alþýðufl. myndi vilja kaupa
allar jarðirnar, en framsóknar-
menn vilja aðeins kaupa jarðir
spm bændur vilja fremur selja en
eiga, og myndi þá verða minna
keypt en fram er boðið eins og nú
hagar til i landi. Auk þess héldi
áfram einstakra manna eign á
jörðum og frá mínu sjónarmiði
gæti óðalsréttur prýðilega þrifist
við hliðina á venjulegri séreign
jarða og nokkurri þjóðjarðaeign.
11. Ellefti liður samkomulags-
ins lýtur að því að bæta verðlag
landbúnaðarins. Þó að það sé ekki
hreint tekið fram er Kreppulána-
sjóði þörf bráðra endurbóta.
Reglugerð sú sem þeir hafa samið
í félagi Jón í Stóradal, Þorsteinn
Briem og Pétur Magnússon er sá
kjörgripur, að hún býður bændum
6i/2% vexti og afborgun af hjálp-
arlánum Kreppulánasjóðs, og
stundum verri kjör. Bændur áttu
von á að lánin yrðu aldrei meira
en 5% bæði að vöxtum og afborg-
unum. Kreppusjóður er raunveru-
lega strandaður um allar nýtilegar
framkvæmdir, þar til úr þessu er
bætt.
12. Framsóknarmenn á þingi og
utan þings vinna að þvi að hægt
verði að virkja Sogið fyrir 3^/2
millj. kr. Ihaldið og Páll E. Óla-
son eyðilögðu það mál og væri
æskilegt að sú saga yrði skrifuð
síðari kynslóðinni til viðvörunar.
Nú þykist Jón Þorláksson og lið
hans vilja virkja Sogið, en nú á
það að kosta 7 millj. kr. Verður
bærinn að líða fyrir það, þótt sorg-
legt sé, að liafa þann meiri hluta
í l)æjarstjórn sem heldur illa á
góðu máli og veltir miljónatapi
að óþörfu yfir á bæjarbúa.
13. Umbætur á réttarfarsmál-
unum voru fyrst hafnar að til-
hlutun framsóknarstjórnarinnar
1927 31, en síðan liefir þar verið
algerð kyrstaða. Var þá bætt úr
hinu óskaplega hörmungalífi fang-
anna í Rvík, Litla-Hraun var
byggt sem vinnuhæh og fyrir-
myndarfangelsi, og þá um leið
gerbreytt allri framkvæmd refsi-
mála. Tollgæzlu-, dómarastörf og
lögreglumál i Rvik voru aðskilin
og komið í nýtízkuhorf. Allar þess-
ar stofnanir fengu viðunanleg
húsakynni í stað þess niðurlæg-
ingarástands sem áður var. Þórð-
ur Eyjólfsson var fenginn til að
gera byrjunarrannsóknir og und-
irbúning nýrra hegningarlaga.
Stefán Jóliann Stefánssoon undir-
bjó gagngerða umbót á lokadóm-
stól landsins og var um það mál
háð hin harðasta barátta við í-
lialdið og „bændavinina“ i þrjú
þing. Þá kom bræðingsstjórnin og
þessi umbótamál og öll önnur
sváfu værum svefni undir feldi
ihaldsmenskunnar. En vel má Mbl.