Tíminn - 02.10.1934, Page 1

©jaíbbagi
6la«0loe •« I. |6o(.
^ieaaggtlin loetoc IO fc.
09 ttmf>8lmta d £augaoeg tO.
6iml 2353 — ^póatbólf 061
framleiðslutolla. — Hækkun hátekju- og stóreignaskatts
og toUa á munaðarvörum. — Dýrtiðaruppbót felld niður
á launum yfir 4600 kr. — Stóraukin framlög til at-
vinnuveganna og verklegra framkvæmda.
stjórn á i
Morgxmbl. birti í s. 1. viku
ýmsar upplýsingar, sem það
taldi sig hafa „komizt á snoð-
ir um“ úr fjárlagafrum(varpi
stjómarinnar. En vitanlega
eru stjómarfrumvörpin ekki
lögð fram fyr en í þingbyrj-
un, enda ekki venja að ,gera
þau að opinbera umræðuefni
fyr en þá.
En úr því, að bráðlæti
Morgunblaðsins er svona mik-
ið hefir Tíminn talið sjálf-
sagt að afla sér réttra upplýs-
inga um þetta mál. — Hafði
blaðið þessvegna tal af Ey-
steini Jónssyni fj ámiálaráð-
herra. Tók ráðherrann það
fram, að upplýsingar þær, sem
birzt hefðu í Mbl., væm eklci
frá honum', enda á ýmsan
hátt rangar og villandi.
Gaf ráðherrann þvínæst
blaðinu eftirfarandi upplýsing-
ar:
Tekjur og gjöld.
Stjómin hefir í hinu nýja
fjárlagafrumvarpi orðið að
gera all verulegar breytingar
frá þeim fjárlögum, sem1 nú
gilda fyrir árið 1984.
1 fyrsta lagi hefir stjóminni
þótt alveg óhjákvæmilegt, að
leiðrétta ýmsar gjaldaupphæð-
ir, sem undanfarið hafa verið
allt of lágt áætlaðar, miðað við
reynslu, því að það er vitan-
lega ekki annað en blekking,
að áætla upphæðir vísvitandi
lægri en menn vita, að muni
verða. 1 öðru lagi hefir orðið
að taka upp í frumvarpið ýms
gjöld, sem bvrndin eru með
sérstökum lögum, þótt ekki
hafi" verið tekdn upp í fjárlög
fyr. Er hér í raun og veru
líka um einskonar leiðrétting-
ar að ræða. í þriðja lagi ger-
ir svo stjómin ráð fyrir nýjum
útgjöldum, til atvinnuveganna
og verklegra framkvæmda.
Útgjöld samkvæmt frum-
varpinu, að meðtöldum afborg-
unum en að frátöldum fym-
ingum, em 13,7 milj. kr. Það
er um 2 milj. kr. hærra en í
núgildandi fjárlögum. — Þó
reyndust gjöldin 1932 hærri
en þetta, og voru þau þó
lægri það ár en þau hafa ver-
ið mörg ár fyr og síðar.
Af þessari 2 milj. kr. hækk-
un frá núgildandi fjárlögum
(sem er þó lækkun miðað við
raunveruleg útgjöld undanfar-
inna ára), em ca. lVz milj. kr.
leiðréttingar og lögbundin
gjöld, samkvæmt sérstökum
lögum. Um Vz miljón eru ný
útgjöld til atvinnuveganna og
verklegra framkvænida eins og
áður var sagt. Hækkunin til
atvinnuvega og verklegra
framkvæmda er þó rrieiri en
þessi Vt milj., því að fé, sem
stjórnin leggur til að spara
annarsstaðar, bætist þama við.
Dýrtíðaruppbót af launumj yf-
ir 4600 kr. á að falla niður
samkv. frv. stjómarinnar.
Með f j árlagaf rumvarpinu,
sem lagt verður fyrir þingið,
svo og frumvörpum þeim urri
tekjuauka og niðurfelling
tekna, sem fram verða lögð,
leggur stjórnin grundvöll að
greiðsluhallalausum fjárlögum
fyrir árið 1935.
Ef reikna mætti með því, að
núverandi tekjustofnar gæfu
jafn miklar tekjur og þeir
gáfu 1933 og væntanlega gefa
1934, myndu þær hafa nægt
til, að standa straum af þeim
13,7 milj. útborgunum, sem
frv. gerir ráð fyrir. En með
tilliti til minnkandi tolltekna,
með því að vöruinnkaup frá
útlöndum verða að minnka,
verður að lækka tekjuáætlun-
ina. Ennfremur leggur stjórn-
in til, að lækkaður sé tollur
á kaffi og sykri og útflutn-
ingsgjald á síld, og fellt niður
útflutningsgjald á landbúnað-
arafurðum'. Við þetta kemúr
fram halli. Verða lögð fram
tekjuöflunarfrumvörp til að
jafna þann halla. Með þeim
er þó, eins og áður var fram
tekið, ekki farið fram á hærri
heildartekjur en ríkissjóður
hafði 1938 og væntanlega
fær 1934.
Skattahækkanli.
Stjómarfrumvörp til tekju-
hækkunar verða:
Frv. um tekju- og eigna-
skatt, sem fer fram á ca. 25
—30% hækkun á heildarupp-
hæðinni, miðað við þann tekju-
og eignaskatt, sem í gildi var
1933 og gert er ráð fyrir á
árinu 1934 (40% álag irieð-
reiknað).
Frv. um hækkun á tóbaks-
tolli á tóbak, kakaó, súkkulaði,
konfekt o. fl. þvíl.
Frv. um hækkun á innflutn-
ingsgjaldi af benzíni upp í 8
aura pr. lítra. Til samanburð-
ar má geta þess, að innflutn-
ingsgjaldið á benzíni í Dan-
mörkui er um 13 aurar, og
hið stórkostlega aukna vega-
viðhald hér gerir það óumflýj-
anlegt, að auka þetta inn-
flutningsgjald.
Frv. um afnám undanþágu
frá gjaldi af innlendum toll-
vömm, er þau fyrirtæki hafa
notið, sem' stofnsett voru
fyrir 1. jan. 1927. — Kemur
þetta aðallega fram sem hækk-
un á ölskatti.
Frv. um einkasölu á eld-
spýtum.
Frv. um að Áfengisverzlun
ríkisins hafi einkasölu á ilm-
vötnum, hárvötnum, andlits-
vötnum, bökunardropum,
kjömum til iðnaðar og pressu-
geri.
Skattalækkanlr.
Frumvörp til lækkunar eru:
Frv. um lækkun á útflutn-
ingsgjaldi á síld og niðurfell-
ing útflutningsgjalds af land-
búnaðarafurðum.
Nú í vikunni tekur Einar
M. Einarsson aftur við skip-
stjóm á varðskipinu Ægi. —
Fyrir fáum dögum tók Pálmi
Loftsson aftur við yfirstjórn
landhelgisgæzlunnar og björg-
unarmála.
íhaldið hefir um tvö undan-
farin ár eyðilagt landhelgis-
gæzluna og björgunarstarf-
semi þá sem áður var rekin í
sambandi við Skipaútgerð rík-
isins. Nú er því fargi létt af.
Nú byrjar aftur framsýn og
sterk yfirstjórn á björgunar-
og landhelgismálum. Nú fer
hraustasti skipstjórinn, sem
varið hefir landhelgi íslands
aftur að beita í þágu íslenzkra
sjómanna bezta skipinu, sem
ríkið hefir eignazt.
íhaldið hefir á undanfömurn
tveim árum sýnt hversu alger-
Frv. um framlenging geng-
isviðauka. Felur það í sér nið-
urfelling gengisviðauka & kaffi
og sykri.
Framlenglng aldrl laga o. s.
írv.
Þá em nokkur fmmvörp um
framlengingu eldri tekjulaga:
Frv. um' framlenging á gildi
laga um verðtoll, frv. um fram-
lenging bráðabirgðaverðtolls
og frv. um1 framlenging tekju-
og eignarskattsaukans fyrir
árið 1934.
Loks er svo frv. um! fram-
lenging á frestun á fram-
kvæmd nokkurra laga. Er
frestunin framlengd um eitt
ár enn, þó að undanskildum
Verkfærakaupasjóði. Ennfrem-
ur framlenging á bráðabirgða-
breyting á skemmtanaskatts-
lögunum.
Helztu viBfangsefnln.
Erfiðleikamir við undirbún-
ing fjárlaga að þessu sinni,
eru miklir, segir ráðherrann
að lokuiri. 1 fyrsta lagi sökum
þess, að undanfarin ár hefir
verið greiðsluhalli, þrátt fyrir
óeðlilega mikinn innflutning,
sem hefir skapað ríkissjóði
meiri tolltekjur en eðlilegt er,
eftir afkomu þjóðarinnar út
á við. 1 öðru lagi vegna þess,
að reikna varð mleð núnni
tolltekjum en undanfarin ár,
| þar sem eigi verður annað séð
en að innflutningur 1935 verði
, að vera minni en í ár og í
' fyrra. 1 þriðja lagi sökum
þess, að ástand atvinnuveg-
f anna krefst aukinna framlaga
til verklegra framkvæmda. 1
fjórða lagi sökum þess, að
stjórnin hlaut að leggja til, að
léttir yrðu tollar & neyzlu- og
framleiðsluvörum, og er þó
minna hægt að gera að því en
æskilegt væri.
Verði fjárlögin, ásamt tekju-
frv. í samþ. í þinginu á þeim
grundvelli, seiri lagður er af
stjóminni, og takizt sæmilega
um framkvæmd, má, að öllu
athuguðu, vel við una.
lega óhæft það er til að
stjórna vandasörririm málum.
Sú raunasaga er löng. Hér
verður ekki drepið á nema að-
aldrættina.
Undir eins og M. Guðm. var
kominn í stjómina vorið 1932,
tók hann yfirstjóm gæzlunnav
af Pálma Loftssyni og fékk
valdið 1 hendur Guðm. Svein-
björnssyni. Um leið borgaði
M. G. G. Sv. 4000 kr. fyrir
þetta aukastarf. Tilgangurinn
sá, að gefa G. Sv. bitann, og
að taka valdið af hinum1 á-
hugamikla og æfða sjómanni
og fá það skrifstofulögfræð-
ingi, sem engin skilyrði hafði
til að sinna þessu máli.
Næst ákvað íhaldið að gera
skyldi ítarlega tilraun að eyði-
leggja mannorð Pálmá Lofts-
sonar. M. Guðm. fékk til ná-
unga, sem nýlega var orðinn
gjaldþrota á mjög leiðinlegan
hátt, Luðvig C. Magnússon,
til að ganga í gegnum reikn-
inga Skipaútgerðarinnar, til að
freista að finna höggstað á
Páliria. Skipaútgerðin viar látin
borga gjaldþrotamánni íhalds-
ins á 5. þús. kr. fyrir ofsókn-
ina. Gott sýnishom af vinnu-
brögðum Lúðvígs C. Magnús-
sonar er það, að hann gerði
„Þór“ að hafa fengið 500
þorska í hvert sinn, sem hann
kastaði botnvörpu, líka erhann
var að gæzlu. Síðan vildi Lúð-
víg halda að Pálmi Loftsson
hefði dregið sér alla þá þorska
eða andvirði þeirra, sem vant-
aði upp á töluna. Pálirii hrakti
lið fyrir lið allar aðdróttanir
íhaldsins, M. a. sannaði hann
með vottorðum frá togaraskip-
stjórum hvílík reginvanþekk-
ing kom fram í kenningu Lúð-
vigs um 500 þorska í hverjum
vörpudrætti. Varð Lúðvíg og
húsbændur hans að athlægi
um allt land, en Pálmi óx af
málunum. Með hinni iriestu ill-
gimi í langri leit á ríkiskostn-
að hafði ekki tekizt svo mikið
sem að finna eina hænufjöður
til að byggja á tortryggni eða
grunsemdir.
Meðan Pálmi hafði gæzluna,
hafði verið stórminnkuð eyðsla
við úthald skipanna mleð betra
skipulagi og frairisýni. Ríkið
hafði miklar tekjur af að
bjarga skipum, og varðskipin
vom þrásinnis til bjargar sjó-
mönnum í lífsháska. Búið var
að komá því skipulagi á, að
margar símstöðvar nærri
hættustöðum! vom opnar á
nóttum, ef tala þurfti við
Skipaútgerðina um! björgunar-
mál. Og þar var vörður hald-
inn í því skyni allar nætur.
Ekkert af þessu gat önnum
kafinn skrifstofu-lögfræðing-
ur gert af neinni mynd. Ihalds-
stjómin tilkynnti skipstjórun-
um1, að það væri fjarstæða,
sem Framsóknarstjómin hafði
heimtað, að ekkert vín væri
haft um hönd á varðskipurium.
Ihaldið lét segja, að það væri
Framh. á 2. aíðu.
Þessi mánuður hefir verið viðburðaríkur
í landinu. Hin óhagstæða veðrátta hélst að
heita mátti allan mánuðinn bæði á Norður-
og Austurlandi. Skömmu fyrir göngur
komu 3—4 góðir þurkdagar og þomaði þá
mestallt hey sem til var. Náðu margir
bændur miklu af því heyi sem úti var, en á
miklum engjajörðum var stórmikið úti um
réttir og víða er mikið eftir enn. Skömmu
fyrir mánaðamót kom afarstórfelld rigning
norðaniands og skemmdist hey þá til
stórra muna undir torfþökum.
Ástandið er þannig í hálfu landinu, að
heyfengurinn er víða lítill og stórskemmd-
ur. Bústofninn hlýtur að minnka, og það
sem verra er, víða verða í mikilli hættu, ef
ekki er gætt mikillar varúðar og framsýni.
Þegar sýnilegt var um hið mikla óþurka-
hallæri norðanlands fól Hermann Jónasson
Páli Zoplióníassyni að standa í sambandi
við bændur og félög bænda á óþurkasvæð-
inu og undirbúa ráðstafanir um fóðurbætis-
kaup. Verksmiðja ríkisins geymdi nær
þrefalt magn af síldarmjöli til innanlands-
nota, við það sem þurfti 1 fyrra. En nú
var það of lítið, og því meir sem þrengdi að
um óþurkana, því meiri varð þörfin að
tryggja fóðurbæti. Kveldúlfur notaði sér
það, að hann hafði meirahluta í stjóm síld-
arverksmiðjunnar frá tíma M. G. og lét
Thor Jensen fá 50 tonn af síldaimjöli
frá ríkisverksmiðjunni, en seldi sitt eigið
síldarmjöl beint til útlanda. Forsætisráð-
herra gi-eip þá til þess úrræðis að banna
um stundarsakir útflutning á síldarmjöli,
meðan sveitarfélög á harðindasvæðinu eru
að ljúka við varnarráðstafanir sínar.
Baráttan við íhaldið og dilk þess, einka-
fyrirtækið, hefir mánuðinn sem leið snúist
um hin þýðingarmiklu skipulagslög um
sóknina á aðalframleiðsluvöm bænda, kjöti
og mjólk.
Eitt er alveg fullkomlega víst, og verður
elcki um deilt lengur, að ef íhaldið og sam-
herjar Jóns í Stóradal hefðu verið í meira-
hluta á Alþingi eftir kosningamar 24.
júní s. 1., þá hefði ekkert orðið úr neinum
tilraunum, sem nokkurs voru virði, til að
bæta innanlandsmarkaðinn fyrir bændur
landsins. Vísir, Mbl., ísafold og Lesbók
ísafoldar hafa öll tekið í sama strenginn,
að níða skipulagninguna og tortryggja
hana. Magnús Guðmundsson og Jón á
Reynistað og Jónas Kristjánsson héldu
hörðustu ræður á litlum fundi á Sauðár-
lcróki nýlega um að kjötverðið væri of
hátt. Blað Jakobs Möllers hamast dag
eftir dag móti skipulagningunni. í fyrra-
dag segir Vísir að kjötið hækki um 33%
og reynir af ítrasta megni að spilla fyrir
sölunni. Mbl. gerir hið samá, og vill helzt
gera bæjarbúa að grasætum, til þess að
þeir hætti að neyta kjöts. Birti það mynd
af Sigurjóni á Álafossi í byrjun sláturtíð-
ar með lofsamlegri lýsingu á hans andlegu
og líkamlegu yfirburðum, sem hvergi sæi á
fellingri eða hmkku, eftir 16 ára kjöts-
bindindi.
Er auðséð að hér er um að ræða skipu-
lagði herferð móti bændastéttinni, tilraun
til að benda fólki í bænum á að kaupa
heldur útlend matvæli en innlenda fram-
leiðslu. Má og minnast þess, að eftir kosn-
ingamar 1931 ráðlagði Jakob Möller í Vísi,
að Reykvíkingar færu í verzlunarstríð við
bændur á Suðurlandi, úr því að þeir kysu
samvinnumenn á þing.
Mjög kveður við annan tón hjá góðum
borgurum við sjávarsíðuna. Man ég að
haustið 1932 er kjöt féll gífurlega, að út-
gerðarmenn í Keflavík lýstu yfir að þeim
þætti hörmulegt, að vita vöru bænda svo
verðlitlá og þeir óskuðu að verðið gæti
hækkað, því að hallæri hlyti að verða í
sveitum landsins, ef þessu færi fram. Sama
má segja um verkamenn og sjómenn, að