Tíminn - 07.01.1935, Síða 2

2
T í M I N N
Guðspjall
Nazismans
Boðskapur nazismans á Is-
landi stendur skrifaður í grein
Ólafs Thors í Mbl. 31. desem-
feer, 2. síðu, 5. dálki og hljóðar
þannig:
„Þéissi stjórn á sér því
ekki langan aldur. Hvað á
eftir fer er í óvissu.
Óvenjulegir at-
burðir eru í vænd-
um. Það hlýtur að draga
til úrslita um það, hvort
íslendingar eru þess megn-
ugir að slíta af sér viðj-
ana“.
I þessum anda hafa ofbeldis-
flokkar allra landa ritað á móti
þingræðinu. Þannig hljóðuðu
upphrópanirnar, sem voru inn-
gangurinn að harðstjórn Hit-
lers í Þýzkalandi, og málaðar
voru stói;im stöfum á forsíður
skrílblaðanna eða æptar yfir
try’vnm múg í fundasölum
btórlj- . ganna.
„Þessi stjóm á sér ekki lang-
an aldur“ sögðu nazistamir í
Þýzkalandi um stjóm Brunings
og Sleichers. Á eftir henni
kemur „hið þriðja rikí
„Óvenjulegir atburðir eru í
vændum“ sögðu þeir. Þessir
„óvenjulegu atburðir" voru af-
nám prentfrelsis og ritfrelsis,
thnlestingar, manndráp, fanga-
búðir og bókabrennur.
Og alveg eins og ólafur
Thors hvöttu þeir þjóðina til
að „slíta af sér viðjana". Hvaða
viðja? Viðja frelsisins. Þeir
hvöttu þjóðina til að óvirða sitt
eigið þing, þingið, sem er hið
eina tákn um vald fólksins,
þingið, sem hún sjálf hafði
kosið.
Þingflokkur þýzkra nazista
lagði það í vana sinn að hleypa
upp fundum í þinginu. Þeir
höfðu í frammi háreysti undir
umræðum. Þeir vörpuðu hróp-
yrðum að forsetum. Þeir gengu
af fundum eða mættu ekki á
fundum til að sýna að þeir
virtu löggjafarstarfið að vett-
ugi.
Tíminn lætur séi’ vitan-
lega ekkert koma í hug
um það, að „ólafur“ og hans
nótar ætli að „kveikja í Al-
þingishúsinu“ eins og Alþýðu-
blaðið og Morgunbl. eru að tala
um þessa dagana. Blaðið læt-
ur sér nægja að halda sér við
itaðreyndir um það, hváða hug-
ir ríkir innan herbúða Sjálf-
;tæðisflokksins, í garð lýðræð-
'sins.
Það er ekki í anda lýðræðis -
' ns að nota hótanir um „óvænta
',tburði“ í stað þess- að standa
yrir máli sínu með rökum.
Það er ekki í anda lýðræðis-
| ins, að vaða að forseta samein-
aðs Alþingis inni í þingsaln-
um og tala um að „draga hann
r.iður úr forsetastólnum“, eins
og formaður Sjálfstæðisflokks-
ins gerði á s. 1. Alþingi.
Það er ekki í anda lýðræðis-
ins að hlaupa af fundi út af
ósigri í atkvæðagreiðslu með
þeim ummælum, að réttast væri
að fleygja þingmönnum út úr
Alþingishúsinu, eins og einn af
þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins gerði við 3. umræðu fjár-
laganna.
Það eru engar lýðræðisæfing-
ar, sem fram hafa farið í
Kveldúlfsportinu undanfarin
ár.
Ýmsir munu segja, að Ólafur
Thors sé óvitur maður og fljót-
fær og þessvegna ekki ástæða
til að taka orð hans alvarlega.
En halda menn, að forkólfar
ofbeldisflokkanna, sem mest
tjón hafa unnið lýðræðinu úti
í heiminum, hafi allir verið
djúphyggjumenn, eða sérstakir
siækingar að viti?
Nei, síður en svo. Af hinum
óvitru mönnum, angurgöpun-
um, af hinum yfirlætisfullu og
grunnfæru mönnum stafar lýð-
ræðinu mikil hætta í hverju
landi. Og svo er einnig hér.
Fréttír
pýðviöri hafa verið langan titrm
um land allt og alauð jörft. Virft
ist veturinn ætla að bæta mjög úr
þeirn vandræftuin, sem sumarið
bakaði bændum í stórum hluta
landsins.
Látinn er 2. þ. m. á Landspít-
alamim í Rvík sr. Guðmundur
Guðmundsson frá Gufudal, faðir
Haralds Guðmundssönar atvinnu-
málaiáðberra pg þeirra systkina.
Sr. Guðmtindui' var lengi ritstjóri
Skutnls á ísafirði, og með af-
brigðum ritsnjall. Hann var
kvæntur Hebekku dóttur Jóns 6
Gautlöndum.
Bæjarstjórnarkosning á Ísafirfií
fór fram sl. laugardag 5. þ. m.
Vai' sú kosning fyrirskipuð af at-
viiinumálaróðberra, samkv. lögurn
seni kveða svo á, að hægt sé að
láta nýja kosningu l'ram fara, ef
ekki iÁi'/A samstæður meirihluti.
I'.n sl. ár hafa Alþýöufl. og ihulds-
flokkurinn haft jöfjj atkvæði, en
kommúnisti verið oddamaður, og
því öll stjórn bæjarmála faríð á
ringulreið. Urslitin urðu þau, að
ibaldið og kommúnistar töpuðu.
f’ékk Alþýðuflokkurinn 0ö9 atkv.
og 5 fulltrúa, íhaldið 503 atkv. og
í fulltnia. og kommúnistar í)3
afkv., en engan fulltrúa. þetta eru
í'yrstu kosningar, sem fram fara
síðan um stjórnarskipti, og sner-
isí kosningabaráttan mjög urn
störf síðasta Alþingis. Rr ástæða
lil fyj'ir ríkisstjórnina að vera
sæmilega ánægð með þær bend-
ingar, sern þessi úrslit gefa um
bug almennings. — Jens Hólm-
geirsson mun verða bæjarstjóri ó
Isafirði.
Eldur kom upp í kaupfélagshús-
imt í Stykkishólmi að næturlagi
i sl. viku. Ætla menn, að kveikt
hafi verið i húsinu. Tókst að
slökkva eldinn án þess að húsið
skemmdist til tnuna, en vörutjón
\ arð talsvert.
Eldur kom upp í fjósi aðfard-
uótt 4. þ. íir. í Tungu i Svínadal
í Borgarf jarðarsýslu. Fórust þar
fimm kýr og einn lambhrútur, en
nýlega borinn kálfur var lifandi,
þegar bóntlinn, Árni Helgason,
kom út i fjósið um morguninn. 4-
iitið er, að neistar hafi fokið úr
reykháfi íhúðarhúss og valdið
eldinum.
Úti-íþróttir,
bók, sem allir þeir sem íþróttum unna þurfa að eiga
— er nýkornin á bókamarkaðinn. í bókinni, sem er
230 síður, eru 120 myndir og nákvæmar lýsingar á
beztu þjálfunaraðferðum í úti-íþróttum. — Bókiu
kostar í góðu bandi kr. 4.50 — fæst hjá bóksöluui
og hjá útgefendum, sem er
Iþróttafélag Reykjavíkur
Giitiuyaraldurmu. Á árunum
1926—30 hefir meðalaldur brúð-
guma viö giftingu verið 30.0 ár og
brúða 26.4 ár hér á landi.
Á Vatnsleysuströud hefir í vetur
fisk-azt töluvert af smáýsu, en
ýsu hefir ekki orðið vart þar í
síðást 1. 6 ár. Gamlir fiskimenu
þar i gi'enndinni spá því, að þetta
viti á sílisgöngu á vetrarvertíð-
inni og þar af leiðandi góðan afla
í uet þar á grunnmiðum.
Á uýjársdag gengu þeir Kjartan
Stefánsson frá Kálfafelli og Eyj-
ólfur Hannesson frá Núpsstað upp
á Súlutinda til þess að skygnast.
c-ftir eldsumbrotum, en urðu eink-
is varir. Skygni var gott og af-
Súþjtindum sést alla leið til eld-
stöðvanna frá í fyrra. þeir Kjart-
n11 og Eyjólfur voru báðir í leið-
angrum, sem voru farnir til eld-
stöðvanna, og vita gjörla stefnu
til þeirra.
Dánardægur. Nýlátinn er þórður
þórðarson bóndi að Fossi í Vopna-
íirði, á sjötugsaldri. — 1. þ. m.
lézt Stefán Stefánsson bóndi og
utgerðannaður, Miðgörðum í Greni-
vík á sjúkrahúsinu á Akureyri,
að loknum uppskurði.
I Vopnafirðl hafa undanfarið
verið íadæma rigningar og óvana-
lega heitt í veðri á þessum tíma
árs. Jörð er alþýð í sveitum og
blómhnappar springa út í görðum.
Trúlofun. Á gamlársdag opin-
beruðu trúlofun sína ungfrú Svan-
liildur þorvarðardóttir og Sigurður
Jónsson verzlunarmaður hjá S. í.
S.
Eldgosið. Frá Blönduósi sáust á
nýjársdagsmorgun eldbjarmar í
suðaustri. Daginn fyrir gamlaárs-
(iag sáust siiemma um morguninn
af hálsinum vestan Blöndudals
l eykjaratekkir í sömu átt.
Manuslát. Guðni þórarinsson
bóndi á Völlum i Vöðlavík er ný-
látinn. Hann var háaldraður. Ann-
m Austfirðingur, Stefán Ásbjörns-
son frá BóndastöðUin, er einnig ný-
látimi, 79 ára gatnall.
Sífelldar rigningar hafa verið á
Austfjörðum undanfaríð. Snjólaust
er í byggð og sauðfé gengur víð-
ast úti.
Fjárhagsáætlun Seyðisfjarðar-
kaupstaðar var Jögð fram laust
fyrir áramót. Tekjur eru 135.000,00
kr. þar af útsvör 40.00,00. Helztu
gjaldaliðið eru: Stjórn kaupstaðar-
ins og löggæzla 9500,00 kr. Verk-
logar framkvæmdir unr 34.000,00
kr. lieilbrigðismál 35.500,00 kr.
Menntamál 14.300,00 kr. Fótækra-
Iramfærsla 17.000,00 kr. og vextir
og afborganir 21.100,00 kr.
Sigurður Sigurðsson hefir sagt
búnaðarmálastjórastarfinu lausu
frá áramótum. Seinasta Alþingi
samþykkti að veita honunt 4500
Ur. eftirlaun, ef hann léti at störf-
um.
Fleirburafæðingar. Árin 1926—30
voru hér á landi 215 tvíburafæð-
ingar og 1 þríburafæðing. Næstu
finrm árin á undan (1921—25) voru
tvíburaíæðingamar 181 og þribura-
fteðingarnar 4.
Tvær útsprunguar sóleyjar fuud-
ust í túngarði ú Vatnsleysuströnd
Þrjú merk aivinnumál.
Éramh. af 1. síðu.
fundur var haldinn og- grund-
vallaðar þær tillögur, sém J. Á.
hafði beitt sér fyrir. Sám-
bandsfundur hélt áfram starf-
inu. Síðan komu bráðabirgða-
lögin og meðferð Alþingis. Nú
eru þessi þrenn skipulagslög að
byrja að hafa áhrif. I þeim er
fólgin sókn hinna framsýnu og
gætnu landsmanna í atvinnu-
málunum. Á þeim bjargráðum
sem fólgin eru í þessum þrem
lagabálkum, er fólgin framtíð-
arvon landsmánna í núverandi
erfiðleikum. J. J.
á aðfatigudag jóla. Hefix- einmuna
tið verið þtti' undanfarið.
Björu pórðarson lögmaður hefir
N'erið andurkosinn sáttasemjari í
virtnudeilum og gildir kosnirigin
til þriggja ára. Sáttasemjari er
kosinn af fulltrúum Alþýðusam-
bandsins og tulltrúum útgerðar-
manna. — Undanfama daga hefir
staðið yfir vinnudeila milli útgerð-
armanna og sjómanna á togur-
um, sem flytja bátafisk til Eng-
lands, og er hún enn óútkljáð. Eri
kaup manna við slíka flutninga,
éj- ekki ákveðið i þeim samning-
um, sem í gildi hafa verið milli
sjómanna og útgerðarmanna siðan
1929, en þá komust ó sættir fyrir
tilhlutun rikisstjórnar Framsókn
armanna, eins og kunnugt er.
Fjárlög\
I fjárlagafrumvarpinu, sem
ríkisstjómin lagði fyrir Alþingi
voru útgjöld ríkisins árið 1935
áætluð samtals 13 milj. 7-56
þús. kr. I meðferð þingsins
hækkuðu útgjöldin um 291 þús.
kr.*) og eru því nú, samkvæmt
hinum nýsamþykktu fjárlögaim
rétt um 14 miljónir króna (nán-
ar tiltekið 14 milj. 47 þús).
I þessari útgjaldaupphæð eru
m. a. taldar afborganir af skuld
um, en þær afborganir eni um
976 þús. kr. Ennfremur það fé,
sem ríkið ver til að auka eignir
sínar á árinu. Ef þessar upp-
hæðir væru dregnar f)vá, mundi
upphæðin lækka um nokkuð á
aðra miljón króna.
*) Til samunburðar er það, að í
fjirra (1933) hækkuðu útgjöld fjér-
lagarma i meðferð þingsins um
547 þús. kr. og voru fjáriögin þá
(fvrir árið 1934) afgreidd með 477
þús. kr. greiðsluhalla. Gefa þosstu'
tölur út af fyrir sig rtokkra hug-
mynd um þá breytingu, sem orðið
hefir ó vinnubrögðum þingsins í
fjármálunum. Fins og kunnugt o.r
ftafa hin svokölliiðu „hrossakaup"
milli éinstakra þingmanna, án til-
litfi r-.í flökka, um að greiða at,-
kvæði hver mo.ð annars tiilöguni,
stórspillt fjárlögunum fyr eða síð-
ar. þetta er hið fyrsta Alþingi,
þar sem tekist hefir að kveða þeun
an óvana niður — með sterkri
stjórn af háífu fjármálaráðhemt
og samtökum innan stjórnar-
ílokkanna.
n 1935
í sumum blöðum stjórnar-
andstæðinga hefir verið gefið í
skyn að útgjaldaupphæðin (14
milj.) væri óvenjulega há. Ef
gerður er samanburður við út-
gjaldaupphæðir þriggja síðast-
liðinna ára, eins og þær hafa
reynst og nú liggja fyrir í lands
i eikningum, kemur þó allt annað
í ljós. Árið 1932 reyndust út-
gjöldin, talin á sama hátt og nú
13,9 milj. árið 1933 um 15 mil.i.
og árið 1931 18,2 milj. kr. —
Þessi sjarnanburður sýnir, að
tvö árin, 1931 og 1933 hafa
útgjöldin verið til muna hærri
en þau eru nú í fjárlögunum,
en þriðja árið svo að segja jöfn,
og eru því ásakanir stjórnar-
andstæðinga í þessum efnum
algerlega gripnar úr lausu lofti.
Um útkomu ársins 1934 er enn
ekki vitað, en allar líkur eru til
að þau muni reynast nokkuð á
15. miljón, eða fullt svo há og
gert er ráð fyrir í fjárlögunum
nú.
Tekjurnar eru í fjárlögunum
um 100 þús kr. (nánar tilgreint
99800) kr. lægri en útgjöldin.
En til þess að vega móti þeim
greiðsluhalla veitti þingið stjórn
inni heimild til að setja á stofn
einkasölu á bifreiðum, raf-
magnstækjum o. fl., og eru fjár-
lögin þannig raunverulega af-
greidd greiðsluhallaiaus. Hefir
þannig verið framfylgt þeirri
stefnu, sem fjármálaráðherra
lagði mesta áherzluna á í ræðu
sinni, er hann lagði fjárlaga-
frumvarpið fyrir þingið. Til
þess að ná því marki hefir að
vísu af hálfu stjómarflokkanna
orðið að spara margskonar út-
gjöld, smærri og stærri, sem
æskilegt hefði verið að inna af
hendi, bæði í þágu ríkisins
sjálfs, sérstakra héraða og jafn-
vel einstaklinga í sumum tilfell-
um. Flestir, og sennilega allir
þingmenn stjórnarflokkanna,
hafa, til þess að ná þessu marki
orðið að horfast í augu við það
að þurfa að greiða atkvæði gegn
útgjöldum, sem þeir gjaman
hefðu stutt, ef fjárhagur ríkis-
ins hefði leyft að gera það nú.
Fjöldi slíkra hækkunartillagna
var borinn fram af þingmönn-
um andstöðuflokkanna, þar sem
sumstaðar var um að ræða
hækkun á útgjialdaliðum, sem
búið var að taka upp af stjórn-
inni eða fjárveitinganefnd, en
sumstaðar alveg nýja útgjalda-
liði. Er ekki hægt að veijast
þeirri hugsun, að eitthvað af
þessum hækkunartillögum hafi
verið borið fram af andstæð-
ingunum, eingöngu til þess, að
setja þingmenn einstakra hér-
aða í vanda og knýja þá til að
gera annað tveggja: Að bregð-
ast þeirri ábyrgð, sem stjórn-
arflokkarnir bera á fjárlögun-
um eða fella með atkvæði sínu
útgjöld, sem hefðu verið kjör-
dæmum þeirra til hagsbóta. En
í öllum slíkum tilfellum tóku
viðkomandi þingTnenn síðari
kostinn, og verður það að telj-
ast bera vott um ríkari ábyrgð-
artilfinningu og traustari sam-
tök en þekkst hafa áður hjá
nokkrum meírahluta á Alþingi.
Það eru þessi samtök um að
afgreiða greiðsluhallalaus fjár-
lög, sem ísafold og fylgiblöð
hennar kalla nú „handjámin" í
þinginu. Munu stjórnarflokk-
arnir ekkert um það kvarta, þó
að þeim sé lagt það út til lasts
að hafa sett þessi „handjám"
á „eyðsluna". Hitt er annað mál
hvort þetta ,,handjáma“-skraf
íhajldsblaðanna nú er í góðu
samræmi við sparnaðarprédik-
anir Jóns Þorlákssonar í gamla
daga!
Við alla afgreiðslu þessara
fjárlaga hefir Sjálfstæðisflokk-
urinn sýnt svo mikið ábyrgðar-
leysi að mestu furðu gegnir.
Skal hér að því vikið, að finna
þessum orðum stað svo að ekki
verði um deilt.
Fyrir kosningarnar 1933 og
á s. 1. sumri gerðu íhaldsmenn
flokkssamþyktir um það á
landsfundum sínum að leggja
niður ríkisfyrirtæki, sem sam-
tals hafa gefið af sér 600—700
þús. kr., og svifta ríkissjóð
þeim tekjustofni. Á þinginu var
því svo haldið f'ram af sama
fiokki, að ríkið ætti að gefa
eftir allt útflutningsgjaldið af
sjávarafurðum og láta það
renna í skuldaskilasjóð til að
standast straum af töpum út-
gerðarmanna. Lá það þó jafn-
framt fyrir,. að stjórnin varð
að lækka stórlega áætlun um
tolltekjur vegna þeirrar miklu
nauðsynjar sem er á að draga
úr innflutningi frá útlöndum og
spara gjaldeyri.
í öðru lagi lögðust íhalds-
mein, þ. á m. Hannes Jónsson
og Þorsteinn Briem, fastlega
gegn öllum tillögum stjómar-
innar um öflun nýrra tekna, og
eigi heldur fekkst flokkurinn til
að styðja spamaðartillögur
stjórnarinnar (t. d. niðurfell-
ing dýrtíðaruppbótar).
Menn skyldu nú ætla að þetr
sömu þingmenn, sem þannig
höfðu lýst yfir þeim vilja sínum
að iækka stórkostlega tekjur
ríkissjóðs án þess að sjá fyrir
nokknmi nýjum tekjum í stað-
inn, hefðu talið sér beinlínis
skylt, að koma fram með til-
svarandi tillögur um niður-
færzlu á útgjöldum ríkisins, til
þess að eitthvert samræmi yrði
í framkomu þeirra. En því fór
ákaflega fjarri að svo væri. Að
vísu kom fram úr þeirra flokki
einstaka lækkunartillaga, þar á
meðal ein unt að minnka fram-
lög til verklegra framkvæmda
og samgangna um 600 þús. kr.
Lýsir sú tillaga vel hvar þess-
um mönnum finnst helzt mega
spara! En hækkunartillögurnar
voru þó algerlega yfirgnæfandi.
Við aðra umræðu f járlaganna
námu tillögur um hækkun
útgjalda (umfram .lækkanir)
frá þingmönnum stjórnarand-
stæðinga samtals um 420 þús-
undum króna og hækkunartil-
lögiur við þriðju umræðu um
950 þúsundum króna.
Niðurstaðan, sem fengist
hefði, ef í ölltt hefði verið farið
eftir tillögum stjórnarandstæð-
inga og stefnu, er sú, að á fjár-
lögunum hefðu orðið ca.:
Útgjöld 15,2 milj. kr.
Tekjur 10,4 milj. kr.
Greiðsluhalli 4,8 milj. kr.
Um það takmarkalausa á-
byrgðarleysi, sem lýsir sér 1
svona fjármálastefnu, þarf eng-
um orðum að eyða. En við þetta
má bæta því, og leggja á sér-
staka áhérzlu, svo að engum
misskilningi valdi, að við at-
kvæðagreiðslumar um fjárlög-
in stóð Sjálfstæðisflokkurinn
óskiptur með svo að segja
öllum hækkunartillögum ein-
stakra þingmanna sinna. Þar
var því sýnilega um flokksá-
kvörðun að ræða, og þýðir því
ekkert fyrir flokkinn að skjóta
sér á bak við ábyrgðarleysi
þeirra einstöku þingmánna, er
tillögurnar báru fram, enda
báru allir íhaldsmenn í þinginu
undantekningarlaust fram ein-
hverjar hækkimartillögur, en
enginn þeirra sýndi viðleitni
til að bera fram spamaðartil-
lögur, sem unnt væri að taka
alvarlega*).
Ein af þeim tillögum, sem
fram komu úr Sjálfst.flokkn-
um, var um að hækka framlag
ríkisins til atvinnubóta um
hvorki meira né minna en
hálfa miljón króna, og leysa
jafnframt kaupstaðina undan
þeirri skyldu að leggja nokkuð
fram á móti ríkisframlaginu í
þessu skyni! Var tillaga þesai
flutt af einum miðstjómar-
manni flokksins, Jakob Möllér.
Mun þessi tillaga vafalaust
vekja nokkuð mikla undrun í
*) Hér má þó undansliilja þær
íáu sparnaðartillögur, sem minní
hluti fjárveitinganefndar (Ihalds
menn) bar fram ásamt meirahlut
anum, en þær voru samþykktar.