Tíminn - 19.03.1935, Blaðsíða 1

©jaífcbagt
b l a 6 s i n * ct 1. )4tt I
j&tBangutfnn foatat 7 tx*
^Kfgteibísía
°8 Innfccimta d SauQaorg 10.
©irnt 2353 - Póstfcólf 961
12. blað.
Reykjavík, 19. marz 1935.
Bjartsýni
eða bölsýni
Tímamir em örðugir, miðað
við það sem þeir hafa verið
um all-langt árabil.
Framleiðsluvörumar eru
verðlágar, og salan til annara
landa treg.
Af þessu ihljótast margskon-
ar þrengingar.
Og mönnum hættir vdð böl-
sýni.
En sú er þó bót í máli, að
ástæða er til að ætla, að slíkt
ástand vari ekki mjög lengi.
Kreppan með því harðrétti,
sem henni fylgir, hefir komið
fyr og ver niður á ýmsum öðr-
um þjóðum. Því valda okkar
sérstöku aðstæður.
Við eigum óvenju auðugt
land. Og við eigum hlutfalls-
lega mjög stórt land, jafn-fá.
Það er ekki fyr en á allra síð-
ustu ámm, sem við höfum
öðlazt þekkingu á því hvemig
standa beri að því að brjóta
jörðina. Að búa sem mest á
ræktuðu landi, er tiltölulega ný
hugsun hér á landi. Vélanotk-
un við jarðyrkju og ýms hjálp-
artæki eiga enn ákomið til
hjálpar við búskapinn á fjöl-
mörgum jörðum á landinu.
Bústofninn er að því leyti
góður, að hann hefir samið
sig að náttúruskilyrðum, en
hánn er að mestu óræktaður.
Þar eigum við mikla mögu1-
leika. Á mannsaldri hafa sumar
nágrannaþjóðirnar t. d. tvö-
faldað kýmytina með kynbót-
um og ræktun.
Við eigum einhverja auðug-
ustu fiskislóð, sem til er á
hnettinum. Okkur hefir stör-
farið fram um aflabrögð. En
við eigum eftir að Iæra meiri
hagsýni um útgerð. Verkunar-
aðferðimar hafa verið einhæf-
ar. Og einkum hefir ýmsu um
sölufyrirkomulag sjávarafurða
verið áfátt.
Síldarmergðin í hafinu um-
hverfis landið, er nú fyrst að
koma í gagnið. Undanfarið
hafa þessi náttúmgæði öðrum
þræði orðið til ógæfu sakir
þekkingarleysis, vöntunar á
tækjum til þess að hagnýta
þessa uppgripa-afurð á fleiri
en einn veg, og þá ekki síður
fyrir skort á félagslegum að-
gerðum, sem varnaði því, að
afkoman yrði verst þegar bezt
veiddist.
Tvær stórar og fullkomnar
síldárverksmiðjur koma í gagn-
ið á þessu' ári.
Við höfum lifað tíu aldir í
þessu landi, og oft við þröng-
an kost.
Á síðasta mannsaldri hefir
unnizt mikið til þess að bæta
afkomu almennings í landinu.
Kannske fullmikið í einstöku
tilfellum.
Stórfelld rýrnun saltfisks-
markaðarins hlýtur að koma
hart við í bili.
En oftlega áður hefir þjóðin
staðið frammi fyrir þyngri
raun, og þó ver við búin.
0g áður en langt um líður,
hljóta aðalatvinnuvegir okkar
að standa styrkari.
Er það sjálfsögð bjartsýni
ungrar þjóðar í lítt numdu
landi mikilla möguleika.
Byggingar-
sjóðir í sveUum
Eftir Þorberg Þorleifsson.
Það virðist vera svo, að yfir-
leitt séu menn sammála um
]?að, að fólksstraumurinn úr
sveitunum til kaupstaða og
sjávarþorpa, sé skaðræði fynr
land og lýð. Það má því vænta
þess, að öllu því sé vel tekið,
sem miðar að þvi, að draga úr
þessum, að flestra dómi óholla
straumi. — Það er alltaf verið
að leyta að orsök þess, að fólk-
ið flytur burtu úr sveitunum.
Til þess liggur nú að vísu engin
ein orsök, heldur margar og
mismunandi, sumár viðráðan-
legar, af því þær liggja í ytri
aðstæðum, aðrar óviðráðanleg-
ar, af því þær eiga upptök sín
í innra lífi fólksins. — Fólkið,
sem yfirgefur sveitirnar, skift-
ist aðallega í tvo flokka. 1
fyrsta lagi það fólk, sem ein-
hverra hluta vegna ekki vill
vera í sveitunum, við það fólk
er ekki hægt að ráða, þar eru
öfl að verki, sem eru í flestum
tilfellum lítt viðráðanleg, enda
líka ekki rétt að reyna að ráða
við þau, að minnsta kosti ekki
með beinum aðgerðum hins op-
inbera — þvingunarlögum eða
öðru þesskonar. — Þetta fólk
verður því að sigla sinn sjó.
í öðru lagi er það fólk, og
það er miklu fleira, sem vill
gjarnan vera í sveitunum, en
verður að fara burtu, vegna
þess, að það sér enga leið til
þess — í sveitunum, — að geta
fullnægt, jafnvel hinum allra
frumstæðustu lífsþörfum, eins
og t. d. því, að geta komið
skýli yfir höfuð sér. Ein megin
orsök þess, að þessi hlutifólks-
ins, — sem ann sveitalífinu —
ann sveitunum, hinni grænu
gróandi jörð, verður samt að
hrekjast burtu, er einmitt það
hvað illa er séð fyrir bygg-
ingamálum sveitanna. Þeim
málum verður ekki komið í
gott horf nema með nokkru
meiri atbeina hins opinbera en
nú á sér stað. Það var að vísu
stórt skref stigið til þess, að
bæta úr í þessa átt með lögun-
um um Byggingar- og land-
námssjóð. Árið 1925 var hug-
myndin fyrst borin fram á Al-
þingi af Jónasi Jónssyni, en
nokkurra ára baráttu kostaði
það að koma henni í fram-
kvæmd. Nú viðurkenna allir
þörfina sem var á því, að koma
á fót þannig lánsstofnun til
bygginga fyrir sveitirnar. —
Byggingar- og landnámssjóður
er svo að segja eina athvarfið
nú, fyrir sveitamenn að fá lán
til bygginga. En sjóðurinn er
allt of lítill, til þess, að geta
fullnægt þörfinni; þar að auki
erú lánin of dýr og of harðar
kröfur gerðar um gerð húsanna
fyrir fátækasta hluta bænd-
anna.
Fyrir Alþingi liggur nú frv.
til laga um nýbýli og samvinnu-
byggðir, samið að tilhlutun
landbúnaðarráðherra, af skipu-
lagsnefnd atvinnumála. Verði
þetta frumv. að lögum, er með
því stágið stórt spor í áttina,
til þess að styðja að út-
færslu ojr aukningu byggðar-
A víðavangi
Egilsstaðafundurinn.
Blöð íhaldsins og einkafyrir-
tækisins skrifa mikið um þenn-
an fund og þykjast hafa komið
þar fram vantrausti á stjórn-
ina, en telja að Framsóknar-
menn hafi verið í minnahluta.
En fundargerðin sker þar al-
veg úr. Fyrst lcom fram van-
traust frá Gísla Helgasyni.
Með því voru greidd 48 atkv.,
en 53 á móti. Næst kom fram
traustsyfirlýsing frá Þorsteini
Jónssyni. Með henni voru
greidd 53 atkv., en 48 á móti.
Þessar atkvæðatölur voru allar
véfengdar af stj órnarandstæð-
ingum1 og atkvæðagreiðslur
jafnskjótt endurteknar, og kom
allt fyrir ekki. Allt af komu
fram sömu tölur. Hvað vilja
menn svo segja um þessar at-
kvæðagreiðslur? Þær sýna al-
veg skýrt og ótvírætt, að í-
haldið, „einkafyrirtækið" og
kommúnistar, sem allt stóð
saman sem1 einn flokkur, var
í minnahluta á fundinum. En
með hinni sameiginlegu at-
kvæðagreiðslu hafa þessir
flokkar nú opinberað „trúlof-
un“ sína, og er það vel farið,
innar. En þeir mörgu bændur í
Öllum sveitum! landsins, sem
bæirnir eru að hrynja yfir og
sjá engin ráð til þess að fá úr
bætt, þeir eru jafn illa settir
eftir sem áður, þótt þetta frv.
verði að lögum. Jafnframt því,
sem gerðar eru ráðstafanir til
þess, að auka byggðina, verður
líka að stefna að því, að
vernda þá byggð sem fyrir er.
Verði ekki opnuð einhver leið
til þess, að allir þeir bændur,
sem þurfa að byggja upp bæi
sína og verða að fá lán til þess
nú og í framtíðinni, geti feng-
ig aðgang að hagkvæmum og ó-
dýrum lánum, má búast við að
rnjög margir bændur verði að
yfirgefa jarðir sínar, vegna
þess, að þeir sjá engin ráð til
þess, að byggja upp hina föllnu
bæi af eigin ramleik. — Þar
sem1 nú eins og áður er sagt
að flestir eru sammála um að
það sé tjón fyrir þjóðfélagið í
heild, að bændurnir yfirgefi
jarðirnar, þá má ekki láta und-
ir höfuð leggjast, að ráða hér
bót á, ef unnt er. Og það er
hægt að bæta úr þessu, án
mjög mikils árlegs kostnaðar
fyrir ríkissjóð. — Ýmsar leiðir
má fara til þess að leysa þetta
aðkallandi vandamál sveitanna.
En eftir ítarlega athugun, hefi
ég komizt qö þeirri niðurstöðu,
að heppilegasta leiðin og giftu-
samlegasta fyrir nútíð og
framtíð, muni sú, að heimila
að stofna byggingarsjóði, einn
fyrir hverja sveit — með ár-
legu framlagi frá ríki, og við-
komandi hreppsfélagi. Bygg-
ingarsjóðir þessir taki þegar til
starfa og láni fátækasta hluta
bændanna til bygginga íbúðar-
húsa, affalla- og að mestu
vaxtalaust. Á tiltölulega fáum
árum yrðu sjóðir þessir öflug-
ir, og gætu fullnægt þörfinni.
Ég hefi þegar sett hugmynd
þessa fram í frumvarpsformi
og afhent skipulagsnefnd at-
vinnumála það til athugunar.
því þeir mega nú heita óað-
skiljanlegir hvort eð er. — Og
þá er þessi fræga vantrausts-
tillaga nr. 2! Ég- býst ekki við
að nokkur dæmi séu til þess,
að tvær vantrauststillögur komi
fram á sama fundi. Og sú síð-
ari er vitanlega sjálffallin með
hinni fyrri, enda er talið, að
hún hafi fengið jafn mörg at-
kvæði (48). Tala mótatkvæð-
anna (45), sem íhaldsblöðin
flagga með, er hinsvegar al-
veg út í loftið, því að það var
ekki hægt að koma endanlegri
talningu á atkvæðin fyrir ólát-
um „samfylkingarinnar". En
þeir kumpánar mega vel halda
þri fram, að þeir séu að verða
í meirahluta á Héraði! Því
trúir vitanlega enginn og ekki
einu sinni þeir sjálfir. Og mun-
urinn hefði orðið miklu meiri,
ef þeir hefðu ekki viðhaft svik
í fundarboðun. Og fundurinn
1 heild mun aldrei verða þeim
til sóma. — Margir eru líka
gramir út af því, sem í „Fram-
sókn“ stendur um Þórhall á
Breiðavaði. Hann á þau um-
mæli sízt skilið. Það vita þeir,
sem1 til þekkja í öllum flokk-
um, að Þórhallur er drengur
góður, en enginn „ódrengur“.
Fundarmaður.
Embættislaun og ræktunarmál.
Þ. Briem notaði aðstöðu sína
í kirkjumálanefnd til að koma
á almennri launahækkun presta
í byrjun hinnar alvarlegu
kreppu 1932. Kallaði hann
þetta embættiskostnað presta.
Eru þetta 65 þús. kr. — En
síðan Þ. Br. hætti að vera í
stjórn, þykist hann bera hag
bænda fyrir brjósti og hefir
tvívegis komið með tillögu um
að veita úr ríkissjóði mjög há-
an byggingarstyrk í súrheys-
hlöður og safnþrær. Eru! þetta
nauðsynlegar framkvæmdir, en
ríkissjóður hefir ekki fé af-
lögu. Jónas Jónsson hefir nú
komið fram með þá breyting-
artillögu, að embættiskostnað-
ur presta falli niður næsta ár,
en að þeim 65 þús. krónum
verði varið til að styrkja
bændur til að komá upp safn-
þróm og súrheysgryfjum. —
Bændur vonast eftir að Briem
fylgi þessu. n.
Grettir og Guðm. í Ási.
Sterkasti maður Islands,
Húnvetningurinn Grettir Ás-
mundsson, var 19 ár í útlegð.
Eftir 20 ár hefði hann orðið
frjáls. En í góðu skyni tók
Grettir ólánsgarminn Glaum í
Drangey til sín. Vegna hans
missti Grettir af þeim sigri,
sem hann hafði verðskuldað.
— Guðmundur í Ási var þing-
maður Húnvetninga í 19 ár.
Hann sat öll þau ár á friðstóli
mikils virtur og vel treyst af
öllum, bæði á þingi og í héraði.
Enginn annar maður hefir
jafnlengi setið á fallvöltum
stóli þingménnsku í Húnaþingi
eins og Guðm. í Ási. — Hann
vildi vera 20 ár og hætta síð-
an. En eftir 19 ár féll hann,
öllum að óvörum. Guðmundur í
Ási hafði líka tekið sinn
Glaum, af góðsemi. Þessvegna
missti hann niarks í síðasta
leiknum.
Bergur Jónsson alþm.,
sem nú hefir verið skipaður
bæjarfógeti í Hafnarfirði og
sýslumaður í Gullbringu- og
Kjósarsýslu. Hann er fæddur
24. sept. 1898, sonur Jóns
Jenssonar yfirdómara, bróður-
sonar Jóns Sigurðssonar for-
seta. Lauk lagaprófi 1923.
Skipaður sýslumaður í Barða-
strandarsýslu 1927. Þingmaður
Barðstrendinga síðan 1931. Nú
formaður lögfræðinganefndar-
innar, sem á að endurskoða ís-
lenzka réttarfarslöggjöf.
Fyrirspurnir til
Sveíns Jónssonar, Egilsstöðum.
Þú segir í Framsókn, í grein-
inni sem þú lætur fylgja með
fundargerðinni frá Egilsstaða-
fundinum, að Þorsteinn Jóns-
son hafi „smalað saman 15
verkalýðskörlum af Reyðar-
firði“. — Nú vil ég biðja þig
að svara eftirfarandi:
1. Hvað meinarðu með orð-
inu „verkalýðskarl“, atvinnu,
pólitíska skoðun eða menning-
arstig?
2. Viltu aðgreina eftir at-
vinnu þessa 15, sem voru í bíln-
um frá Reyðarfirði umræddan
dag?
3. Viltu svo upplýsa, hve
mörgum „verkalýðskörlum!“ þú
sjálfur smalaðir á fundinn,
beint og óbeint?
4. Finnst þér lítilsvirðandi áð
vera nefndur verkalýðskarl ?
Vona þú hafir manndáð til
að svara þessum spurningum
skýrt og greinilega í næstu
Framsókn, þar sem þú með
orðum þínum hefir gefið tilefni
til þeirra.
Einn af finimtán.
Fjós Jóns Þorlákssonar.
Jón Þorl. hreyfði því nýlega
á bæjarstjómarfundi, að til
mála gæti komið, að bærinn
kæmi sér upp 1300 kúa búi í
bæjarlandinu, til þess að þurfa
ekki að kaupa af bændum aust-
anfjalls eða ofan af Mýrum.
Fyrirtæki þetta myndi kosta
nokkuð á 2. miljón króna. Hins-
vegar er bærinn mjög illa sett-
ur með peninga og undarlegt,
að vilja hætta á svo mikið, ein-
göngu til að reyna að eyði-
leggja bændur á Suðurlandi.
Verður fróðlegt að vita, hvað
sr. Guðm. á Mosfelli, Skúli í
Bræðratungu og Þorvaldur á
Skúmsstöðum segja um þessa
„vinsemd íhaldsins" við bænda-
stéttina.
xix. irf.
Utan úr heimi
í vikunni sem leið hafa orðið
a. m. k. þrír stórviðburðir, og
skal stuttlega frá þeim greint.
Uppreisnin í Grikklandi hefir
verið bæld niður af stjómar-
hernum. Leit þó um tíma út
fyrir, að uppreisnarmönnum
vegnaði betur. Stjórnin hefir
tilkynnt að uppreisnarmönnuml
verði refsað vægðarlaust, og
eru mál þeirra tekin fyrir í
herrétti. Foringi uppreisnarinn-
ar, Venizelos, er flúinn á náðir
ítala, enda er talið, að þeir hafi
verið honum vinveittir. En í
Grikklandi á nú að fara fram
þjóðaratkvæðagreiðsla um það,
hvort landið skuli áfram vera
lýðveldi eða konungsríki.
I Noregi hafa orðið stjórnar-
skipti. Minnihlutastjórn Vinstri
manna, undir forsæti Mowinc-
kels hefir sagt af sér. Eru jafn-
aðarmenn nú að mynda stjórn,
sem nýtur hlutleysis hjá
Bændaflokknum, og verður Ny-
gaardsvold forsætisráðherra,
en utanríkisráðherra verður
Halvdan Koht prófessor í sögu.
Flokkaskiptingin í norska
Stórþinginu er nú sú, að jafn-
aðarmenn hafa 69, Bændaflokk-
urinn 23, íhaldsmenn 29, Vinstri
menn 23 þingsæti. 4 eru utan
flokka. Saman hafa því Bænda-
flokkurinn og jafnaðarmenn
allstóran meirahluta.
Jafnaðarmenn hafa einu
sinni áður myndað stjórn í
Noregi. Það var í ársbyrjun
1928, en sú stjóm sat aðeins
þrjár vikur að völdum. Hún
átti að hafa hlutleysi hjá
Vinstrimönnum. En nú eru það
hinar vinnandi stéttir, bændur
og verkamenn, sem taka hönd-
um saman um stjómarmyndun-
ina.
En stærstu tíðindin og þau,
sem mest umtalið hafa vakið,
er hin skyndilega ákvörðun
nazistastjórnarinnar þýzku, um
að neita að hlýða Versala
samningunum. Hefir þýzka
stjómin gefið út lög um! al-
menna herskyldu í landinu og
að auka þýzka herinn úr 100
þúsundum upp í hálfa miljón
manna. Er þá þýzki herinn
orðinn hlutfallslega álíka sterk-
ur og í byrjun heimsstyrjald-
arinnar.
Þessi tíðindi frá Þýzkalandi
hafa vakið gífurlega undran og
ótta um alla Norðurálfu. En í
stórborgum Þýzkalands fara nú
fram stórar hersýningar, og
unga kynslóðin fagnar. Andinn
frá 1914 er aftur yfir hinni
þýzku þjóð, segir í erlendum
fregnum.
Brezka stjómin hefir haldið
fund og í ályktun sem gerð var
á þeim fundi og birt, lýsir
brezka stjórnin því yfir, að
engin ein þjóð hafi leyfi til
þess að segja upp Versalasamn-
ingunum, og að slíkar ráðstaf-
anir hefði ekki átt að gera án
þess að allir aðilar hefðu ráðg-
ast um endurskoðun samning-
anna.
Frönsku blöðin ræða um það
alveg hispurslaust að samband
milli Frakklands, Italíu og
Stóra Bretlands, sé nú knýjandi
nauðsyn, vegna yfirlýsinga
Þjóðverja.