Tíminn - 26.03.1935, Qupperneq 3

T ! M I It 17
51
vertð úr landinu, hefir mest
verið selt til Noregs og aðallega
af S. í. S. eða 5188 tunnuir af
S931, sem útfluttar hafa verið.
Sú sala hefir að meðaltali gef-
ið kr. 79,50 pr. tuimu, frítt um
borð, en það mun gefa semi
næst 55 aura pr. kg. til bænda.
Líkur eru til, að saltkjötið,
sem eftir er og út á að flytja,
seljist allt, en víst má telja að
sú sala lækki meðalverðið.
2. Freðkjöt, sem út hefir
verið flutt, hefir mest eða allt
verið selt af S. 1. S. og mjeðal-
verð á því hefir verið um 83
aurar pr. kg. frítt um borð.
Kostnaður við það hjá félög-
unum er mjög misjafn, en það
mun mega gera ráð fyrir, að
hann sé um 15 aurar á hvert
kg. og meðalverð til bænda því
um 68 aurar. Væntanlega verð-
ur hægt að selja það semi eftir
er í landinu og ætlað er til út-
flutnings, en ekki er hægt að
segja hver áhrif sú sala kann
að hafa á meðalverðið.
3. Salan á nýja kjötinu í
haust og freð- og saltkjötinu
innanlands í vetur, er líklegt
að gefi 80 til 90 aura pr.* kg.
til bænda, að meðaltaji. Hvem-
ig gengur að selja það kjöt,
sem nú er eftir í landinú og
ætlað er til innanlandssölu og
hvort það selst allt eða með
hvaða verði, er ekki unnt að
segja.
m.
Þegar búið er að endurgreiða
verðjöfnunargjald af útfluttu
kjöti, verða um 140000 kr. í
verðjöfnunarsjóði til að greiða
sem! uppbót á útflutta kjötið.
Það lítur út fyrir, að kjöt-
magnið, sem út verður flutt,
verði samkv. framanskráðu:
Freðkjöt 1553500 kg.
Saltkjöt 1008900 kg.
Þær 140.000 kr., sem kjöt-
verðlagsnefnd gerir ráð fyrir
samkvæmt framansögðu, að
verði handbærar í Verðjöfnun-
arsjóði, þegar búið er að end-
urgreiða verðjöfnunargjald af
útfluttu kjöti, hrökkva skammt
til þess að framleiðendur fái
sæmilegt verð fyrir kjöt af fé
sínu, þar sem verðið hefir orð-
ið svo lágt á útflutta kjötinu
sem raun er á, en með því að
ríkissjóður leggi fram 150.000
fjall sökum snjóa, og kom! þessi
minnkun sölunnar því lítið að
sök. Allmörg heimili munu líka
hafa tekíð það upp hjá sjálf-
um sér að auka heldur mjólk-
urkaup sín um| þessar mundir,
til að hindra það skaðræðis-
verk, sem hér var um að ræða.
Nú er salan fyrir nokkru
komin í samt lag aftur og má
heita alveg stöðug um! 13200
lítrar á dag.
Það er full ástæða til að rifja
upp nú, hvernig árásunum á
mjólkursamsöluna hefir verið
hagað í einstökum atriðum, og
hvað það er, semj fundið hefir
verið að framkvæmd mjólkur-
laganna.
Eitt af allra fyrstu! árásar-
efnunum var það, að samsalan
ákvað staðgreiðslu á mjólkinni.
Kaupendur fengu ekki lánað.
En þetta fyrirkomulag var eitt
aðalskilyrðið til þess, að hægt
væri að reka samsöluna á f jár-
hagslega heilbrigðum grund-
velli. Vita það allir þeir, sem
til þess þekkja, hve mikið tap-
ast á lánsverzlun kaupmanna í
Rvík, og hversu kostnaðar-
samt er það innheimtumanna-
fargan, semj búið er að inn-
leiða víða hér í bænum. Enda
jnun mörgum hafa fúndizt það
koma úr hörðustu átt, þegar
íhaldsblöðin, sem árum samhn
hafa skammað bændur og sam-
vinnufélög þeirra fyrir akulda-
krónur í viðbót, eins og lagt er
til í tillögunni hér að framan,
mætti vænta þess, að þeir fái
verð, sem eftir atvikum megi
teljast þolanlegt.
Það þykir ekki fært að auka
útgjöld ríkissjóðs á árinu 1935
um þá upphæð, sem í kjötúpp-
bótina er heimilað. Er' því lagt
til að Alþingi beini því til
stjórnarinnar, að mæta útgjöld-
unum m. a. m'eð því að draga
úr öðrum útgjaldaliðum. Verða
þá fyrir, ásamt fleiru, framlög
til nýrra akvega. Er það ekki
tilfinnanlegt fyrir einstök hér-
uð, þó úr þeim verði dregið,
sem! svarar 10 af hundraði, en
með því móti ættu að fást um
40 þús. krónur í kjötuppbót-
ina. Þá er og lagt til að í upp-
bótina verði notaðar þær 50000
krónur, sem heimilt var að
nota í ár til bygginga sam-
Sigurður Jónsson
á Statatelli
flmmtngur 22. þ. m,
Fyrstu kynni mín áf Sig-
urði urðu á flokksþingi Fram-
sóknarmanna fyrir nokkrum
árum. Mig bar að, þegar til
umræðu var málefni, sem eitt-
hvað skifti skoðunum. — Þá
stóð upp grannvaxinn og hvat-
legur maður og gekk í ræðu-
stól. Ekki man ég lengur, hvað
hann sagði, en hitt man ég, að
honum tókst að slá andstæð-
unum svo laglega saman, að
þær viðruðust burtu í almennri
kæti. Mér var sagt, að þessi
ræðumaður væri Sigurður á
Stafafelli. Síðan hefir okkur
orðið vel til vina. Hið drengi-
lega og glaðlega viðmót Sig-
urðar hlýtur að virðast vel
hverjum manni og það setur
viðfeldinn blæ á mannamót,
sem hann tekur þátt í.
Sigurður er fæddur að
Bjamanesi í Nesjum, en flutt-
ist komungur að Stafafelli í
Lóni og hefir þar dvalið síðan.
Hann er sonur hins kunna
fræðimanns síra Jóns á Stafa-
felli og konu hans Margrétar
Sigurðardóttur frá Hallorms-
stað. Tvítugur tók hann við
vinnubyggða. Er þetta lagt til
sökum þess, að fyrirsjáanlegt
er, að byggingum í samvinnu-
byggðum verður ekki komið
upp á þessu ári, þar sem frum-
varpið um samvinnubyggðir
getúr ekki orðið að lögum fyr
en á síðara hluta þessa árs.
Þess er rétt að geta hér, að til
fjáröflunar í greiðslu uppbót-
arinnar er ennfremúr flutt sér-
stök breytingartillaga við frv.
uto Bráðabirgðabreytingu nokk-
urra laga um að fresta á ár-
inu 1935 greiðslu á hluta af út-
flutningsgjaldi til Ræktunar-
sjóðs. Er áætlað að þetta nemi
um 40 þús. kr. Jafnhliða ber
að geta þess, að það mun verða
fyrir því séð, að Ræktunar-
sjóðurinn geti fengið aðstöðu
til að afla sér fjár í staðinn á
árinu 1935 með sölu vaxta-
bréfa. Hnekkir þá frestunin
ekki starfsemi sjóðsins.
búsforráðum á Stafafelli og
gerðist þegar stórvirkur um
ræktun og húsabætur heima
fyrir, en áhugasamur og til-
lögugóður um félagsmál sveit-
unga sinna.
Sigurður er kvæntur Ragn-
hildi Guðmúndsdóttur frænd-
konu sinni frá Lundum í Borg-
arfirði.
Heyrt hefi ég Stafafell talið
meðal myndarlegustu og feg-
urstu sveitabýla. Það er sólar-
megin hárra fjalla og í skjóli
vænna skógarlunda, sem vaxið
hafa upp í búskapartíð Sig-
urðar.
Af þeirri stuttú og stopulu
viðkynningu, sem ég hetr af
Sigurði á Stafafelli, þykist ég
þess viss, að hann eigi margt
vina en fáa eða enga óvildar-
menn. Og þó mun hann halda
sínum hlut, ef því er að skifta
cg hvorki sætta sig við yfir-
gang né ójöfnuð. Hann er yfir-
leitt einn þeirra frjálslyndu
umbótamanna, er bera ræktun
lýðs og lands jafnt fyrir brjósti
og sem gott er að kynnast.
Þess vegna er ég þess full-
viss, að allir lesendur Tímans
muni með mér senda Sigurði á
Stafafelli hlýjar hugsanir og
ámaðaróskir á þessum tíma-
mótum í æfi hans.
Jón Eyþórsson.
Fréttir
Dánartregn. Pálmi Jónsson and-
aðist i sl. viku tfr hjartabilun að
heimili sínu hér í bæ, Fjölnisveg
11. Hafði hann ásamt eftirlifandi
konu sinni dvalið alllengi hjá
dóttur sinni og tengdasyni, Aðal-
st.eini Kristinssyni framkv.stjóra
Fiskaflinn á öllu landinu var
orðinn 15. þ. m. 8.267 tonn, miðað
við verkaðan fisk. Hann var á
sama tíma i fyrra 10. 272 tonn.
Dánardægur. Björn Sigurbjarnar-
son, umsjónarmaður í Landspít-
alanum i sl. viku.
Kindur ganga sjálfala. í síðustu
viku komu fram í Nesjum í Grafn-
ingi nokkrar kindur frá Hciðabæ
í þingvallasveit, sem ekki hafa
sést síðan í haust, þar á meðal eitt
lamb. Kindumar voru allar í góð-
um holdum. Höfðu þær gengið í
Hcnglinum eða þar í grennd. Um
sama leyti fannst lamb hjá Svarta-
gili í þingvallasveit og hafði það
aldrei sézt fyrri i vetur. Fremur er
sjaldgæft að fé heimtist um þetta
leyti árs.
íslendingar f Vesturheimi vekja
löngum á sér eftirtekt íyrir margs-
konar dugnað og hæfileika. Einn
af þeim er vakið hefir nýlega eft-
irtekt heitir Jón M. Jónsson, ætt-
aður af Akranesi. Er hann mynd-
höggvari og hafa myndir hans
hlotið lof og verðlaun, sem beztu
myndastyttur á listasýningunni í
Chicago i vetur.
Stúdentar vfS nám erlendls. 06
íslenzkir stúdentar stunda nú nám
við erlenda háskóla. Skiptast þeir
á þessi lönd: Danmörk 52, þýzka-
land 20, Svíþjóð 8, Norcgur 7, Eng-
land 6, Skotlnnd 1, ílnliu 1 og
Austurríki 1. Hagfræði stunda 12,
rafmagnsfræði 8, byggingarfræði 7,
verzlunarfræði 7, búvisindi 5, cðlis-
fræði og efnafræði 6 og grasa-
fræði 5.
Eignarnám i Rangárvallasýslu.
jfrir þingmenn, Páll Zophóniasson,
Gísli Guðmundsson og Bjarni
Bjarnason flytja frv. um að taka
megi eignarnámi handa Kaupfé-
lagi Rangæinga á Rauðalæk, úr
landi Brekkna og Efri-Rauðalækj-
ar í Holtahreppi, allt að -40 ha.
öræktaðs lands. Segir í greinar-
gerðinni að landskortur sé til mik-
ilia óþæginda fyrir kaupfélagið, t.
d. vantar alveg bithaga handa
hestum, en samningar hafa ekki
tekizt um landkaup, þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir.
Rafmagnsstöðvar
Smíðum y atnstúrbínur í stærðum
alt að 200 H. K. af allskonar
gerðum, sem standast fyllilega
samanburð við útlendar að gæð-
um en verðið er mun lægra.
Gerum áætlanir um byggingu
rafstöðva og sjáum um uppsetn-
ingu þeirra.
Viljum vekja athygli á hleðslu-
stöðvum vorutn fyrir vatns- og vindorku, Verð þeirra er
sérstaklega lágt Leitið tilboða.
Vólsmiðjan Steðji
Tryggvagötu Reykjavík
Sími 4108.
Atvinnnleysi í ólafsvik. Nýlega
fór fram skráning atvinnulausra
manna i Ólafsvík og taldist 51 at-
vinnulaus maður með 191 mann á
framfæri. •— Hefir vertiðin frá ný-
ári algerlega brugðist og teljast
því allir sjómenn atvinnulausir frá
þeim tíma. — Meðalhlutur nemur
einum 67 lcrónum. Siðan vélbáta-
útgerð hófst í Ólafsvík, hefir aldrei
verið þvílík ótíð á vertíð eins og
nú.
Nýlega hafa verið tekin upp
jarðcpli úr garði á Sauðárkróki.
Voru þau aðeins að byrja að spíra.
Mold var þur, og jörð alauð og
þíð. — FÚ.
Almanak Ólafs Thorgeirssonar í
Winnipeg fyrir árið 1935 hefir ný-
lega borizt blaðinu. Almanak þetta
er nú á 41. ári og er mjög merki-
leg heimild um sögu íslendinga
vestanlrafs. Hefir það árlega flutt
kafla af safni til landnámssögu
íslendinga í Vesturheimi og yfirlit
um helztu atburði og mannalát
hjá þeim á næstl. ári. í þcssum ár-
gangi eru vcigamestu greinarnar:
Söguágrip íslcndinga í Suður-
Cypren sveitinni í Manitoba eftir
G. J. Olcson og íslandsvinurinn ,
Arthur Middeleton Reevers eftir
próíessor Richard Beck, auk margs
annars.
Fiskideild Ólafsfjarðar hefir
sent áskorun til þings og stjórnar
þess efnis, að hlutazt til um, að
rækileg gangskör verði gerð til
þess að rannsaka, hvort ekki verði
hægt að friða norðursjó íslands
að íshafslinu fyrir ágangi togara,
ÞAKKIR.
Mínar innilegustu hjartans þakk-
ir vil ég hér með tjá þeim tíu
Skagfirðingum, búsettum bæði hér
i sýslu og í Reykjavík, er færðu
mér að gjöf nú á jólunum, hin
vönduðustu útvarpstæki. Fæ ég að
vísu ekki þakkað þeim, svo sem
vert væri hugulsemi þeirra og
ráusn, en bið þess heitt, að bless-
ast megi öll þeirra störf, og þeirra
vegur megi jafnan verða sem
mestur.
Guð blessi þál
Ríp í Hegranesi, á gamlársdag
1934.
Markús Arason
(98 ára).
og sé leitað samvinnu og sam-
þykktar annara þjóða um þetta
mál. Er kvartað undan því, að
togarar hafi stórspillt fiskimiðum
kringum Grímsey, á Skjálfanda og
út af Skagafirði.
Jakob Möller meðgengur. Vísir í
gær jatar að íhaldið hafi verið
rneð að samþykkja allar lánslieim-
ildir ríkisins og borið eitt ábyrgð
á öðrum lántökum en þeim, som
tekin var á árunum 1927—30
(framfaraláninu). Hefir blaðið þær
einu varnir fram að færa, að þetta
hafi verið „löglegt". Hafa þeir
Magnús Jónsson og Möller brugð-
ist betur við en vænta mátti 1 þessu
máli. Magnús hefir játað syndir
íhaldsins með þögninni, en Jakoö
gengur það lengra, að gera það
opinberlega.
verzlun, ætlazt nú til þess, að
illa stæðir bændur fari að lána
framleiðslu sína.
Þá mun og mörguml minnis-
stætt hið fræga umtal Mbl. um
„samsullið". En þessu nafni
nefndi blaðið mjólkina frá
bændum í Mjólkurfélagi Reyk-
javíkur og austanfjalls, og átti
að koma því inn hjá neytend-
um1, að þetta „samsull" væri
sérlega ógeðsleg vara. Jafn-
framt var það svo útmálað,
hversu illa gerilsneyðingin hjá
M. R. færi með mjólkina, gerði
hana bragðvonda, tæki úr
henni öll bætiefni o. s. frv. Það
datt því heldur ofan yfir íhald-
ið, þegar Nýja dagblaðið prent-
aði upp orðréttar greinar frá
árinú 1932 bæði úr Mbl. og
Vísi, þar sem því hafði veríð
iýst með mörgum fögrum orð-
um og læknar (Níels Dungal og
Magnús Pétursson) þá bornir
fyrir því, hversu ágæt sú
mjólk væri, sem hreinsuð væri
með þeirri nýjú hreinsunarað-
ferð (Stassano-aðferðinni) sem
M. R. hafði tekið upp það ár.
En þessi aðferð er nú notúð til
að gerilsneyða „samsullið".
Þegar þessi gamli vitnisburður
Mbk og Vísis var birtur, létu
þaú líka að mestú niður falla
prédikanir sínar um skaðsemí
„samsullsins".
Þó má minna á allt moldviðr-
ið út af aamningunum um
brauðasölu í búðum samjsölunn-
ar. Það sem samsalan gerði í
því efni var að skipta helzt við
þá, sem bezt buðu. Alþýðu-
brauðgerðin og Kaupfélag
Keykjavíkur buðust til að
greiða meira fyrir söluna en
privat-bakarameistarar bæjar-
ins, og seldu auk þess brauðin
12% ódýrara. Það var því bæði
samsölunni og neytendmú í
hag að skipta helzt við þessi
brauðgerðarhús. Bakarameist-
aramir voru þó enganveginn
útilokaðir frá búðum samsöl-
unnar, eins og látið hefir verið
í veðri vaka, því að af 38 búð-
um fengu þeir að selja í 15, Al-
þýðubrauðgerðin í 19 og Kaup-
félag Reykjavíkujr í 4.
Ýms smáatriði mætti nefna,
sem fram komu í þessu efni, t.
d. sú fáránlega krafa, að öll
heimsend mjólk yrði að vera
komin heim til neytendanna kl.
8 að morgni. Margt fólk í
Reykjavík er ekki komlð á fæt-
ur á þeim tíma og kærir sig
ekkert um mjólkina svo
snemma.
Einn höfuðþáttur þessa máls
er sú harða barátta, sem íhald-
ið tók upp fyrir Korpúlfsstaða-
mjólkinni. Eins og áður er get-
ið, var það fyrirkomulag haft
fyrstu vikumar, að mjólkinni
frá Korpúlfsstöðum var haldið
út af fyrir sig og seld á flösk-
um frá því búi með sérstöku
merkl Var þetta raunar óhent-
ugt og dýrt fyrirkomulag, og
olli sérstaklega óþægindum
vegna þess, að unnið var að því
af mesta ofurkappi að telja
fólki trú um að þessi mjólk væri
sú eina mjólk, sem kaupandi
væri. En þegar rannsókn fór
fram síðar reyndist þó fitu-
magn Korpúlfsstaðamjólkur-
innar fremur lítið samanborið
við aðra mjólk, sem stafa mun
af því,- hve mikið þar er notað
af kraftfóðri í stað töðu. Geril-
sneyðingaraðferð sú, sem' not-
uð var á Korpúlfsstöðum er
líka eins og áður er sagt miklu
ófullkomnari en hjá M. R. 1
sambandi við kröfurnar um
Korpúlfsstaðamjólkina komu
svo kröfur um svokallaða
„bamamjólk", ógerilsneydda.
Af slíkri mjólk hefir Thor Jen-
sen undanfarin ár selt umi 60
lítra á dag fyrir 60 aura lítr-
ann, og lætur aó líkum, að þær
þúsundir barna, sem eiga
lieinia í Reykjavík, muni ekki
hafa notið mikilla heilsubæt-
andi áhrifa af þessum 60 lítr-
um! Er þetta gott sýnishom af
því, hvemig baráttan hefir
verið háð.
Eitt síðasta árásarefnið kom
fram, þegar samsalan ákvað,
vegna hinnar ítrekuðu kröfu í
því efni, að selja í búðum sín-
um undir sérstöku heilbrigðis-
eftirliti, nokkuð af ógeril-
sneyddri mjólk frá ríkisbúinu
á Kleppi. Ihaldsblöðin fundú þá
upp á því, að þessi mjólk myndi
vera hættuleg af því að kúnum
á Kleppi væri gefið eitthvað af
töðu af túni holdsveikraspítal-
ans á Lauganesi! Síðan upp-
lýstist það, að bæði læknar á
Kleppi og Laugamesi hafa not-
að handa sínum eigin fjölskyld-
um mjólk úr kúm, sem hafa
étið þessa „hættulegu" töðu.En
þetta árásarefni entist þó
uærri vikutíma. Þá kom upp-
ástungan um að láta Reykja-
vík koma upp 1300 kúa bæjar-
búi til að losna alveg við bænd-
uma. Sú hugmynd var rædd í
Morgunblaðinu í tvo daga. Þá
hvarf hún líka úr sögunni.
öll þau árásarefni, sem
nefnd eru hér að framan, eru
nú að mestu leyti orðin úrelt.
Andstæðingar samsölunnar
hafa á öllum þessum sviðum
orðið að játa ósigur sinn með
þögninni. Allur þorri bæjarbúa
viðurkennir nú, að samsalan
selji góða og óaðfinnanlega
vöru og að hið gerbreytta fyrir-
komulag á útsendingunni sé
framkvæmt svo vel, að þar sé
ekki yfir neinu teljandi að
kvarta.
En þegar öll hugsanleg árás-
arefni á samsöluna voru þrotin
faim íhaldið í Reykjavík upp
á nýrri leið til að bjarga sér
út úr ógöngunum, og leiða at-
hyglina frá þeim fjandskap,
sem það hafði sannanlega og
opinberlega sýnt þessu hofuð-
nauðsynjamáli bændanna. En
þessi nýja leið — og sú sem
átti að verða bjargráð frá
ósigrinum — var krafan um
yfirráð samsölunnar „í hendur
framleiðendanna“ eins og þetta
hefir verið nefnt.
Það mætti nú raunar búast
við því, að bændur tækju það
ekki mjög alvarlega, þegar
verkfallsfundir íhalds-„hús--
mæðranna“ í Reykjavík
gera það ag sinni kröfu, að
„framleiðendur" fái meiri yfir-
ráð yfir samsölunni en þeir nú
hafa. Enda er það beinlínis
hlægilegt að hugsa sér, að þeir,
sem róið hafa að því öllum ár-
um að draga úr mjólkursölunni,
eða auka eftirspum eftir Korp-
úlfsstaðamjóllc, bændum í stór-
skaða, hafi áhuga fyrir því að
auka völd bænda í þessu máli.
En af því að reynt hefir verið
að vekja óánægju bændanna
sjálfra, aðallega í nærsveitum
Reykjavíkur, með stjórn sam-
sölunnar, verður ekki hjá því
komizt að ræða það mál nokk-
uð.
1 Mjólkursölunefndinni, sem
nú hefir stjórn samsölunnar
með höndum, eiga sæti sjö
menn. Tveir af þeim, þeir Egill
Thorarensen kaupfélagsstjóri
og Eyjólfur Jóhannsson fram-
kvæmdastjóri M. R., eru til-
nefndir af mjólkurbúunum
austan fjalls og vestan, For-
maður nefndarinnar, sr. Svein-
bjöm Högnason, er sjálfur