Tíminn - 19.09.1935, Page 3

TlMINN
159
E»að, sem ísafold sagði —
og það, sem ég sá
Ég hefi lengi lesið Isafold,
og borgað hana, því að ég
kann ekki við, að fá neitt gef-
ins frá ókunnugu fólki. Mér
hefir fundizt margt gott í því
blaði, að efni til. Sérstaklega
hafði ég ánægju af að lesa ým
islegt, sem Jón heitinn Þor-
iáksson skrifaði. Það var allt
svo sérlega skýrt hjá honum.
Og svo eru í ísafold talsvert
af myndum og erlendum frétt-
um, og að því hefir maður
gaman. Ég hefi sem sagt
aldrei keypt annað blað en
Isafold, og ég hefi oft, ef satt
skal segja, farið talsvert eftir
því, sem hún segir.
En nú hefi ég allt í einu
misst alla mina gömlu trú á
þessu blaði. Ég er meira, að
segja búinn að segja ísafold
upp, og vil helzt ekki sjá hana
framar á mínu heimili. Og þess
vegna bið ég nú Nýja Dbl.
fyrir þessar línur en ekki
Morgunblaðið (socialista hefir
mér alltaf verið heldur í nöp
við og vil ekki skrifa í þeirra
blað). Mig langar til, að Reyk-
víkingar fái að sjá línurnar,
því eiginlega voru þær skrifað-
ar fyrir þá fyrst og fremst.
En það, sem ég ætlaði eigin-
lega að segja frá, er það, að
ég hefi núna sl. vetur og eins
í vor lesið æði margar grein-
ar í ísafold um innflutnings-
höftin. Nú verð ég að segja
það eins og það er, að ég var
alltaf heldur á móti Isafold í
því máli. Ég hefi aldrei getað
séð neitt á móti því að banna
innflutning á óþarfa vörum.
Og ég gat líka fallizt - á það,
sem fjármálaráðherrann okkar
hélt fram' í vetur, að það gæti
þurft að takmarka innflutning
á sumum vörum, sem ekki
væru beinlínis óþarfi, ef inn-
leggið vantaði til að borga út-
lendingnum með. En þá dugir
náttúrlega ekki, að stjómin
eða innflutningsnefndin sé með
ranglæti og banni einum að
kaupa inn það, sem hún leyfir
öðrum.
En nú las ég það í Isafold
minni í vor sem leið — það
var víst fyrir sumámiál —,
að stjórnin 'og innflutnings-
nefndin beittu þarna miklu
ranglæti. Og þessu ranglæti
var svoleiðis beitt, sagði ísa-
í'old mín, að Sambandið og
kaupfélögin fengju að flytja
frá útlöndum a.llt, sem þau
bara vildu, en kaupflhennirnir
í Reykjavík fengju bara ekki
að flytja neitt inn, og að þeir
sætu uþpi með hálftómar búð-
irnar og fólkið í standandi
vandræðum, þar sem svo að
segja allar vörurnar færu í
kaupfélagsbúðirnar úti á landi.
Ég er sjálfur í kaupfélagi
og hefi lengi verið, og þekki
þar vel til. Ég veit nokkurn-
veginn, hvað þar hefir verið
til í búðinni tvö seinustu árin.
Og ég veit líka, hvernig þetta
hefir verið í næsta kaupfélag-
in og í félaginu fyrir norðan,
þar sem bróðir minn býr. Og
þegar ég sá þessa grein í ísa-
fold, þá varð mér að hugsa:
Ja, nú er eitthvað orðið breytt
í Reykjavík síðan fyrir nokkr-
um árum, ef fólkið þar getur
ekki fengið í kaupmannabúð-
unum, það sem við bændaræfl-
arnir .höfum pantað í kaupfé-
lagsbúðina okkar. Því að það
hefir nú verið svo hérna á
heimilunum í nokkur ár, síðan
kreppan kom, að við höfum
sparað flest það, sem okkur
hefir dottið í hug að spara.
Tveir nágrannar mínir hafa,
ekki keypt sér föt úr útlendu
e-fni í fimm ár (það var 1980)
og reyndar að ég held, engan
heilan klæðnað. Útlent skótau
hefir ekki verið keypt á mínu
heimili í hálft þriðja ár nema
gúmmískór og gúmmístígvél,
sem við notum á engjunum.
Og við höfum sparað hérna í
sveitinni sykur, kaffi og hveiti
alveg eins og mögulegt var. Og
kaupfélagið pantar aldrei meira
en rétt það tsem þarf til að
endast næstu vikurnar. Svona
höfum við reynt að spara.
Sumir eru náttúrlega óánægð-
ir (einkum kvenfólkið, sem!
von er), en þetta er nú okkar
tilraun til „sj álfstæðis“.
En eftir því, sem ísafold
mín sagði, þá var nú samt
sparnaðurinn miklu meiri í
Reykjavík. Mér skildist helzt,
að ástandið væri svo slæmt,
að hjartagóðir kaupmenn bein-
lísis viknuðu við að sjá, hvað
fóllvið gengi tötralega til fara,
og mega ekki flytja inn fatn-
að og skó til að bæta úr sár-
ustu vandræðunum. Og svo
sagði ísafold, að ekki fengizt
sement eða timbur, svo að
fólkið myndi þurfa að liggja á
götunni í vetur fyrir hunda-
og manna-fótum. Ég skal segja
það eins og það er, að mér
fannst þetta svo átakanlegt,
að ég hætti við að byggja for
i sumar, til þess að einhver
bágstaddur Reykvíkingur gæti
þó fengið þá sementslúkuna,
sem í liana hefði farið.
— — En svo kom ég til
Reykjavíkur í vor. Ég brá
mér- að heiman eftir sauð-
burðinn og var þrjá daga í höf-
uðstaðnum. Ég átti erindi. En
mig langaði líka til að sjá
með eigin augum hina tötra-
legu höfuðstaðarbúa og hina
tómu búðarglugga, sem inn-
flutningsnefndin hafði lagt í
eyði.
Ég gekk um mestallan bæ-
inn. Ég fór um Austurstræti,
Aðalstræti , Hafnarstræti,
Bankastræti, Hverfisgötu og
Laugaveg. Ég stanzaði fyrir
framan stóru búðirnar, sem
ég aðeins hefi séð áður, og oft
heyrt krakkana mína vera að
segja mömmu sinni frá, þegar
þau koma „að sunnan“. Og ég
þreifaði á Isafoldarblaðinu í
vasa mínum með annari hend-
inni og neri á mer augun með
hinni, til þess að vita með
vissu, hvort mig væri ekki að
dreyma.
Mér varð það þá loksins
ljóst, að blaðið samanbögglaða
í vasa mínum; hafði inni að
halda þá svörtustu lygi, sem
ég hafði nokkurntíma heyrt.
Mér varð það ljóst, að ménn-
irnir, sem svona skrifa, hafa
ekki nokkra minnstu hugmynd
um það, sem við sveitafólkið
erum að reyna að leggja á
okkur til að spara.
Og það voru þá eigendur
þessara búðarglugga, sem ætl-
uðu að telja okkur bændum
trú um, að félögin okkar
stæðu fyrir öllu óhófinu og
tækju allan erlenda vaming-
inn í sínar búðir, svo að
Reykjavík fengi ekki neitt.
Mér varð það þá ljóst, að
svo lengi, sem þessir uppljóm-
uðu búðargluggar eru til, þurf-
um yið miklu strangari inn-
flutningshömlur en nú eru og
að það er hnefahögg í andlit
sveitafólksins að leyfa aJlan
þennan innflutning handa búð-
unum í Reykjavík.
En héðan af ætla ég að vara.
nágranna mína við öllu því,
sem í ísafold stendur. Og ég
vona, að frændur mínir og
tengdafólk taki tillit til minna
orða við næstu kosningar eins
og það hefir gert hingað til.
Sjálfstæðiskjósandi í fyrra.
(Úr. N. Dbl.).
| ATHS.
■ Tíminn er greinarhöfundi al-
veg sammála um það, að inn-
flutningur vara til kaupmanna-
búðanna í Reykjavík sé í raun
og veru allt of mikill enn sem
komið er, enda þótt hann hafi
I minnkað til muna frá því sem
áður var. Stafar þetta sumpait
af því, að erfitt hefir verið að
neita, til muna um innflutning
frá Suðurlöndum, vegna mark-
aðs okkar þar, og hafa kaup-
mennirnir óspart gengið á >það
íagið. Samt álítur Tíminn, að
nefndin verði að ganga enn
fastar fram síðara hluta árs-
ins en gert hefir verið hingað
til, í því að banna með öllu
það, sem ekki er óhjákvæmi-
legt. Hinn sterki áróður heild-
salanna í blöðum og annars-
staðar má þar vitanlega ekki
hafa nein áhrif, og ekki held-
ur skröksögur þeirra um inn-
fiutning- kaupfélaganna, eða
annað, sem fram er borið, álíka
viturlegt úr þessari átt.
Á Seyðisfirði hafa orðið miklar
skemmdir vegna skriðuhlaupa,
aðallega úr Strandartindi.
Á Eskifirði hafa verið aftaka
rigningar síðan á sunnudagskvöld
og hafa þær valdið stórkemmdum,
bæði i kauptúninu og á ýmsum
stöðum í Helgustaðahreppi.
Síldarsöltunin á öllu landinu
var í síðastl. viku rúmar 10 þús.
tn. og var búið að salta alls í
vikulokin 82.133 tn.
Fréttir
Umsóknarfrestur um dómara-
stöðurnar i hæstarétti rann út 15.
m. Höfðu þá borizt umsóknir frá
þessum mönnum: þórði Eyjólfs-
svni prófessor, Gissuri Bergsteins-
syni fulltrúa í dómsmálaráðuneyt-
inu, Sigfúsi .Tohnsen hæstaréttar-
ritara, og Magnúsi Guðmundssyni
fyrverandi ráðherra.
Skemmdir í Eyjafirði. Sifelldar
stórrigningar háfa gengið í Eyja-
firði undanfarna daga og valdið
miklinn vatnavöxtum og skriðu-
hlaupum. Féllu skriður miklar úr
fjallinu norður og upp frá Möðru-
völlum í Eyjafirði, og hafa þær
valdið- stórkostlegum landspjöllum
á jörðunum Guðrúnarstöðum,
Helgastöðum, Fjósakoti, Möðru-
völluin og Skriðu. Fjósakotsland
hefir aleyðst nð undanteknum
nokkrum hluta túnsins. Skémmdir
hafa ekki orðið á húsum, en fólk
liefir t'lúið hæina i Fjósakoti og
flelgnstöðum. l’.in jarðspildan geklc
alla leið fram í Eyjafjarðará og
stíflaði hana og hefir áin breytt
,farvegi siuum og rennur nú út um
Melgerðisnes, sem er engi, og
veldur þar miklum landskemmd-
um. Skemmdirnar hafa ekki
verið rannsakaðar tii fullnustu og
tjón liefir ekki verið metið. Dauð-
ar sauðkindur iiafa fundizt. í
skriðunum, en ekki er vitað hve
mikil ijrögð hafa orðið að því, að
fé hafi farizt.
Cráfnaljósin við Morgunblaðið.
Seinasta dæmið um rökvísi Morg-
unblaðsins er þetta: Blaðið segir
nú tnn helgina, að 13. ág. hafi Nýja
Dagbláðið skýrt frá því, að Ey-
steinn Jónsson færi utan með
Brúarfossi um kvöldið og væri
ferð lians heitið til Englands og ef
til vill til Danmei'kur. Ennfremur
hafi Nýja Dagblaðið sagt, að hann
færi „vegna viðskipta við þessi
lönd og íleiri'*. Eftir að Mogginn
hefir skýrt frá þessu leggur hann
fýrir lesendur sínar eftirfarandi
spurningu: „Er það ekki bein
móðgun við ráðherrann, að stjórn-
arliðið steinþegi um þessa fyi'stu
utanferð hans?“U
Á Norðíiröi hafa gengið stór-
rigningar, sem orsakað hafa
skriðbhlaup, er valdið hafa stórum
skcmmdum á engjum; og túnum á
nokkrum bæjum í sveitinni, svo
sem: Skorrastað, Skálateigsbæjun-
um og Miðbæ. Á Skorrastað eyði-
lagði hlaupið 30—40 hesta af
heyi. Annars er ekki full frétt um
skemmdirnar enn sem komið er.
Síldarafli Norðmanna við ís-
land. Tilkynnt er, að alls hafi ver-
ið fluttar til Noregs 34.456 tunnur
síldar, veiddar á miðunum við ís-
land.
Stjórnir Englands og Noregs
hafa tekið upp að nýju samninga
um landhelgi við Norður-Noreg.
Ensk blöð stinga upp á því, að
dómstóllinn í Haag verði látinn
skera úr þessu deilumáli.
Bill fer fró Hólmavik til Arn-
gerðareyrar. í lok seinasta mán-
aðai’/ fór 5 manna bíll frá Hólma-
vík yfir Steingrímsfjarðarheiði til
Arngerðareyrar. Er þetta fyrsta
sinn, sem bí 11 fer þessa leið. í för
þessari voru Isfirðingamir þórir
Bjarnason bílstjóri, Finnur Magn-
ússon verzlunarmaður og Magnús
B. Magnússon skósmiður.
Fiskbirgðirnar voru um seinustu
mánaðamót 35.034 tonn^þurfiskjar
á öllu landinu. í fyrra voru fisk-
birgðirnar 37.859 'tonn.
Ufsaveiðar. Skúli Thorarensen
verzlunarmaður liefir tekið togar-
ann þórólf á leigu og ætlar að
gera hann út á ufsaveiðar. Verður
komið með aflann til Rvk og hann
hcrtur til útflutnings. Aðalmark-
aðurinn fyrir hertan ufsa er i
Afríku.
Helga Thorlacius hefir nýlega
lialdið þrjú námskeið í tilbúningi
islenzkra nytjajurta, það fyrsta á
Akureyri 15. júlí — 1. ágúst, ann-
að á Bíldudal fi’á 14.—19. ágúst og
þi'iðja að Hi’aungerði í Flóa frá
3.—6. sept. Aðsókn hefir verið góð
og hefir konunum líkað fræðslan
vel. Nú er Helga að byrja að
halda námskeið hér í bænum i
búsnæði, sem rikisstjórnin leggui’
til, og þar sem áður var rannsókn-
arstofa haskólans.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
TRÚLOFUN ARHRIN G AR
ávalt fyrirliggjandi.
HARALDUR HAGAN,
Auaturstr. 8. Sími 5890
þið viljið eignast skemmti
legar smásögur eftir mörg
beztu skáld heimsins, þá
kaupið DVÖL.
Tveir fyrstu árgangarnir
fást í bandi á afgreiðslu
blaðsins. Þetta eru g ó ð a r
og ó d ý r a r bækur.
Þar var stiginn dans. Og ekki
skorti „músikina", því að átta
manna hljómsveit lék. Væri
höfði lyft og horft upp fyrir
sig, gat að líta þykkan, gráan
reykjarmökk, og skuggsýnt í
sölunum af þeirri ástæðu. Við
mörg borð var drukkið vín.
þjónarnir voru önnum kafnir
við að ganga um beina, svo að
svitinn draup af þeim. öðru
hvoru brá fyrir ásjónu hótel-
eigandans. Hann þurfti að tala
tvö orð við suma þjónana.
Brugðu þeir þá jafnan skjótt
við og hurfu eitthvað inn í
mánnhafið. Ekki skorti gestrisn
ina á Hótel Borg. Hávaðinn og
skröltið ætlaði að æra mann.
Trumbusláttur, bj ölluhringingar
strok og sláttur hljómsveitar-
innar var að minnsta kosti
ekki „klassisk músik“. Hróp og
glasahringingar yfirgnæfðu við
og við allt annað.
Hér getur þá að sjá og
heyra nokkuð af menningu
höfuðborgarinnar, datt mér í
liug. Hér á æskan að læra að
verða að manni og safna vizku
og þroska í veganesti á lífs-
brautinni. Hvað myndu afar
okkar og ömmur hafa hugsað,
þeirra iðja var önnur á kvöld
vökunni. Þá var ull táin og
kembd, spunnið, prjónað og of-
ið; lesnar Islendingasögumar,
Heimskringla og Fomaldar-
sögur Norðurlanda. En áður en
gengið vai’ til hvíldar var les-
inn húslestur og sunginn sálm-
ur. Þá lærði unga fólkið þá list,
sem oss er hollust, að „breyta
mjólk í mat og ull í fat“.
Kl. liy2 risu allir frá borð
um og út var gengið. Fjöldi
bifreiða beið fyrir dyrum. Fólk-
ið dreifðist í allar áttir og
hvarf fyrir næstu götuhorn,
sumt gangandi og sumt akandi.
Sumir hafa sjálfsagt verið á-
nægðir yfir því, hvernig þeir
höfðu eytt þessu kveldi; aðrir
munu hafa fundið til þess, að
ofmikið hafði minnkað í pyngj-
unni. Og svo komst hver heim
til sín. En gistihúshaldarinn á
Hótel Borg hefir sennilega
orðið að vaka fram yfir mið-
nætti til þess að bunka sam-
an seðlunum og telja þúsund-
irnar ,sem borgarai’nir höfðu
fórnað honum þessa kvöld-
stund.------
Nokkru fyrir hádegi, daginn
eftir, varð mér gengið niður að
höfn. Þar er yfirleitt ánægju-
legt að koma. Skip koma og
skip fara. Þar er ys og þys,
þar er líf og stai'f. Eg vii'ti
fyrir mér skipin og mannvirk-
in og hinn starfandi fjölda
verkamanna. Síðan gekk eg
burt. Við hornið á einu vöru-
geymsluhúsinu varð mér litið
á hóp vinnuklæddra manna. Eg
gekk hægt fram hjá tveimur
þeirra og virti þá fyrir mér.
Þeir voru á að gizka rúmlega
fei-tugir og báru báðir hring á
hendi. Þeir þögðu báðir. Loks
sagði annar þeirra, og að því
er virtist, með erfiðismunum:
„Svona ætlar hamx þá að fara
þessi dagurinn.“ Hinn svaraði
seint og hægt: „Ætli þeir vei’ði
ekki fleiri slíkir á þessu
sumi’i“. Fleira sögðu þeir ekki
að sinni, en mér fannst ég sjá
langt inn í huga þeirra. — Ég
stóð þarna andspænis tveimur
fjölskyldumönnum, er báðir
áttu fyi'ir heimili að sjá. Þeir
voru aívinnuiausir. Þetta var
ekki í fyi’sta skipti, sem þeir
fóru til að leita sér atvinnu.
Líklega hafa þeir staðið niðri
við höfnina kl. 6 á hvei’junx
morgni vikum saman, en oftast
eða alltaf með sama árangri.
Vonleysið skein út úr augunx
þeix-ra, trúin á mennina var að
fara forgörðum. Ei’fiðast var
fyrir þá að þurfa að koma
heim til hugsjúki’ar og þreyttr-
ar konu og ef til vill klæðlítilla
og svangra barna. Lífið var
þeim kvöl. — Hugsið yður
þetta ástand. Og nýkomnar
skýrslur herma, að í júlímánuði
hafi verið yfir 200 manns at-
vinnulausir í Reykjavík og lang
flestir áttu þeir fyrir heimil-
um að sjá. En það er líka margt
af ungum atvinnuleysingjum
þar. Nýlega hefir bærinn og
ríkið í félagi skapað lítilsháttar
atvinnu fyrir nokkra þessara
ungu manna við vegavinnu á
Þingvöllum. En allar atvinnu-
bætur bæjanna eru vanui'æða-
í’áðstafanir, sem þurfa að
hverfa fyrir tryggri atvinnu.
Mér varð a.ð spyrja sjálfan
n.ig: Skyldu einhverjir ungu
mannanna, sem voi’u svo lífs-
glaðir inni á Hótel Borg í gær-
kveldi, eiga eftir að lenda í
sömu sporum og þessir tveir
menn ?
Þetta, eru þessar tvær nxynd-
ir úr Hfinu í Reykjavík, sem
ég ætlaði að sýna yður. Þær
eru teknar nokkuð af handa-
hófi og ég hefi af ásettu ráði
aðeins lítillega. dregið af þeim
ályktanir. Þess gerist heldur
ekki þörf. Það getur hver og
einn gert sjálfur og fer bezt á
því.
En það má bæta við þi'iðju
myndinni og í raun og veru má
ekki gleyma henni, þegar i-ætt
er um lífið í Reykjavík. En hún
ber ekki að sama skapi fyrir
sjónir ferðamannsins, en hún
er sannreynd engu að síður.
Þar eru það tölurnar, semj tala
sínu skýra og óhrekjanlega
máli. Vitið þér það, að í Rvík
einni var keypt áfengi frá Á-
fengisverzlun ríkisins í júní-
mánuði s.l. fyrir kr. 209.409.00,
eða fyrir senx næst kr. 6847 á
hverjum degi? Vitið þér það,
að í Rvík einni vai’ keypt svo
kallað löglegt áfengi fyrir alls
ki’. 981.280.00, eða tæpa miljón
króna fi'á því í febrúar að
nýju áfengislögin gengu í gildi,
og þangað til í júnílok, eða á
5 mánuðum ? Það er tæplega
þrisvar sinnum hærri upphæð
en á sama tíma í fyrra, en þá
var drukkið fyrir kr. 376.274.00.
Góðir tilheyrendur! Til yðar,
sem í sveit búið, sný ég einkum
nxáli mínu. Finnst yður uppeldi
unga fólksins í Rvík vel borgið?
Finnst yður ekki eins og mér,
að í sveitununx verði þegar í
stað að hefja öfluga baráttu,
til þess að sporna við því, að
höfuðborgin hrernmi sveita-
æskuna franxveg'is ? Enginn ætti
að flytja til Reykjavíkui', nema
hann hafi áður trygga atvinnu
þar. Þá kröfu eigum vér að gera
og þrýsta henni inn í vitund
unga fólksins. Við áhrifunum
fi’á Reykjavík verður ekki
spornað. En menn geta lært að
taka þeim eins og rétt er, —
„pi’ófa alla hluti og halda því,
sem er gott“.
Hvar eru nú ungmennafélög’-
in? Hér er vettvangur fyx’ir
þau til að vinna á, og hér
skyldu einnig sveitaskólai’nir
beita áhrifum sínum. Þó er það
hvoi'ttveggja ófullnægjandi.
Beztu menn hveiTar sveitar og
áhrifamenn verða að vera hér
á verði og taka höndum saman.
Það, sem fyrst þarf að gera,
er að skapa æskunni góð lífs-
skilyrði í byggðum landsins,
svo að hún sé ekki neydd til
að hvei’fa þaðan. Auðvitað á
ríkið að hjálpa til að skapa þá
möguleika, enda. ber því fyi'st
og fremst skylda tiljxess. Vera
má að samvinnubyggðirnar
reynist bjargx’áð, þegar frá
líður, en nú mun eiga að fara
að hefja nauðsynlegan undir-
búning að þeinx. En ég hygg,
að meira þurfi að gjöra.
Eg vil taka það fram' að lok-
um, að hér er ekki gerð til-
raun til að í’áðast á höfuðboi’g
vora eða ófrægja hana. Eg hefi
aðeins bent á sannreyndir, senx
allt sveitafólk á að þekkja og
Jxai’f nauðsynlega að vita um.
Reykjavík er vafalaust ekki
verri í þessum efnum en höfuð-
borgir annai’a landa. En hvað
sem því líður, þá er hún rnú
svona. Og Reykvíkingar vita
þetta isjálfir, en þeir megna
ekki að stöðva straum tímans.
Mér skilst því, að í sveitun-
um1 eigi hið nýja umbótastarí
að byrja strax, nýtt uppeldi,
sem temur æskuna yið nám og
starf og skapar festu og víð-
sýni í senn. Þetta, uppeldi á að