Tíminn - 09.10.1935, Blaðsíða 1

@ja(bbagi
b í a 6 9 i n s> ct 1. fúni
Átgansuzínv (oatat 7 tx*
Cfl tttnt)clmta á £.augavcg 10.
Gial 2353 - Póetfeól) Ö6I
XIX. árg.
Reykjavík, 9. okt. 1935.
42. blaö.
í>ar/ að óiiasl
fvamiíðina?
Það kom nýlega glöggur
maður til höfuðstaðarins. Hon-
um þótti alvarlegur svipur yfir
hænum og yfir fólkinu. Hann
sagðist halda að það væru færri
menn í Reykjavík, sem litu
með vonaraugum fram á kom-
andi ár, heldur en þeir réttlátu
reyndust vera í frægri borg
við Dauðahafið. Sjálfsagt er
þetta ofmælt. En hitt er idst,
að í landinu er meira um böí-
sýni í öllum flokkum og öllum
stéttum heldur en ástæða er
tii.
Menn vitna í að skuldir séu
miklar, kjöt og fiskur í lágu
verði’ síldin hafi brugðizt.
V erzlunarpólitík heimsins sé
okkur óhagstæð. Þetta er allt
rétt. En er nokkur ástæða til
að æðrast fyrir það?
Hvað hefðu forfeður okkar
átt að segja, þeir sem lifðu
fyrir 100 árum? Var glæsilegt
um að litast um 1835, þegar
Jón Sigurðsson og Fjölnismenn
voru að byrja baráttu sína fyrir
viðreisn íslands, svo að það
ætti að vera auðveldara að
trúa á framtíð lands og þjóð-
ar þá fremur en nú?
Við gætum hugsað okkur, að
hægt væri að kalla þá þriá
menn, sem frægastir urðu af
verkumj sínum, þeirra, sem
stóðu í blóma lífsins fyrir 100
árum, þá Jón Sigurðsson, Jónas
Hallgrímsson og Tómas Sæ-
mundsson og að þeir væru
spurðir um, hvað þeim sýndist
um lífsmöguleika íslands eins
og þeir blasa við nútímakyn-
slóðinni.
Sennilega myndu þeir benda
á, að á æskudögum þeirra var
íslands eins og hreppur í Dan-
mörku, Reykjavík var örlítið
óþjóðlegt þorp. Þjóðin átti ná
lega engar nýjar bókménntir
og mál heldra fólksins var af-
bökuð danska. Það var engin
vegspotti í landinu, engin brú.
nálega engar póstgöngur,
enginn banki eða sparisjóðir.
Þjóðin átti engar fleytur, nema
litla segl- og róðrarbáta, eitt
skólahús, engan spítala, engan
iðnað, enga innlenda verzlunar-
stétt. Atvinnureksturinn til
lands og sjávar var veik eftir-
mynd af því sem verið hafði
byrjað í þeim efnum, þegar
landið byggðist.
Svona var aðkoman fyrir
einni öld, þegar Jónas Hall-
grímsson endurreisir tungu
þjóðarinnar, og grundvallar hið
hærra andlega líf í landinu, og
þegar þeir Jón og Tómas
leggja með orðum og athöfn-
um undirstöðu að pólitísku
sjálfstæði þjóðarinnar og hag-
nýtingu náttúrugæðanna í
landinu.
Fyrir starf þessara miklu
brautryðj enda og fjölda ágætra
manna, sem fylgdu leiðsögu
þeirra er ísland orðið nú-
tímaland, með sterkri og sér-
kennilegri menningu og at-
vinnuframförum, sem þjóðin
hefir fullkomlega ástæðu til að
telja sér til sóma. Nú er vega-
kerfi um nálega allt landið,
brýr yfir hundruð fallvatna,
Framh. á 4. Bíðu.
íhaldið og
afurðasalan
Ihaldið þorði ekki að beita
sér gegn afurðasölulögunum á
sínum tíma. Það vissi að ráð-
stafanir þær, sem gerðar voru
með kjötlögunum og mjólkur-
lögunum, vóru vel þokkaðar
hjá öllum almenningi í sveitum
og við sjó. Sá eini flokkur
manna, sem var þeiml fjand-
samlegur frá öndverðu, vóru
kaupmenn, en fyrir síðustu
kosningar þótti íhaldinu það
ekki sigurstranglegt, að gera
sig of bert að því að reka
einhliða erindi kaupmanna, svo
það hliðraði sér yfirleitt hjá
því að ræða málin, þó andstæð-
ingar þess ræddu þau mjög ýt-
arlega, bæði í blöðum sínum
og á stjórnmálafundunum.
Það er vitanlegt, að íhalds-
flokkurinn er andvígur sam-
vinnufélagsskap og hefir aldrei
farið dult með það. Þessvegna
kom engum á óvart, þó að
þessi stjórnmálaflokkur sýndi
afurðasölulögunum fullan fjand
skap, þar sem1 lögin voru fyrst
og fremst sett á fyrir atbeina
samvinnufélaganna. Sjálfstæð-
ismenn stofnuðu „Húsmæðrafé-
lagið“ í fyrravetur til að eyði-
leggja mj ólkurlögin. 1 blöðum
sínum lögðu þeir fast að mönn-
urn að borða ekki kjöt ef unt
væri að fá annað til mátar. í
haust sendu þeir þrjá al-
þekkta smala í Rvík út af örk-
inni, þá Valdimar Hersi, Bene-
dikt frá Spákonufelli og Sól-
mund Einarsson til að stofna
„neytendafélag" og á félags-
skapur þessi að leiðbeina sann-
trúuðum Sjálfstæðismönnum
um kjötkaup, að svo mildu
leyti sem þeir ekki fást til að
hætta öllu kjötáti.
Einhver allra lúalegasta að-
ferðin, sem beitt er til að vinna
á móti samtökum bænda til að
bæta hag sinn eru skrif Morg-
unblaðsins um' Sláturfélag Suð-
urlands. Eins og vitað er hefir
Mbl. ætíð verið fjandsamlegt
ölium samvinnufélagsskap, enda
jafnan verið málsvari kaup-
manna og „frjálsrar sam-
keppni“. Nú hefir blaðið tekið
upp þá aðferð, að látast vera
málsvari Sf. Sl. og reynir að
læða þeirri hugsun inn hjá al-
menningi, að vegna kjötlag-
anna hafi Sf. Sl. ekki getað
borgað eins hátt verð í fyrra-
haust, og það mundi hafa gert,
ef engin kjötlög hefðu verið til.
Og þetta fullyrðir blaðið þvert
ofan í þá staðreynd, að á síð-
asta ári hefir Sf. Sl. borgað
bændum 70—80 þús. krónum
meira fyrir kjöt, en 1933 mið-
að við samá kjötmagn, þrátt
fyrir lægra verð á erlendum
markaði og miklu meiri slátr-
un um land allt. Það er með öllu
áreiðanlegt að kjötverðið 1934
hefði orðið mun lægra en 1933,
ef engar opinberar ráðstafanir
hefðu verið gerðar um sölu á
kjöti innanlands.
Þessar staðreyndir eru við-
urkenndar af öllum, nema
svartasta „Sjálfstæðinu“. Ofan
á þessi lúalegu ósannindi Mbl.
unf verðlagið hjá Sf. Sl. vinnur
það að því leynt og ljóst, að fá
bændur til að svíkja félagið.
A víðavangi
Grímunni kastað.
Fjandskapur Reykjavíkur-
íhaldsins í garð bænda, sam-
fara sjúklegu pólitísku ofstæki,
kernur nú betur og betur í ljós
með hverjum deginum, sem
líður. Síðasta herferðin á
hendur bændastéttinni er
stofnun hins svokallaða „neyt-
endafélags“, sem miðstjórn
„Sjálfstæðisflokksins" hefir
beitt sér fyrir. Átti það í
fyrstu að fara leynt, að flokk-
urinn stæði fyrir þessu, og var
Sigurður Kristjánsson látinn
sverja fyrir ósómann í Mbl.
En nokkrum dögum! síðar skar
Vísir upp úr með það, að fé-
lagsskapur þessi væri pólitísk-
ur og ætti að vera það. Væri
tilgangurinn sá, að vinna að því
að kaupa eingöngu kjöt af
kaupmönnum en ekki sam-
vinnufélögum bænda. Og nú er
Mbl. líka hætt að dyljast. Hef-
ir það birt auglýsingu, þar
sem skorað er á „sjálfstæðis-
menn“ (það orð notað í blað-
inu) að snúa sér til stjórnar
„neytendafélagsins“ áður en
þeir geri innkaup á kjöti!
Ýmsir skárri íhaldsmenn
henda gaman að þessu brölti,
enda mun lítið hafa orðið á-
gengt. Þó mun hafa tekizt að
ná einstaka viðskiptam'anni frá
Sláturfélagi Suðurlands og til
kaupmanna með þessu móti.
Sýnir íhaldið þar sinn sanna
hug til Sláturfélagsins.
„Síbiríuvistin“.
Eins og áður er skýrt frá
hér í blaðinu, hefir Framsókn-
arflokkurinn knúið það fram,
að allt að 100 þús. kr. af fram-
lögðu atvinnubótafé á þessu ári
verður varið til að undirbúa.
nýbýli í sveit. Er hópur at-
vinnulausra verkamanna úr
Reykjavík sendur austur yfir
fjall til að vinna að framræslu
lands ' og vegalagningu. Hafa
Framsóknarménn lengi haldið
því fram, að ekkert vit væri í
að ætlazt til að hægt væri að
útvega innan takmarka Reyk-
javíkurbæjar vinnu handa
öllum þeim, sem þar vantar
verkefni. Flokkur verkamanna
hefir tekið þessari nýbreytni
með skilningi. En svo ber við,
að íhaldsblöðin, sem sjaldan
eru vinsamleg í garð verka-
manna, ætla nú að ærast yfir
þessum flutningi, og telja hér
um að ræða óforsvaranlega
meðferð á verkamönnunum!
Gera þau allt, sem þau geta,
til þess að vekja hjá hinum
atvinnulausu mönnum mótþróa
gegn ráðstöfun stj órnarinnar.
IJafa þau gengið svo langt, að
staðhæfa, að þarna væri farið
með verkamennina eins og
glæpamenn og kallað vinnudvöl
þeirra eystra ,,Síbiríuvist“!
Þannig hafa nokkrir af óhlut-
vöndustustu forkólfum „Sjál'f-
stæðis“ og „bændaflokks“ í
Rangárvallasýslu stofnað félag,
sem rekur sláturfé sitt til
kaupmanna í Reykjavík. For-
maður þessa félags er Guð-
mundur Þorbjar'narson á Hofi
stjórnarmeðlimur í Slátur-
félagi Suðurlands!
Þeir munu þó vafalaust
hvorki hafa verri aðbúð eða
meira erfiði, en það fólk al-
níennt, sem í sveitunum býr.
En þeir háu herrar hjá Vísi
og Mbl. eru víst ekki að vor-
kenna sveitafólkinu „Síbiríu-
vistina“!
Sveitahreppamir
og Reykjavk.
Ihaldsblaðið Vísir birtir 5.
þ. m. svæsna árás á hreppsfé-
lög utan Reykjavíkur fyrir að
standa ekki skil á framfærslu-
kostnaði þurfamanna, sem
dvclj a í Reykjavík en eru á
framfæri hreppanna. Um þetta
farast blaðinu svo orð: „Það
er ef til vill einhver helzti
bjargræðisvegur sumra hrepps-
félaganna nú að hafa þurfa-
menn sína á framfæri borgar-
anna í Reykjavík“. Ósvífnari
lygi en þessi, hefir tæpast sést
á prenti á síðari tímum. Odd-
vitar hreppsnefndanna munu
bezt um það vita, hvort það er
gróðavegur fyrir hreppana,
þegar þeir neyðast til að fram-
færa fólk í Reykjavík. Reynsl-
an er eins og allir kunnugir
ættu að vita, sú, að fátækra-
framfærið er margfallt kostn-
aðarsamara í hinni gífurlegu
dýrtíð Reykjavíkur en heima-
fyrir í hreppunum. En vegna
ranglátrar framfærslulöggj afar
verða ýmsir sveitahreppar nú
að standa straum af fjölda
fólks, sem þaðan er farið fyrir
fullt og allt og búizt hefir við
gulli og grænum1 skógum í
hinni marglofuðu fjármála-
paradís, þar sem íhaldið
stjórnar, en í stað þess að
grípa gæfuna, hefir komizt á
vonarvöl. Slíkt óeðlilegt fá-
tækraframfæri gleypir nú allar
árstekjur sumra lítilsmegandi
hreppa, og hrekkur þó ekki
til. Og hrepparnir gera það
áreiðanlega ekki að gamni sínu
að lenda í vanskilum við bæj-
arsjóð Reykjavíkur, þó að
Mbl.- og Vísisliðið haldi það.
En væntanlega verður nú þess-
um1 óeðlilegu byrðum létt af
hreppunum með hinni nýju fá-
tækralöggjöf, sem ríkisstjómin
hefir látið undirbúa og skýrt
hefir verið frá áður hér í
blaðinu.
Jakob og varðskipin.
Jakob Möller er úrillur yfir
þeirri tillögu J. J. að breyta
Óðni í togara og láta hann
verða bj argráðaskip fyrir
Austurland, en Þór fiska til
neyzlu fyrir landið sunnan og
vestanvert, og ekki sízt fyrir
Reykjavík. Jakob getur ekki
neitað því að reynslan sýnir,
að landið hefir ekki efni á að
hald'a úti 3 varðskipum fyrir
800 þús. kr. á ári. Reynslan
sýnir að gæzlan yrði betri og ó-
dýrari með því að hafa Ægi
og 4—5 vopnaða vélbáta. Ilart
er, að Jakob skuli ekki vita að
allt þingið samþykkti að láta
byggja Æg-i, en íhald og sóci-
alistar að láta kaupa eða
l>yg'&ja þriðja varðskipið, en á
móti því risu Framsóknar-
menn, sem sáu fyrir, að kostn-
aðurinn yrði of mikill af þrem
skipum, en höfðu ekki afl at-
kvæða í þingi til að stöðva
málið. Jakob og lið hans ber
Tvö afmælisbörn,
sem lengi hafa verið góðir
vinir Tímans: Frú Guðrún
Stefánsdóttir, kona( Jónasar
Jónssonar alþm. átti fimmtugs-
afmæli 5. þ. m. Aðalsteinn
Kristinsson framkvæmdastjóri
innflutningsdeildar Sambands
ísl. samvinnufélaga átti fimm'-
tug-safmæb 4. þ. m. — Sbr
greinar á öðrum stað í blaðinu.
ábyrgð á Óðni, og ölluinl þeim
hneykslum, sem tengd eru við
hann, og á því að þriðja skip-
ið var keypt. Nú hyggst hann
í heimsku sinni að hindra að
þessi skip verði notuð til
bjargráða fyrir almenning.
Mjólkurbú Skagfirðinga
fór hægt af stað, en er í ör-
uggum vexti. Fjölgar stöðugt
bændum er flytja þangað
mjólk sína. Fyrsta útborgun
var 16 aura á lítra og þótti
það góður fengur. Bústjórinn
er norskur, reyndur maður og
vel menntaður og þykir hafa
verið heppinn með öll sín störf.
Hann hefir numið skyrgerð af
Ragnheiði Konráðsdóttur hús-
freyju á Hellulandi, en skyr
hennar var áður orðlagt fyrir
gæði. Hefir honum heppnast að
læra af reynslu hennar til fulln-
ustu og er afarmikil eftirsólm
eftir skyri frá mjólkursamlag-
inu, bæði á Sauðárkróki og
Siglufirði. Má vænta að með
hinu ágæta mjólkurbúi hefjist
ný og góð öld í búnaðarsögu
Skagafjarðar, þar sem saman
eiga að fara hinir miklu kostir
héraðsins, vaskir menn og gott
skipulag um framleiðsluna.
Hvert er biskupsefnið?
Úr Eyjafirði eru þau tíðindi
sögð, að Þorst. Briem leiti fast
á náðir presta um að fá at-
kvæði þeirra til að verða bisk-
up að vori. En illa gengur sú
smalamennska enn sem komið
er. Hafa ýmsir aðrir verið til-
nefndir, svo sem sr. Bjami
dómkirkjuprestur, sr. Sigur-
geir á Isafirði, sr. Friðrik
Framh. á 4. síðu.
Uian úr heimi
Styrjöldin, sem vofað hefir
yfir milli ítala og Abessiníu-
manna, er nú skollin á. Þann
2. þ. m. réðst ítalski herinn
inn í Abessiníu, án þess að
formlega væri lýst yfir ófriði,
og þrátt fyrir allar sáttatil-
raunir Þj óðabandalagsins. Italir
hafa i árás sinni notað flug-
vélar, brynvagna og hverskon-
ar nýtízku hernaðartæki,og eru
Abessiníumenn varbúnir við
slíkum hernaði. Hafa þeir þó
veitt harða n.ótstöðu, og er
mannfall mikið. Italir hafa nú
náð á sitt vald borginni Adua,
þar sem þeir biðu hinn mikla
ósigur fyrir Abessiníumönnum
árið 1896, og er út af þessum
sigri mikill fögnuður í Italíu.
— Þjóðabandalagið hefir lýst
yfir því, að Ítalía hafi brotið
Þjóðabandalagssáttmálann, og
er nú rætt um viðskiptalegai’
eða hernaðarlegar refsiaðgerð-
ir á hendur þeim, til að knýja
þá til að leggja niðu»- vopnin.
Og um allan heim er þess nú
beðið með mikilli óþreyju,
hvað Þjóðabandalagið muni
taka, sér fyrir hendur næstu
daga.
Þingkosningar standa nú fyr-
ir dyrum í Danmörku og eiga
að fara fram 22. þ. mán.
Ástæðan til þingrofsins eru
erfiðleikar landbúnaðarins. —
Englendingar þrengja stöðugt
að fiölu á danskri landbúnaðar-
framleiðslu þar í landi.
I þessum erfiðleikum vildi
stjórn Staunings gera marg-
liáttaðar kreppuráðstafanir til
hjálpar landbúnaðinum, en and-
stöðuflokkarnir, íhaldsmenn og
vinstrimenn, vildu fara aðrar
leiðir, en voru þó innbyrðis ó-
sáttir. Stjórnin var í meira
hluta í neðri deild, en í efri
deild voru stjómarandstæðing-
ar í meirahluta. Þess vegna gat
ekkert frumvarp náð fram að
ganga í Danmörku, nema þrír
af fjórum flokkunumj væru því
samþykkir. Hefir Stauning
tekizt með mikilli framsýni og
lægni að isynda milli skers og
báru og ná samkomulagi við
andstæðinga sína um fjölda
mörg mikilsverð mál.
En um nokkur undanfarin ár
hefir hreyfing með nazistablæ
verið haldið uppi í Danmörku,
þar sem reynt var að nota sér
söluerfiðleika bænda til að fá
þá til að grípa til byltingar-
kenndra ráðstafana. Standa
fyrir þessari hreyfingu aðals-
menn, og sumir úr hirð kon-
ungs. Báru þeir fram kröfur
sínar við konung, en hann vís-
aði máli þessu til þingsins og
stjórnarinnar. Sýndi konungur,
að hann vildi hvergi fara út
fyrir lögleg takmörk stöðu
sinnar. Aðalkrafa forsprakk-
anna var að fella dönsku krón-
una. En allir þingflokkar Dana,
öll blöð og allir bankar í land-
inu risu gegn þeirri tillögu. Þá
vildu forkólfarnir grípa til ein-
kennilegs verkfalls. Þeir vildu
lána Englendingum allar dansk-
ar landbúnaðarvörur í þrjá
mánuði, til þess að bankarnir
yrðu peningalausir, gætu ekki
staðið í skilum við útlönd, og
að krónan félli á þann hátt.
Frflmh. á 4. slöu.