Tíminn - 05.02.1936, Blaðsíða 3

TIMINN
19
shire og Berkshire þegar í
upphafi rannsóknarinnar.
Skipstjóri á Belgaum er Að-
alsteinn Pálsson, en nafn hans
munu menn kannast við frá
hinu fræga Belgaumsmáli fyr-
ir nokkrum árum síðan.
Eitt dulskeytið, sem þýtt
hefir verið, er frá „Vin“, 5.
október 1935, kl. 10 og hljóð-
ar svo:
CAPTALN BELGAUM
LJCBW MSDFV JTYJC JYO
sem þýðir á ensku:
LAST NIGHT ÆGIR LANGA-
NES THIS MORNING DAN-
ISH-DENMARK GUNBOAT-S
THORLAK STEAMING TO
VESTMEYJAR.
í íslenzkri þýðingu:
ÆGIR VAR I NÓTT VIÐ
LANGANES. DANSKA VARÐ-
SKIPIÐ VAR I MORGUN VIÐ
ÞORLÁK, ER NÚ Á LEIÐ
TIL VESTMEYJA.
(„Þorlák“ er sennilega Þor-
lákshöfn).
Að fenginni þessari vitneskju
virðist full ástæða til þess að
leita að gögnum, sem orðið
gætu til þess að taka mætti upp
hið gamla Belgaumsmál að
nýju.
I skjölum skipsins er eins-
konar dagbók yfir skeyti send
og meðtekin og ennfremur
skeyti milli annara skipa, sem
. loftskeytamaður hefir hlustað
á og skrifað niður jafnóðum og
ennfremur þýðingar á mörgum
þessum skeytum.
Eitt af þessum skeytum er
svohljóðandi (í íslenzkri þýð-
ingu):
„Daginn eftir að við fórum í
þessa veiðiför var rannsóknin
stöðvuð af Haraldi vegna þess
að fjórir foringjar jafnaðar-
manna voru ákærðir fyrir að
liafa gefið fullkomnar upplýs-
ingar um hreyfingar varðskip-
anna".
Er þetta skeyti innfært í
bók skipsins 29. janúar og vís-
ast meðtekið þann dag. Daginn
eftir, 30. janúar, var togarinn
tekinn að landhelgisveiðum. Og
nú mun hann hafa rekið sig á,
að rannsóknir séu ekki með öllu
stöðvaðar(!), en sá, sem skeyt-
ið sendi, hefir gert það í trú
á rógburð íhaldsins, sem á
gangi hefir verið í Reykjavík.
Lögreglan hefir komizt að
raun um, að ýmsir menn hér á
landi hafi rokið til og eyðilagt
dulmálslykla, sem notaðir hafa
byggðarinnar. Skylt er að leggja
uppdrætti að húsum og skipulags-
uppdrátt samvinnubyggðar undir
álit stjórnar þess samvinnubyggða-
iélags, sem við byggðinni á að
taka, og ber að taka til greina til-
lögur hennar, að svo miklu leyti
scm mögulegt er.
Nánari ákvæði um þessi atriði
skulu sett með reglugerð.
14. gr. Landbúnaðarráðherra er
heimilt að veita félögum, er hafa
að markmiði að reisa samvinnu-
byggðir, svo og bæjar- eða sveitar-
íélögum, sem vilja koma upp ný-
býlum eða samvinnubyggðum í
löndum sínum, rétt til þess að
gera það.
Slík félög verða að uppfylla þau
skilyrði og hlíta þeim fyrirmæl-
um, sem nýbýlastjórn ríkisins
setur þeiin um framkvæmd verks-
ins.
15. gr. Skilyrði til þess, að um-
sækjandi geti fengið aðstoð ríkis-
ins við stofnun nýbýlis eða fengið
ábúðarrétt á nýbýli, sem stofnað
er eftir lögum þessum, eru þessi:
1. Að hann eigi ekki og hafi ekki
árlangt átt aðra jörð eða býli, sem
fjölskylda geti liaft lífsframfæri
af.
2. Að hann, að dómi nýbýla-
nefndar, sé svo efnum búinn, að
hann geti lagt fram sinn hluta af
verið við 'skeytasendihgar til
veiðiskipa, þegar upp komst um
njósnarstarfsemina og hefir
það orðið til þess að tefja að
mun störf rannsóknarlögregl-
unnar.
Eru því líkur til, að hið
óven j u-f yrirf erðarmikla safn
dulmálslykla, sem tekið var hjá
loftseytamanninum á togaran-
um „Vin“, geti orðið til þess að
létta lögreglunni starf hennar
að nýju.
t viðtali við Pálma Loftsson,
forstjóra, fullvissaði Tím-
inn sig um það, að „viðbit-
arlykill“ Skipaútgerðar ríkis-
ins, sem var í fórum „Vinar“,
var aðeins notaður við eitt
varðskipanna svo skamman
tíma og fyrir nokkrum árum,
að hann hefir ekki orðið veiði-
þjófunum að gagni.
Lyklamir frá dómsmálaráðu-
neytinu eru flestir gamlir, enda
hafði ekki enn verið skipt um
lykil síðan breytingin var gerð
á yfirumsjón landhelgisgæzl-
unnar í tíð núverandi stjómar.
Að lokinni yfirheyrslu var
kveðinn upp dómur, og skip-
stjórinn, Edward Littíe dæmd-
ur í þyngstu sekt, sem lög
hveöa á um ólöglegan umbún-
ing veiðarfæra, 20,300 kr.
Skipstjórinn setti fullt veð
fyrir sektinni, en um leið áfrýj-
að dómnum til Hæstaréttar.
Páll Sigfússon, sem verið hef-
ir fiskiskipstjóri á enskum tog-
urum, var einnig kallaður fyr-
ir rétt, en neitaði með öllu að
svara. Páll var með „Vin“ frá
27. dez. síðastliðinn til 10. jan-
úar. Var hann yfirheyrður
skömmu eftir að hánn kom þá
í land, sökum þess, að i-ann-
sóknir á skjalasafni loftskeyta-
stöðvarinnar hér höfðu leitt í
ljós, að dulskeytasamband
hafði verið milli símanúmers
hans og togarans „Vinar“. Lyk-
ill að þeim dulskeytum var þá
ekki fundinn, og kvað Páll þau
hafa verið einkaskeyti milli sín
og heimilis síns, og algjörlega
ósaknæm, en lykilinn hafði
hann eyðilagt í ógáti.
En nú fannst lykillinn að
þessum „einkaskeytum“ Páls,
meðal lyklanna í „Vin“. Hefir
hann því verið notaður til að
þýða skeytin og kemur þá í
ljós, að þau eru um ferðir
varðskipanna. Eru þau mörg og
nafn Páls undir sumum þeirra.
Mörg skeyti hafa farið á milli
símanúmers Páls og „Vinar“ í
janúar, meðan Páll var á fiski,
og er því lítill vafi á að hann
hefir haft aðstoðarmann í
landi.
Það er Daníel nokkur Odds-
son, loftskeytamaður á tog-
aranum „Venus“, sem á ein-
hvern hátt hefir komizt að
þýðingu dulmálslykla danskra
og íslenzkra stjórnarvalda. Á
hvern hátt það hefir skeð,
vitnast sjálfsagt ekki fyr en til
Mbl. minntist nýlega fremur
óvingjarnlega á mann, sem það
nefndi „Hálfdán í Búð“. Blaðið
lét í veðri vaka, að téður Hálf-
dán í Búð stæði á fremur lágu
þroskastigi siðferðilega og að í-
haldið mætti hrósa happi yfir
því að verða af með þvílíkan
liðsmann úr sinni sveit.
Einu sinni var tónninn í garð
Hálfdánar í Búð öðruvísi í
Morgunblaðinu. Hálfdán var þá
kærður fyrir það, að hafa fals-
að atkvæði vestur í Hnífsdal,
frambjóðanda íhaldsins í hag.
Aðstandendur Mbl. vissu vel,
að Hálfdán var sekur um
þetta. En þeir treystu því, að
sekt hans myndi ekki sannast
fremur en sum önnur herbrögð
íhaldsins fyr meir í kosningum
vestur þar. Og 10—20 íhalds-
blöð gengu eins og skæðadrífa
út um allar landsins byggðir
með fullyrðingar um sakleysi
Iíálfdánar í Búð og gifuryrtar
árásir á rannsóknardómarann,
Halldór Júlíusson sýslumann í
Strandasýslu.
En Mbl. hafði reiknað skakkt.
Sekt Hálfdánar sannaðist.
Hann var dæmdur í undirrétti.
Þá setti íhaldið von sína á
hæstarétt. En þetta mikla
krosstré brast undir hinum
þungu sönnunum. Atkvæðafals-
ararnir báru lægra hlut.
Síðan hefir Mbl. ekki viljað
kannast við Hálfdán í Búð. Það
hefir reynt að láta stóru orðin
um Ilalldór Júlíusson gleymast.
En skrifin um Hnífsdalsmálið
vaka enn í minni manna. Og
allir vita, að Mbl. yfirgaf ekki
Hálfdán í Búð vegna þess, sem
hann hafði gert, heldur vegna
þess, að hann hafði beðið ósigur
hans næst. Ekki verður heldur
vitað, að svo stöddu, hver laun
hann hefir þegið fyrir starfa
sinn.
Daníel hefir verið í þjónustu
Landssímans frá stofnun hans.
Símritarastöðu fékk hann 1915,
en varð stöðvarstjóri í Vest-
rnannaeyjum 1921. Árið eftir
missti hann þá stöðu sökum
óreglu. Síðan hefir hann verið
loftskeytamaður á „Belgaum“
og „Júpíter“ með Þórami 01-
geirssyni sem skipstjóra, en nú
síðast á „Venus“.
og ekki tekizt að dylja sekt
sína.
Sama sagan gerðist í við-
skiptum íhaldsblaðanna við
Einar Jónasson fyrv. sýslu-
mann. Ihaldið varði embættis-
færslu hans eins og það ætti
lífið að leysa — þangað til yf-
■ ir var lokið. Nú kannast eng-
I inn Mbl.-maður við Einar Jón-
asson. En almenningur veit, að
ef íhaldið hefði ekki brostið
þingmeirahluta, væri Einar enn
sýslumaður í Barðastrandar-
sýslu.
Nú nýskeð hafa nokkrir stöð-
uglyndir íhaldskjósendur í
Reykjavík orðið uppvísir að
því að láta kaupa sig til smán-
arlegrar njósnarstarfsemi fyrir
erlenda landhelgisþjófa. Mbl.
hefir í 10 ár vitað það eins
vel og rannsóknardómarinn í
njósnarmálinu veit nú, að því-
lík starfsemi var rekin hér í
landi. En blaðið og fulltrúar
þess á Alþingi hafa neitað því
hátíðlega, að þetta athæfi ætti
sér stað. Þeim, sem vildu koma
lögum yfir spellvirkjana, var
brigslað um, að þeir færu með
róg og ástæðulaus illmæli um
saklausa menn!
En nú stendur ekki á máltól-
um íhaldsins að fordæma hina
ákærðu njósnara. Og sök þeirra
í augum Mbl. er auðvitað sú,
að þeir hafa ekki reynzt þess
umkomnir að dylja sekt sína!
Þess vegna sparka nú íhalds-
blöðin í þá hvert í kapp við
annað. En allir vita það, að ef
íhaldsmaður hefði verið dóms-
málaráðherra ennþá — en ekki
Hermann Jónasson — væri
„togaraverndunarfélagið“ full-
komlega óhult með starfsemi
sína, og gjafabíll Þorgeirs
Pálssonar þjónustureiðubúinn í
næstu Jakobína-uppreisn.
Ennþá heldur Mbl. áfram að
verja framkomu ólafs Thors í
„ömmu“-málinu, og ennþáheld-
ur það áfram að leggja blessun
sína yfir Gismondi-hneykslið.
En jafnvel íhaldskjósendur
eru orðnir vantrúaðir á vamir
Mbl. og hátíðlegar yfirlýsingar
um sakleysi samherja sinna í
hneykslismálum.
Kaldyrði Mbl. í garð Hálf-
dánar í Búð, stjaka við sálar-
friði óbreyttra íhaldsmanna,
eins og óheillavænlegur fyrir-
boði. þess, sem koma skal.
Og þá verður þeim að spyrja:
Kemur ekki bráðum að því, að
þessir dánumenn, sem nú er
verið að verja, verði bornir út
og yfirgefnir af Morgunblaðinu
rétt eins og Hálfdán í Búð,
Einar Jónasson og njósnar-
arnir, sem orðið hafa^ sannir
að sök um hjálp til erlendra
landhelgisþ j óf a ?
Hvenær verður umkomuleysi
þessara manna orðið það mik-
ið, að Mbl. þyki borga sig aÖ
sparka í þá eins og Hálfdán í
Búð?
Fundur á
Egílsstöðum
Landsmálafundur var hald-
inn á Egilsstöðum á Fljótsdals-
héraði 30. f. m. Var fundurinn
mjög fásóttur, enda illa boðað-
ur og í sumum hreppum alls
ekki. Viðrar líka illa til fundar-
sóknar þar eystra nú, þar sem
harðindi eru mikil og bændur,
einkum einyrkjar, því við-
bundnir og eiga ekki heiman-
gengt. Notuðu stjórnarandstæð-
ingar þessa aðstöðu til að
smala saman ýmsum liðsmönn-
um sínum, sem minna munu
hafa verið viðbundnir en al-
mennt gerist, og urðu þeir sam-
an 34, en fundarmenn alls 50—
60.
Þótti þessum 34 bera óvana-
lega vel í veiði, er liðsmunur
var nokkur, þeim í hag og
fengu eigi stillt sig um að nota
hann. Samþykktu þeir 34 því
m. a. að lýsa vantrausti á nú-
verandi ríkisstjórn og stjómar-
flokkana.
■ii ji—i»i P<n »uf*»j—im/wiriji
Óþægileg mála
ferli fyrir
ÓJaf Thórs
Þegar Helgi Guðmumlsson
bankastjóri íékk ekki birt í
1 Morgunblaðinu mótmæli gegn
þeim áburði Ólafs Thors, að * 1
hann heiði verið kominn
1 til Spánar áður en nokkr-
ar ákvarðanir voru
t e k n a r um hina frægu
samninga Richards Thors og
| Ásgeirs Ásgeirssonar, þá höfi- ,
*; aði hann mál gegn blaðinu um'
{ brot á prentfrelsislögunum og
I stendur þetta mál nú yfir.
| Hafði Helgi Guðmundsson
íyrst farið þess á leit við rit- (
stjórana, að fá andmæli birt.
Síðar sendi hann stefnuvotta |
með þau til blaðsins, en allt
kom fyrir ckki. Andmælin feng-
ust ekki birt.
> p& höfðaði hann mállð gegn i
blaðinu.
Svona hræddir eru aðstand-
i endur Morgunblaðsins við ,
sannleikann um það, hverjir
bera ábyrgðina á samninga-
gerðinni.
Hefir þessi hópur þó ekki
verið upplitsdjarfur stundum
áöur, þegar boðað hefir verið
til landsmálafunda á Héraði,
þannig að fundarsókn hefir
getað orðið svo sem venjulegt
er. Svo langt muna menn að
minnsta kosti, að ekki var
framganga þeirra stjórnarand-
stæðinga með miklum skör-
ungsbrag á landsmálafundun-
um eystra síðastliðið vor.
Það er eftirtektarvert, að
hvorki Morgunblaðinu né blaði
Jóns í Dal, hefir þótt fengur í
því að nefna þessa vantrausts-
yfirlýsingu á nafn enn sem
komið er!
Kolaverzlun
SIGURÐAR ÓLATSSOMAB
Simn.: KOL. Reykjavfk. Siml 1133
Morgunbl. og Hálfdán í Búð
stofnkostnaði býlisins og rekið bú
á því, en sé þó eklú svo efnum
búinn, að liann geti byggt býlið af
eigin rammleik.
3. Að hann hafi þá þekkingu á
fcúnaði, sem nauðsynleg verður að
teljast, að dómi nýbýlanefndar,
og hafi starfað1 við landbúnað
minnst 2 ár.
16. gr. Um nýbýli, sem eru í
tinkaeign, en hafa hlotið styrk frá
ríkinu samkvæmt lögum þessum,
gilda eftirfarandi ákvæði:
1. Skylt er að tilkynna nýbýla-
stjóra, ef nýbýli eru seld, og er
kaupsamningur því aðeins gildur,
að nýbýlanefnd samþykki hann.
2. Ekki má selja býli þessi meira
en nemur fasteignamatsverði, að
fiádregnum hinum óafturkræfu
framlögum ríkisins til þeirra, þar
mcð talinn jarðræktarstyrkur, en
að viðbættu virðingarverði þeirra
framkvæmda, sem gerðar hafa ver-
ið frá því að síðasta fasteignamat
fór fram.
3. þegar býlin skipta um eigend-
ur við erfðaskipti, þá skal mat á
þeim háð sama eftirliti og um
s.ölu væri að ræða.
4. Ekki má veðsetja þann hluta
af matsverði býlanna, er svarar
til þess styrks, sem. ríkið hefir til
þeirra lagt.
17. gr. þau nýbýli, sem ekki eru
í einkaeign, skulu byggð sam-
kvæmt lögum um erfðaábúð og
óðalsrétt.
18. gr. Ef nýbýli 1 einkaeign
kemst í niðurníðslu, að dómi ný-
býlanefndar, þannig að húsum og
mannvirkjum er eigi við haldið,
er styrkur ríkisins til stofnunar
býlisins endurkræfur, og má þá
selja býlið til lúkningar honum,
ef þörf krefur.
IV. KAFLI.
Um iramlög ríkissjóðs og lán til
nýbýla og samvinnubyggða.
19. gr. Ríkissjóður veitir styrk
til stofnunar nýbýla og samvinnu-
fcyggða. Styrkur þessi er ekki aft-
urkræfur, en skoðast sem stofnfé,
er ábúandi hefir fengið að láni
vaxtalaust, en þarf að viðhalda
og skila í hendur næsta ábúanda
fullgildu.
20. gr. Til ræktunar nýbýlis, sem
síofnað er eftir lögum þessum, svo
og til bygginga á því, má verja
allt að 3500 kr. í styrk á hvert býli.
þó skal styrkur aldrei vera hærri
en það, að hann nemi 7 /n af stofn-
lcostnaði býlisins, og má aldrei
verja meiru en 2 3 * * */7 af því til rækt-
unar. Styrkur ríkisins greiðist eft-
ir því sem um semst milli nýbýla-
nefndar og þess, er nýbýlið reisir,
með vinnu eða peningum, og greið-
ist eftir því sem framkvæmd við
byggingar og nýrækt miðar áfram,
en þó aldrei fyrr til nýbýla, iém
eru i einkaeign, en byrjab er á
byggingum. Til þeirra fram-
kvæmda, sem styrlcur er veittur til
samkv. lögum þessum, má ekki
veita styrk samkvæmt jarðræktar-
lögunum.
21. gr. Byggingar- og landnáms-
sjóði Búnaðarbanka íslands skal
sldpt í tvær deildir. Önnur deildin
skal veita lán til þess að endur-
byggja hús á jörðum, sem eru í
ábúð. Hún skal veita lán til þess
að endurbyggja hús á jörðum, sem
eru í ábúð. Hin deildin kallast ný-
býladeild. Hún skal veita lán til
þess að reisa nýbýli og samvinnu-
byggðir. Nýbýladeild hefir heimild
ti! að gefa út verðbréf, er innleys-
ist á 20—40 árum, og skal gerð
fcréfanna og nánara fyrirkomulag
um sölu þeirra ákveðin af ráðu-
neytinu í reglugerð.
22. gr. Úr nýbýladeild byggingar-
og landnámssjóðs skal veita lán
til stofnunar nýbýla samkv. lög-
um þessum, og má það vera allt
að 3500 kr. á býli, og þó aldrei
yfir 7/17 af stofnlcostnaði býlisins.
Lánin skulu veitt gegn 1. veðrétti
i býlinu og afborgist á 20—40 ár-
UB4 eftir gerð húsa, og með eigi
liærri vöxtum en greiða þarf af
verðbréfum þeim, er sjóðurinn gef-
ur út. Eigi má veðsetja býlin til
tryggingar hærri upphæð en þeirri,
sem getur í grein þessari, nema
rneð leyfi nýbýlanefndar.
23. gr. Með hvers árs fjárlögum
skal ákveðið, hve mikið fé sé lagt
ti! stofnunar nýbýla á komandi
ári. Skal svo nýbýlanefnd gera til-
lögur um, hvernig því fé skuli
skipt milli héraða og hvaða um-
sækjendur sltuli sitja fyrir styrk.
A sama hátt gerir nýbýlanefnd til-
lögur til stjórnar Búnaðarbankans
um lánveitingar úr nýbýladeild
byggingar- og landnámssjóðs.
Nýbýlastjóri skal leggja tillögur
nefndarinnar um styi'kveitingu til
nýbýla fyrir landbúnaðarráðherra,
sem tekur um þær fullnaðaákvarð-
anir í samráði við hann.
24. gr. Ábúendur allra nýbýla og
samvinnubyggða, sent stuðnings
njóta samkvæmt lögum þessum,
skulu greiða fyrningargjald af
húsum býlisins. Fyrningargjaldið
miðast við varanleik húsanna og
er ákveðið af nýbýlastjóm í eitt
skipti fyrir öll sem jafnt hundraðs-
giald, og skal það ekki vera yfir
1% af kostnaðarverði þeirra.
Fyrningargjaldið skal lagt í
sjóð, er nefnist endurbyggingar-
sjóður nýbýla og samvinnubyggða.
Sjóðinn skal ávaxta 1 nýbýladeild
byggingar- og landnámssjóðs, og
annast sýslumenn Imiheimtuna á
manntalsþingum, og fylgir gjöld-
unum lögtalisréttur.
Hvert nýbýli og hver samvinnu-
byggð hefir sérreikning i sjóðnum
og á tilkall til séreignar sinnar,
þegar endurreisa þarf hús býlisins.
Að fengnum tillögum nýbýla-
stjóra, setur landbúnaðarráðherra
með reglugerð nánari fyrirmæli
um sjóðinn.
25. gr. Nýbýlastjóri skal haldu
skýslu yfir nýbýli og samvinnu-
fcyggðir, sem reistar verða sam-
kvæmt lögum þessum. þar skal ná-
kvæmlega skýrt frá stofnkostnaði
hvers býlis, hvað rtkið hefir veitt
til þeirra sem styrk, um allar lán-
tökur vegna þeirra og um eigin
framlög nýbýlinga. Árlega skal
færa í skýrslur þessar allar árs-
greiðslur býlanna af lánum sín-
um.
þá skal og nýbýlastjóri afla sér
þeirra upplýsinga, sem unnt er,
um rékstrarafkomu hvers býlis.
I því skyni getur nýbýlastjórn
lagt þá kvöð á nýbýlinga, að
halda einfalda rekstrarreikninga
um afkomu búa sinna, eftir reikn-
ingsformum, sem nýbýlastjórn geí-
ur út.
Heildarskýrslur um þessi efni