Tíminn - 22.07.1936, Síða 2

116
TlMINN
V erksmiðjur »g iðnrekstur
Sambands ísl. samvínnufélaga 1935
Úr aðalfundarskýrslu Jóns Árnasonar
framkvæmdarstjóra
Þær verksmiðjur, sem heyi’a
til rekstri útflutningsdeildar
Sambandsins eru: Klæðaverk-
smiðjan Geíjun, Gæruverk-
smiðjan, Sútunarverksmiðjan,
allar á Akureyri, Garnastöðin
og Reykhúsið í Reykjavík.
í verksmiðjum þessum og
saumastofum Sambandsins,
vinna alls að vetrinum um 190
manns.
Garnastöðin: Alls voru
hreinsaðar 288.870 garnir vet-
urinn 1935—36.
Reksturstryggingai'sjóður
verksmiðjunnar er nú kr.
63.651,43.
Verksmiðjusjóður, sem er
sameiginlegur fyrir Gæruverk-
smiðjuna og Garnastöðina, er
kr. 95.221,09.
Reykhúsið: Hagnaðurinn vet-
urinn 1934—35 var um 2.100,
krónur. Síðan í haust er búið
að selja frá luisinu 25.561 kg.
af kjöti. Alls hefir verið reykt
um 34 tonn af nýju kjöti.
Gæruverksmiðjan: Vinna
l)yrjaði í verksmiðjunni í októ-
bermánuði. Voru afullaðar rúm-
lega 100.000 gærur og var því
lokið í byrjun apríl.
Reksturstryggingarsjóður er
nú kr. 19.585,66.
Sútunarverksmiðjan: Byrjað
var að súta skinn og leður í
nóvembermánuði. Þorsteinn
Davíðsson verksmiðjustjóri
hefir yfirumsjón, en við sút-
unina vann í vetur norskur sút-
ari E. A. Bendiksen að nafni.
Alls hefir vérið unnið í verk-
smiðjunni:
Ti1 s ölu:
505 Húðir,
3683 Sauðskinn,
258 Kálfskinn, geitarskinn
o. fl.,
1156 Gærur, loðsútaðar,
130 Kanínuskinn, hundskinn
o. fl„
Fyrir a ð r a:
146 Húðir,
166 Gærur,
160 Skinn, allskonar.
Samtals hefir því verið sútað
6.204 skinn og húðir.
Vörumar frá verksmiðjunni
hafa yfirleitt líkað ágætlega,
betur en flestar aðrar íslenzk-
ar iðnaðarvörur, sem komið
liafa í fyrsta sinn á markaðinn.
Verðið á framleiðsluvörum verk-
smiðjunnai' er nokkumveginn
samkeppnisfært við innfluttar
vörur sömu tegunda, a. m. k. ef
jafnframt er litið á gæðin. Vör-
urnar hafa selst mjög greið-
lega. Valda því innflutnings-
hömlur að einhverju leyti, en
þó hafa innflutningsleyfi ekki
verið takmörkuð enn að neinu
ráði fyrir skinn og leðui’vörur.
Að líkindum verður tekin upp
sú viðskiptaregla jafnframt
sölunni, að taka skinn og húð-
ir til sútunar, fyrir þá, sem
þess kunna að óska, og var það
gert lítið eitt í vetur, eins og
að framan segir.
í ráði er að koma upp skó-
gerðarverkstæði í sambandi við
Sútunarverksmiðjuna, og eink-
um haft í huga að búa til
vatnsleðurskó og stígvél. Þá
hafa ennfremur verið keyptar
saumavélar, svo hægt verði að
sauma kápur, jakka o. fl. úr
skinnum. Verður þetta gert í
saumastofu Sambandsins á Ak-
ureyri.
Ullarverksmiðjan Gef jun:
Enginn hagnaður varð af
rekstri verksmiðjunnar á ár-
inu. Olli því að sjálfsögðu að
nokkru leyti öll sú truflun, sem
orsakaðist af byggingu kam-
garnsverksmiðjunnar og að
byrjað var á nýrri framleiðslu,
kamgarnsspunanum. Starfsfólk-
ið var eðlilega óvant þessari
nýju íðju og þess utan varð að
ráða margt óvant fólk í verk-
smiðjuna, vegna stækkunarinn-
ar.
Framleiðsla verksmiðjunnar
hefir verið, sem hér segir und-
anfarin ár:
Árið 1930: Unnið úr 40.243
kg. ullar, sem skiptist þannig:
Dúkar 8.187 metrar
Kembing 23.003 kg.
Band 2.703 kg.
Árið 1931: Unnið úr 53.701
kg. ullar, sem skiptist þannig:
Dúkar 10.615 metrar
Lopi 32.003 kg.
Plata 439 kg.
Band 2.892 kg.
Árið 1932: Unnið úr 63.265
kg. ullar, sem skiptist þannig:
Dúkar 16.800 metrar
Lopi 37.200 kg.
Band 2.400 kg.
Árið 1933: Unnið úr 85,000
kg. ullar, sem skiptist þannig:
Dúkar 24.000 metrai’
Lopi 46.000 kg.
Band 3.000 kg.
Árið 1934: Unnið úr 76.511
kg. ullar, sem skiptist þannig:
Dúkar 24.000 metrar
Lopi 40.971 kg.
Band 2.492 kg.
Árið 1935: Unnið úr 73.765
kg. ullar, sem skiptist þannig:
Dúkar 22.087 metrar
Lopi 33.027 kg.
Ullarband 2.551 kg.
Kambgam 4.249 kg.
Á 5 mánuðum, sem liðnir eru
af þessu ári er búið að vinna úr
um 40 tonnum af ull. Framleidd
ir hafa verið 16.068 metrar af
dúkum, 9.113 kg. lopi, 6.716
kg. kamgam og 923 kg. ullar-
líand. Með hlutfallslega sömu
vinnu allt árið ætti að vera
hægt að vinna úr 95 tonnum af
ull, en verði lopaframleiðslan
hlutfallslega jafn mikil og
undanfarin ár, ætti ullarnotk-
unin að verða talsvert yfir 100
tonn.
Sú breyting var gerð á starf-
rækslu verksmiðjunnar á árinu,
að ráðinn var sérstakur sölu-
stjóri, sem annast viðskiptin út
á við. Hefir salan gengið mjög
greiðlega, alltaf verið fyrir-
liggjandi meiri dúkapantanir,
en hægt hefir verið að af-
greiða, og eru þó allir vefstólar
verksmiðjunnar í gangi dag og
nótt.
Framleiðsluvörur hafa batn-
að mikið. Bæði kamgarn-
ið og kamgarnsdúkamir líka
ágætlega og er nú svo komið,
að vörur verksmiðjunnar selj-
ast mjög greiðlega í bæjunum,
en á því hefir verið talsverður
misbrestur undanfarið. Auðvit-
að valda innflutningshömlumar
rniklu um hina greiðu sölu, en
ég held þó, að vörurnar væru
allvel samkeppnisfærar, þó ekki
væru innflutningshömlur, enda
er það að mínum dómi undir-
stöðuskilyrði, sem reyna verður
af fremsta megni að fullnægja,
' sambandi við hinn nýja iðnað
í landinu, að ekki þurfi að gera
óeðlilegar ráðstafanir honum
til verndar.
Saumastofurnar hafa gengið
fremur vel árið sem leið, eink-
um á Akureyri. Þær hafa unnið
sem hér segir:
1447 pör pokabuxur og
síðbuxur,
766 karlmannafatnaði, ,
128 karlmannayfirfrakka,
351 kvenkápur og dragtir,
122 jakka og stórtreyjur,
12 ,,smoking“ og kjólföt,
13 skíðaklæðnaði,
76 krakkafatnaði,
64 ýmislegt.
Á saumastofunni á Akureyri
vinna nú um 25 manns. í
Reykjavík hefir saumastofan
heldur dregið saman seglin, en
dúka og bandsala frá útsölunni
hefir aukizt að mun. Hefi ég
álitið rétt að leggja ekki mikla
áherzlu á stækkun saumastof-
unnar í Reykjavík. Vinna verð-
ur þar talsvert dýrari en á Ak-
ureyri og því rétt að auka held-
ur starfsemi þeirrar sauma-
stofu. í Reykjavík kaupa líka
klæðskerar nú orðið mjög mik-
ið af dúkum verksmiðjunnar.
Nokkur áhugi er vaknaður
fyrir því meðal kaupfélaganna
að koma upp saumastofum, og
hefir ein slík saumastofa verið
starfrækt í Styltkishólmi und-
anfarið. Síðan mjög tók fyrir
innflutning tilbúins fatnaðar,
hefir orðið ei-fitt að fá
klæðskera til að setjast að í
kauptúnum úti um land.
Nýr sérlrædingnr
i sanðtjérrækt
Hingað er nýkominn til j
landsins Halldór Pálsson stúd- ;
ent frá Guðlaugsstöðum í
Húnavatnssýslu. Hann hefir :
undanfarin þrjú ár stundað
landbúnaðamám við háskólann
i Edinborg, og lauk þar í vor !
kandidatsprófi með mjög lof- 1
samlegum vitnisburði. Hann
hefir þar stundað kvikfjárrækt j
sem aðalnámsgrein, og sér í lagi
sauðfjárrækt, en Bretar eru
eins og kunnugt er meðal
fremstu þjóða í þeim efnum. I
Auk bóklega námsins við há- j
skólann hefir Halldór einnig '
stundað verklegt nám í sveit á ■
Skotlandi. j
Að prófinu loknu, tók Hall-
dór þátt í samkeppni, sem
fram fór á vegum háskólans í
ýmsum greinum landbúnaðar- 1
námsins. Vann Halldór í þess-
ari samkeppni, og hlýtur þar
með 300 sterlingspunda styrk
til framhaldsnáms á næstu
tveim árum, 150 pund hvort
árið. Fer hann því aftur utan
í haust, og stundar að líkindum
framhaldsnámið í Aberdeen og
Cambridge og e. t.v. víðar.
Halldór er fyrsti útlending-
urinn, sem unnið hefir þennan
styrk. Hefir hann þar með
leyst af hendi mikið og merki-
legt afrek.
Það er vert að vekja athygli
á því, að Halldór er fyrsti ís-
lenzki stúdentinn, sem stundað
hefir landbúnaðarnám, og fyrsti
maðurinn, sem- þjóðin eignast
með brezkri sérmenntun í sauð-
fjárrækt.
Hitt er þá ekki síður mikils
um vert, að hann er sjálfur frá
blautu barnsbeini upp alinn á
einu myndarlegasta sveitaheim-
ili landsins, í sauðfjárræktar-
sveit, og hefir sjálfur lengst af
lagt hönd að því starfi, sem
hann nú á að verða leiðbein-
andi 1 fyrir hina íslenzku
bændastétt.
Hann er sonur merkisbónd-
ans Páls Hannessonar á Guð-
laugsstöðum í Blöndudal, sem
um langa fíríð hefir verið einn
þeirra bænda, sem stærstan
sauðfjárbúskap rak norðan-
lands.
Sjálfur hefir Halldór raun-
verulega, jafnframt námi sínu,
verið bóndi heima á Guðlaugs-
stöðum. Hann á þar álitlegan
fjárstofn, sem hann lengst af
hefir unnið fyrir á sumrum, og
með afurðum af fé sínu kost-
aði hann sig til náms alger-
lega fram til stúdentsprófs.
Af manni, sem þannig hefir
unnið sig áfram, myndi íslenzk
bændastétt eiga góðs að vænta.
P.W. Jacobsen & Son
TimburTerziun
Slmn.: Granfuru. Stofnað 1824
Carl Lundsgade. — Köbenhavn
Afgr. frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
skipsfarma frá Svíþjóð. Sís og umboðssalar annastpantanir
Gik og efni í þiifar tii skipa
M&gnúsarnir
og danska
flugrvélin
í síðastl. viku játar Mbl. það
hreinlega, að fulltrúar íhalds-
flokksins í lögj afnaðamef nd-
inni, þe’ir Magnús Guðmunds-
son og AÍag'nús Jónsson, hafi í
; fyrra verið því fylgjandi að fá
hingað til lands danska flugvél
j til landhelgisgæzlu. Og Mbl.
j játar ennfremur, að Magnús
j Guðmundsson hafi, sem þáver-
j andi formaður íslenzka nefnd-
j arhlutans, ritað bréf um þetta
mál bæði til íslenzku og dönsku
j ríkisstjórnarinnar.
Hinsvegar leggur Mbl. á-
herzlu á það, að Magnús Guð-
mundsson hafi ekki átt hug-
; myndina að því, að þessu máli
| var hreyft, heldur hafi hún
; verið frá öðrum komin.
■ Tíminn getur mjög vel
i trúað, að þetta sé rétt, því að
! Magnús hefir aldrei hug-
j myndaríkur verið. Ef sá „mæti
j maður“ ætti ekki að bera á-
byrgð á öðru en því, sem hon-
um sjálfum hefir dottið í hug
fyrstum manna, mætti sjálf-
sagt telja hann að mestu leyti
ábyrgðarlausan í íslenzkum
stjórnmálum! Hinsvegar hefir
i M. G. á sínum langa og mis-
fræga stjórnmálaferli tekið á-
ltveðna afstöðu til margra mála
og ber vitanlQga ábyrgð á því
á sama hátt og hann ber á-
byrgð á afstöðu sinni í þessu
máli. Og allt, sem Tíminn
hefir um þetta sagt, stendur
óhaggað. Tímanum hefir aldrei
haldið því fram, að M. G. sé
faðir hugmyndarinnar, um að
fá flugvél hingað, en aftur á
móti hinu, að hann hafi stutt
hana og borið hana fram í lög-
jafnaðamefndinni'. — Hvort-
tveggja ei' ótvírætt játið í Mbl.
í gær. y
Mbl. tekui- það nú fram, að
það sé þeim Magnúsi Guð-
mundssyni og Magnúsi Jóns-
syni „ósammála“ um þetta
efni.
Má þá segja, að mikið sé að
gert, þegar aðalmálgagn íhalds-
flokksins finnur sig knúið til
að lýsa opinberlega ágreiningi
við tvo menn úr miðstjóm
flokksins.
En Mbl. gerir meira en að
lýsa ágreiningi. Það lýsir yfir
því, með feitu letri, að „slíkur
hugsunarháttur“ (þ. e. hugs-
unarháttur Magnúsar Guð-
mundssonar og Magnúsar Jóns-
Landbúnaður Norðurlanda
Eftir Björn Konráðison bústjóra á Yífilsstöðnm
[Höf. þossarar grcinar vai’ ásamt
nokkrum öðrum Islendiugum á
norræna búnaðarþinginu, sem
lialdið var í Svíþjóð í vor. í eftir-
farandi grein segir hann frá þing-
inu, og ýmsu öðru viðkomandi
landbúnaði Norðurlandaþjóðanna].
Hér verður ekki rætt um
landbúnað Norðurlanda á víð-
um eða breiðum grundvelli né
dregnar fram um hann neinar
niðurstöður í heild, heldur að-
eins drepið á nokkur atriði
hans eins og þau koma ferða-
manni fyrir sjónir.
Nokkrir íslenzkir bændur
hafa nú nýlega lokið ferðalagi
um Noi’ðurlönd um leið og þeir
sóttu fvrir íslands hönd hið
þriðja búnaðarþing norrænna
bænda, sem haldið var í Upp-
sölum og Stokkhólmi dagana 8.
til 16. júní. Þátt-takendur þess-
arar bændafarar voru þeir
Kristján Karlsson skólastjóri á
iíólum, Þórir Steinþórsson
bóndi í Reykholti, ólafur Sig-
urðsson bóndi á Hellulandi,
Þórólfur Sigurðsson bóndi í
Baldursheimi og sá, sem þetta
ritar.
Norræna félagið hefir geng- j
izt fyrir þessum búnaðarmót- j
úm og hafa tvö verið haldin .
áður, annað í Danmörku en
hitt í Finnlandi. Á mótum ;
þessum er fluttur fjöldi fræð-
andi fyrirlestra, sem fjalla um j
vísindalegar og hagnýtar nið-
urstöður hinna ýmsu búnaðar-
greina, en er auk þess ætlað !
að efla kynningu og samstarf
allra Norðurlandaþjóðanna. —
Svíarnir lögðu auðvitað fram
aðalkrafta mótsins og höfðu á
! hendi alla stjóm þess og for- j
ustu og þótti þeim takast það
afburða vel. Margir af beztu
búvísindamönnum þeirra fluttu
þar fyrirlestra og leiðbeindu
þátt-takendum mótsins á sam-
eiginlegum ferðalögum.
Um Svíþjóð má í stuttu
máli segja, að hún sé land
auðæfa og allsnægta. Landið er
frámunalega fagurt og fullt af
gæðum og gjöfum. Atvinnu-
vegir þess standa í miklum
blóma, einkum landbúnaður g
iðnaður. Okkur íslendingum
finnst að vonum mikið til um
alla þessa auðlegð landsins og
manndóm og myndarskap
þessarar þrekmiklu þjóðar. Það
af landinu, sem ekki er ræktað,
er klætt þróttmiklum skógi,
fjöll og hæðir upp á efstu
tinda, en á milli þeirra liðast
árnar ýmist stríðar og straum-
þungar eða lygnar og breiðar,
þar sem þær leggja leiðir sín-
ar gegnum dimmblá stöðuvötn.
Um vötnin ganga svo gufubát-
ar fram og aftur, margir
þeirra stritandi með stærðar
viðarfleka aftan í sér, en á
bökkunum standa rjúkandi
verksmiðjur með himinháa
reykháfa, sem spegla sig langt
bruna jámbrautarlestir fram
og aftur, flestar knúnar raf-
magni. Allt er með lífi og fjöri,
stálið stritandi og mennirnir
starfandi.
Landbúnaður Svía stendur á-
kaflega föstum fótum. Hann
befir í aldaraðir þróazt fram á
sterkum og öruggum grund-
velli. Þjóðin er orðlögð fyrir
menningu sína og dugnað, bæði
að fornu og nýju. Vísindi síð-
ustu ára hafa verið tekin í
þjónustu landbúnaðarins, í rík-
um mæli, svo að Svíar munu
! nú vera taldir í röð heimsins
! beztu búnaðarþjóða.
Þegar rætt er um sænskan
landbúnað og hans öruggu af-
komu, má ekki gleyma því, að
iðnaðurinn stendur honum við
j hlið eins og sterkur bróðir. Af-
setning landbúnaðarafurða fer
svo að segja öll fram í land-
inu sjálfu, vegna hins mikla
iðnaðar. Svíar eru því og geta
veríð sjálfum sér nógir í hví-
út í sléttan vatnsflötinn.
Niðri um sléttlendið skiftast
á borgir og bæir, akrar og
engi, en á milli landshlutanna
vetna og þurfa lítið til annara
að sækja. Nágrannar þeirra
Danir, hafa ekki sömu sögu að
segja, því þó þeir aéu landbún-
i
I
aðarþjóð engu síður, en Svíar
og ef til vill meiri, þá vantar
þá iðnaðurinn landbúnaðinum
við hlið. Fyrir um það bil
hálfri öld síðan breyttu þeir
búnaðarháttum sínum þannig,
að þeir drógu mjög úr korn-
yrkju, en juku húsdýrastofn
sinn, nautgripi og svín. Afleið-
ingin varð sú, að síðan hafa
þeir orðið að flytja verulegan
hluta af sínum landbúnaðar-
afurðum á erlenda markaði. Á
meðan viðskipti þjóðanna
gengu sjálfráð og óhindruð gat
þetta gengið vel, en nú hin síð-
ari árin hafa þeir orðið fyrir
óþægilegum og jafnvel hættu-
legum verðsveiflum, en hafa
auk þess orðið að standa í örð-
ugum samningum við við-
skiptaþjóðir sínar vegna hins
mikla útflutnings á landbúnað-
arafurðum sínum.
j , . i
! I viðtali við marga merka
búnaðarfrömuði þeirra þriggja
Norðurlanda, sem leið mín lá |
um, þ.|e. Danmerkur, Noregs og
j Svíþjóðar, kom mjög greinilega
j í ljós hinn vakandi áhugi fyrir \
' farsæld og framþróun landbún- j
aðarins í þessum löndum. Þessi
áhugi beindist einkum að því
að endurbæta öll hin minni býli
og koma upp nýjum til handa
hinni ungu og uppvaxandi kyn-
slóð, sem þeir töldu að legði
of mikið leiðir sínar í borgir og
bæi. Að vísu yrði ekki hjá því
komizt að leggja til þess all-
miklar fjárhæðir fr' ríkinu, en
engar fjárhæðir, sem ríkið ráð-
stafaði, myndu þó svara betri
vöxtum um síðir.
Landbúnaðarlöggjöf allra
þessara þjóða er mjög fullkom-
in og hefir verið aukin og end-
urbætt mikið á síðustu árum.
Á okkar mælikvaða verja þær
offjár í þarfir landbúnaðarins.
Til dæmis má geta þess, að
Norðmenn verja nú um 5 milj.
kr. ár ári, aðeins til mennta-
mála landbúnaðarins. Og á síð-
ustu 14 árum hefir norska rík-
ið styrkt milli 10 og 11 þús.
nýbýli.
Af öllum búnaðarframkvæmd-
um í Noregi er nýræktin lang-
mest styrkt, enda er nýyrkjan
þar ákaflega dýr og erfið vegna
þess, að öll auðræktanleg jörð