Tíminn - 17.12.1936, Qupperneq 1

^ýgrei&öla
og Umheitiiia SSöfuatfitr. Iö
<£5im! 2«353 -• í}ó©tí*6íí ^Öf
©jaíbbagi
blafielns et I |4ní
Átgangurínn foetar 7 f*.
Reykjavík, 17. desember 1936.
Úrskurður 1
Kaupfélags
útsvarsmúli
Eyflrðinga
játaði, að hann hefði í síðustu
kosningum viljað draga sig í
hlé og 'færa fylgi sitt yfir á
Pálma, en Jón Þorláksson hefði
þverskallazt fyrir þá ráða-
gerð. Kvaðst Stefán albúinn að
koma fram undir þessu merki,
enda rótin hin sama. Frá Höfn
fór Jón ekki yfir hina þétt-
byggðu sveit, Mýramar, þar
sem svo að segja hver maður
fylgir Framsóknarflokknum. !
þess stað var honum skotið
með leynd yfir Homafjörð og
þar settur undir hann hestur
og fengin fylgd. Komst hann
þar suður fjörur, langt frá öll-
um bæjum, unz hann kom til
bónda sem var íhaldsmaður.
Bjó hann nokkuð afskekkt.
Fylgdi sá maður Jóni gegn um
Suðursveit, unz komið var und-
ir Breiðamerkursand. Þar fékk
hann hestfylgd í öræfi. Stóð
þar fundur í rúmlega 8 kíukku-
stundir, og átti Jón ekki all-
léttan dag. Einna lakast þótti
honum að verja ræðu ölafs
Thors, er hann ljóstraði því
upp, að Hannes á Hvamms-
tanga hefði flotið inn á at-
kvæðum íhaldsins, og væri
,.bændadeildin“ því séreign
Kveldúlfs. Nokkuð súmaði
Jóni í augum, er honum var
bent á hrakfarir sinna rtlanna,
og hversu gæfan hefði snúizt
■ gegn hverjum einasta manni,
í sem komið hefði nærri honum
i
| og braski hans með íhaldinu.
íhaldsmenn austar í sýslunni
vissu, að ég var á leið austur
og vonuðu, að Jón kæmi með
til að verja mál sitt og þeirra.
En Jón vildi ekki meira — og
ekki opinberar umræður. Gekk
bross það er hann hafði verið
fluttur á, laust austur yfir
Breiðamerkursand. Ekki kunnu
íhaldsmenn austur þar við
þennan vinnumáta. Þótti þeim
sendimaður hinna yfirlætisfullu
braskara í Reykjavík ósköru-
legur og ódjarfur í allri hátt-
semi og því líkast, sem hann
hefði þá fortíð og þann mál-
stað, sem hentast þætti að
geyma í myrkri. Mun fram-
koma hans hafa orðið til að
skýra fyrir Skaftfellingum
hvílíkt auðnuleysi er hlekkjað
með örlagafjötrum við hina
veikluðu skapgerð þessa manns.
J. J.
XX &r.
Vökumenn
Seint á síðastliðnúm vetri
kom upp ný félagshreyfing
meðal skólafólks i Reykholti, á
Laugarvatni og nokkrum öðr-
um skólum. Þeir, sem að henni
stóðu, efndu síðan til fundar,
sem haldinn var á Þingvöllum
í júlí síðastliðið sumar og sam-
þykktu þar stefnuskrá í tíu
liðum. Nú í haust hefir þessi
félagsskapur náð útbreiðslu í
ýmsum fleiri skólum, bæði í
Reykjavík og úti á landi.
Þeir, sem í þessum félags-
skap starfa, hafa valið sér
nafnið „Vökumenn". Nafmð
gefur til kynna markmið
þessara nýju æskulýðssamtaka,
það markmið að vera á verði
um hag og heill þjóðfélagsins
og einstaklinganna innan þess
og beita sér fyrir hverri
þeirtri nýjung,, er til þjóð-
þrifa mætti verða, en spoma af
alefli við hinu, sem óheillavæn-
legt er.
Ýmsar ytri aðstæður á und-
angengnum tímum hafa valdið
því, áð þessi hreyfing hefir
vaknað og jafnframt hafa þær
undirbúið jarðveginn, hugi þess
hluta hinnar ungu kynslóðar,
sem skjmjað hefir og skilið,
tákn tímanna og ekki vill fljóta
sofandi að ósi feigðarinnar. 1
fyrsta lagi hafa margsháttar
örðugleikar steðjað að um at-
vinnumöguleika. Annarsvegar
er fólksfjölgunin, sem krefst
stöðugrar nýsköpunar á at-
vinnusviðinu, hinsvegar erfið-
leikar, sem kreppa að starf-
rækslu margra fyrirtækja. 1
öðru lagi hefir ofbeldishneigð-
in færzt í aukana meðal hinna
yngstu æsku innan vissra
s'tétta. En ástandið á Spáni,
þar sem bræður og systur og
samborgarar hafa borizt á
banaspjótum í marga mánuði,
hefir sýnt mönnum nægjanlega
greinilega, hvílíkur voði vofir
yfir þjóðfélagi, þar sem öfga-
stefnumar og ofbeldishneigðin
nær tökum á hugum fólksins.
Loks hefir sú lífsskoðun, er
vill fórna öllu fyrir hina líð-
andi stundu einnig deyft eggj-
arnar á vopnum þjóðarinnar.
Með því verður skýrð sú und-
arlega staðreynd, að til kaupa
á víni og tóbaki ver íslenzka
þjóðin árlega miljónum króna,
enda þótt hún hafi ekki ráð á
að veita sér ýmislegt það, sem
nauðsynlegt er í siðmenntuðu
iandi. En auk hinnar fjármuna-
legu eyðslu, neytir áberandi
fjölmennur hópur manna á-
íengisins á þann hátt, að þeir
verða sjálfum sér, heimili sínu,
stétt og föðurlandi til óafmáan-
lograr minnkunar.
Hér eru hin stóru atriði í
þjóðlífinu, sem „Vökumenn"
vilja snúa sér að. Þeir vilja
vinna að f jölgun heimilanna og
aukningu atvinnunnar í land-
inu í samræmi við fólksfjölg-
unina. Þeir vilja hamla upp-
gangi öfgastefnanna. Og þeir
munu krefjast hófsemi í nautn
áfengra drykkja af sérhverj-
um íslenzkum þegni.
Vökumannahreyfingin á upp-
tök sín í héraðsskólunum.
Þar var næmust tilfinningin
íyrir því hvar skórinn kreppti
Ríkisskattanefnd hefir ný-
lega fellt úrskurð í merkilegu
útsvarskærumáli.
Kaupfélagi Eyfirðinga var
árið 1935 gert að greiða 62
þús. kr. útsvar til Akureyrar-
bæjar. Kærði félagið fyrir yfir-
skattanefnd og fékk lítils-
liáttar lækkun, en óverulega.
Var kæran þá lögð undir úr-
skurð ríkisskattanefndar. Úr-
skurður hennar er svohljóð-
andi:
„5. des. 1936.
Út af útsvarskæru félagsin3
liefir ríkisskattanefndin kveðið *
upp svofelldan úrskurð:
„Kaupfélag Eyfirðinga, Ak-
ureyri, hefir áfrýjað til ríkis-
skattanefndar úrskurði yfir-
skattanefndar Akureyrar og
Eyjafjarðarsýslu um útsvar
félagsins fyrir útsvarsárið
1935, og krafizt þess, að út-
svarið verði verulega lækkað.
Kaupfélag Eyfirðinga er
samvinnufélag og fer því um
greiðslur þess til sveita og
bæjarsjóða, og útsvarsskyldu,
eftir 88. gr. laga nr. 86, 27.
júní 1921 og 6. gr. II 2, laga
um útsvör frá 23. júní 1986.
í fyrsta lagi ber félaginu að
greiða til bæjarsjóðs venjuleg
bæjargjöld af fasteignum sín-
um sbr. 38. gr., 1. tb, laga nr.
36, 1921. 1 öðru lagi ber því að
greiða til bæjarsjóðs 2% af
virðingarverði þeirra húsa,
sem félagið notar við starf-
rækslu sína sfctr. sömu laga-
grein 3. tl. Loks ber félaginu
að greiða útsvar, ef nettó arð-
ur hefir orðið af viðskiptum
við utanfélagsmenn, samkvæmt
skýrslu, er félagið gefur, eða
því hefir verið áætlaður af
skattanefnd lögum samkvæmt
og verður að líta svo á, að
samkvæmt fyrgreindum laga-
fyrirmælum sé með öllu óheim-
ilt, að útsvarið samtals, hvort
sem það er lagt á við aðalnið-
urjöfnun eða aukaniðurjöfnun,
sem tekjuútsvar eða veltuút-
svar, megi nokkurntíma nema
meiru en sem arðinum af við-
skiptum við utanfélagsmenn
nemur.
Á síðastliðnu ári er arður
áfrýjanda af viðskiptum við
utanfélagsmenn ákveðinn af
skattanefnd kr. 44.383,34 og
þykir ekkert við þá ákvörðun
arðsins að athuga. Veltu við-
skiptanna við utanfélagsmenn
þykir eftir fyrirliggjandi gögn-
um verða að telja hafa numið
kr. 1.268.895,44.
Við álagningarreglur niður-
jöfnunarnefndar Akureyrar, er
ríkisskattanefnd hafa borizt er
það að athuga, að niðurjöfnun-
að. Þaðan er hún nú að berast
út til allrár þjóðarinnar. Hún
á að verða sterkur og voldugur
félagsskapur, einskonar vígður
þáttur. Og ef æskan verður ó-
trauð og einhuga, þá verður
framtíðin björt og glæsileg.
Því æskan, það er framtíðin.
Jón Helgason
frá Stóra-Botni.
arnefndin hefir beitt stighækk-
andi veltuútsvari. Á slíka að-
ferð verður eigi fallizt, enda
virðist henni beitt í því einu
skyni að ná óeðlilega háu út-
svari af einstökum gjaldend-
um.
Að þessu athuguðu þykir út-
svar áfrýjanda hæfilega ákveð-
ið kr. 36.000,00“.
Þetta tilkynnist yður hér
ineð.
F. h. ríkisskattanefndar,
(Undirskrift).
Kaupf. Eyfirðinga, Akureyri“.
Tíminn hefir talið rétt að
birta þennan úrskurð í heilu
lagi til athugunar og leiðbein-
ingar fyrir öll kaupfélög lands-
ins.
í úrskurðinum er því m. a.
slegið föstu, að útsvar á kaup-
félag megi ekki vera hærra en
árshagnaðurinn af verzluninni
við utanfélagsmeim.
Það er líka úrskurðað óheim-
’lt að beita stighækkandi veltu-
útsvari.
I þessu sambandi er ástæða
til-að vekja athygli á því, hve
áríðandi það er fyrir samvinnu-
félögin, að viðskiptin við utan-
félagsmenn séu í bókum fé-
lagsins vandlega aðgreind frá
viðskiptum félagsmanna sjálfra.
Fvá bænda*
deild ihaldsins
Snemma í vetur fór Jón
bóndi Jónsson í Stóradal ferð
fyrir íhaldið um Austurland. Á
Egilstöðum kom til hans nokk-
uð af söfnuði Ólafs Thors frá
samskonar messu á sama stað
í haust. I Vopnafirði var orðið
tregt um fylgdir og fékk Jón
þá röskan samvinnuskólapilt til
að bjarga sér yfir slæma heiði.
Litlu síðar kemur Jón úr Esju
í land í Homafirði. Þótti nú
sennilegt, að hann byði Þor-
bergi alþingismanni í Hólum
opinbera kappræðu. En svo var
eltki. Jón fór í þess stað með
leynd um héraðið. Bað hann
þrjá helztu leiðtoga íhaldsins í
sýslunni að koma á laun á
fund með sér á bæ í Nesjum.
Elnn af þessum mönnum var
hinn gamli frambjóðandi
íhaldsins, Stefán í Hlíð. Ekki
hélt Jón sameiginlega fund með
þessum mönnum, heldur talaði
einslega við hvem þeirra. Þótti
gestunum það undarlegur máti.
Jón bar upp sömu bænina við
slla, að íhaldið byði ekki fram
í sýslunni við næstu kosning-
ar, heldur kysi Pálma Einars-
son eða þann, sem sendur yrði
í hans stað. Sagði Jón að sam-
komulag yrði á þann hátt í
öllum kjördæmum, að íhaldið
og bændadeild þes3 kæmu fram
sem ein heild. Sumir íhalds-
meim tóku þessu fálega og
sögðu, að vel gæti komið sá
frambjóðandi sem þeir vildu
ekki efla til mannaforráða.
Beztur var Stefán í Hlíð. Hann
A víðavangi
Þeir „neikvæðu“ tapal
Búnaðarfél. Þingeyrarhrepps
i Vestur-Isafjarðarsýslu hefir
samþykkt svohljóðandi fundar-
ályktun:
„Fundurinn lýsir því yfir að
hann telur nýju jarðræktar-
lögin til bóta í öllum aðalat-
riðum frá því sem áður var.
Jafnhliða vítir hann þá fram-
komu meirahluta Búnaðarþings
að neita að taka við fram-
kvæmd laganna og skorar á
næsta Búnaðarþing að sam-
þykkja, að Búnaðarfélag Is-
lands taki við framkvæmd
íiinna nýju iaga og breyta lög- ,
um félagsins í samræmi við
þau.“
Búnaðarfélag Hólshrepps 1
Norður-ísafjarðarsýslu, hefir
samþykkt samskonar ályktun
með miklum meirahluta atkv.
Loks hefir Búnaðarfélag
Vestmannaeyjakaupstaðar sam-
þykkt tillögur í sömu átt.
Hafa þá 84 félög samþykkt
tillögur andstæðar meirahluta
Búnaðarþings, og er það all-
mikill meirihluti þeirra félaga,
sem afstöðu hafa tekið til
málsins.
í Árnessýslu
er nú að fullu lokið atkvæða-
greiðslum um jarðræktarlögin
og framkvæmd þeirra. Af 16
fcúnaðarfélögum hafa 10 lýst
yfir fylgi sínu við lögin, og
skorað á Bf. í. að breyta skipu-
lagi sínu. Alls hafa um 300
bændur í sýslunni greitt at-
kvæði með lögunum og gegn
meirahluta Búnaðarþings, en
230 hafa verið með „neikvæðu
ílokkunum“ i þessu máli. —
Þetta er sérstakega eftirtektar-
vert, þegar þess er gætt, að
Framsóknarflokkurinn hafði
ekki meirihluta atkvæða í sýsl-
unni við síðustu kosningar. —
í Rangárvallasýslu er atkvæða-
greiðslan nú ekki síður athygl-
isverð. Þar hafði íhaldið meira-
hluta atkvæða við síðustu
kosningar og hefir báða þing-
mennina, en verulegur meirí-
hluti bænda hefir nú greitt at-
kvæði með jarðræktarlögunum
og móti þeim „neikvæðu". —
Munu atkvæðatölumar birtar
síðar.
Á seinasta
búnaðarfélagsfundinum, sem
haldinn var í Ámessýslu (á
Skeiðum) var svohljóðandi á-
lyktun samþykkt með 23:3
atkv.:
„Með því að sýnt er, að
meirililuti bænda í Ámessýslu
er andvígur afstöðu meirahluta
Búnaðarþings til jarðræktar-
laganna nýju, þá skorar fund-
urinn á búnaðarþingsfulltrúa
Ámessýslu að fylgja fram á
næsta Búnaðarþingi þeim
meirahlutavilja bændanna í
sýslunni, að Búnaðarfélag Is-
lands taki að sér framkvæmd
hinna nýju jarðræktarlaga,
ella leggi hann niður umboð
sitt svo snemma, að hægt verði
að kjósa nýjan fulltrúa fyrir
næsta reglulegt Búnaðarþing“.
Fulltrúinn, sem hér er átt
við, Páll á Ásólfsstöðum, var
einn þeirra níu, sem í haust
afsöluðu Bf. I. framkvæmd
j arðræktarlaganna.
Undirbúningur
vinnulöggjafar.
Eftir áskorun frá miðstjóm
Framsóknarflokksins hefir at-
vinnumálaráðherra nú falið
íjórum mönnum að undirbúa
og gera tillögur um löggjöf um
vinnudeilur. Eru það tveir
þingmenn, þeir Gísli Guð-
mundsson og Sigurjón Ólafs-
son, og tveir lögfræðingar ut-
anþings, Ragnar Ólafsson og
Guðmundur Guðmundsson. Eru
þessir menn byrjaðir að starfa
að málinu, og er þess að vænta
að aðalniðurstaða liggi fyrir,
þegar flokksþing Framsóknar-
! manna kemur saman 12. febr.
nk., svo að það þá geti tekið
fullnaðarafstöðu til málsins.
Framh. á 4. siðu.
52. blað
Uian úr heimi
Borgarastyrjöldin á Spáni
hefir nú geisað þrotlaust um
fimm mánaða skeið, og virðast
litlar horfur á, að til úrslita
aragi í náinni framtíð. Þegar
Franco uppreisnarforingi. fyr-
ir nál. mánuði síðan hóf umsát
sína um höfuðborgina, Madrid,
liugðu ýmsir, að nú myndi til
skarar skríða. Hafði Franeo
dregið þar saman 50 þús.
manna her, og í fylkingar-
’orjósti hinar hei’skáu Mára-
hersveitir frá Afríku, sem frá
fornu fai’i eiga íbúum landsins
gx-átt að gjalda og hirða því
eigi að spara spánskt blóð. Var
og uppreisnarherinn vel búinn
að nýtízku lxergögnum. Spúðu
ílugvélar Francos eldi og eim-
yrju yfir borgina, en fallbyssu-
liðið lét stórskotahríðina dynja
dögum saman. Enda er nú tal-
ið, að 14 hluti borgarinnar sé
í rústum. Þó fór á aðra leið en
upphaflega var ætlað, því að
hersveitir stjómariimar hafa
haldið velli og síðustu vikumar
hefir verið fremur sókn en
vörn af hálfu stjómarinnar á
öllum vígstöðvum.
En styrjöldin er núorðið eigi
háð nema að litlu leyti af Spán-
verjum sjálfum eða með þeirra
vopnum. Auk Máranna berjast
nú 1 beggja liði margar þús-
undir erlendra sjálfboðaliða, og
vígvélar streyma inn í landið.
Hlutleysissamningurinn hefir
verið að litlu hafður. Italir og
Þjóðverjar, sem nú hafa opin-
berlega viðurkennt stjóm
Francos, styðja hann með dáð-
um og dáð, en aftur á móti fær
stjómin stuðning frá Rússum
og jafnvel líka frá Frökkum og
fieiri þjóðum, að því er talið
er. Flest aðal stórveldi álfunn-
ar, heyja nú óbeint blóðuga
stjTjöld sín á milli, en Spánn
er svo ógæfusamur að vera
allsherjar vígvöllur álfunnar.
Nú nýskeð hafa Bretar og
Frakkar borið fram tillögur
um, að stórveldin sameinist um
að skakka leikinn á Spáni á
þann hátt að sætzt verði á það
að láta nýjar kosningar skera
úr um, hverjir fara skuli með
völdin. En þunglega er þeim
tillögum tekið af ítölum og
Þjóðverjum.
Það em þó ekki blóðsúthell-
ingamar á Spáni, sem mestu
umtali hafa valdið í heimsblöð-
unum síðustu vikur, heldur
konungaskiptin í Bretlandi.
Játvarður VIII. konungur
Stóra Bretlands og samveldis-
landanna og keisari Indlands
liefir afsalað sér tign sinni og
valdi í mesta ríki heimsins, til
þess að geta gengið að eiga
ástmey sína, ameríska konu af
ótignum ættum, sem auk upp-
runa síns, hneykslaði hina fast-
heldnu og stórlátu, brezku yf-
irstétt með því að vera frá-
skilin eiginkona tveggja
manna. Næstelzti sonur Georgs
konungs V. hefir tekið við kon-
ungstign undir nafninu Georg
VI. Hörð átök hafa án efa vex-
ið um þetta mál. En það er
talið bera vott um traustleika
og samheldni hins brezka ríkis,
1 lxve friðsamleg lausn þess hefir
I orðið.