Tíminn - 11.02.1937, Side 1

w^fgxei'iböla
ofl tnntjsiuiío íöafni.iott. )6
0fml 235.? - pó«.if)c.£f 961
©jaíbba^i
biaCatu^ ct ! |Ani
Ásgau$uth:n fooiat 7
XXI. ár.
Iíeykjavík, ll. febrúar 1937.
6. blað.
Verndun
lýðræðisins
Forráðamönnum hins þýzka
lýðveldis, sem sett var á stofn
eftir heimsstyrjöldina, hefir
verið lagt það út til lasts, að
þeir hafi tekið of mjúkum
höndum á þeim öflum í land-
inu, sem leynt og ljóst unnu
gegn hinu lýðræðislega þjóð-
skipulagi. Það er fullyrt nú, að
nazisminn hafi vaxið upp bein-
linis í skjóli ríkisvaldsins, svo
sem í ríkishemum, embættis-
mannastéttinni og í réttarsöl-
um gamalla dómara, sem ekki
voi'u lýðveldishugsjóninni trú-
ir. Því er þá jafnframt haldið
fram, að þýzka lýðveldisstjórn-
in beri, vegna andvai'aleysis
síns, ábyrgð á því ástandi, sem
nú er í landinu og þeim hörni-
ungum, sem valdataka nazista
leiddi yfir þjóðina. Lýðveldið
hafi, að óþörfu, alið þá nöðru
við brjóst sér, er nú hafi orðið
því að aldurtila.
Og þegar vinir lýðræðisins
virða fyrir sér það, sem fram
fer í einræðislöndum álfunnar,
hversu frelsi og mannréttindi
eru fótum troðin og formæl-
endur smælingjanna vægðar-
Laust ofsóttir, þá er engin
furða, þó að mönnum finnist,
að hér verði hart að mæta
hörðu. Einstaklingur er ekki
talinn ámælisverður, þó að
hann grípi til óvenjulegra ráða
til að verja líf sitt fyrir árás-
armanni. Og stjómendum iýð-
frjálsrar þjóðar hlýtur líka að
vera rétt, að gera róttækar
ráðstafanir til að koma í veg
fyrir, að viðbúnaður sé efldur
til að ganga af lýðræðinu
dauðu og innleiða löglausa
harðstjórn í stað almennra
mannréttinda.
Hér á landi hefir verið rætt
um ýmsar aðferðir í þessu
vandamáli. Það hefir verið lit-
ið á það sem möguleika, að lýð-
ræðið skei'ti réttindi ofbeldis-
sínnaðra manna eitthvað í lík-
ingu við það, sem fram er látið
koma við lýðræðismenn í of-
beldislöndunum, en auðvitað á
mildari hátt. Það hefir verið
skoðun sumra manna, að of-
beldissinnar ættu eklci að hafa
aðstöðu til þess að breiða út
hinar löglausu kenningar sínar
t. d. í skólum landsins. Það get-
ur auðvitað verið álitamál,
hvort sú leið sé eðlileg. Um það
munu verða skiptar skoðanir
eins og t. d. það, hvort Alþýðu-
flokksmönnum hafi verið rétt
að vinna gegn kommúnisman-
um í verklýðssamtökunum með
því að svifta þá (og raunar alla
nema Alþýðuflokltsmenn) rétti
til að vera fulltrúar á þingi Al-
þýðusambandsins. Um aðferð-
irnar má deila. En hitt er mik-
ils virði, að viðurkennd sé í
hinum frjálsu löndum nauðsyn-
in á því að vernda lýðræðið
meðan það ekki er orðið um
seinan, eins og raunin varð í
Þýzkalandi.
Vér Islendingar höldum uppi
þjóðkirkju. Ríkissjóður greiðir
áilega mikið fé ’til að vernda
kristna trú í landinu, og það þó
að til séu menn, sem hafa aðra
trú eða enga trú. En til þess
rxð vernda lýðræðið, grundvöll
Skúli Guðmundsson s

ra siormm
L Svar fil Odds Guðjdnssonar
1 þreixi tölublöðum Morgun-
blaðsins, dagana 12.—16. jan.
s 1., birtist löng gi'ein eftir dr.
Odd Guðjónsson, um starfs-
reglur og störf Gjaldeyris- og
innflutningsnefndar. Deilir
greinarhöfundur á fjármála-
ráðherra fyrir þær stai'fsregl-
ur, sem hann hefir sett nefnd-
inni og á nefndina fyrir fram-
kvæmdir hennar, sem hann
telur mjög á annan veg en vera
ætti.
Um starfsi’eglur nefndarinn-
ar segir O. G. m. a., að þær séu
„lævíslegasta svikamylla, sem
hægt er að hugsa sér“, og mun
hann þar eiga við ákvæði í
i'eglunum um úthlutun gjald-
eyris- og innflutningsleyfa til
kaupfélaga og annara neyt-
endafélaga, sem eiga rétt til
innflu’tnings í hlutfalli við tölu
félagsmanna og heimilismanna
þeirra. Telur hann að þetta
ákvæði sé byggt á því, „að fé-
lagsmenn kaupfélaganna eigi
engin viðskipti við kaupmenn"
og að neyzlan sé jöfn á íbúa
hvar sem er á landinu, en þetta
hvonitveggja sé alrangt.
Um fyrra atriðið er það að
segja, að ýmsir kaupfélags-
menn munu hafa einhver við-
skipti við kaupmenn, en þar á
móti koma viðskipti utanfé-
lagsmanna við kaupfélögin, sem
víða munu vera allmikil. Fram-
angreint ákvæði í stai'fsreglun-
um girðir því alls ekki fyrir,
að þessi viðskipti geti orðið
með svipuðu móti hér eftir sem
áður.
0. G. heldur því fram, að
neyzla landsmanna á ýmsum
vörum sé mismunandi, eftir því
hvar þeir búa á landinu. Telur
hann t. d. að Reykvíkingar og
Hafnfirðingar noti meira af
ávöxtum og vefnaðarvörum en
Þingeyingar og Skaftfellingar.
Þetta getur verið rétt. En þar
með er ekki sagt, að réttur
þessara manna til vönxinnflutn-
ings eigi að vera misjafn.
Sveitafólkið á að hafa sama
rétt til innflutnings á erlend-
um vörum eins og kaupstaða-
fólkið, þó að það e. t. v. noti
ekki þann rétt í öllum tilfell-
manni'éttindanna og einu vörn
smælingjans, er eltki sérstak-
lega varið einni krónu úr ríkis-
pjóði, það er enn ekkert gert
til þess af hálfu ríkisvaldsins
að halda uppi meðal þjóðarinnar
almennri fræðslu um gagn-
semi lýðræðisins og þá hættu,
sem þjóðimxi myndi af því
stafa, ef það yrði að velli lagt.
En við svo búið má ekki
standa. Hinu opinbera ætti að
vera skylt að halda uppi öfl-
ugri fræðslu- og útbreiðslu-
starfsemi lýði-æðinu til efling-
ar. Á móti því eru engin fram-
bærileg rök, en böi'n framtíð-
arinnar myndu verða þeim
mönnunx þakklát, sem slíkt
starf hefðu hafið.
um til fulls. Má í þessu sam-
bandi benda á, að allar þær
innlendu neyzluvörur, sem
sveitafólkið no'tar, eru nú einn-
ig fáanlegar í kaupstöðunum,
og því hægt fyrir kaupstaða-
búa að afla sér þeii’ra.
0. G. ski'ifar langt mál um
samkomulag, sem varð milli
fulltrúa frá Verzlunarráði Is-
lands og Sambandi íslenzkra
samvinnufélaga i ársbyrjun
1936, um innflutning til S. I. S.
og deilda þess á fyrstu 4 mán-
uðum ársins. Heldur O. G. því
fram, að með samkomulaginu
hafi S. I. S. raunverulega fallið
irá kröfunni um innflutning
„eftir höfðatölu". „Báðir aðilar
leggja til að kaupfélögunum
verði úthlutað í hlutfalli við
fyrri innflutning“, segir O. G.
Þetta er hvorutveggja alrangt,
auk þess, sem þetta „samkomu-
lag“ gilti aðeins fyrir 4 fyrstu
nxánuði ársins, eins og áður er
að vikið. Hann heldur enn-
fremur fram þeirri fjarstæðu,
að tillaga, sem ég gerði um inn-
flutningsleyfi til Sambands-
kaupfélaganna í ársbýrjun 1936
hafi verið byggð á því „að S.
I. S. eigi að fá innflutning A
öllum þeim vörum, er það tel-
ur sig geta selt í landinu, og
yfirleitt er leyft að flytja inn“.
Eiixs og áður hefir verið vik-
ið að, er ákvæðið í starfsregl-
um gjaldeyris- og innflutnings-
nefndar um úthlutun léyfa til
kaupfélaga og annara neyt-
endafélaga sett til þess, að þeir
landsmenn, sem þess óska, geti
átt þess kost að hafa félags-
skap um innkaup á nauðsynj-
um sínum. En slík félög geta
því aðeins komið að tilætluð-
um notum, að þau þurfi ekki
að vera háð heildsölum um
vöruútvegun. Þetta sjálfsagða
ákvæði hefir farið svo mjög í
taugarxxar á dr. 0. G., og því
liefir hann ritað sína löngu
grein.
Oddur Guðjónsson telur að
nefndin hafi ívilnað ákveðnum
aðilum á kostnað kaupnxanna,
cg að kaupmenn hafi fengið
rniklu minni innflutningsleyfi á
ýmsum vöi’um, t. d. nokkrum
kornvörutegundunx, árið 1936,
heldur en þeim hafi borið nxið-
að við fyrri innflutning. Er
auðséð, að hann á hér við heild-
salana í Reykjavík. Af þessum
staðhæfingunx 0. G. mætti
draga þá ályktun, að hlutfalls-
lcga miklu minna væri flutt af
vöi'unx til Reykjavíkur nú en
áður, og að þar væri meiri
vöi'uskortur en annarsstaðar í
landinu. Ég hefi því athugað
innflutninginn til Reykjavíkur
nokkur undanfarin ár, til þess
að konxast að raun um, hvort
höfuðstaðurinn væri mjög af-
skiptur um innflutning, saman-
borið við aðra verzlunarstaði,
og hefir innflutningurinn til
Reykjavíkur verið sem hér
segir:
Árið 1931
— 1932
— 1933
— 1934
— 1935 (bráðabirgða»kýrslur)
_ 1936 ----
Af heildarinnfl.
til landsins.
• 65,4%
67,1%
63,4%
66,3%
69 %
68 %
Af þessu er Ijóst, að hlutur
Reykjavíkur hefir ails ekki
versnað síðustu árin, heldur
þveit á móti, enda mun auðvelt
að sýna og sanna að enn sem
fyr eru meiri og fjölbreyttai’i
. vörur til í Reykjavík heldur
en í öðrum verzlunarstöðum
í hér á landi.
| Undanfarið hefir verið unnið
I að því að gera skrá um þá
i kaupmenn, kaupfélög, framleið-
endur og iðnrekendur, sem
hafa fengið innflu'tningsleyfi
árið 1936, og verður skýrsla
þessi send Verzlunarráði Is-
lands næstu daga, svo að því
gefist kostur á að sjá hverjir
hafa fengið innflutixingsleyfi.
Þá verður hér á eftir gefið
jcfirlit um úthlutun gjaldeyris-
og imxflutningsleyfa á nokki'-
um helztu vöruflokkunum fyr-
ir fyrstu 4 mánuði ársins 1937:
Kornvörur.
Reykjavík:
Heildsalar...........
Smásalar.............
Kaupfélag og pöntunarfélag
Brauðgerðahús ....
Hænsnabú o. fl. . . .
Utan Reykjavíkur:
Sambandskaupfélög . .
önnur félög .....
Kaupmenn ............
Brauðgerðahús ....
Aðrir (hænsnabú o. fl.) .
kr.
234.685,00
51.290,00
37,700,00
169.610,00
48.540,00
503.349,00
145.070,00
357.708,00
86.903,00
13.810,00
Samtal8 krónur 1.648.665.00
Nýlenduvörur.
Reykjavík:
Heildsalar kr. 196.950,00
Snxákaupmenn — 31.630,00
Kaupfélag og pöntunarfélag — 40.250,00
Brauðgerðahús — 22.300,00
Aðrir (Iðnaðarfyrirtæki o.fl.) — 26.220,00
Utan Reykjavikur;
Sambandskaupfélög . . . — 179.097,00
önnur félög ..... — 51.210,00
Kaupmenn - 124.425,00
Brauðgerðahúa — 9.950,00
Aðrir (Iðnaðarfyrirt. o. fl.). — 10.870,00
Samtals krónur 692.902,00
ur.
Kaupmenn í Reykjavík . . kr. 194.010,00
Kaupmenn utan Reykjav. . — 93.135,00
Sambandskaupfélög. . . . — 49.000,00
önnur félög . — 13.570,00
Samtala krónur 349.715,o0
og búsáhöld.
K e y k j a v i k:
Kaupmenn . kr. 101.170,00
Kaupfél. og pöntunarfél. . . — 10.200,00
Iðnaðarmenn o. fl. . . . . — 19.990,00
Utan Reykjavikur:
Sambandskaupfélög. . . . — 75.000,00
önnur félög . — 18.250,00
Kaupmenn . — 65.660,00
Snxiðir o. fl. . . . . . . — 9.815,00
Sxmtals krónur 300.085,00
Pappírsvörur og ritföng.
Til Reykjavíkur............kr. 317.085,00
Til aanara verBlunarstaöa . — 58.893,00
Samtals krónur 375.978,00
Byggingarefni.
Fyrir 8 fyrstu mánuði ársins (ekki að öllu leyti afgr.):
Til Reykjavíkur ..... kr. 1.500.000,00
Til annara verzlunarstaða kr. 1.500.000,00
Auk þess þegar úthlutað smíðaefni fyrir fyrsta ársþriðjung:
Til Reykjavíkur ... . . ca. kr. 310.000,00
Til annara verzlunarstaða ca. kr. 110.000,00
Framh, á 4 síðu.
Bændur í Eyjafírðí
óska eftír, að mjólk-
urlögín komi íí!
framkvæmda
Aðaifundur Mjólkursamlags Ey-
iiröinga var haldinn 5. þ.m. á Ak-
ureyri. Mættir voru þar 50 kjörnir
íulltráar og fjöldi annura félags-
manna.
Mjólkurmagn samlagsins reynd-
Ist á árinu 1936 um 2% milj. lítra.
Kr það 363 þús. lítx'um meira en
nœsta ár á undan, og íxemur sú
aukning 16y2%.
Samlagið lxefir selt á árinu 760
jnis. lítra af nýmjólk, 28 þús. lítra
af rjóma, 65 þús. kg. af slcyri, 36
þús, kg. af smjöri, 100 tonn af
mjólkurostum og 19 tonn af mysu-
ostum.
Á ái’inu iiöfðu verið útborgaðar
til bænda 397 þús. króna. Rekst-
ursafgangur í-eyndist þó um 60
þús. kr., og er því úthlutað verð-
uppbót. Að meðtalinni verðuppbót-
inni er mjólkurverðið til bænda 18
aurar pr. kg. eða 18y2 aurar pr.
lítra.
Mjólkurverðið 1935 var 18.-7 aur-
ar pr. lítra. Er verðið því rétt að
segja hið sama og þá (munur að-
eins .0,2 aurar pr. lítra), þrátt fyrir
hina miklu nxjólkuráukningu,
161/2% eins og áður er sagt.
Fundurinn samþykkti í einu
hljóði, að beina til landbúnaðar-
ráðhcrra ósk um það, að mjólkur-
lögin yrðu hér eftir látin koma til
framkvæmda í Eyjafirði,
Eyfirzku samvinnubændurnir
skilja það vel, hverja þýðingu
þessi merkilega löggjöf hefir þeg-
ar haft fyrir bændur á Suðui'-
landi. Og þrátt fyrir sitt myndar-
lega skipulag og þann góða órang-
ur, sem af því hefir orðið, biðja
þeir einróma um vernd laganna,
þcgar aukning framleiðslunnar
skapar nýjan vanda.
Síldar- og karfamjöl
í Danmorku
Danska landbúnaðarráðuneytið
hefir fyrir nokki’u samkvæmt til-
mælum islenzkra stjórnarvalda
látið hefja rannsóknir til þess að
fá úr því skorið að hve miklu
leyti islenzkt síldar- og karfamjöl
gæti oi'ðið notað sem skepnufóður
í Danmöi’ku. Tili’aunir þessar
hófust í fyi’i’ahaust undir yfir-
stjórn Statcns Forsögs Labora-
torium í Kaupmannahöfn
Fóðurtilrnunir fara aðallega
fram á liinu mikla tilraunabúi
danska ríkisins i Hilleröd og á
stói’u liœnsnabúi i Norður Sjó-
landi. íslenzka síldai'- og karfa-
mjölið hefir verið notað í ýmsum
blöndunum, og kemur það í ljós,
að bæði kýr og svín og hænsni
eta þessa fóðurblöndu ágætlega og
þrífast vel af. par sem þessum
rannsóknum verður ekki lokið fyr
en i fyrsta lagi í apríl eða maf í
ár, er ennþó of sncmmt að full-
yrða neitt um það, að hve miklu
loyti íslenzkt síldar- og karfamjöl
getur orðið notað sem fóðurbætir
í Danmörku. En eftir þeinx á-;
rangri, sem þegar liggur fyrir,
vii’ðisi allt licnda til, að hér geti
verið urn mikla möguleika að
rroðtt. Með því að nota íslenzka
fiskimjölið, sem aðalfóður, lxafa
menn verið hræddir við að lýsis-
bragð myndi verða að mjólk, og
annarh fFamleiðslu, en ennþá er
það ekki rannsakað til fulls.