Tíminn - 11.02.1937, Qupperneq 3

' TfMINH’*
Tillögur um varnir gegn
borgfiirzku fjárpestinni
Höludbólld Hrappsey á Breiðaflrði
er laust úr óbúð 1 næstu fardögum — 1937. — Þeir
sem kynnu að vilja fá nefnda eyju til óbúðar, snúi sér
til Magnúsar Friðrikssonar Irá Staðarfelli í
Stykkishólmi, sem hefir umráð ó jörðinni og gefur
þær upplýsingar í því efni sem með þarf.
Jörðin Sandvík í NorðSjarðarhreppí,
með Sand?íkurhundruðum og Sandvíkurstekk,
fæst til ábúðar i næstkomandi fardögum. Land-
kostir eru góðir, fjörubeit ágæt og létt að fram-
leiða sauðfé. Útræði er stutt og aflasælt. Um-
sóknir séu komnar fyrir 15. apríl 1937, til
hreppsnefndar Noi ðfjarðarhrepps.
BJÖRN SVEINSSON & CO.
Hamburg 36, Dammtorstrasse 27.
Símn.; Ægir. Símis 346635 & 52593Í.
Kaupum íslenzkar afurðir hæsta verði
Útvegum allar innnflutningsvörur fiá
Þýzkalandi og flestum öðrum lötdum
með beztu skilmálum.
BJÖRN SVEINSSON & CO.
Nokkru fyrir áramót skipaði
landbúnaðarráðkerra nefnd til
að gera tiUögur um varnlr gegn
útbreiðslu .borgfirzku .sauðfjár-
pestarínnar og hefir hún setið á
fundum í Reykjavík undanfarn-
ar vikur, en er nú hætt störfum í
bili. Eftir að hafa aflað sér
margvlslegra upplýsinga um fjár-
pestina og athugað tillögur frá
sýslunefndum, búnaðarsambönd-
um og einstaklingum, gerði hún
ýmsar tlllögur til stjómarvalda í
þessu efni. Fer hér á eftir út-
dráttur úr þeim tillögum.
1. Að haldið verði námskeið í
Reykjavík, þar sem nokkrum
vóldum mönnum úr sýslum þeim,
sem sýkin hefir gert vart við sig
i, verði kennt að þekkja veikina.
Er síðan tilætlunin að þessir
menn skoði allt sauðfé á hinu
sýkta og grunaða svæði, áður en
því er sleppt úr húsi. Ríkissjóður
greiði kostnaðinn við námskeiðið
og skoðun fjárins. Áhugamönnum,
sem ekki hafa sérstaklega verið
kjörnir til þessara starfa, gefist
einnig kostur á að sækja nám-
skeiðin.
2. Að landbúnaöarráðherra not-
færi sér heimild, sem felst í bráða-
hirgðalögum frá 21. des. síðastl.
til að banna fjárflutning austur
yfir Blöndu, og að sauðfé á ýms-
um einstökum bæjum verði sett 1
algerða sóttkví, þar til aðrar
ráðstafanir verða gerðar.
3. þessar girðingar leggur nefnd-
in til að settar verði upp á næst-
bomandi vori, að óbreyttum á-
stæðum.
a. Snæfellsnesgirðing, sem næst
merkjum Snæfellsness- og
Hnappadalssýslu og Mýra-og Dala-
sýslu, um 41 km. — Einangrar
27 þús. fjár.
b. Mýragirðing milli Álftanes-
hrepps og Borgarhrepps og Dala-
sýslu, um 40 km. Á þessu svæði
er um 11 þús. fjár.
c. Fjallagirðing úr norðurhorni
Mýragirðingar, norður sunnan við
Snjófjöll, að Fjarðarhorni, um 51
km. Innilokar 9100 fjár.
d. Girðing úr Laxárósum að
Fögrubrekku í Hrútafirði í Hrúta-
fjall hjá Borðeyri, um 40 km. —
Einangrar 21800 fjár.
e. Girðing milli Gilsfjarðar og
Bitrufjarðar, um 12 km. Einangr-
ar alla Vestfirði, en þar eru um
59700 sauðfjár.
f. Girðing milli Ingólfsfjarðar
og Reykjafjarðar, um 8 km. Er
þessi girðing talin þörf, vegna
þess að álitið er, að veikin sé
komin á fjóra bæi í Árneshreppi,
g. Girðing með Andakílsá í
í Skorradaisvatn að Geitlandsjökli
um 46 km. Aukagirðing úr þess-
ari girðingu i þingvallagirðingu,
um 14 km. Á svæðinu vestan Sogs
cg þingvallavatns en sunnan
girðingar, eru 42200 fjár, en milli
Sogs og þjórsár eru 56800 fjár.
4. Nefndin lcggur til, að þeim,
sem búa á sýkta svæðinu og hafa
í vor ósýktan fjárstofn, verði
veittur styrkur til að girða af
lönd sín, ef aðstæða er til þess.
5. Að varðmenn verði settir með-
fram þessum fyrirhuguðu girð-
ingum, eftir tillögum héraðs-
stjórna. Sömuleiðis við Blöndu,
Héraðsvötn, þjórsá, Ölvesárbrú,
Sogsbrú og Brúarhlöð og viðar.
6. Að ráðuneytið lýsi nú þegar
ailmarga bœi í sóttkví og banni
fjárflutning af skaganum milli
Ingólfsfjarðar og Reykjafjarðar,
yfir Héraðsvötn, þjórsá, Ölvesá,
Hvítá, Sog og Brúará.
Efni til giröinga þessara er á-
œtlað að muni kosta liðlega 100
þús. kr., en kostnaður við upp-
setningu girðinganna nimlega
annað eins. Yfirleitt er ætlazt til
að kostnaðurinn skiptist þannig,
að ríkissjóður leggi efni til girð-
inganna, komið i næstu höfn við
girðingarsvæðið, en hlutaðeigandi
hreppar og sýslur og sauðfjáreig-
endur, sem girðinganna njóta,
beri kostnaðinn af landflutning-
um og uppsetningu.
Ráðgert er að námskeið það,
sem rætt er um í tillðgum nefnd-
arinnar, hefjist í næstu viku.
Bragð er að
pá barnið fínnur
Svo langt gengur nú fjár-
málaóstjóm íhaldsins í Reykja-
vík, að jafnvel Mbl. getur
ekki orða bundizt. Nýlega birt-
ir það þær fregnir, að bifreiða-
notkun starfsmanna bæjarins
sé komin upp í hvorki meira né
minna en 50 þús. kr. á ári.
Hvað myndu þessir piltar eyða
miklu í bíla, ef þeir ættu að
stjórna öllu landinu? Bæjar-
verkfræðingur hvað t. d. fram-
vísa 3000 kr. bílareikningi til
greiðslu úr bæjarsjóði. Ætli
Mbl. væri ekki fáanlegt ’til að
birta fylgiskjölin?
Minnmgarorð
Hinn 12. október 1936 and-
aðist að heimili sínu, Hátúni 1
Neskaupstað, konan Kristín
Ámadóttir. Hún var fædd 8.
október 1887 og því 49 ára
gömul, er hún lézt.
Kristín var dóttir sæmdar-
hjónanna Áma Davíðssonar
og Guðríðar Torfadóttur,
Grænanesi. Þar fæddist Krist-
ín og ólst upp.
Um ’tvítugt fluttist hún að
Nesi og dvaldi þai* í vist um
tíma.
Árið 1909 giftist hún eftir-
lifandi manni sínum, Vilhjálmi
Stefánssyni, er þá var ekkju-
maður.
Með fyrri konu sinni, Svein-
hildi Hildibrandsdóttur, eignað-
ist Vilhjálmur fjögur böm,
sem öll voru í ómegð, er
Kristín tók þar við bústjórn.
Var það ábyrgðarmikið og
vandasamt starf, er hún hafði
tekið að sér að inna af hendi,
svo ung sem hún var. En tím-
inn leiddi síðar í Ijós, að hún
hafði ekki brugðizt því trausti,
er henni var sýnt.
Vilhjálmur og Kristín eign-
uðust 14 böm. Þrjú þeirra
dóu ung, en 11 lifa: þrjár
stúlkur, Sveinhildur, 27 ára,
gift Jónasi Valdórs'syni, Lauf-
ey, 26 ára, gift Jóhanni Þórð-
arsyni, Þorbjörg Guðríður, 19
ára, ógift og átta drengir:
Sigfinnur, 24 ára, var tvo vet-
ur á Reykholtsskóla, Sigurður,
22 ára, var tvo vetur á Laug-
arvatnsskóla, Bjarni, 21 árs, á
Háskólanum, ókvæntir, Ámi
17 ára, Friðrík, 16 ára, Guðni,
14 ára, Valgeir 13 ára og
Steingrímur, 11 ára. öll em
þau vel gefin og mannvænleg.
Geta má nærri, hve miklar á-
hyggjur og erfiði hún hefir
þurft að leggja á sig um æf-
ina til þess að koma upp þess-
um stóra bamahóp — að und-
anskildum tveim börnum, er
Valgerður og einu barni, er
Sveinbjörg, systir Vilhjálms,
•tóku til fósturs. En henni tókst
að inna þetta vandasama starf
prýðilega af hendi með hjálp
góðs og dugandi eiginmanns.
Kristín sáluga var stjórn-
söm á sínu heimili, myndarleg
í öllum verkum og dugleg,
svo að af bar, sá vel um, að
allt liti snyrtilega út á heim-
ilinu, þrátt fyrir sín marg-
þættu störf úti og inni.
Lítillar menntunar naut hún
í æsku, eins og þá var títt, en
skýr kona var hún, bókhneigð
og fylgdist vel með, söngelsk
og trúhneigð, góðsöm við alla,
ekki sízt þá, er að einhverju
leyti áttu bágt.
Aldrei var hún svo önnum
kafin, að hún fagnaði elcki með
alúð gestum, er að garði bar.
Skapfestukona var hún og
hélt hiklaust sinni skoðun
fram, og trygglynd var hún
með afbrigðum, sæmdarkona í
hvívetna og vildi hvergi vamm
sitt vita.
Kristín heitin var fríð kona
sýnum og svipurinn einkar
göfugmannlegur. Allt frá þeirri
fyrstu stundu, að ég leit hana !
og til hinnar hinztu stundar
hennar, fannst mér ávalt sem
bjartur bjarmi stafaði af
hreinum og fögrum svip henn-
ar“, sagði maður einn við þann,
er þetta ritar, um hana.
Hún var fremur lág vexti og
þrekvaxin. Heilsuhraust var
hún fram að tveim síðustu ár-
unum.
Kristín heitin var ástúðleg
eiginkona, móðir og stjúpmóð-
ir, svo að til fyrirmyndar
mætti verða. Munu því allir,
sem henni kynntust, geyma
minningu hennar með þakklæti.
Blessuð sé minning hennar.
Kunnugur.
Hvað þarf Kveldúlfur
að dylja?
Ihaldsblaðið Vísir í Reykja-
vík var nýlega með dylgjurum
það, að skattstjórinn í Reykja-
vík myndi hafa látið Tímanum
í té upplýsingar úr skatta-
framtali Kveldúlfs, sem hann
hefði þagnarskyldu um.
Þetta er vitanlega tilbúning-
ur einn og getsakir hjá Vísi.
Skattstjórinn hefir að sjálf-
sögðu ekki gefið Tímanum
neinar upplýsingar, sem hon-
um bar að halda leyndum. Allt
það, sem Tíminn hefir skýrt
frá um fjármál Kveldúlfs
undanfarnar vikur, er ým-
ist byggt á ræðu ólafs
Thors sjálfa eða áður fram
komið opinberlega á annan
hátt.
En þessi gauragangur í Vísi,
út af ímynduðum upplýsingum
frá skattstjóranum, gefur ein-
mitt tilefni til að spyrja: Hvað i
er það í skattaframtali Kveld- I
úlfs, sem ekki má koma fyrir
almenningssjónir? Er ástæða til
þess fyrir Kveldúlfsmenn, að
reiðast út af því, þó að skatt-
ftjórinn hefði gert það, sem
hann raunar hefir ekki gert og
má ekki gera, að gefa slíkar
upplýsingar?
ólafur Thors gæti á mjög
einfaldan hátt gert skuldamál
Kveldúlfs miklu óbrotnara í
augum álmennings en það nú
er. Hann gæti gert það með því
blátt áfram að birta efnahags-
reikning Kveldúlfs. Þá lægi
það opið fyrir, hvemig félagið
sjálft gerir sér grein fyrir fjár-
hag sínum, og hversu miklar
það telur eignir sínar annars-
vegar og skuldir hinsvegar. Ef
fyrir lægi opinberlega sundur-
liðuð eignaskrá fyrirtækisins,
geta menn gert sér gi'ein fyrir
hversu nærri lagi hver eign
muni vera reiknuð og hvað yf-
irleitt sé upp úr eignunum að
leggja til móts við skuldimar.
Og það var einmitt þetta,
sem margir Sjálfstæðismenn
héldu, að Ó. Th. myndi gera í
ræðu sinni Gamla Bíó.
Þeir héldu, að hann myndi lesa
upp sundurliðaðan efnahags-
reikning Kveldúlfs, eða a. m. k.
nefna niðurstöðutölurnar —
upphæð samanlagðra eigna og
upphæð samanlagðra skulda.
En Ólafur gerði hvorugt. Og
þessvegna hafa allir það á til-
finningunni, að Kveldúlfur hafi
eitthvað meira en lítið alvar-
legt að dylja.
En áðurnefnd Vísisgrein
gefur tilefni til áframhaldandi
hugleiðinga um þetta efni. Nær
það yfirleitt nokkurri átt, að
fyrirtækjum eins og Kveldúifi
sé leyft að halda reikningum
sínxun leyndum? Það er heimt-
að að ríkisfyrirtækin birti
reikninga sína. Bankarnir, lán-
ardrottnar Kveldúlfs, verða að
birta sína reikninga, af því að
a landi síðan þau hófu starf
sitt, eru beint eða óbeint þeim
að þakka. Hér skal aðeins
minnt á eitt átakið: Skóla
æskumannanna. Án ungmenna-
félaga væri engin væn stein-
bygging á Núpi, engin viðbót
við gamla húsið á Eiðum, eng-
in glæsileg lbygging fyrir Flens-
borgarskólann á hæðunum of-
an við Hafnarfjörð. Enginn
skóli á Laugum, Laugarvatni,
Reykholti, Reykjum, Reylcja-
nesi, Hallormsstað, Staðarfelli
eða Laugalandi. Án ungmenna-
félaganna myndi enginn
menntaskóli á Akureyri, eng-
inn byrjun hafin að höll fyrir
háskólann og engin sundhöll í
Reykjavík. Fáar myndu einnig
hinar minni sundlaugar í land-
inu, ef æska undangenginna 30
ára hefði drukkið sér til óbóta
heldrykk niðuiTÍfsskoðana.
Leyndardómurinn við afrek þau
sem unnin hafa verið á undan-
fömum árum liggja í hinum
mikla hugsjónaþrótti og skap-
andi afli, sem einkenndi ung-
mennafélögin. Hin unga kyn-
slóð sá hvar hættan var mest,
og hljóp í skörðin alstaðar, þar
sem nýrri sókn til umbóta varð
komið við.
V.
Nú virðist svo sem ofbeldis-
stefnunum þyki af þröngt um
um sig í þeim skólum, sem býr
embættismenn og kaupmenn
undir lífsstarf sitt. Þær leggja
mikla stund á að ná tökum á
hinum nýju skólum, sem ung-
mennafélögin hafa átt megin-
þátt í að stofna. Þau vita að í
hinum ungu starfsömu mönn-
um sem ganga í þá skóla, ligg-
ur framtíð þjóðarinnar. Takist
að innleiða sýkingu ofbeldisins
í menntastofnanir fólksins
sjálfs er lýðræðið í fullkominni
hættu. En ef skólar fólltsins
halda uppi fána lýðræðisins,
frjálsra samtaka og menning-
ar þá reyna ofbeldismennimir
a. m. k. að eyðileggja frið, aga
og starfsró í skólum, sem þeir
geta ekki eyðilagt að öðru
leyti. Það er þessvegna mjög
þýðingarmikill atburður, þegar
afvegaleiddir piltar, tilheyrandi
báðum ofbeldisstefnunum tóku
saman pjönkur sínar, og gerðu
bráðabirgðafélagsskap með sér
um heimför frá Laugai’vatni,
eins og sömu aðilar höfðu sam-
eiginlega gengið undir jarðar-
men ofbeldisins í bílstjóraverk-
fallinu fyrir ári síðan.
Út af burtför pilta, sem voru
sýktir af uppreisnaranda
tveggja ofbeldisflokka, sem em
handbendi tveggja erlendra
þjóða, hefir íslenzk sveita-
menning sýnt, að hún ætlar
ekki að láta eyðileggja hið ís-
lenzka lýðríki, eins og lýð-
stjómarflokkar Þýzkalands
létu, fyrir hugleysi og mann-
dómsskort, gera við þeirra
land.
VL
Blöð ofbeldisflokkanna, og
auk þss blöð íhaldsins, liðhlaup-
anna og aðalblað Alþýðuflokks-
ins hafa af og til minnst á mig
í sambandi við strolcupiltana
frá Laugarvatni og sjálfsvöm
gegn uppreisnartilræði þeirra.
Mér þykir því hlýða að rifja
upp gamlar endurminningar
um það, hversu viðhorf Fram-
sóknarmanna hefir verið til of-
beldisflokkanna. Sú saga er
glögg. Frá því að fyrst tók að
bóla á ofbeldishreyfingum hér
á landi, hefir flokkur sam-
vinnumanna staðið einhuga
móti þeim, bæði 1 orði og verlri.,
Enginn annar stjórmnálaflokk-
ur í landinu hefir í þessari
baráttu áfallalausa sogu.
Haustið 1923 voru kosningar
hér á landi. 1 kosningahríðinni
réðist ungur socialisti, Jón heit-
inn Thoroddsen að mér í nafn-
lausri grein í Alþýðublaðinu.
Jón var greindur maður, en ó-
reyndur og í einu fáfróður um
stjómmál og óvandur að með-
ulum. Sagði hann um okkur
Magnús Guðmundsson, að við
værum báðir grímuklæddir
sviksemdarmenn, og að pólitísk
starfsemi okkar gengi út á að
afvegaleiða bændur. Ég vildi
lokka þá til byltingar, en Magn-
ús að sínu leyti til annara skað-
semdarverka. Ihaldið tók upp
árás Jóns Thoroddsen á mig,
en stakk örvunum til M. G.
undir stól. Ég greip þá tæki-
færið og lýsti hér í blaðinu
skoðunum mínum, sem hafa
reynzt vera í fullu samræmi
við skoðanir annara samvinnu-
manna. Ég kvaðst vilja vinna
að umbótamálum á öllum svið-
um og m. a. með Alþýðuflokkn-
um meðan hann starfaði á lýð-
ræðisgnmdvelli. En jafnskjótt
og svokallaðir verkamannavinir
vildu brjóta lög og rétt niður
með ofbeldi, þá myndi ég
standa við hlið Ólafs Thors
móti þeim ófarnaði. Á þeim
tímum var svarta ofbeldisstefn-
an ekki farin að hafa áhrif á
íhaldsflokkinn. Þessvegna var
þessi yfirlýsing algerlega tæm-
andi. Nú þarf hún þeirrar einu
breytingar við, að ég mun
vinna með hverjum íslendingi
að því að útrýma úr landinu
báðum ofbeldisstefnunum, og
öllu þeirra þýlyndi við stjómir
erlendra ríkja.
Síðan hafa ýms átök brðið í
þessa átt. Haustið 1930 ætluðu
kommúnistar á Siglufirði að
stöðva síldarbræðslu ríkisins
um leið og hún var stofnuð.
Við Framsóknarmenn hrund-
um þeirri árás. Litlu síðar
gerðu kommúnistar sig bera að
undirróðri í Iýristneshæli og
Menntaskólanum á Akureyri.
Við Framsóknarmenn. studdum
Jónas lækni Rafnar og Sigurð
Guðmundsson skólameistara til
að losna við upphlaupsmennina.
Síðan þá hefir ofbeldissýkin
ekki gert vart við sig í þessum
stofnunum. Fyrir ca. 2 árum
réru kommúnistar frá Húsa-
vík undir í Laugaskóla og all-
margir piltar ætluðu í skjóli
við þann áróður að gera verk-
fall um lögboðnar greiðslur ’til
skólans. Dr. Leifur kallaði pilt-
ana á fund, lýsti afbroti þeirra
og afleiðingum þess fyrir þá
sjálfa og skólann. Gerði hann
þeim tvo kosti: Að víkja tafar-
laust úr skóla og koma þar
aldrei meir eða hlýða reglum
skólans og standa við skuld-
bindingar sínar eins og góðum
drengjum sómdi. Við það að
mæta hressandi andblæ dreng-
skaps og manndóms hrundi
spilaborg sú, sem bygð hafði
verið upp með sviksömum und-
ii'róðrí. Piltarnir sáu að þeim
hafði yfirsést, hlýddu viturlegri
forsjá skólastjóra og hafa síð-
ar haldið sig frá öllu makki
við niðurrifsmennina, sem ætl-
að höfðu að afvegaleiða þá.
Síðan þá hafa svörtu og rauðu
tvíburarnir ekki látið sjá
ógiftusamleg höfuð sín í Lauga
skóla. Þessi dæmi sýna liversu
taka ber á uppreisnarandanum.
Hvar sem hinn lævísi undirróð-
ur mætir karlmannlegri mót-
stöðu hjaðnar hann og verður
að engu.
VII.
Tilefni uppreisnarinnar á
Laugarvatni var það, að á al-
mennum umræðufundi í skól-
anum, þar sem bæði var allur
þorri nemenda og nokkrir kenn.
arar og rætt var um lýðræði,
lýsti Bjarni skólastjóri hætt-
um ofbeldisstefnanna, og dró
engar dulur á að hann áliti að
þjóðfélagið yrði að gera mun á
þeim, sem vildu styðja þjóð-
skipulagið og halda uppi lögum
og rétti í landinu og þeim, sem
vildu rífa það niður*).
Þessu reiddust piltar þeir,
sem aðhylltust ofbeldisstefn-
*) Alþýðuflokksmenn hafa fyrst
gert glöggan greinarmun í þessu
efni. þeir hafa rekið helztu leið-
toga kommúnista úr Dagsbrún, og
kommúnistar eru ekki kosnir til
trúnaöarstarfa i Alþýðusamband-
inu. J. J,