Tíminn - 01.04.1937, Qupperneq 2

54
T 1 M I N N
Hinar vinnandi stéttir bíða svars
Um stjórnmálaflokkana,
j
9- növember o, IL
Ætla þíngmenn Alþýðuílokksíns að slíta
stjórnarsamvínnunní, ai því þeír fengu ekkí
að gefa Kvefdálfsmönnum eína mílljón kr.?
Afstaða Framsóknarflokksins í
Kveldúlfsmálinu mælíst vel fyr-
ir um allt land
Útvarpsuraræðurnar um Kveld-
úlfsmálið á miðvikudaginn i
páskavikunni liafa verið aðalum-
ræðuefni þjóðarinnar síðustu vik-
una. Tíminn hefir nú fengið
fjölda frétta um undirtek!ir manpa
og viðliorf til málsins bæði í Rvík
,)g víðsvegar um landið, eftir því
'.t’in til næst símleiðis a skömm-
urn tíma.
Einn af gáfuðustu mönnum
iandsins, sem ekki tekur þátt í
stjórnmálum, hefir m. a. látið svo
um mælt, að frumræða Eysteins
Jónssonar fjármálaráðherra um
Kveldúlfsmálið, sé sú skýrasta og
merkilcgasta þingræða, sem hann
hafi hlýtt á hér á iandi og þá
sérstaklega með tillití tii þess,
iiversu flókið og vandasamt mál
og jafnframt hitamál hér hafi ver-
ið um að ræða.
Og yfirleitt er það sammæii
allra sanngjarnra manna, að ræð-
ur þær, er ráðherrar Framsóknar-
fiokksins fluttu, hafi borið langt
af því, sem fram kom frá hinum
fiokkunum og ekki sízt að því
leyti, hve rólega og skilmerkilega
þeir gerðu grein fyrir rökum máis-
ins og þeirri eðlilegu og vel und-
irbúnu lausn, sem Framsóknar-
flokkurinn hefir beitt sér fyrir.
Engum sæmilega greindum
manni dyist það eftir þessar um-
ræður, hvernig Ivveldúlfsmenn
hafa í þessu máli, af Framsókn-
arflokknum, verið nraktir skref
fyrir skref allt frá því að þeir
hugðust að „veita viðnám", ef ekki
yrði gengið að hinu fyrra ti 1—
hoði“ um svindlsölu Korpúlfsst.aða
og 1 milljqn kr. eftirgjöf — og
þangað til þcir loks urðu að ganga
að úrslitakostum bankanna um að
skila einni milljón, sem dregin
hafði vcrið út úr rekstrinum og
; !áta setja Kveldúlf undir eftirlit.
Og mönnum dylst heldur ekki
lengur hundavaðshátturinn og ó-
samræinið hjá þeim, sem ofan á
hafa orðið í Aiþýðuflokknum,
mönnunum, sem legið hafa á
þessu máli í allan vetur, látið
veita Kveldúlfi leyfi til að reisa
síldarverksmiðju, en nú loks, þeg-
ar komið er fram á saltfisksver-
tíð, allt í cinu rjúka upp til lianda
og fóta og heimta, að Alþingi(l)
geri fyrirtækið gjaldþrota — jafn-
vel þó það kosti að gefa Kveld-
úlfsmönnum eina milljón króna,
sem þeir gætu leikið sér með eft-
ir á eftir eigin vild og öllum ó-
báðir.
En eins og mönnum hefir ofboð-
ið ábyrgðarlcysið og hófleysið í
þcssari afstöðu Alþýðuflokksins,
cins virðist frekja, ruddaslcapur
og gcðofsi Ólafs Thors í umræðun-
um, hafa gengið fram af mörgum,
jafnvcl fylgismönnum Sjálfstæðis-
flokksins. Og hinn óskammfeilni
samanburður lians og Péturs Otte-
sen á luxus fjölskyldunni í Kveld-
úlfi við bændur og aðra smá-
framleiðendur, sem notið hafa
krcppuhjálpar, hefir að vonum
vakið almenna gremju.
Um hitt eru menn á einu máli,
að „Bændaflokkurinn“ svokallaði
bafi í þcssum umræðum sem oft-
ar verið „aumastur allra“, enda
þorði liann í hvorugan fótinn að
stíga og vissi naumast hvað segja
skyldi. Og tæplega mun „hin
cina óveðsetta eign Kvcldúlfs" afla
Ólafi Thors öfundarmanna héðan
af!
Alþýðublaðið reynir nú að
leyna sálarástandi sínu út af hinni
ófrækilegu frammistöðu sinna
manna í umræðunum, og belgir
sig út mcð gífuryrði um Fram-
sóknarflokkinn. M. a. segir blaðið,
að Ólafur Thors hafi sagt, að Ey-
steinn Jónsson hefði skýrt Kveld-
úlfstilboðið svo vel, að hann (Ól-
afur) gæti ekki gert það betur
sjálfur. þetta er uppspuni blaðsins
frá rótum. Ummæli Ólafs um
„skýringar", sem ráðherrann hefði
gefið, lutu að síldarverksmiðju-
leyfinu en ekki tilboðum Kveld-
úlfs.
Frá forystumönnum Framsókn-
arflokksins víðsvegar um land
liafa þær raddir borizt síðustu
daga, að flokksmennirnir séu á-
nægðir með afstöðu flokksins og
séu reiðubúnir til að taka kosn-
ingum og hverju öðru, sem að
höndum kann að bera. Og al-
menna viðkvæðið er þetta: Kveld-
úlfsmálið er glöggt sýnishorn af
því, að Framsóknarflokkurinn er
eini stjómmálaflokkurinn, sem,
þjóðin getur treyst til að taka
rökréttar ákvarðanir og standa
við þær með fullri ábyrgðartil-
ingu.
Og nú hefir Alþýðufiokkurinn
crðið. Hann mun væntanlega segja
li! þess næstu daga, hvort liann
vill — af því að hann fékk ekki
að gefa Kveldúlfsmönnum milljón-
ina slíta stjórnarsamvinnunni og
bcra á því ábyrgðina frammi
fyrir hinum vinnandi stéttum.
Jörð
I
eða part af jörð, með
hverum eða jarðhita, vil
eg kaupa. Þeír sem vildu
sinna þessu sendi lýs-
ingu og kaupverð af
jörðinni í lokuðu um-
slagi merkt: A. L. 6. til
afgreiðslu Tímans sem
fyrst.
Ágæt herbergi
til leigu á Hverfisgötu 32
yfir lengri eða skemmri
tíma. — Hentugt fyrir
ferðafólk. — Sími 3454.
Rétt fyrir páskana birti AI-
þýðubl. grein eftir sinn póli-
tíska ritstjóra, um að nú væri
svo komið, að ekki hefðu nema
tveir flokkar tilverurét't og
framtíðarskilyrði í landinu.
Þessir lífvænlegu flokkar voru
„kratar“ og íhald.
Þetta eru skemmtilegir
draumar fyrir Sigfús Sigur-
hjartarson. En er þe'tta veru-
leikinn ? Er reynslan sú, að
þessum tveim flokkum gangi
svo undursamlega vel, að ráða
fram úr þjóðmálunum, þegar
þeir eru tveir einir um hituna?
Tökum 9. nóv. 1932. Þá
kynda kommúnistar eldana, en
nokkuð mikið af samherjum
Sigf. Sigurhjartarsonar raðar
sér í baráttuliðið móti íhald-
inu. Jakob Möller heldur á hinn
bóginn æsingaræður mó'ti þeim
fátæku inxú á bæjarstjómar-
fundi, og íhaldið lætur ögranir
bans berast gegnum hátalara
út til mannfjöldans, sem var
að missa stjórn á sjálfum sér.
Ef Hermann Jónasson og lög-
regla sú, er hann hafði valið og
kennt, hefði ekki bjargað bæj-
arfulltrúum íhaldsins og sam-
herjum Sigfúsar, er langlíkast
að margir þeirra hefðu misst
lífið. Og sjálf baráttan, þessi
óafmáanlegi svívirðingarblettur
á bænum, er varanleg sönnun
þess, hversu þessum flokkum
gengur að lifa eins og frjálsir
menn í frjálsu landi, þegar
þeir eru einir um hituna.
Eftirköstin voru samkvæm
byrjuninni. Ólafur Thors vildi
draga saman 600 manna her 'til
að berja á verkamönnum og
nota sundhöllina sem herstöð.
Iíermann Jónasson átti megin-
þátt í að dregið var úr þeirri
vitleysu. En hvítur her var
settur á stofn. íhaldið æfði lið
í Kveldúlfsporti, en Héðinn
Valdimarsson í einu leikfimis-
húsinu. Allt var búið undir
nýjan stéttarbardaga. Þá komu
kosningarnar 1934. Framsókn-
arflokkurinn vann mikinn og
cvæntan sigur, leysti upp
hvíta herinn, sem hafði kos'tað
hálfa miljón, og stjórnaði með ;
réttlæti og lögum, en ekki með
neinni tegund af herveldi.
Tökum stjórn Reykjavíkur
og berum saman við Akureyri !
og Siglufjörð. Hér ráða hinir í
útvöldu flokkar Sigfúsar Sig- :
urhjartarsonar. En í fram- j
kvæmdinni ræður íhaldið öllu !
og tekur ekki 'minnsta tillit til
næststærsta flokksins. Og sá
flokkur man varla eftir, að
liann er andófsflokkur í bæjar-
stjórn. Hann og blöð flokksins
sýnast sætta sig við að aðstoð-
una eins og íhaldið skapar
hana. En útkoman er sú, að
Reykjavík sekkur dýpra og
dýpra í skuldir og stjómleysi.
Ilækkunin á útsvörunum verð-
ur mjög stórkostleg nú í ár,
ofan á allt sem á undan var
gengið. Á Siglufirði og Akur-
eyri eru menn eins og Þormóð-
ur Eyjólfsson og Vilhjálmur
Þór bæjarfulltrúar fyrir Fram-
sóknarflokkinn. Þegar mikið
líggur á, er leitað til þeirra að
koma fram fyrir þessi bæjarfé-
lóg, svo sem með meiriháttar
lántöku eða aðrar þýðingar-
miklar framkvæmdir. Á Siglu-
firði og Akureyri hafa bæjar-
félögin sýnt miklu meiri fram-
sýni og fyrirhyggju heldur en
forráðamenn Reykjavíkur. Það
er skiljanlegt. Munurinn liggur
i áhrifum Framsóknarmanna í
þessum tveim norðlenzku bæj-
um. Eymd Reykjavíkur sýnir
spegilmynd af getu hinna
tveggja stærri flokka í bænum.
Ef til vill mætti minnast á
útgerðarmálin. íhaldið og sam-
herjar Sigfúsar telja sig hafa
haft forystuna þar. Vill Sigfús
bera ástand útgerðarmálanna
saman við það, sem samvinnu-
menn hafa geit á sínu sviði.
Hvað finnst honum um inn-
kaupin á olíu, salti og veið-
arfærum? Er þar vel séð fyrir
hlut sjómanna?
Sigfús Sigurhjartarson á
annars skilið þökk fyrir að
hafa hreyf't þessu máli fyrir
væntanlegar kosningar í vor.
Mikill vandi er fram undan
fyrir „strandlengjuna“. Ihalds-
menn og félagar Sigfúsar hafa
ráðið miklu þar. Nú verður að
meta hversu hefir verið unnið,
og hver aðstaðan er nú. En það
er óhætt að sleppa því við
stjórnmálarits'tjóra Alþýðu-
blaðsins, að við Framsóknar-
menn lítum á ástand fram-
leiðslumálanna við sjóinn, svip-
uðum augum og lögreglustjór-
inn í Reykjavík leit á fylking-
ar stóru flokkanna í Reykja-
vík 9. nóv. 1932 rétt áður en
hann bjargaði þeim úr gagn-
kvæmri eyðilegging. J. J.
Yfirlýsing'
ism þíngsetu Jóns A.
Jónssonar.
Frá miðst|órn
FramsóknarSlokksins
Á fundi í miðstjórn Framsókn-
arflokksins var 30. marz samþykkt
cftirfarandi tillaga:
„par sem einn af núverandi al-
þingismönnum hefir orðið sannur
að sök um landhelgisnjósnir og
játað brot sitt fyrir lögreglunni,
lýsir miðstjórn Framsóknarflokks-
ins því yfir, að hún telur að þessum
alþingismanni, Jóni Auðun Jóns-
syni, beri af velsæmisástæðum, að
segja af sér þingmennsku þegar í
stað“.
pað er óþarfi að taka það fram,
hér er eingöngu lýst yfir því, sem
víðastlivar annarsstaðar í Norður-
álfunni myndi talið sjálfsagt. Er
þcss að vænta, að Sjálfstæðis-
flokkurinn geri sér það ljóst, þrátt
fyrir fortið sína í þessum málum.
Hagsbætiir sveltaiina
Elftít* Jóhannes Davíðsson, bónda í Hjarðardal
í Vestur>ísa£jarðarsýslu
Ekkí verður með réttu um
þa& deilt hvort hagur sveit-
anna hafi batnað, síðan núver-
andi stjórn tók við völdum, og
hóf þegar gagngerðar ráðstaf-
anir til þess að rétta hlut vorn
bænda, sem á undanfarandi ár-
um hafði mjög svo verið fyrir
borð borinn, að sumu leyti af
utanaðkomandi áhrifum heims-
kreppunnar, en að sumu leyti
af aðgerðaleysi stjórnarvald-
anna, sem ekki brugðu nógu
fljótt við, er afurðaverðið hríð-
féll, því til lagfæringar. Má þó
öllum Ijóst vera, að hægra er
að styðja en reisa, að hægra
var að halda afurðunum á inn-
lenda markaðinum í líku verði
og verið hafði undanfarið, held-
ur en að stórhækka eftir að
fallið höfðu niður í spo'ttverð.
Kaupgeta verkamana við sjáv-
arsíðuna hafði heldur ekki rým-
að að sama skapi, eða svo
nokkru næmi fyrst í stað, er
afurðaverðið hrapaði, og
mundu ráðstafanir til hækkun-
ar þess vegna ekki hafa orðið
kaupendum eins tilfinnanlegar.
Löggjöfin um kreppuhjálp-
ina var að vísu góð og þakkar-
verð tilraun, til úrlausnar á
cngþveitinu, en hrtt mun öll-
um hafa verið Ijóst, að þar var
aðallega verið að bæta fyrir
gamlar syndir, en jafnframt
þurfti að finna nýjar leiðir til
þess að koma í veg fvrir, að
ekki hrekti jafnharðan í sama
horfið, og varð það hlutverk
núverandi stjórnar. Hefir
hún með afurðasölulögunum o.
fl. ráðs'töfunum, rétt að miklu
hlut okkar, sem í sveitunum
búum, svo að við, eftir atvik-
um, teljum vel að verið, og
getum vegna þeirra aðgerða
liorft fram á veginn bjartsýnni
en áður.
XJm það hefir nokkuð verið
deilt, hverjum undirbúningur
afurðasölulaganna hafi verið
að þakka, og vilja Bændaflokks-
menn eigna sér heiðurinn af
því, að hafa skilað núverandi
s'tjórn frumvarpinu til kjötsölu-
laganna fullbúnu í hendur.
Hygg ég þó að því verði ekki
með réttu á móti mælt, að á
vegum S. I. S. hafi frumdrætt-
ir til laganna fyrst til orðið,
cg að við bændur eigum þess-
ari okkar eigin s'tofnun mikið
að þakka, á þessu sviði, eins
og jafnan í meðferð og sölu af-
urða okkar.
Hitt mun jafnsatt, að sam-
steypustjórnin, sem fór frá
völdum 1934, (eða nefnd, sem
hún skipaði), hafði loks þá til-
búnar tillögur í þessu efni, er
voru nær alveg samhljóða 'til-
lögum „kaupfélagsstjóra fund-
arins“ þá um vorið. En hitt
skiptir auðvitað mestu máli,
hverjir hrundið hafa málinu í
framkvæmd.
Haldið hefir því verið ákaft
fram í blaðinu Framsókn, að
kjötsölulögin hafi verið svo
rétt sniðin eftir frumvarpi
því er samsteypustjómin hafði
loks semja látið, að þar hafi
engu verið breytt, nema því
að Búnaðarfélag Islands átti
ekki • fulltrúa í kjötverðlags-
nefnd, en í stað þess fulltrúar
frá neytendum.
Þar sem þetta verður að telj-
ast smáatriði, en þó til veru-
legra bóta, eins og síðar mun
að vikið, verður, samanborið
við áðumefndar fullyrðingar,
lítt skiljanlegur sá fjandskap-
ur, sem Bændaflokkurinn hef-
ir sýnt afurðasölulögunum og
framkvæmd þeirra. Nefndur
flokkur hefir í blaði sínu seint
og snemma, 'tortryggt og af-
flutt þessar hjálparráðstafan-
ir (sem hann í öðru orðinu
segist eiga allan heiðurinn
af að hafa hugsað upp) og
ekki síður í beinum og óbeinum
stuðningi við Sjálfstæðis-
menn, sem í blöðum sínum,
með félagssamtökum, á fund-
um, á Alþingi og í útvarpi,
liafa ekkert tækifæri látið ó-
notað, til að vinna á mó'ti og
fjandskapast gegn þessum
sjálfsögðu og réttlátu kaup-
bækkunarráðstöfunum okkur
svei'tamönnum til handa. Sæt-
ir undrum, að flokkur, sem
kallar sig Bændaflokk, og biðl-
ar eins ákaft til atkvæða og
| stuðnings í sveitunum, skuli
láta slíkar aðgerðir Sjálfstæðis-
manna fram hjá sér fara, án
þess að blaka ugga til and-
^ svara. Hygg ég að þeim foringj.
, um Bændaflokksins gangi illa
að fá hugsandi og skynbæra
menn, sem ekki eru þegar
g'inntir af fölskum mála'tilbún-
aði, hóflausum yfirboðum og
daðurslegu flokksnafni, til að
| trúa því, að slík samvinna við
Sjálfstæðismenn, sem óslitið
nær til allrar þeirrar baráttu
gegn öllu, sem stjómarflokk-
arnir hafa gjört til viðreisnar
þjóðinni, eigi eingöngu rót sína
' að rekja tl andlegs skyldleika,
j sameiginlegra áhugamála eða
. líkrar aðstöðu til lífsafkomu,
| því að slíku getur ekki verið
! að öllu leyti til að dreifa. Held-
| ur liggur sú eina hugsanlega
| skýring opin öllum, sem um
j hina ótrúlegu fylgispekt Bænda-
j flokksins við Sjálfstæðisflokk-
j inn hugsa, að litli bróðir sé
háður fjárhagslegum stuðningi
stóra bróður, og verði þess
vegna að öllu leyti að dansa
eftir hans pípu.
Andstæðingar núverandi
stjórnar hafa gert ótrúlega
mikið veður út af því, að neyt-
endum úr alþýðustétt skyldi
veittur fulltrúaréttur í kjöt-
verðlagsnefnd í stað Búnaðar-
fél. Islands og að þar með sé
hlutur bænda algerlega fyrir
borð borinn og þeim og þeirra
félagsskap sýnd óhæfileg óvirð-
ing. Sýnist mér bó meðalhófið
hafa verið þarna rétt ratað,
þar sem neytendur skipa tvo
fulltrúa en framleiðendur
(bændur) aðra tvo, eða aðal-
sölufélög þeirra, S. I. S. og
Sf. Sl„ sem teljast mega sjálf-
kjörnir fulltrúar bænda í þessu
eíni, því æfinlega hafa sam-
vinnufélögin borið liita og
þunga af afurðasölumálefnum
bændanna, en ekki Búnaðarfé-
lag íslands. Hinsvegar sýnist
það fyllilega réttmætt og
hyggilegt að lofa neytendum
að hafa íhlutunarrétt um verð-
lagningu á vöru þeirri er þeir
kaupa í eins stórum stíl, eins og
nú er raun á orðin um fram-
leiðsluvöru ísl. landbúnaðar,
þar sem nær allar mjólkuraf-
urðimar og um helmingur
kjötsins, selst nú á innlendum
markaði.
I öldudal kreppunnar 1931
—1938 var hagur og söluhorf-
ur ísl. bænda hinn hörmuleg-
asti. Greindur og merkur bóndi
leiddi rök að því á 1. lands-
íundi bænda, að sölutekjur
meðalbónda, sem eingöngu
stundaði búfjárrækt, og ekki
nyti hlunninda eða góðrar
markaðsaðstöðu nálægt kaup-
túnum, væru 720 kr. á ári.
Þessi tala talar sínu máli svo
skýrt að óþarft er að fjölyrða
frekar um það ástand sem
bændur almenn't áttu við að
búa. Verð á kjöti var þá hér
kr. 0,55—0,60 pr. kg„ en nú
kr. 0,80—0,90 pr. kg.
Þó að með sanni megi segja,
að verðhækkun á útlendum
markaði (einkum á gærum og
ull, sem hafa stórhækkað í
verði) eigi nokkurn þátt í
kjarabót okkar bænda, þá
verður því ekki ré'ttilega móti
mælt, að megin-orsök hækkun-
arinnar er afurðasölulöggjöfin.
Þá er árangurinn ekki síður
glæsilegur í sölumeðferð mjólk-
urafurðanna, en þær ráðstaf-
anir hafa frá fyrstu byrjun
átt við fádæma illvígan andróð-
ur að búa, eins og kunnugt er.
En þrátt fyrir alla þá mót-
spyrnu og óþurft, sem því um-
bótamáli hefir sýnd verið, hef-
ir tekizt að hækka verðið til
bænda, lækka það til neytenda,
stórminnka dreifingarkostnað-
inn, og það sem mest er um
vert, þrátt fyrir s'tórlega ár-
lega aukningu, verið unnt að
selja alla framleiðsluna.
Eftirtektarverðus’tu meðmæl-
in, sem aðgerðir stjórnarinnar í
mjólkursölumálunum hafa
hlotið, er ósk nýafstaðins aðal-
fundar í Mjólkursamlagi Ey-
firðinga um að mjólkurlögin