Tíminn - 21.04.1937, Page 1

^.fgreiböla
og tnnþclmta ©afnatoU. 16
etmt 2353 - 'Pó»tf)ólf 961

©faíbbagi
b laCeine tt I féni
Á.röiiii'jtirimi fsstat 7 ft.
XXI. ár.
Reykjavík, 21. apríl 1937.
17. blað.
Kosaiiiftgfstfi*
Alþingi hefir verið rofið.
Kosningar standa fyrir dyrum.
Það er Alþýðuflokkurinn,
sem ber alla ábyrgðina á því,
ao núverandi málefnasamvinnu
er slitið. Það er Alþýðuflokk-
urinn, sem gengið hefir út af
þeim samstarfsgrundvelli, sem
roarkaður var sumarið 1934.
Það er Alþýðuflokkurinn, sem
nú allt í einu hefir horfið frá
þeirri skynsamlegu varfærni,
sem stjórnarflokkarnir hafa
haft um að sjá fjárhag ríkis-
ins farborða og varpað inn í
þingið óundirbúnum frumvörp-
um, sem myndu kosta stór-
kos’tleg fjárframlög og gífur-
legar lántökur, án þess að gera
grein fyrir tekjuöflunarleiðum,
og þar með raunverulega tek-
ið upp ábyrgðarleysis- og yfir-
boðsstefnu Sjálfstæðis- og
Bændaflokksmanna frá undan-
förnum þingum. Og það er Al-
þýðuflokkurinn, sem nú loks í
áheyrn alþjóðar hefir opinber-
lega sagt samvinnunni slitið.
Með skrumauglýsingar sínar
cg kosningabombur ætlar Al-
þýðuflokkurinn nú að koma
fram fyrir hinar vinnandi
sté’ttir við sjóinn og afla sér
fylgis. Hann kemur með Kveld-
úlfsmálið og staðfestingu
þingskjalanna á því, að hafa
viljað gefa Jensenssonum eina
miljón króna. Og hann kem-
ur með hin gleiðletruðu „plön“
um „alhliða viðreisn sjávarút-
vegsins", sem ekki voru lögð
fram í þingi fyr en í byrjun
aprílmánaðar, og án þess að
reynt hafi verið að semja við
Framsóknarflokkinn um að
vinna að þeim umbótum, sem
vel hefðu getað orðið ágrein-
ingslausar, t. d. afnám útflutn-
ingsgjaldsins á sjávarafurðum.
Ilann kemur fram með stað-
hæfingar um, að Framsóknar-
fiokkurinn sé sinnulítill um
málefni fólksins við sjóinn,
staðhæfingar, sem enginn mað-
ur trúir, því að verkamenn,
sjómenn og útvegsmenn sjá í
gegnum skrumið, og meta að
verðleikum það, manndóms- og
alvöruleysi, sem fram kemur í
hinum hvatvíslegu ákvörðun-
um Alþýðuflokksleiðtoganna.
En all’t þetta á Alþýðuflokk-
urinn við sjálfan sig. Hann hef-
ir einu sinni áður brugðist í
samstarfi á svipaðan hátt og
nú. Þá fékk hann hæfilega á-
minningu hjá kjósendum sín-
um og kom aftur út úr kosn-
ingunum rýrari að þingsætum
— en ríkari að lærdómum — en
fyr. Sennilega getur hann líka
eitthvað lært í næstu kosning-
um.
Framsóknarflokkurinn geng-
ur, fyrir sitt leyti öruggur og
sigurviss út í þær kosningar.
Hann hefir gætt skyldu sinnar
í stjórn landsins á örðugum
tímum og ekki hlaupið frá erf-
iðleikum eða ábyrgð. Og aðeins
é þann hátt verður gætt hags-
muna hinna vinnandi stétta í
þessu landi.
Alþýðuflokkurinn hefir nú
meðan enn er ár eftir af kjör-
tímabilinu, rofið þá stjórnar-
samvinnu, sem verið hefir milli
hans og Framsóknarflokksins.
En vitaniega verður ekki bar-
izt um sérstefnu Alþýðuflokks-
ins í kosningunum, því að
engum dettur í hug að hún
komi til greina sem stjórnar-
stefna eftir kosningar. Það verð
ur kosið um það nú sem fyr,
hvor eigi að ráða á næstu ár-
um stefna Framsóknarflokksins
eða stefna Sjálfstæðisfiokksins.
Þeir, sem vilja styðja að því að
stefna Framsóknarflokksins
verði leiðandi stefna í stjórn
landsins eftir kosningar, þeir
beita sér af alefli gegn því, að
Sjálfstæðisflokkurinn ásamt
fylgiflokki hans fái meirihluta
í kosningunum.
Þann 20. júní næstkomandi
sker þjóðin úr. Ilún á að velj1
með tilliti til máiameðferðar
á undanförnum árum, og
með hliðsjón af yfirlýstum
fyrirætlunum flokkanna að því
leyti sem þær eru fyrir hendi.
Hún á að velja um það hvort
framvegis eigi að afgreiða
hallalaus fjárlög og láta ríkis-
tekjurnar hrökkva fyrir rekst-
ursútgjöldum eins og Framsókn
arflokkurinn vill eða hvort
Kveldúlfsstefnan og ábyrgðar-
leysi Bændaflokksins á að ráða.
Hún á að segja til um það,
hvort vit sé í að fela þeím mönn
um völdin, sem þykjast geta í
einu lækkað skattana og hækk-
að framlög til atvinnuveganna!
— og þó eiga sína landskunnu
fjármálaforsögu í Reykjavíkur-
bæ. Hún á að velja um það,
hvort áfram eigi, eins og Fram.
sóknarflokkurinn vill, að spyrna
gegn erlendum vörukaupum yf ir
eini fram og þar af leiðandi
skuldasöfnun í útlöndum, eða
livort kaupmannavald Sjálfstæð
isflokksins eigi að fá aðstöðu
til að sleppa öllu taumhaldi A
innflutningnum, svo lengi sem
það er hægt, og ráða síðan út-
hlutun leyfanna milli sín og
samvinnufélaganna. Hún á að
velja um það, hvort hún vill
lieldur afhenda kjöt — og
mjólkurverkfallsmönnum af-
urðasölulögin eða fela Fram-
sóknarflokknum að vemda þau
og framkvæma með þeim á-
rangri, sem orðið hefir fyrir
bændastéttina síðustu tvö ár.
Eún á að velja um það, hvort
draga skuli úr verklegum
framkvæmdum og „slá niður
kaupgetuna“ eins og Sjálfstæð-
ismenn hafa á orði, eða hvort
balda skuli uppi verklegum
framkvæmdum svo sem unnt er
— og reyna fremur en hitt að
auka atvinnu verkamanna og
sjómanna, sem eru aðalkaup-
endur að framlelðsluvörum land
búnaðarins. Hún á að velja um
það, hvort hlífa skuli einstökum
mönnum við að bera hlutfalls-
legan þunga af byrðum þjóðfé-
lagsins eins og Sjálfstæðisflokk-
urinn vill í samræmi við yfir-
lýsingu Jóns Þorlákssonar í
Lögréttu 1908, eða hvort Fram-
sóknarflokkuirnn eigi að ráða
Frystihús oé fiskmarkaðir
„Hraðfrysting“ á vörum virð- |
ist í hugum margra manna j
vera orðin nokkurskonar Kína- J
lífselixír, sem nota á gegn öllu ’
böli atvinnu\feganna hér á landi.
Meðal annars hefir komið fram
opinberlega tillaga um það nú
alveg nýlega, að rannsaka
„hraðfrystingu" á kjöti og mun
fyrir þeim mönnum vaka ein-
hverjar óljósar hugmyndir um
það, að hraðfrystingin svo kall-
aða sé eitthvert nýtt fyrir-
brigði sem geti gjörbreytt
kjötmeðferðinni frá því sem nú
á sér stað.
Það er langt síðan tekið var
að frysta matvæli til þess að
verja þau skemmdum. Sérstak-
lega hefir frystingin haft mjög
mikla þýðingu fyrir kjötfram-
leiðendur í hitabeltislöndunum.
Eru nær 60 ár síðan byrjað var
að flytja frosið kjöt úr hita-
beltislöndum á Evrópumarkað,
einkum til Englands, og hefir
því verið haldið áfram ósli’tið
síðan.
Svo sem að líkum lætur, hefir
kjötfrysting verið rannsökuð
mjög ítarlega allan þennan tíma
Niðurstöður þeirra rannsókna
hafa leitt í Ijós, að kjöt, heldur
sér bez’t með því að frysta það
í lofti við 14 stiga frost á C.,
en geyma það síðan við 8—10
stiga frost.
Á síðari árum hafa verið
íundnar upp aðrar aðferðir við
írystingu matvæla, hin svo-
kallaða hraðfrysting. Er hún
framkvæmd með þeim hætti, að
kælipípur frystivélanna eru látn
ar kæla saltpækil í stað þess
að kæla loft, en með þessari að-
ferð er unnt að framleiða miklu
meira frost. Eru þá matvælin,
sem frysta á, annaðhvort sett
í beina snertingu við saltpækil-
inn, eða í þunnar málmumbúðir
sem verja þær snertingu pæk-
iisins. Þessi síðari aðferð hefir
þótt sérstaklega hentug við
frystingu á fiski. En við kjöt-
írystingu hefir hún mér vitan-
lega hvergi verið viðhöfð nema
í tilraunaskyni.
Vegna þess að frosið kjöt hef
ir verið heimsmarkaðsvara um
niarga áratugi, var tiltölulega
auðvelt fyrir okkur íslendinga
að breyta til um verkunarað-
ferð á kjöti þegar sal'tkjöts-
markaðurinn tók að bregðast.
Nú er líkt ástatt um fisk-
markaði okkar Islendinga eins
því að ríkið taki eðlilega. skatta
af hátekju og hálaunamönnum.
Og hún á að velja um það,
hvort hún vill fá Framsóknar-
flokknum áfram aðstöðu til að
vernda lýðræðið, eða hvort hætt
í,ndi sé á að fela Sjálfstæðis-
ílokknum með sívaxandi naz-
isma innan sinna vébanda og
Kveldúlfsliðið á barmi örvænt-
ingarinnar, völd og mannafor-
ráð sem enginn veit hvenær
aftur yrði fengin þjóðinni í
liendur.
Alls þessa á þjóðín að minn-
ast við kjörborðin hinn 20. júní
næstkomandi.
Eftír Jón Árnason, framkvæmdastj.
og var um kjötmarkaðinn fyrir
um það bil 15 árum. Saltfisks-
markaðurinn hefir brugðist
stórkostlega og einhverra úr-
íæða verður að leita í staðinn.
Verður mönnum þvi ao vonum
næst hendi að hugsa um hrað-
írystingu sem búið er að sýna
og sanna að varðveitir einkenni
nýja fiskjarins mjög vel, mið-
f.ð við aðrar verkunaraðferðir,
sem þekktar eru, og má því
gera sér miklar vonir um að
hraðfrystur fiskur verði þegar
stundir líða álíka útbreidd verzl-
unarvai’a eins og frosið kjöt er
nú.
Á síðustu árum hafa Islend-
ingar aflað sér allmikils kunn-
ugleika um markaði fyrir fros-
inn fisk, bæði í Evrópu og Ame
ríku. Enn sem komið er virðist
írosinn fiskur vera í mjög litlu
áliti í helztu fiskneyzlulöndun-
um. Enda er það yfirleitt svo
að menn frysta einungis það
af fiski, sem ekki er hægt að
selja í fersku ásigkomulagi
jafnóðum og hann berst á land.
Þessi afgangsfiskur er miög
ódýr, svo sem gefur að skilja,
en einmitt við þennan fisk verð-
um við fyrst og fremst að
keppa með þann frosmn fisk,
sem við flytjum til þessara
sömu markaðslanda,
I Stóra-Bretlandi, sem er
mesta fiskneyzlulandið í ná-
grenninu, er það enn svo, að
ísvarinn fiskur, jafnvel þótt lé-
leg vara sé að dómi okkar ís-
lendinga, er i miklu meira áliti
en hraðfrystur fiskur. Er þetta
að mörgu leyti svipað og átti
sér stað um frosna kjötið. Það
tók fjöldamörg ár að vinna því
það álit sem það hefir nú, sam-
anborið við nýtt kjöt, og mun
matvælaskortur stríðsáranna
hafa átt drjúgan þátt í því að
lrenna Englendingum að meta
frosna kjötið að verðleikum.
Árið 1922 skipaði brezka
stjórnin nefnd 'til að rannsaka
kjötmarkaðinn í Englandi. 1 á-
hti þessarar nefndar kemur
greinilega í ljós, að almenning-
ur þar í landi er farinn að gera
miklu minni mun en áður var
á frosnu kjöti og nýju og gef-
ur þetta von um að svo muni
emnig geta farið um fiskinn,
þegar stundir líða.
Ef litið er á tilraunir þær,
sem gerðar hafa verið af hálfu
íslendinga til þess að vinna
írosnum fiski markað erlendis,
þá benda þær ótvírætt í þá átt
að við eigum fyrir höndum
langa og erfiða leið til þess að
ná góðum árangri í þessu máli.
Útflutningsskýrslurnar um
frosinn fisk undanfaTÍn ár eru
sem hér segir;
1931
1932
1933
1934
1935
1936
69 smál. á 0/35 kg.
269 — - 0/25,6 —
377 — - 0/21 —-
417 — - 0/23,4 —
625 — - 0/33,6 —
935 — - 0/53 —
Er þetta allur útflutningur
héðan frá íslandi á freðfiski
þessi sex ár.
Hætt er við að verðið sem
skýrslurnar tilgreina, sé mjög
óáreiðanlegt, því venjan er að
tilgreina ávalt söluverð þegar
varan er flutt út, en minnst af
þessum fiski er selt fyrirfram
og því ekki vitað fyrir hvaða
\erð hann selst.
Það er ennfremur kunnugt,
að sumt af þessum fiski hefir
ekki selst nándamærri fyrir
kostnaði og má þar til greina
alistórar fisksendingar til Pól-
lands 1935 og 1936 og fisksend-
ingar til Bandaríkjanna 1936.
Þá hefir talsvert af þessum
fjski farið í tilraunasendingar
víðsvegar um lönd og litlu verði
skilað eða engu. I febrúar 1936
frysti sænska frystihúsið hér í
Reykjavík um 300 tonn af
þorskflökum, sem það svo sendi
til Englands. Um síðustu ára-
mót var því nær öll sendingin
enn óseld í frystihúsi í Eng-
landi.
Hingað til hefir .okkur Islend-
ingum ekki tekist að að vinna
öiuggan markað fyrír annan
frosinn fisk en tiltölulega lítið
magn af flatfiski og lítið eitt
af frosinni ýsu. Að vísu bendir
allt til þess, að fyrir þessar
sérstöku fisktegundir megi
auka markað til muna, en
engar af tilraunum þeim sem
gerðar hafa verið, benda til
þess, að hægt sé að selja fros-
inn þorsk í stórum stíl, svo
kostnaði svari að framleiða
hann til slíkrar verkunar, hvað
sem síðar kann að verða.
Svo sem bent hefir verið á
hér að framan og allir vita er
til þekkja, má telja það nokk-
urnveginn víst að framundan
er alllangt árabil, sem útflutn-
ingur á freðfiski verður áðal-
lega rekinn sem tilraunir, og
því í tiltölulega smáum stíl.
Þegar litið er á ástandið í
þessum efnum, með rólegrí yf-
irvegun, verður að telja það
' ítaverí ábyrgðarleysi hve mik-
ið hefir verið gert að því, að
gylla fyrir almenningi, hvað
rreðfiskútflutningur muni geta
crðið stórfeilt atvinnuúrræði
nú þegar og í nánustu framtíð.
Einkum er þetta vítavert
þegar í hlut eiga forystumenn
þeirra stjórnmálaflokka, sem
hafa talið sig sérstaka málsvara
íólksins við sjávarsíouna, og á
ég þar við forystumenn Alþýðu-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins, en báðir þessir flokkar hafa
borið fram frumvörp á Al-
þingi um stórfelld fjárframlög,
ábyrgðir og styrki tij nýrra
frystihúsa sem ætlað er að
frysta fisk til útflutnings, og
hafa auk þess í flokksblöðum
sínum, á opinberum fundum, í
útvarpi og alls staðar þar, sem
þeir hafa mátt því við koma,
hampað þessu sem öruggu
bjargráði fyrir aðþrengdan
sjávarútveg.
Enginn skilji þó orð mín svo,
að ég vilji draga úr því, að hald
ið sé áfram með öllum þeim
ráðum sem þjóðin hefir tök á,
til þess að vinna þessari vöru
markaði erlendis og bæta á
þann hátt afkomu fiski-
inanna og annara sem afkomu
eiga undir fiskveiðum.
En ég vil fullyrða, að við getum
aukið útflutning á freðfiski um
margar þúsundir smálésta án
þess að verja stórfé til nýrra
í ry stihúsaby gginga.
Þessu til sönnunar skulu hér
talin upp þau frystihús, sem
ég man eftir nú í svipinn, og
Framh. á 4 síöu.
Gleðíleg'l sumar!
Síðasti vetrardagur er kom-
inn. Á morgun er sumardagur-
inn fyrsti, þessi sérkennilegi ís-
lenzki hátíðisdagur, sem minnsö
er um allt land. Þá voru gefnar
hátíðargjafir, borðaður hátíða-
matur og þá árnuðu menn hver
öðrum „gleðilegs sumars“. —
Með því meina menn vafalaust
misjafnt, og þegar ég nú óska
\kkur gleðilegt suamrs þá
meina ég að ákveðin gleði falli
vkkur í skaut á sumrinu. Á ég
þar við starfsgleðina. Bóndinn
getur fundið hana í ríkari mæli
en aðrir. Aðstaða hans er sú,
að hann þarf alltaf að starfa í
samræmi við hið skapandi afl
í tilverunni, eigi hann að sjá
góðan árangur starfa sinna, en
geri hann það, þá getur ekki
hjá því farið að hann finni
hvernig hann með starfi sínu
vinnur að því að hjálpa til við
framþróunina, og í því er mesta
og fullkomnasta gleðin fólgin.
Bóndinn hefir allra manna
bezt tækifæri til þess að láta
þær lífverur sem han' Hefir
undir höndum búá við þau skil-
yrði að þær njóti sín og geti
gert fullt gagn. Hann getur lát-
ið tvö strá vaxa þar sem áður
óx eitt, hann getur látið bú-
féð hafa þá meðferð, að það
sýni hvað í því býr, og hann
getur með’ skipulagðrj starf-
semi unnið að því að láta fram-
tíðar lífverurnar — hvort sem
þær eru nú fastbundnar við
jörðina, eða geta hreift sig um
'nana — verða eðlisbetri en þær
sem hann sjál’fur hefir.
Og þetta starf gófgar. Þetta
starf gerir bóndann sér þess
meðvitandi að hann sé að
skapa með guði, sé að vinna
að fegrun og fullkomnun til-
verunnar, og sú meðvitund
veitir varanlega gleði.
Ég sendi ykkur bændur um
gjörvallt land sumaróskir mín-
ar, og þær eru að þið hver og
einn megið vinna sem mest að
því að skapa og fullkomna í
sumar, að þið hvor og einn
megið finna hvernig þið á þann
liátt eruð samverkamenn fram-
þróunarinnar. Að fmna þetta,
gefur ykkur gleðilegt, sumar.
Síðasta vetrardag.
Páll Zóphóníasson,.