Tíminn - 28.04.1937, Qupperneq 3

T I M I N N
71
Síðustu fjðrbrot íhaldsins
»Bændailokkurínn« er komínn yfír »míllisporíð« og gengínn
ínn í S|álístæðísílokkínn rneð fullkominni sameiníngu »í anda
sannleika og sfarfi«
Rétt eftir að klofningsmennirnir úr Framsóknarflokknum
mynduðu hinn svokallaða Bændaflokk til að reka erindi íhaldsins !
í sveitum landsins ritaði aldraður og þekktur Sjálfslæðismaður, j
Sveinn Guðmundsson hreppstjóri á Akranesi, grein í citt af aðal-
blöðum flokks síns, þar sem hann skýrði íesendum þess blaðs
(sem svo að segja eingöngu voru íhaldsmenn í Reykjavik) frá því,
aS flokksmyndun þessi væri aðeins „millispor“, sem stofnendur
hins nýja flokks hefðu talið hyggilegt að stíga áður en þeir
gengju formlega inn í Sjálfstæðisflokkinn. En eftir nokkur ár
myndu þeir — sagði hann — sameinast Sjálfstæðisflokknum að
íullu „í anda, sannleika og starfi“.
verið stefnumál nokkurs
flokks eða manns, af þeirri
emföldu ástæðu, að gengis-
lækkun getur aldrei orðið neitt
frambúðarúrræði. Hitt er ann-
að mál, að gengislækkun getur
verið, undir vissum kringum-
stæðum, úrræði, sem grípa
þarf til og þá fyrst og fremst
ef framleiðslukostnaðurinn í
þeim atvinnugreinum, sem nær
eingöngu selja á erlendan
markað, er orðinn mjög hár í
hlutfalli við afurðaverðið, og
stórfelld rekstrartöp eiga sér
stað, en leiðrétting á kostnað-
inum í áttina til þess, sem
framleiðslan getur borið, ekki
fæst með öðru móti. En það er
vitanlegt, að gengislækkun er
ekki eina leiðin, sem undir slík-
um krngumstæðum kemur til
mála. Ef rekstrartöp framleið-
endanna við sjóinn eru farin að
valda samdrætti í framleiðsl-
unni og þar af leiðandi minnk-
aði kaupgetu á mörkuðum
bændanna innanlands, þrátt
fyrir óbreytt kaupgjald, þá
getur gengislækkunin eða aðrar
svipaðar ráðstafanir til að
bæta rekstrarafkomuna við
sjávarsíðuna, verið sameigin-
legt hagsmunamál allra lands-
manna. En menn verða að
gera sér glögga grein fyrir því,
að engin trygging er fyidr því,
að gagnið af slíkuni' ráðstöfun-
um verði til frtambúðar fyrir
framleiðsluna, vegna þess að
kaupgjaldshækkanir og aðrar
hækkanir geta étið upp hagn-
aðinn á stuttum tíma. Örugg-
asta ráðið til þess að fá sam-
ræmi milli tilkostnaðarverðs og
afurðaverðs, er vafalaust
hlutaskipti og aukin samvinna
um alla framleiðslu frá því
sem verið hefir. Ef leita á
verulegs stuðnings í gengis-
skráningu fyrir framleiðend-
urna, verður að athuga ræki-
lega þá leið, sem opinberlega
hefir verið bent á, og flokks-
þing Framsöknarmanna hefir
óskað rannsóknar á, að skapa
aukið samræmi milli vöruverðs
og peningagreiðslna með því að
miða gengi peninganna að ein-
hverju verulegu leyti við
verðlag á framleiðsluvörum
landsmanna. Það hefir ekki enn
verið athugað hvort sú leið er
I kosningunum 1934 nutu sprengi-
írambjóðendur „bœnda“-flokks-
ins, þá þegar fullrar samúðar og
stuðnings lijá ráðandi mönnum í
ttjórn Sjálfstæðisflokksins. Fyrir
þann stuðning og með atkvæðum
Sjálfstæðismanna var Hannes Jóns-
son kosinn á þing í Vestur-Húna-
vatnssýslu, og flokksbroti liðhlaup-
anna þar með tryggð sæti á Al-
þingi.
Um þetta hefir formaöur Sjálf-
stæðisflokksins, Ólafur Thors, (að
vísu í augnabliks geðshræringu)
gefið svofellda yfirlýsingu í ræðu
á Alþingi 24.. marz 1936:
fær af fjármálalegum ástæð-
um, en slík athugun þarf að
fara fram.
Ég tel mig nú hafa á þessum
mínútum sýnt fram á það,
að frumvarp þetta er kák
eitt,
að Bændaflokksmenn hafa
verið og eru manna óheilastir
í gengismálinu,
að það eru innantóm orð, að
með einní saman lækkun krón-
unnar, sé hæ^t að tryggja til
frambúðar afkomu framleið-
endanna. Ennfremur,
að með þeim ráðstö’funum,
sem Fran ísóknarflokkurinn hef-
ir fengið framgengt til hækk-
unar verðlags á landbúnaðar-
afurðum innanlands, hefir á-
unnizt meira fyrir bændur
en fengizt hefði með gengis-
lækkun, eins og á hefir staðið
undanfarin tvö ár.
i,----pað er satt, ég hefi í því
engu að leyna, að rneðan stóð á
undirbúningi íyrir siðustu kosning
ar, var ég því heldur iylgjandi, að
þessi háttvirti þingmaður (Hannes
Jónsson) kæmist á þing. Og þó að
Sjálfstæðisflokkurinn hefði fram-
bjóðanda í þessu kjördæmi, þá var
hvorki af mér né sumum öðrum
flokksmönnum, gert það, sem hægt
var til stuðnings kosningu hans,
og sagði ég honum frá því.--------
— — Ég leyni því ekki, að ég
kygg, að mín aðstaða og sumra
annara Sjálfstæðismanna hafi ráð-
ið miklu um það, að þessi hátt-
virti þingmaður (Hannes Jónsson)
komst að, og ég harma það ekki,
að svo fór“.
Alveg samskonar yíirlýsingu
endurtók Ólafur Thors á Alþingi
nú í v.etur. Og nú í vetur hefir það
komizt upp, sem marga grunaði,
oð ýmsir helztu kaupmenn Sjálf-
stæðisflokksins i Reykjavík hafa
slyrkt blað „Bændaflokksins“ með
mánaðarlegum fjárframlögum.
Samt sem áður hafa Jón í Dal
og legátar hans stöðuglega þrætt
fyrir allt samband við Sjálfstæðis-
flokkinn og þar með tekizt að
blekkja ýmsa menn í sveitum
landsins, sem ekki hafa viljað
trúa því að liðhlauparnir væru
auðmjúkir og undirgefnir þjónar
heildsala- og nazistaklíkunnar
í Reykjavík. Jafnvel eftir að þeir
flærndu Magnús Torfason úr
fiokknum, af því að hann vildi
ekki fylgja Korpúlfsstaðomönnum
í mjólkurmálinu, og hótuðu að
svifta Tryggva pórhallsson flokks-
íormennskunni, hafa þeir þó talið
rúölcgt að halda sig á „millispor-
inu" —
pangnð til nú að nýjar kosn-
ingar standa fyrir dyrum.
Siðustu vikur þingsins og þang-
að til á sunnudaginn var hafa
etaðið vfir miklar ráðagcrðir um
raunverulega opinbera innlimun
íiðhlaupanna í Sjálfstæðisflokkinn.
Fn aðalerfiðleikamir í þeim ráða-
gerðum voru i því fólgnir, að sum-
ir einstakir frambjóðendur og
þingmenn Sjálfstæðisflokksins voru
tregir til að standa upp fyrir lið-
ldaupunum í þeim kjördæmum,
þar sem yfirstjórn Sjálfstæðis-
flokksins taldi það æskilegt.
En síðastliðinn sunnudag voru
þó þessar ráðagerðir komnar svo
iangt, að heppileg niðurstaða þótti
fengin. Og ákvörðun um sameiginleg
iramboð ' Sjálfstæðisflokksins og
iiðhlaupanna var tekin á flokks-
fundi Sjálfstæðisflokksins þann
dag.
Eftir því sem nokkrir „óánægð-
ir“ Sjálfstæðismenn hafa tjáð Tím-
anum og nú hefir verið viður-
kennt í Mbl. að nokkru leyti, er
niðurstaðan í aðalatriðum á þessa
leið:
porsteinn Briem verður einn í
kjöri af háifu íhaldsins og vara-
liðsins í Dalasýslu. par með á að
tryggja „Bændaflokknum“ nýtt
,móðurskip“, með því aðtekki þyk-
ii öruggt, að Hannes Jónsson kom-
ist að í Vestur-Húnavatnssýslu, þó
að atkvæðin verði þar sameinuð.
— porsteinn porsteinsson sýslu-
maður verður boðinn fram f Mýra-
sýslu, og honum lofað uppbótnr
sæli fyrir hreppafiutninginn —
Gunnar Thoroddsen verður boðinu
fram i Vestur-ísafJarðarsýslu.
í Vestur-Húnavatnssýslu, Stranda-
sýslu og Austur-Skaptafellssýslu
verður einnig sameiginlegt fram-
boð og „Bændaflokksmenn“ einir
i kjöri af hálfu ihaldslns.
1 Árnessýslu, Eyjafjarðarsýslu
og Norður-Múiasýslu, sem allar
eru tvimenningskjördæmi, verður
sameiginlegt framboð, þannig, að
i hverju þessu kjördæmi verður
boðinn fram einn SJálfstæðismaður
og einn ,.Bændaílokks“-maður.
í Austur-Húnavatnssýslu og
Vestur-Skaftafelissýslu verður ekki
sameiginlegt framboð, því að Jón
Pálmason hefir neitað að standa
upp fyrir Jóni í Stóradai og naz-
istadeild Sjálfstæðisflokksins hefir
sctt sig á móti því, að Gísla
Sveinssyni yrði fómað fyrir Lárus
i Klaustri.
í öðrum kjördæmum býður
Bændaflokkurinn ekki fram en
befir fengið fyrirmæli um að yfir-
færa atkvæði sin yfir á Sjálfstæð-
isflokkinn til þess að auka mögu-
Icika hans til uppbótazsæta.
Ef þessi svikamylla, sem raun-
\ crulega er brot a stjórnarskránni,
bæri tilætlaðan árangur, ætti
Bændaflokksdeildin að koma sjö
mönnum inn í þingið á miklu
minna en meðal atkvæðamagni, en
Sjálfstæðisflokkurinn ælti eigi að
ríður að njóta sem svarar fullu at-
kvæðamagni sínu til uppbótar-
Fícta.
En þetta herbragð íhaldsins mun
áreiðanlega mistakast eins og öll
herbrögð þess hafa áðar mistekizt
við undanfarnar kosningar. Al-
menningur í sveitum landsins mun
sjá í gegnum þann blekkingavef
svika og undirferlis, sem hér er á
fcrðum. Atkvæðamagn Jóns í Dal
og liðhlaupa lians hefir stórlega
þorrið síðan 1934, og það mun
þvcrra enn mcir, þegar þessi sein-
ustu tíðindi um afhjúpun l.iðhlaup-
anna berast út um landið. Og svo
mikið á Sjálfstæðisflokkurinn af
lieiðarlegum kjósendum i hlutað-
eigandi kjördæmum, að ekki
munu þeir allir láta heildsala- og
nazistaklíkuna hér i Reykjavík,
skipa sér að greiða atkvæði þeim
mönnum, scm nú eru lítils virtir
af þorra þjóðarinnar fyrir auð-
v irðiiega framkomu.
En eitt sýna jæssi tíðindi greini-
lega: að íhaldið er alvarlega hrætt
víð kosningamar. pað er nú í síð-
ustu fjörbrotunum og á sér ekki
íramar viðreisnarvon.
Ágæt herbergí
til leigu á Hverfisgötu 32
yfir lengri eða skemmri
tíma. — Hentugt fyrir
ferðafólk. — Sími 2454.
Kolaverzlun
SIGURÐAR ÓLAFSSONAR
Símn.: Kol. Reykjavík. Símil933.
Alvaran í
Alþýðuilokknmn
Nokkrar undanfarnar vikur
liefir blað Alþýðuflokksins og
forvígismenn hans á þingi tæp-
lega þózt finna í íslenzku máli
nægilega sterk orð til að lýsa
sinnuleysi og spillingu Fram-
sóknarflokksins í bankamálum,
og þá jafnframt sinni eigin
löngun til að ráða bót á því,
sern þar fer aflaga og taka eft-
irminnilega í taumana.
Tíminn hefir frá upp-
hafi haldið því fram, að
þessi vandlæting Alþýðuflokks-
leiðtoganna væri mest í munn-
inum — kosningabombur og
ekkert annað.
Og svo vill nú vel til, að Al-
þýðuflokkurinn hefir sjálfur nú
i þinglokin lagt fram nokkuð
ctvíræða sönnun fyrir þessum
leikaraskap sínum.
Síðasta daginn, sem Alþingi
sat, var í sameinuðu þingi kos-
in milliþinganefnd til að rann-
saka starfsemi bankanna, end-
urskoða banlcalöggjöfina og
gera tillögur um fyrirkomulag
bankastarfseminnar í framtíð-
inni.
Alþýðuflokkurinn hafði at-
kvæðamagn til að kjósa einn
fulltrúa í þessa milliþinga-
nefnd. Og þá skyldu menn
halda, að ekki hefði verið valið
af verri endanum. Menn skyldu
ætla, að Alþýðuflokkurinn
hefði valið mann, sern enginn
gat efazt um að væri skelegg-
ur og harðsnúinn í þessum mál-
um, mann, sem fyllilega mætti
treysta til að róta upp í „svína-
ríinu“ — og að minnsta kosti
mann, sem ekki hefði samúð
ineð áframhaldandi starfrækslu
Kveldúlfs með veltufé frá
bönkunum.
Og hvernig valdi svo Al-
þýðuflokkurinn ?
Alþýðuflokkurinn kaus Ás-
geir Ásgeirsson sem fulltrúa
sinn í hina þýðingarmiklu
milliþinganefnd í bankamálum.
Ásgeir Ásgeirsson á nú í um-
boði Alþýðuflokksins, að leggja
línurnar, sem bankarekstur Is-
ltndinga á að fara eftir í ná-
inni framtíð. Þetta á Ásgeir
Framh. á 4. síðu.
hagsmunir bændanna hafi
gleymst í undirdjúpum ótút-
legrar samvizku, meðan um þá
var barizt, þá urðu þeir allt í
einu glaðvakandi, þegar hags-
munir þeirra eigin þingsetu
voru annarsvegar.
Nú voru þv í góð ráð dýr.
Þeir voru orðnir berii' að hinni
mestu sviksemi og andófi gegn
ráðstöfunum, sem voru búnar
að skila hverjum bónda, sem
mjólk selur á Suðurlandi og í
Borgarf., mörgum hundruðum
króna í tekjur 2 undanfarin ár.
Þrátt fyrir sviksemi og harð-
vítuga mótstöðu þeirra og
annarra, hafði slíkt tekizt, og
liefði þó vitanlega tekizt enn
betur og farsællegar, ef þeir
hefðu þar gert einfalda skyldu
sína. Þeir fundu andúð bænd-
anna og fyrirlitningu á þessari
framkomu þeirra, — og voru
enda látnir vita, að það væri
alveg gagnslaust. að koma til
bændanna aftur og biðja um
fylgi þeirra, ef ekki kæmi ber-
leg iðran og yfirbó’c fyrir allt
þetta framferði.
Ekki stóð á viljanum til að
sýnast í þeim efnum, þegar
óttinn við að missa þingsæt-
ið var annarsvegar. Bera þeir
félagar þessa opinberu iðran
sína og loforð um afturhvarf
tii betri vegar fram í frum-
varpsformi, sem á að vera
endurbót á gildandi mjólkurlög-
um. Hræðist Þorsteinn Briem
nú hvergi kaupmannastéttina
og braskara bæjarins, þegar
hann snýr að þeim bakinu og
leggur leið sína til bændanna
vestur í Dölum. Er hann nú
hinn hermannlegasti og telur
sig hvergi smeykan hvað sem
slíkur lýður segi eða vilji, þeg-
ar hagur blessaðra bændanna
sé annarsvegar. Og Pétur
Magnússon segist nú skuli bæta
fyrir þátttökuna í mjólkur-
verkföllunum, ekki aðeins með
því að þamba meiri mjólk og fá
aðra til að gera það, heldur
skuli hann líka þvinga hvern
sem vera skal til að éta mjólk
í fastri fæðu, ef hún vill ekki
íljótandi ofan í þá, — og jafn-
vel hver mysudropi skuli ofan í
þá, — og það fyrir það verð,
sem bændur bara biðja um.
Hvaða kjósandi getur efazt um
að hér séu „frelsaðir“ menn á
ferðinni, sem koma neðan úr
neðsta dýki spillingarinnar og
kunna sér engin læti í að vitna
og fullvissa um „frelsun“ sína?
Fyrsta grein frumvarps
þessara „frelsuðu“ manna, er
,.sama verð til allra mjólkur-
búa“. Og er þar verið að reyna
að komast í spor landbúnaðar-
ráðherra Hermanns Jónassonar,
sem þeir finna að er á vitund
allra bænda, að hafi tekið hina
réttu leið og forystu í þessum
málum þeirra. — En hann hefir
borið slíkt frumvarp fram á
þinginu áður, sem þessir þing-
menn höfðu, áður en þeir vissu
um kosningar, fordæmt með
öllu. Þetta finna þeir félagar,
þegar kosningar eni komnar
yfir þá, að er sú eina leið, sem
hægt er að verja fyrir hverj-
um sem er, og hvar sem er. —
En svo nær vitið ekki lengra,
cg úlfshárin gægjast undan
sauðargærunni, þegai’ benda á
á leiðina til að framkvæma
þetta. Hermann Jónasson ráð-
herra hefir þar verið sjálfum
sér samkværnur og bent á þá
einu leið í frumvarpi sínu, sem
fær er til að ná þessu. Sú leið
er að láta jafna milli bænda
verði, sem fæst fyrir mjólkina
og mjólkurafurðirnar á hverj-
um tíma og styrkja það með
öðrum tekjustofnum, eftir því
sem fært þykir og ábatavæn-
legt. Knýta þannig hugsmunf
allra mjólkurframleiðenda á
verð j öf nunar svæðin’i saman,
með sömu réttindum og sömu
skyldum, — sömu áhættu og
sömu ágóðavon.
Svo langt þora hinir „ný-
írelsuðu“ ekki að stíga. Þeir
eru heittrúar- og rétttrúnaðar-
menn, sem ekki þora að
sleppa bókstafnum og erfða-
kenningunni að svo komnu. Og
í þeirra hópi er það eitt talinn
rétttrúnaður, sem „Kolbeinn í
Ivollafirði og vinir hans“ segja
og hafa sagt. Framleiðendur
yestan heiðar eigi að eiga
mjólkurmarkaðinn í Reykjavík
og ráða yfir honum og hirði
það verð, sem hann gefur. Allt
annað er villutrú talin í þeim
herbúðum, — og hefir það villt
hinum frelsuðu sýn. Þeir halda
að í kosningum sé það nóg, að
segja við bændurna á Suður-
láglendinu og í Borgarfirði:
„Þið eigið að fá sama verð og
bændur í Reykjavík og grend“.
En þá varði ekkert um hvort
slíkt sé framkvæmanlegt eða
ekki. Þetta á hjá þeim hvort
sem er aldrei að framkvæmast.
í frumvarpinu segja þeir, að
þegar þeir hafi afhent mjólkur-
markaðinn til eignar og um-
ráða bændum vestan heiðar,
cigi hinir bændurnir í Borgar-
firði og Suðurlandsundirlend-
inu að mynda sév verðjöfn-
unarsjóð sjálfir með gjaldi af
í'oðurbæti, sem þeir nota, og
með því að selja dýrt mysu og
undanrennu, frá mjólkurbúum
sínum. Ekkert er um það getið
hvernig þeir eigi að öðru leyti
að koma afurðum sínum í verð,
né heldur hvernig þeir eigi að
standast mánaðarlegar útborg-
anir, enda eru báðir þessir
„nýfrelsuðu“ flytjendur frum-
varpsins víst harla ókunnugir
um allt slíkt fyrirkomulag og
þarfir mjólkurbúanna.
Einhvemveginn eru þeir fé-
lagar samt vantrúaðir á, að
bændurnir sem þeir ætla að
biðla til um atkvæði þeirra,
geri sig ánægða með loforð um
gott verð á mysu og gjald af
íóðurbæti sínum fyrir markað-
i:m, sem þeir hafa nú, og því
bæta þeir við, að það sem á
vanti til að þeir fái jafnt verð,
skuli greitt úr ríkissjóði. Með
öðrum orðum á að stefna að
því, að öll verðuppbót og meg-
inverð mjólkur, bænda á Suð-
urlandsundirlendinu og í Borg-
arfirði skuli greitt úr rikis-
sjóði. Fóðurbætirinn, sem flutt-
ur er inn í landið, fer hrað-
minnkandi ár frá ári,og hverfur
sjálfsagt því sem næst alveg á
næstunni, því að notkun inn-
lends fóðurbætis fer stöðugt í
vöxt, og hann jafnvel talinn
beti'i hinum erlenda, og telja
má gott, ef þurrmj ólkurvinnsla
| og blöndun mjólkurefna í
brauð getur tekið við mjólkur-
aukningunni á næstu árum og
skilað fyrir hana sama verði og
nú er á öðrum unnum vörum
mjólkurbúanna. Mun vart
nokkurn dreyma um betri á-
rangur þeirra tilrauna, sem enn
eru að öllu í óvissu.
Er „óæðri“ bændunum hjá
Pétri og Þorsteini því bent á
þjóðnýtinguna, sem framtíðar
draumsýn þeirra um mjólkur-
framleiðslu hjá þeim. Og er
! hætt við, að einhverntíma vant-
| aði í þennan „tóma sjóð“ rík-
issjóðsins, sem þeir telja að
hann sé alltaf, ef fara ætti að
greiða verðuppbætur svo millj-
cnum skifti á alla þá fram-
leiðslu landsmanna, sem talið
væri að þyrfti við. Því
að svo rangsýnir eru ís-
lenzkir bændur ekki, að
þeir telji sig eina eiga
rétt til slíkra hlunninda hjá
þjóðfélaginu. Ef fiskveiðarnar
bera sig ekki, ef síidveiðamar
bregðast, ef verkamaðurinn
telur sig fá of lítið til að lifa á,
þá á að fara í ríkissjóðinn og
bæta upp, en enga skatta má í
hann taka samkvæmt kenningu
þessara manna. Bændur vestan
heiðar eiga einir að eiga
Reykjavíkurmarkaðinn, bezta
r.iarkaðinn í landinu, og fara
með hann eftir vild sinni, hvað
sem unr aðra verður. Þannig er
iðrunarkvein Péturs og aftur-
hvarf Akranessprestsins af
villigötum þeirra í mjólkursölu-
málum bændanna.
Nú er bændanna, sem þeir
koma til að biðja um atkvæði
sín, að dæma um, livort þeir
telji þetta fullnægjandi iðran
cg yfirbót. Ætli þeim finnist
ekki skynsamlegra, að láta
Akranessprestinn feta lengra á
leiðum afturhvarfsins? Og
ætli iðran Péturs verði full-
l’.omin fyr en hann gengur út
frá „búðum“ bændanna, þá er
hann kemur í liðsbón, og
„grætur beizklega“.
Þessum spurningum eiga
bændurnir að velta fyrir sér
næstu vikur.
Sunnlendingur.