Tíminn - 05.05.1937, Blaðsíða 1

^fgteibsla
09 tnníjeimta ^afnatött. 1Ö
eimi 2353 - Póötbólf 9Ö1
©jaíbbagi
b I a 6 0 t n » c r ) j 6 n i
&cg<ra0atinti foatar 7 fr.
XXI. ár.
Reykjavík 5. maí 1937.
19. blað.
„Um Sjálfstæðisflokkinn er
vitanlegt, að þar ræður
auðug heildsalaklíka í
Reykjavik mestu, — að hún
ákveður stefnu flokksins".
(Blað „Bændaflokksins" á
Akureyri miðv.d. 28 apr.).
Þannig skrifaði einn af að-
aimönnum Bændaflokksins í
Eyjafirði, Eiður Guðmundsson
bóndi á Þúfnavöllum, þrem
dögum eftir að ákveðið hafði
verið með verzlunarsamningi
suður í Reykjavík, að bæði
hánn og aðrir Bændaflokks-
menn í Eyjafirði skyldu greiða
Garðari Þorsteinssyni atkvæði í
kosningunum, sem í hönd fara.
Svo algerlega var gengið
fram hjá málsmetandi mönn-
um Bændaflokksins í þessu
tiéraði, að þeir eru 1—2 dögum
éftir að innlimun Bændaflokks-
íns er að fullu ákveðin
syðra, látnir mótmæla því opin-
berlega, að hún hafi átt sér
stað eða geti komið til mála.
Þeir eru látnir þrauka við það
í góðri trú að láta fram fara
prófkosningu tveggja fram-
bjóðenda fyrir Bændaflokkinn
í Eyjafirði! Og á sama tíma
vinnur maður í útgáfustjórn
flokksblaðsins að því, sömu-
leiðis í góðri trú, að setja sam-
an hina sönnu og gagnorðu lýs-
higu á yfirráðunum í Sjálf-
stæðisflokknum.
Og nú kemur hún eins og
þruma úr heiðskíru lofti yfir
Bændaflokksmennina í Eyja-
firði, fregnin um það, að búið
se að semja um að afhenda þá
eins og sigraðan her við upp-
gjöf, afhenda þá Sjálfstæðis-
flokknum og þar mað hjnni
„auðugu heildsalaklíku í
Reykjavík", sem „ákveður
stefnu flokksins".
Þetta hafa þeir gert Jón í
Dal og Þorsteinn Briem, menn-
irnir, sem fyrir 3—4 árum þótt-
ust ætla að vernda „sannfær-
íngarfrelsið“ og tryggja kjós-
endurna í hinum dreifðu byggð-
um gegn gerræðisfullum á-
kvörðunum flokksstjórna suð-
ur í Reykjavík!
Ef til vill skilja þeir það nú,
fyrverandi kjósendur Bænda-
flokksins, víðsvegar um landið,
hyersvegna Magnús Torfason
var flæmdur úr flokknum, þeg-
ar hann vildi ekki fylgja Korp-
úlfsstaðamönnum í mjólkurmál
ínu, og hversvegna haft var í
hótunum við Tr. Þórh. um að
svifta hann formennsku flokks-
ins. Það var hin „auðuga
heildsalaklíka í Reykjavík",
sem þarna sagði fyrir verkum,
alveg eins og nú.
Og þessi sama „heildsala-
klíka“ hefir jafnvel vegið 1
hóp sinna allra nánustu. Það
er hún sem lagt hefir Þorstein
sýslumann í Búðardal á blót-
stallinn, og samið um sölu og
afhendmg rúml. 350 Dala-
| anna, sem komu sýslumanni
| sínum á þing við síðustu kosn-
ingar. Það er hún, sem nú situr
á svikráðum við Jón Pálmason
bónda á Akri, af því að hann
hefir kyppt í flokksböndin og
þráazt við að þoka sæti fyrir
gömlum ofsóknarmanni sínum.
Frá sjónarmiði Framsóknar-
flokksins er það hinsvegar hið
mesta happ fyrir þjóðina að
hinn pólitíski verzlunarsamn-
ingur hefir verið gerður opin-
ber, einmitt nú nærri tveim
mánuðum fyrir lcosningar. Á
engan annan hátt hefði verið
hægt að opna betur augu al-
menníngs fyrir því, sem nú er
að gerast bak við tjöldin og
skýra hinar pólitísku línur.
Nú standa forystumenn
Bændaflokksins loks fyllilega
afhjúpaðir sem auðmjúkir og
auðsveipir þjónar kaupmanna-
og braskaravaldsins í Sjálf-
stæðisflokknum. Aldrei framar
þýðir þeim að þræta fyrir það,
að liðhlaup þeirra úr Fram-
sóknarflokknum hafí verið til
þess gert að skapa sundrung í
sveitunum, í þjónustu þessa
valds. Enginn bónd: á íslandi
getur framar trúað þeim til að
vinna á móti íhaldinu.
Nú er yfir því lýst frammi
fyrir alþjóð manna, að Sjálf-
stæðisflokkurinn er vonlaus
um, að honum takist í refja-
lausri baráttu að vinna meira-
hluta í landinu.
En fregnirnar úr Eyjafirði
og úr mörgum öðrum héröð-
um benda ótvírætt á það, að
verzlunarsamningurinn um at-
kvæði sveitafólksins muni hafa
algerlega öfug áhrif við það,
sem til var ætlazt.
Hann mun alveg vafalaust,
dvaga til mikilla muna úr fylgi
heggja þeirra aðila, sem að
honum standa, ■ Sjálfstæðis-
flokksins og liðhlaupa Jóns í
Dal, í mjög mörgum, ef ekki
öllum, sveitakjördæmum lands-
ins. Og alveg sérstaklega mun
hann draga úr fylgi þessara
samningsaðila í þeim kjördæm-
um, þar sem sammngnum v»r
ætlað að hafa áhrif „heildsala-
klíkunni“ til framdráttar.
Það er jafnvel fullyrt, að svo
miklum ótta hafi slegið að
,.heildsalaklíkunni“ nú við þær
raddir, sem borizt hafa utan af
landinu, að til mála hafi komið
í fullri alvöru, að ónýta samn-
inginn og gefa upp alla verzl-
unarmöguleika — og láta
Bændaflokkínn enn sem fyr
halda sig eingöngu við hlut-
verk Þorbjarnar Rindils að Öx-
ará, sem þar var látinn skjóta
lckum frá hurðum og hleypa
fjandmannaliði í bæinn,
En héðan af mun ekki verða
aftur snúið.
Ihaldið verður að taka af-
leðingunum af þessu síðasta
hnefahöggi sínu í andlit sveita-
fólksins. Og þær koma í Ijós
við kjörborðin 20. júní.
A víðavangi
Varnir gegn borgfirzku
f járpestinni.
Eitt af síðustu verkum Al-
þingis áður en það var rofið,
var að afgreiða lög um varnir
gegn borgfirzku fjárpestinni.
Voru þessi lög undirbúin af
refnd, sem landbúnaðarráð-
herra skipaði í vetur til að
leggja á ráð um ráðstafanir
gegn pestinni. I nefndinni áttu
sæti fimm bændur — úr Ár-
nessýslu, Borgarfirði, Stranda-
sýslu, Húnavatnssýslu og Skaga
firði — og auk þeirra þeir Páll
Zophoniasson ráðunautur og
Hilmar Stefánsson bankastjóri.
Lögin gera ráð fyrir, bæði varð-
mönnum og girðingum til vörzl-
unnar, og auk þess að komið
verði upp einangrunargirðing-
um fyrir veikt og grunað fé í
hinum sýktu héröðum. Há-
koni Bjarnasyni skógræktar-
stjóra hefir verið falin for-
staða varnanna og þeirra
•framkvæmda, sem gerðar verða
en kostnaður við aðal varn-
irnar verður greiddur að
‘V5 hiutum úr ríkissjóði, en
að 2/5 hlutum af einstökum
béröðum, — Um árangur varn-
anna skal hér engu spáð, en
ekki er annað verjandi en að
gera allt, sem hægt er og árang
m gæti borið til að stemma
stigu fyrir þeim voða, sem vof-
ir yfir öllum sveitum þessa
lands af vpldum veikinnar,
j arðræktarstyrkurinn.
Stjórnarandstæðingar héldu
því fram í fyrra, að með nýju
] arðræktarlögunum hefði styrk
ur til bænda verið stórlækkað-
ur frá því, sem áður var. Fram-
sóknarmenn mótmæltu þessu
þá, en ráðlögðu bændum að
bíða átekta og láta reynsluna
skera úr. Nú liggur fyrsta nið-
urstaðan fyrir í Búnaðarfélagi
íslands, Styrkurinn fyrir fram-
kvæmdir mældar sumarið 1935
hefir verið reiknaður út, bæði
eftir gömlu og nýju jarðrækt-
arlögunum. Er jarðabótastyrk-
urinn samtals á öllu landinu kr.
547.386,39 samkvæmt nýju lög-
unum, en hefði orðið fyrir
sömu framkvæmdir kr. 527.-
849,04 eftir gömlu lögunum.
Þannig græðir bændastéttin um
20 þús. kr. vegna nýju jarð-
ræktarlaganna á fyrsta ári.
Hér vantar þó 20% uppbótina
til allra þeirra býla, sem fengið
hafa minna en 1000 kr. styrk
samtals, en sú uppbót gengur
i gildi við útborgun jarðarækt-
arstyrks 1938. — En vel er að
reynslan hefir afhjúpað Þor-
stein Briem og hans nóta í
þessu sem öðru, áður en bænd-
ur ganga að kjörborðinu.
Jón I Dal
reynir af veikum mætti í blaði
sinu s, 1. laugardag að afsaka
verzlunarsamning þann um at-
kvæði sveitafólksins, sem hann
og hans nótar hafa gert við
Ivveldúlf og heildsalaklíkuna í
Reykjavík. Segist Jón þarna
hafa farið að dæmi bænda-
flokka annarsstaðar á Norður-
Framh. á 4. síðu.
Afstaða Framsóknarflokks-
íns tíl sjávarútvegsmála
Ræða Bergs Jónssonar í neðri deíld Alþingis við 1. umræðu
um frumvarp Alþýðuflokksíns »nm víðreísn sjávarálvegsins«
Herra forseti! Það er ekki ætl-
an mín að byrja hér miklar á-
deilur, en ég get ekki stillt mig
um að segja nokkur orð út af
því, sem sá fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins er nú gekk úr ræðu-
stólnum, Sigurður Kristjáns-
son, sagði í ræðu sinni, að það
væri ekki alvara hjá neinum
flokki nema Ihaldsflokknum
gamla, í því að vinna sjávarút-
veginum til heilla. Ég veit ekki
til að þessi flokkur hafi svo
mikið sér til ágætis unnið í
þessum málum, að það sé á-
stæða til fyrir fulltrúa þess
flokks að gorta hér meir af
því heldur en fulltrúa annara
flokka. Ég veit ekki betur en sá
flokkur eigi að baki sér meiri
rústir í þessum málum heldur
en nokkur annar flokkur. Og
ef Sig. Kristjánsson langar til
að rekja þá sögu, þá er það
nægilegt verkefni, ekki aðeins
fyrir þær stuttu umr., sem hér
fara fram í kvöld, heldur lang-
ar umr. Það er hægt að benda
á stórkostlegt milljónafjárhrun
íslenzku þjóðarinnar fyrir að-
gerðir flokksmanna þessa hv.
þm. í sjávarútvegsmálum.
Hæstv. fjármálaráðherra mun
gagnrýna frv. það, sem hér er
til umræðu, af hendi Fram-
sóknarflokksins og er því óþarfi
fyrir mig að verja tíma mín-
um til þess, Frumvarpið ræðir
um viðreisn sjávarútvegsins og
tel ég mér því leyfilegt að ræða
um það mál almennt og þá
sérstaklega um afstöðu Fram-
sóknarflokksins til málsins,
bæði fyrr og nú, þótt ég verði
að fara fljótt yfir sögu á þeim
20 mínútum, sem mér eru ætl-
aðar.
Framsóknarflokkurinn á rót
sína að rekja til hins þroskað-
asta hluta hinna íslenzku
bænda, samvinnubændanna, og
hinnar glæsilegustu æskulýðs-
hreyfingar, sem verið hefir hér
á landi, ungmennafélagsskap-
arins, sem hefir lagt flokknum
td suma af hans beztu starfs-
kröftum. Hann á líka að fagna
stuðningi megin þorrans af
bændum la,ndsins og er því
eðlilegt, að flokkurinn hafi frá
fyrstu tíð reynt að beita kröft-
um sínum fyrst og fremst að
því, að hlynna að hinum forna
kjarna þjóðlífs vors, bænda-
siéttinni, enda má með sanni
segja, að öll velferðar- ogfram-
faramál hinnar íslenzku bænda-
stéttar, á þeim 20 árum síðan
flokkurinn hóf starfsemi sína,
séu fyrst og fremst honum að
þakka. Má nefna eflingu bún-
aðarf élagsskaparins, j arðrækt-
arstyrkina, kæliskipsmálið,
Byggingar. og landnámssjóð,
Búnaðarba,nkann, kreppulána-
sjóðinn, nýbýlalöggjöfina og
síðast en ekki sízt skipulagn-
ingu afurðasölu bændanna.
Þótt margt og mikið sé óunnið
í þessum málum, er þó svo
komið nú, að flóttinn úr sveit-
imum virðist vera að hverfa.
En jafnframt hefir flokkurinn
frá upphafi, og því meir, sem
hann hefir eflst og fengið
valdaaðstöðu, unnið með festu
og skynsemd að viðreisn sjáv-
arútvegsins. Það eru því hin
hraklegustu öfugmæli og rang-
sleitni, er andstæðingar hans
hafa reynt að telja þjóðinni trú
um, að hann sé óvinur sjávar-
útvegsins.
Á ófriðarárunum varð allmik-
ii bylting í þjóðlífi íslendinga. :
Á sumum árum þess tímabils
græddu ýmsir af einstaklingum
þeim, sem síldveiðar ráku, stór-
fé, svo sumir voru jafnvel
taldir milljónaeigendur. Á
næsta ári eftir ófriðinn, árið
1919, var svo komið um mán-
aðamótin ágúst og september,
að saltsíldartunnan var komin
upp í 97—99 kr. Hefði slík sala
\afalaust gefið ca. 200% á-
góða. En á sölunni var ekkert
skipulag og útgerðarmennirnir
virðast hafa litið á atvinnu-
rekstur sinn eins og áhættuspil,
sem þeir hefðu leyfi til að
spila eins djarft í e:ns og þeim
sýndist. Meginþorri þeirra þáði
eigi þessi kostakjör, heimtuðu
eina eða hálfa krónu í viðbót.
Afleiðingin varð sú, að þeir
sem ætluðu að kaupa, gerðu
samtök með sér um að kaupa
ekkert af íslendingum, megin-
hluti síldarinnar vai'ð verðlaus
og eigendurnir sköpuðu sjálf-
um sér og þjóðinni 10—11
millj. kr. tap. Þetta varð gjald-
þrot hins óskipulagða einka-
framtaks og samkeppni í síld-
arsölunni. Síldarbraskararnir
reyndu síðan að koma á skipu-
lagi en gátu eigi. Samtök
þeirra strönduðu á síngirni
þeirra og skilningsleysi á mætti
og réttlæti samvinnunnar.
Síldareinkasalan var stofnuð.
Hún fór ver en skyldi, en hef-
ii þó vafalaust gert meira gagn
en ógagn.
Loks árið 1934, eftir að nú-
verandi stjórnarflokkar tóku
við völdum, koma þeir skipu-
lagi á síldarsöluna með lögum
um síldarútvegsnefnd, útflutn-
ingi á síld, hagnýtingu mark-
aða o. fl. Það skipulag hefir
gert ómetanlegt gagn. Söltun-
arleyfi og verkunarleyfi eru
eigi gefip út umfram það, sem
chætt er, svo unnt sé að selja
síldina. Lágmarksverð hefir ver
ið ákveðið og miililiða-ágóði
minnkaður, svo sem fæz't hefir
verið. Yerðmæti venjulegrar
saltsíldar og sérverkaðrar síld-
ar hefir líka hækkað úr kr. 1
milljón 400 þús. 1934 í kr. 2
millj. 100 þús. 1936.
Annað sem Framsóknarflokk-
urinn fyrst og fremst hefir
hrundið í framkvæmd fyrir
síldarútveginn, er stofnun
síldarbræðsluverksmiðj unnar á
Siglufirði. Var það eldheitt á-
hugamál hins látna áhuga-
manns, Magnúsar Kristjáns-
sonar fyrverandi ráðherra. Nú
er svo komið, að ríkið hefir
sfldarbi'æðsluverksmið j ur, sem
geta brætt 8200 mál á sólar-
hi'ing, aðrar verksmiðjur geta
brætt 9500 mál. Aukning af-
kasta frá 1934 eru 4300 mál
eða ca. 70%. Með aukningu
síldarbræðslunnar hefir síldar-
útvegurinn verið gerður að
stórfelldum og tiltölulega
tryggum atvinnuvegi. Fram-
leiðsla síldarbræðsluafurðanna
hefir aukizt um 83% frá 1934
cg verðmæti til sjómanna um
324% eða rúmlega þrefaldazt.
I-ioks er rétt að geta þess, að
með lausn Kveldúlfsmálsins,
sem socialistar þykjast í agita-
tions-tilgangi vera mótfallnir,
kemur upp ný síldarbræðslu-
verksmiðja, sem á að geta
brætt um 2400 mál á sólar-
hring.
Þá nokkur orð um fisksölu-
rnálin. Sama samtakaleysið og
braskið, sem átti sér stað í
síldarsölumálinu, sérstaklega
1919, var líka í fisksölumálinu
nærri búið að glata fjárhags-
legu sjálfstæði þjóðarinnar.
Aðalbankinn í landinu, ís-
landsbanki, lánaði með taum-
lausri óforsjálni til fiskkaupa-
cg fisksölubrasksins, ekki sízt
til fiskbraskarans Copland. Af-
leiðingin var 10 millj. lántakan
1921, með veðsetning-u toll-
tekna ríkissjóðs, fyrir aðstoð
Kúlu-Andersen og annara
slíkra, og var fénu að mestu
sökt í skuldahít íslandsbanka,
sem síðan hrundi 1930. Nokkur
heppnisár björguðu því í bráð,
þótt lítt virðist þau hafa ver-
ið notuð til þess að leggja upp
til síðari ára. En er markaðs-
örðugleikarnir skullu yfir,
stóðu einstaklingsframtaks- og
samkeppnismennirnir ráða-
lausir og urðu loks að neyðast
til þess að brjóta boðorð hinn-
ar frjálsu samkeppni og mynda
með sér samtök árið 1932.
Voru það 3 stærstu fisksal-
arnir: Kveldúlfur, Alliance og
þeir, sem stóðu að baki Ólafi
Proppé, sem mynduðu þá með
sér sölusamband íslenzkra fisk-
framleiðenda’ (S. í. F.), fyrir
forgöngu þáverandi forsætis-
ráðherra Framsóknarflokksins,