Tíminn - 12.01.1938, Page 1

^fgteffcöla
«>0 lnnt)ctmto íþafnarott. 16
©tmt 2353 — J5óatþ6lf 961
©fatbbagi
blaOelne ct t )ðat
&tB<inj}nrtnti fostat 7 ft.
XXII. ár.
„Málefnin ráða“
í kosningunum á síðastliðnu
vori voru oft bornar fram fyrir-
spurnir til frambjóðenda Fram-
sóknarflokksins um það, með
hverjum flokkurinn myndi
vinna eftir kosningar. Því að
mjög almennt var gengið út frá
því, sem varð, að „Breiðfylking-
in“ myndi lenda í minnahluta,
en Framsóknarflokkurinn verða
áfram forystuflokkur í þinginu.
Eysteinn Jónsson fjármálaráð-
herra svaraði þessu fyrir hönd
alls flokksins í útvarpsumræðum
með tveim orðum: „Málefnin
ráða“. Og á likan hátt munu
ýmsir aðrir frambjóðendur
flokksins hafa svarað, þegar til-
efni gáfust.
Nú er aftur spurt hinnar
sömu spurningar. Menn vita, að
eins og sakir standa er ekkert
afráðið um samvinnu Fram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins til langframa. Sam-
komulag það, er gert var í nóv-
ember, var um afgreiðslu mála
á síðasta þingi, og í byrjun næsta
þings, sem hefst í miðjum febrú-
armánuði, liggur fyrir að skapa
viðhorf með tilliti til þess
ástands, sem þá þarf að mæta.
Ýmsum getum mun nú vera aö
því leitt, hver niðurstaðan
muni verða. í blöðum annara
ílokka er talað um „hægri“
eða „vinstri" bros einstakra
manna. Það er talað um „hóg-
værð“ Morgunblaðsins, það er
talað um togstreitu hinna
tveggja verkamannaflokka um
„samfylkingu“ og „sameiningu".
Og það er talað um Framsóknar-
þingmenn, sem séu svo „eld-
rauðir“ í gegn, að þeir muni
verða „undirlægjur socialista"
til æfiloka. Út af öllu þessu reyna
avo þeir, sem gefnir eru fyrir
„spennandi" pólitlk, að draga
sinar ályktanir.
En við öllum slíkum hugleið-
ingum um framtlðina getur
Framsóknarflokkurinn ekki gef-
ið nema eitt svar. Það er svar
Eysteins Jónssonar í siðustu
kosningum: „Málefnin ráða“.
Framsóknarflokkurinn gengur
ekki með neina fyrirfram sann-
færingu eða fordóma vlðvlkjandi
því, hvaðan honum muni koma
bandamenn og hvaðan ekki.
Með Þvi að setja sér þá megin-
reglu, að láta „málefnin ráða“
hefir hann slegið fastri þeirri
vinnuaðferð, sem ein er sæm-
andi frjálslyndum og kreddu-
lausum milliflokki með ákveðin
viðfangsefni. Sú vinnuaðferð er
í þvi fólgin, að flokkurinn hafi
sjálfur ákveðnar tillögur fram
að bera um lausn þeirra mála,
sem stærst eru og mest aðkall-
andi á hverjum tíma og geri
síðan samkomulag við þann
flokk eða þá menn aðra, sem
næst geta gengið þeim tillögum
án þess þó að í móti komi fylgi
við önnur stórmál, sem telja
má ósanngjörn eða óframkvæm-
anleg. Við sllkar samkomulags-
umleitanir mega vitanlega
hvorki gömul óvinátta eða vin-
átta við einstaka menn eða
ílokka koma til greina. Enda nær
það vitanlega engri átt, að allir
pólitískir samherjar eigi að vera
vinir og allir pólitískir andstæð-
ingar óvinir. Leiðir þjóðmálanna
og leiðir tilfinninganna þurfa
ekki að liggja saman og mega
oft ekki gera það. Og árekstr-
ar út af mönnum eða þýð-
ingarlitlum viðburðum, eiga
heldur ekki í þroskuðu stjórn-
málalífi að geta ráðið megin-
línum I atvinnu- eða fjármálum
þjóðarinnar.
Með lögum þeim um starfsemi
sína og skipulag, sem Framsókn-
arflokkurinn setti sér á flokks-
þingi sínu árið 1933 staðfesti
hann til fullnustu þann vilja
sinn að láta „málefnin ráða“. Á
hverjum tíma skyldu þau mál-
efni, er til þess væru valin af
meirahluta þeirra, er með um-
boð fara fyrir flokksmennina
um land allt, vera borin fram af
sameinuðum átökum flokksins
og allt annað fyrir þeim víkja.
Framsóknarflokknum var það
ljóst, að er hann vildi vera lýð-
ræðisflokkur í þjóðfélagi, varð
hann líka að vernda lýðræðið
innan sinna eigin vébanda, lýð-
ræðið um ákvörðun málefnanna
og lýðræðið til að láta málefnin
ráða.
Það varð að vísu ekki af öllum
vel séð innan Framsóknar-
flokksins á þelm tima að láta
málefnin ráða. Það kom glöggt
fram á haustþinginu sama ár.
Meginhluti flokksins vildi þá
slíta þeirri stjórnarsamvinnu
„til hægri“, sem verið hafði og
taka upp nýtt samstarf til þess
að geta komið fram hinni mik-
ilsverðu afurðasölulöggjöf fyrir
landbúnaðinn. En tveir þing-
menn flokksins neituðu og
hindruðu þar með flokkinn í að
koma fram ákvörðun sinni. Þeir
vildu ekki láta málefnin ráða.
Þeir stofnuðl síðan „einkafyr-
irtækið“ á grundvelli persónu-
legra viðhorfa og ráku baráttu
sína með slagorðum um „socia-
lista-þjónustu“ og óraunhæfum
yfirboðum. En bæði kjötlögln og
mjólkurlögin urðu að blða fram
yfir kosningar.
Þegar samvinna um stjórn-
armyndun milli Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokkslns
hófst sumarið 1934, byggðist
hún fyrst og fremst á tilteknum
málefnum. Og í íyrsta sinn í
þingsögunni var málefnunum
gert svo hátt undlr höfði, að um
þau var gerður opinber samn-
ingur og birtur alþjóð manna.
Stjórnln var mynduð í því á-
kveðna augnamiði að rétta við
hag ríkissjóðsins, stöðva vöru-
skuldasöfnunina við útlönd,
hækka verð á afurðum bænda
og koma fram nokkrum öðrum
málum, sem tilgreind voru sér-
staklega. Að þessu hefir verið
unnið eins og til var stofnað, og
um það kvað þjóðin upp sinn
dóm 20. júní sl.
Á þingi 1 vetur er sömu
stjórnarsamvlnnu enn áfram
haldið á grundvelli málefnanna.
Og þau málefni voru einnig gerð
þjóðinni kunn. Það var samið
um nýju mjólkurlögln, um ýms-
ar hjálparráðstafanir til handa
R#ykjavík, 12. janúar 1938.
landbúnaði og sjávarútvegi,
nýja tekjuöflun til að gera þær
ráðstafanir mögulegar o. s. frv.
Einhverju því, sem um var
samið 1934 og aftur nú í haust,
hefði sennilega verið hægt að
koma fram með samstarfi við
Sjálfstæðisflokkinn. En í heild
var það ekki hægt að tryggja
þeim stefnumálum Framsókn-
arflokksins, sem hér var um að
ræða, framgang á þann hátt.
Sjálfstæðismenn hefðu t. d. ekki
samþykkt mjólkurlögin. Þess
vegna var í bæði þessi skipti
ráðið samstarf við Alþýðuflokk-
inn.
Og framvegis mun Framsókn-
arflokkurinn fara að alveg á
sama hátt. Hann mun rannsaka
aðstöðuna til málefnanna, sem
fyrir liggja og styðja ríklsstjórn
með þeim, sem þegar til kemur,
taka þá afstöðu til málefnanna,
sem hann telur bezt við unandl
af þvi sem kostur er á. Og þar
koma vitanlega aðallega tll
greina þau málin, sem máli
skipta fyrir afkomu og öryggi
þjóðarheildarinnar og til leið-
réttingar á aðstöðu þeirra, sem
miður mega, svo sem fjármál
og skattamál ríkislns, banka-
mál, atvinnumál og almenn
menningarmál.
Samvinna við Sjálfstæðis-
flokkinn er t. d. alls ekki hugs-
anleg á grundvelli þeirra gá-
leysistillagna í fjármálum, sem
sá flokkur hefir staðið að und-
anfarin ár. Og samvlnna vlð Al-
þýðuflokkinn væri ekki heldur
hugsanleg ef hann setti sem
skilyrði, að fylgt yrði þjóðnýt-
ingartillögum hans frá sl. vori.
Framsóknarflokkurinn slær
ekki á þá hönd, sem fram er
rétt tll stuðnings skynsamlegri
og réttlátri lausn málefna,
jafnvel þótt sú hönd kunnl að
hafa áður eitthvað til óþurftar
unnið. Sérstefnu eða kreddur
þeirra flokka, sem hann vinnur
með og á annað borð vilja
starfa sem sjálfstæðir íslend-
ingar, að réttum lögum á þing-
ræðisgrundvelli, lætur hann sig
heldur ekki meginmáli skipta,
ef þeir eru íáanlegir tll að
styðja í helld þá stjórnarfars-
og löggjafarhætti, sem að hans
dómi eru heppilegir. A grund-
velll málefnanna mun hver sú
aðstoð verða metin, sem fram er
boðin. Og sá er líka tvímæla-
laust vilji allra gjörhugulla
manna, að þannig séu örlög
þjóðarlnnar ráðin á hverjum
tlma.
Framboð Framsóknarflokkslns
í bæjarstjórnarkosningunum.
Þessir skipa efstu sæti list-
anna: Á Akureyri: Vilhjálmur
Þór, Jóhann Frímann, Árni Jó-
hannsson, Þorstelnn Stefánsson.
Á Siglufirði: Þormóður Eyjólfs-
son, Sigurður Tómasson, Hann-
es Jónasson, Ragnar Jóhann-
esson. Á Seyðisfirði: Karl Finn-
bogason, Vilhjálmur Jónsson.
í Neskaupstað: Níels Ingvars-
son, Guðröður Jónsson. í Vest-
mannaeyjum: Svelnn Guð-
mundsson, Sigurjón Sigur-
björnsson, Guðlaugur Bryn-
jólfsson, Guðrún Stefánsdóttir.
Um Reykjavik er áður getið.
3. blað.
Guðmundur ísleifsson.
Sigríður Þorleifsdóttir.
SJá grein Böðvars Magnússonar á Laugarvatni um Háeyrar-
hjónin á öðrum stað 1 blaðlnu.
Er »línan« frá 1923
beinlínís ný?
Alþýðublaðið vlrðist 1 þessum
kosningum ætla að helga mér
mjög ríflegan hluta af lesmáll
sínu, og er líklegt að það verði
gott fyrir báða. Alþbl. vantar
efni og er þess vegna almennt
talið mjög leiðinlegt. Ég vona,
að ádeilur þess á mig geri það
lítið eitt læsilegra. Jafnframt fæ
ég á þann hátt meðmæli, sem
koma á réttum stað til réttra
aðila, einmitt nú, þegar hinn
eiginlegi Alþýðufl. hefir orðið
fyrir þvl óláni að vera lagstur
undir slna mestu öfundar- og ó-
vlldarmenn, kommúnistana. —
Það mun sannast, þegar liða
tekur fram á kosningaundirbún-
inginn, að ýmsir góðir og gegnir
Alþýðufl.menn munu athuga
vandlega hvernlg þeir geta bezt
farlð með atkvæði sln, meðan
flokksstjórnin er í herlelðingu
við vötnin ströng i seli Stalins
hér á landi.
Alþbl. heldur þvl fram, eftir
áramótagrein mína, að ég sé með
nýja línu I stjórnmálum. Senni-
lega er einmitt orðið „lina“ tákn
þess, að blaðið skoðar slg nú í
þjónsaðstöðu við Moskva.
En þessi „lína“ er orðin nokk-
uö gömul. Hún er frá 1923, þegar
Alþbl, réðist á mig með þelm
elnkennilega ódrengskap, að ó-
virða mig með þvi að láta elns
og ég væri hlynntur þjóðnýting-
arsteínunni. Af þvi ég hafðí þrá-
sinnis í ræðu og riti tekið 1 streng
með verkamönnum og sjómönn-
um í baráttu þeirra fyrir bætt-
um kjörum, þá notaði einn af
frambjóðendum Alþfl. og þáver-
andi ritstjóri blaðsins tækifærið
tll að reyna að skaða mig með
því að búa til sögu um það, að
ég væri að vinna fyrir Alþfl. og
sæti á svikráðum við minn eigin
flokk. Ég hefi annan vitnisburð,
tiltölulega nýjan, þar sem helztu
forráðamenn Alþfl. lýsa þvi yfir,
hátíðlega, að ég sé verulegasti
þröskuldur i vegi þess, að kjós-
endur Framsóknarfl. streymi í
stórum hópum yfir til socialista.
Ég hygg að hvorttveggja sé jafn
rangt. Ég á hvorki skilið það
hrós, að hafa safnað liði til Jóns
Baldvinssonar á kostnað Fram-
sóknarflokksins, eða að hafa
hindrað þúsundir af mönnum
frá að verða socialistar. Hvort-
tveggja er „kosningasannleikur"
Alþbl. Út af niðl Alþbl. um mig
1923, setti ég fram þá einföldu
og afar auðskildu kenningu, að
miðflokkur landsins, samvinnu-
mennirnir, Framsóknarmenn,
gætu unnið með verkamanna-
flokk að almennum umbótum á
kjörum manna 1 landinu, ef
starfað væri að þessum umbót-
um á friðsamlegum grundvelli.
En að jafnskjótt og verka-
mannaflokkur færi að starfa að
byltingu eða byltingarundirbún-
ingi, þá teldi ég persónulega
skyldu mlna, að standa til varn-
ar móti ofbeldinu við hlið í-
haldsins, meðan sú hætta væri að
liða hjá.
Alþýðufl. veit vel, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir talið sér
heppilegast að fylgja þessarl
stefnu, sem ég markaði árið
1923. Alþfl. heíir fræðilega staðið
móti byltingu, þar til I fyrravet-
ur, og Framsóknarmenn hafa
oft og í mörgum þýðingarmikl-
um málum getað unnið með Al-
þýðufl. á þingi og i sumum bæj-
arstjórnum. En 1 fyrravetur setti
Héðinn Valdemarsson þingflokk
þann, sem hann er 1, inn á bylt-
ingargrundvöll. Og um leið færði
allur þingflokkur og síðan allur
flokkur Framsóknarmanna í
landinu sig frá hlið sociallsta og
vann með íhaldlnu 1 þvl tiltekna
máli.
Héðlnn Valdemarsson hafði
bæði skapraun og óvirðingu af
þessari ofbeldistilraun sinni.
Hann tapaði á henni 1000 atkv.
í Rvík. Hann ætl'aði að vinna sér
fylgl sjómannanna á togurun-
um, en glataði því. Sjómennirn-
ir sáu, að ef ráði hans hefði ver-
ið fylgt, myndu mörg af veiði-
skipunum hafa legið aðgerða-
laus alla vertíðina og þeir að-
gerðalausir 1 landi.
Alþbl. snýst daglega í þýðing-
armesta máli flokksins. Þess
vegna kom það illa við, að ég
skuli hafa fyrir fjórtán árum
markað glögga höfuðlínu 1 is-
lenzkum stjórnmálum, sem
stærsti flokkur þingsins og þýð-
ingarmesti flokkur landsins
hefir fylgt öll þessi ár og sér ekki
ástæðu til að hverfa frá. Alþýðu-
flokkurinn veit, að hverju hann
gengur 1 sambúð við Framsókn-
arflokkinn. Samstarf milli þess-
ara flokka er, eins og hingað til
mögulegt, ef Alþfl. afneitar bylt-
ingarstarfsemi I orði og verki,
tekur upp skipulag og hagnýt
vinnubrögð um almenn mál, og
hreinsar úr liði sinu léttúðugt
Kanpgjald i
sveitnm
Árlega taka bændur margt
verkafólk um sláttinn. Þetta
fólli er einu nafni kallað kaupa-
fólk. Um það hefir nokkuð ver-
ið rætt, að kaup kaupafólksins
hafi breyzt allra síðustu árin.
Sumir kalla þ etta til bóta, og
segja að kaupgjaldið hafi hækk-
að. Aðrir kalla það llla farið að
kaupgjald hækki, telja að nú-
verandi stjórn hafi gert ráðstaf-
anir til að stuðla að þvl, og
víta hana fyrir. En í þelm um-
ræðum öllum, sem um þetta
hafa orðið, hefir enginn getaö
sagt, hvaða breyting raunveru-
lega hefir orðið á kaupgjaldinu
síðan núverandi stjórn tók vlð.
Síðustu mánuðina heyri ég lika
talað um það, að verð á fram-
leiðsluvörum bænda þurfi aö
hækka, og sérstaklega þurfi
mjólkurverðið að hækka og sem
eín aðalástæða fyrir hækkuöu
mjólkurverði er fært hærra
kaupgjald nú en var 1934, þegar
núverandi útsöluverð á mjólk
var sett.
Vegna þessa hvorutveggja
vlldi ég vlta vlssu mlna 1 því,
hvernig kaupgjald hefði breytzt
síðan 1933. Og til að rannsaka
.þetta, hefi ég í frístundum min-
um íarið yfir allar skattskýrslur
bænda, og tekið upp úr þelm,
hvað þeir borguðu á viku um
slátt, bæðl til karlmanna og
kvenmanna. Og eftir því hefi ég
svo reiknað meðalkaup til karl-
manns og kvenmanns um vik-
una. Við þessar athuganir varð
að sleppa nokkrum skýrslum, af
þvi að þær voru svo ógreinilega
færðar. Öllum unglingum sleppti
ég einnig.
Það kemur þá í ljós, að þelm
rúmlega 2000 karlmönnúm, sem
voru i kaupavinnu sumarlö 1933,
var að jafnaði greitt kr. 29.84 í
kaup á viku.
Tæplega tvö þúsund kaupa-
konur, sem sama sumar voru I
kaupavinnu, fengu að meðaltali
17.51 kr. á vikuna. Þetta er með-
alkaupið sumarið áður en nú-
verandl stjórn tók við völdiun.
Árið 1936 er slðasta árið sem
skattskýrslur liggja fyrir um.
Það ár er meðal vikukaup 2135
karlmanna, sem hafa verið í
kaupavinnu, kr. 33.12 og því kr.
3.28 hœrra en kaupið var 1833.
Sumarið 1936 hefi ég athugaö
skýrslur um 2086 kvenmenn, sem
verið hafa við kaupavinnu. Með-
alkaup þeirra var kr. 18.82, og
því hefir vikukaup kaupakon-
unnar hækkað um kr. 1.31 siðan
1933.
Af þessu sjá menn breyting-
una á kaupgjaldinu frá 1933. —
(Pramhald á 4. tlSu.)
og illa mennt málalið, sem safn-
azt hefir saman til augnabliks-
þjónustu við túngarða flokks-
lns. En jafnskjótt og Alþýðu-
flokkurinn byrjar á bylting-
arbrölti, óróa og yfirgangi, þá
fer eins og i þingrofsmálinu i
vetur. Leiðir skilja og Héðinn
Valdemarsson sækir sér og sinum
aukið auðnuleysi út til kjósend-
anna.
J. J.