Tíminn - 12.05.1938, Blaðsíða 4

78
TÍMINN
Bændur
sem gera innkaup sm í
Reykjavík, ættu aðkysma
sér verdla^ vort á^ur en
gseir lesta kaup annars-
staðar
Uppfeoi
Ár 1938, miðvikudaginn 1. júní kl. 1 e. h. verður, eftir beiðni
Guðmundar Snorrasonar, opinbert uppboð sett og haldið að Gufu-
nesi í Mosfellshreppi, og þar selt ef viðunandi boð fæst:
1. Búpeningur: Nautgripir, sauðfé, vagnhestar, stóðhross og
hænsn.
2. Heyvinnuvélar og vagnar.
3. Búshlutir allskonar.
Greiðslufrestur til 15. september. Uppboðsskilmálar verða birt-
ir á uppboðsstaðnum.
Skrifstofu Gullbringu- og Kjósarsýslu
11. maí 1938.
Bergur Jénsson.
Utan úr hcímí
(Frh. af 1. siðu.)
og Þjóðverja, gáfu Englendingar
Eystrasalt eftir sem „opna leið“
raunverulega, þó ekki væri það
formlega. En Eystrasalt er, hern-
aðarlega séð, orðið þýzkt innhaf.
Rússneski flotinn og pólski flot-
inn eru báðir þýðingarlitlir gegn
þýzka flotanum.
„Lyklar Eystrasalts“ hafa ver-
ið fjöregg hins danska hlutleysis.
Það kann að vísu að verða rætt
um hvort Danmörk eigi að loka
beltunum og Eyrarsundi með
virkjum, en þetta er svift þeim
þunga, er það áður hafði. Þýzka-
land getur af eigin rammleik
lokað Eystrasalti.
Þjóðverjum er umhugað um að
Danmörk yrði hlutlaus, ef stór-
veldin legðu út í stríð. Þeir haga
sinni stefnu í utanríkismálum á
þann veg, að sem minnst hætta
verði á að önnur lönd noti sér
Danmörku sem árásarsvið á
Þýzkaland, eftir áliti leiðandi
manna danskra í utanríkismál-
um. Þetta er einmitt vegna hinn-
ar miklu hervæðingar Þjóðverja
í Schleswig-Holstein. Ef maður
lítur á kortið, þá sér maður
hversu eðlilegt er að óska þess,
séð frá þýzku sjónarmiði. Gerum
ráð fyrir að Danmörk ætti stóra
flugvelli af nýjustu gerð, með
víggirtum neðanjarðarskýlum
fyrir flugvélar og stóran flota
sprengjuflugvéla. Þetta myndu
Þjóðverjar telja hótun gegn sér
og hegða sér samkvæmt því. En
Þjóðverjar eru sannfærðir um að
Danmörk muni verða hlutlaus.
Líti maður á hlutina frá sjónar-
miði þýzkra nazista, getur maður
skilið' hver freisting það yrði öðr-
um ríkjum, ef Danmörk hefði yf-
ir slíkum tækjum að ráða, að
helga sér þau og nota gegn
Þýzkalandi. Flugvellir og flug-
vélar af þeirri gerð, sem getið er
hér rétt á undan, eru sem sé
mjög hættuleg árásarvopn.
Danir reyna líka að gera Þjóð-
verja ugglausa um þetta atriði
Það þarf ekki mikla athugun
til að sjá, að Danir forðast að
afla sér árásarvopna. Allur
■I
danski vígbúnaðurinn er til
varna en ekki sókna. Danir
kaupa byssur til varna gegn
skriðdrekum en ekki skriðdreka,
! og þeir útvega sér loftvarnabyss-
ur en ekki loftflota. Þeir hafa
byggt stóran flugvöll við Tönder.
En hann er alls ekki til þess fall-
inn, að þaðan séu gerðar árásir,
Til þess skortir nauðsynlegan
herbúnað o. s. frv.
Leiðandi menn um dönsk ut-
anríkismál reyna, ekki einungis
í oröi heldur og í verki, að koma
í veg fyrir að Þjóðverjum detti í
hug að Danir muni afla sér árás-
artækja, er nota mætti gegn
Þýzkalandi, og sem væru það
sterk, að öðrum ríkjum, er ættu
í deilum við Þýzkaland, gæti þótt
borga sig að komast yfir þau.
Grein, sem fyrir skömmu birt-
ist í Völkischer Beobachter, og
fjallar um síðustu fjárveitingu
Dana til landvarna, er mjög eft-
irtektarverð í þessu sambandi.
Greinin segir aö Þjóðverjar hafi
ekkert við það að athuga að Dan
ir afli sér „hlutleysis-hernaðar-
tækja“. Þar er og tekið fram, að
meðal nazista sé þetta ekki talin
hótun við Þýzkaland.
Stauning forsætisráðherra hef
ir tekið útvarpsræðu Sandlers á
þá leið, að Svíar væru mótfallnir
norrænu varnarbandalagi.
Það verður ekki tekið til með-
ferðar hér, hvort Stauning hefir
þarna á réttu að standa, en þessi
túlkun hans er táknandi. Leið-
togar danskra utanríkismála
óska ekki eftir norrænu varnar-
bandalagi. Stauning gat þess í
hinni víðfræðu Sund-ræðu sinni,
hinni víðfrægu Lund-ræðu sinni,
að Danmörk vildi ekki vera
„varðhundur Norðurlanda".
hundur Norðurlanda.
En hversvegna ekki?
Jú, Danir óttast að Þjóðverjar
myndu misskilja norrænt varn-
arbandalag, telja það dulda hót-
un við sig og aðeins leik á skák-
borði stórveldanna Danir vilja
ekki eiga á hættu neinn grun í
þessa átt, hversu fjarstæður sem
hann væri. Þetta er ástæðan fyrir
því aö Danir taka svo kuldalega
afstöðu til hugmyndarinnar um
varnarbandalagið.
Þeim, sem fylgjast með í blöð-
um Dana, mun Ijóst að Danir
eru ákaflega þögulir um allt.sem
snertir sambúðina við Þýzka-
land. Dönsk blöð forðast að birta
nokkuö þaö, um þýzkan vígbún-
að, sem kunni að vera viðkvæmt.
Þau ræða mál Suður-Jótlands
svo lítið sem unnt er og þegja
alveg um kjör danskra manna
innan þýzku landamæranna.
Mál Suður-Jóta á að salta og
reynt er eftir megni að forðast
alla árekstra út af því. Sumum
kann að virðast að dönsk blöð
gangi of langt í þessari laun-
ung sinni, en það er einkamál
Dana.
Ástæðan fyrir þessari stefnu
Dana er sú, að þeir telja að
Danir þurfi ekkert að óttast af
hálfu Þjóöverja, ef þeir aðeins
séu nógu hlutlausir, og láta ekk-
ert á sér bæra. Þeta gengur svo
langt, að í dönskum blöðum er
| ekki sagt frá þó þýzkar flug-
j vélar fljúgi yfir danskt land,
nema ef slys verður. Það hefir
nokkrum sinnum komið fyrir,
í að þýzkum hernaðarflugvélum
hefir hlekkst á í danskri land-
helgi, og þá hafa verið birtar
frásagnir um slysin og annað
ekki.
Þeim hugmyndum skýtur upp
á einstöku stöðum í Danmörku,
að það, hve Danmörk framleið-
ir mikið af landbúnaðarvörum
kunni að hafa áhrif á viðhorf
Þjóðverja til Dana á stríðstím-
um.
Þetta eru hugmyndir og verð-
ur því ekki farið nánar út í
það, en þess aðeins getið að
þær eru til.
Það er ekki ætlunin með
þessari grein að ræða hvort
þessi stefna Dana sé rétt eða
röng, hvort stefna dönsku blað-
anna sé ætíö skynsamleg frá
lýöræðislegu sjónarmiði, eða
hvort þessi bjartsýni Dana —
um að þeim takist að standa
utan við stríð milli stórveld-
anna — sé fyllilega réttmæt.
Ætlunin var einungis að
varpa ljósi á staðreyndir, og
gera grein fyrir því, sem mótaði
stefnu Dana.
Víðavangtir
(Frh. af 1. slðu.)
skógi á sæti í fjárhagsnefnd.
Stefán hafði, ásamt fulltrúum
stjórnarflokkanna skrifað
undir nefndarálit um það, að
ríkið ábyrgðist 80% af lánsfjár-
hæðinni. Er það orðið að venju
á síðari árum, að ríkið taki ekki
ábyrgð á stærra hlutfalli fyrir
bæjar- eða sýslufélög, þótt um
stórframkvæmdir sé að ræða.
Borgarstjóri upplýsti að ekki
þyrfti nema helming lánsfjár-
ins, sem beðið var um ábyrgð á,
til kaupa á erlendu efni og er-
lendri verkfræðiaðstoð. Sjálft
Morgunblaðið hafði talið rétt
að helming lánsfjárins yrði afl-
að hjá Reykvíkingum sjálfum.
En svo er borgarstjóri og flokk-
ur hans orðinn aumur í þessu
máli, að hann taldi að minna
nægði ekkí en að ríkissjóður á-
byrgðist hvern eyri sem taka
þyrfti að láni til hitaveitunnar.
Til þess að koma þessu til vegar,
var Stefán Stefánsson settur í
stofufangelsi úti í bæ, fékk ekki
að koma á þingfundi, sakir þess
að hann hafði bundið sig með
undirskrift undir nefndarálitið.
En Þorsteinn Briem var kúgað-
ur til að greiða atkvæði þvert á
hina skjalfestu skoðun þessa
eina „opinbera" flokksbróður
síns í þinginu. Er til þess tekið,
að Briem hafi ekki verið hár í
sæti, þegar hann greiddi þetta
atkvæði — svo sem á stóð. Og
svo heldur Þorsteinn Briem að
hann og flokkur hans sé ekki
' pólitískt dauður!
Reið
allar gerðir, svo sem:
Kvenhnakkar, Spaðahnakkar, Járnvirkjahnakkar, Trévirkja-
hnakkar og Drengjahnakkar. Beizli, Svipur, Hestahöft og alls-
konar Ólar tilheyrandi reiðtygja- og aktygjasmíði. — Mittis-
belti og glímubelti. —
. . Aktygi, mjög sterk og þægileg við alla erfiða keyi’slu, jarð-
yrkju og heyvinnu. — Hnakktöskur og Þverbakstöskur. Einig
Hliðartöskur, Veiðitöskur, Innheimtumannatöskur, Skólatösk-
ur og Skjalatöskur ávalt fyrirliggjandi.
Allar aðgerðir fljót og vel af hndi leystar. Vönduð vinna og
efni. Sérlega lágt verð. Pantanir afgreiddar fljótt og sam-
vizkusamlega út um allt land gegn póstlcröfu.
Gísli Sígui’bjjörnsson söðiasmiður,
Laugavegi 72.--------Sími 2099.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson. Prentsmiðján EDDA h.f.
vinnudeilum", er allmikil end-
urbót á lögunum frá 1925. Þar
eru ákvæði um að skipta land-
inu í 4 sáttaumdæmi og veröur
sáttasemjarinn í Reykjavíkur-
umdæmi jafnframt ríkissátta-
semjari. En merkilegustu á-
kvæði þess kafla eru ákvæði 32.
gr. um atkvæðagreiðslu um
miðlunartillögu frá sáttasemj-
ara, sem sniðin er eftir dönskum
lögum, sem hafa þótt gefast vel.
Ef færri en 35% af félagsmönn-
um hafa greitt atkvæði um til-
löguna, þarf meira en helming
atkvæða til að fella hana og
verður sá hluti að stækka eftir
því sem þátttakan minnkar.
En taki ekki 20% þátt í at-
kvæðagreiðslu, telst tillaga
sáttasemjara samþykkt, hvern-
ig sem atkvæði falla. Eru þessi
ákvæði sett til þess að tryggja
þaö, að örlítill minnihluti fé-
lags geti eigi, þrátt fyrir miðl-
unartillögu, haldið áfram
vinnudeilu, ef til vill þvert of-
an í mikinn meirihluta félags-
manna.
IV. kafli, „um félagsdóm", er
um sérstakan dómstól, til þess
að dæma í réttarágreiningi, þ.
e. a. s., um skilning á samningi
eða samnings- eða lagabrot að-
ila. Reynt er að ganga svo frá
skipun dómstólsins, að sem
mest trygging sé fyrir að hann
verði hvorttveggja, vel dómbær
að þekkingu með þvi að hafa
einn dómara frá hvorum aðila,
Vinnuveitendafélags íslands og
Alþýðusambands íslands, í
dómnum, og óhlutdrægur, með
þvi að hæstiréttur skipi 2 menn
í dóminn, og tilnefni 3 menn,
sem ráðherra velur úr.
Loks eru sektarákvæði í V.
kafla.
Ég hefi nú gert grein fyrir
höfuðatriðunum í frumvarp-
inu, svo og helztu atriðum úr
löggjöf annara þjóða um þessi
efni. Ég vil benda mönnum al-
veg sérstaklega á það, að hér er
engan veginn lagt til að dómstóll
verði stofnaður til þess að dæma
um hagsmunaágreining, þ. e. a.
s. deiluna sjálfa um kaup og
kjör. Yfirleitt eru allar lýðræð-
isþjóðir horfnar frá því ráði,
því hann hefir, eins og ég hefi
áður sagt, reynst mjög óvinsæll
hjá báðum aöiljum vinnu-
deilna. Ég vil einnig benda á
það, að Framsóknarflokkurinn
hefir frá því íyrsta verið mót-
fallinn því að slíkur fastur dóm-
stóll í vinnudeilum sé settur
á stofn i landinu og ávalt talið
það hið mesta óráð. Árin 1923
og 1925 bar Bjarni Jónsson frá
Vogi fram frumvarp um gerð-
ardóm í kaupgjaldsþrætum, þar
sem svo var til ætlazt, að dóm-
urinn ákvæði kaup og kjör
verkamanna, ef eigi næðust
samningar með þeim og at-
vinnurekanda. Framsóknar-
menn og Alþýðuflokksmenn
lögðu algerlega á móti þessu
frumvarpi, en Framsóknarfl.
bar hinsvegar fram frumvarp
að núgildandi lögum um sátta-
semjara. Á þinginu 1929 kom
enn fram frumvarp um vinnu-
dóm í kaupgjaldsþrætum, en
sætti enn mótstöðu vinstri
þingflokkanna og komst eigi
fram. Ennfremur hefir Fram-
sóknarflokkurinn ávalt staðið
öndverður gegn því, að sett
verði á stofn ríkislögregla, til
þess að skakka leikinn í vinnu-
deilum, en viljað efla hina al-
mennu lögreglu, án þess að hún
mætti skipta sér af vinnudeil-
um.
Ég er fyrir mitt leyti sann-
færður um það, að allur fjöldi
fólks í landinu, hvort sem eru
atvinnurekendur eöa verka-
menn og aðrir launþegar, opin-
berir starfsmenn eða bændur
og búalið, muni við rólega yfir-
vegun komast að raun um það,
að sú tilraun, sem verið er að
gera með frumvarpi þessu, til
þess að leiða vinnudeilurnar inn
á farsælari brautir og fá frið-
samlega lausn á þeim, sé sjálf-
sögð og réttmæt. Og alveg sér-
staklega vil ég vara verkamenn
og sjómenn við því, aö taka til
greina, að óathuguðu máli, æs-
ingaskrif og ræöur, sem miða
að því að æsa menn gegn frum-
varpinu, því samkvæmt reynslu
annara þjóða af samskonar og
líkum ákvæöum, er það full-
víst, að engum eru þau meira til
hags, en einmitt verkamönnun-
um sjálfum. Þessu til stuðnings
má benda á það, sem Sigfrid
Hansen, ritari sænska verka-
mannasambandsins, segir í
bréfi til milliþinganefndarinn-
ar um vinnulöggjöf, að þrátt
fyrir það þótt sænskir verka-
menn hafi 1928 stofnað til alls-
herjar mótmæla gegn frum-
varpi um vinnusamninga og
dómstól i réttarágreiningi, óski
þeir nú eftir að hafa kynnst
lögunum í framkvæmd, ekki
eftir afnámi þeirra. Það er auð-
vitað eigi ætlun mín aö fullyrða
nokkuð um það, að eigi séu
smíöagallar á frumvarpi þessu,
né búast við því, að eigi geti,
jafnvel fljótlega, reynst þörf á
að breyta því að meira eða
minna leyti, eftir því sem
reynslan kennir við framkvæmd
laganna. En hitt er ég sann-
færður um, aö það er full á-
stæða fyrri allA þjóðina að
fagna yfir því, að þessi tilraun
til réttlátrar vinnulöggjfar
skuli vera fram komin, og menn
megi treysta því, að hún verði til
góðs, með þeim endurbótum og
breytingum, sem reynslan kann
að sýna að síðar þurfi á henni
að gera.
Þótt telja megi víst, að frum-
varp þetta verði að lögum á
þessu þingi, þar sem 4 þing-
flokkar virðast ráðnir í, að
fylgja því, þá er vitanlega mis-
munandi sjónarmið manna og
afstaða til ýmsra ákvæða frum-
varpsins. Sumum mun vafa-
laust þykja frumvarpiö ganga
of skammt að sumu leyti í því,
að reyna að girða fyrir vinnu-
stöðvanir, öðrum ef til vill að
öðru leyti of langt. En um það
ættu allir þeir að geta orðið
sammála, sem vilja þjóð vorri
vel, að verkbönn og verkföll eru
þeim verst, sem í þeim standa,
atvinnurekendum og verka-
mönnum eða launþegum. Og
yfirleitt er það svo um vinnu-
stöðvanir, eins og annan ófrið,
að oftast bíða hvorirtveggju ó-
friðaraðiljanna í raun og veru
ósigur. Það er oft sagt, að betri
sé „mögur“ sátt en feitur „pro-
cess“. Það er reynsla mín, af
málarekstri manna, sem ég í
starfi mínu hefi kynnst, að yf-
irleitt er mikill sannleikur
fólginn í þessu orðtaki. En
sama þykist ég sannfærður um,
að þeir menn, sem af eigin
reynd hafa Kynnst verkfölum
og verkbönnum, muni yfireitt
geta tekið undir, að minnsta
kosti í þeim tifellum, þegar
vinnustöðvun hefir staðið lang-
an tíma eða haft mikla eyði-
leggingu verðmæta í för með
sér.
Það hefir verið sagt af einum
andmælanda þessa frumvarps
hér á þingi, að rangt sé að rik-
issjóður taki á sig þann kostn-
að, sem frumvarpið kann að
hafa í för með sér. Þótt kostn-
aðarauki verði vitanlega nokk-
ur, verða menn að athuga það,
að þótt löggjöfin ekki yrði til
að hindra nema örfáar stöðv-
anir á nauösynjastarfi í þjóðfé-
laginu, myndi kostnaðaraukinn
margendurgreiðast með því.
Tjónið, sem hlýzt af vinnu-
stöðvunum, er oft svo gífurlegt,
bæði fyrir aðilana sjálfa og
þjóðfélagiö í heild, að það getur
oft valdið hundraðfaldri þeirri
takmörkuðu upphæð, sem sam-
kvæmt þessu frv. má verja ár-
lega í því skyni að leitast verði
við að fá með lægni og festu
friðsamlega lausn á vinnudeil-
um og fyrirbyggja vinnustöðv-
anir. Það er því gott dæmi um
rökþrot og lélegan málstað and-
mælenda frv., að þeir skuli
grípa til slíkra röksemda eins
og þeirra, að telja eftir þennan
nauðsynlega en smávægilega
kostnaö, sem verja á til þess
að hindra margfalt meira tjón.
Andmælendur frv. gengu á
það lagið að reyna að æsa menn
gegn frv. með því að telja þeim
trú um, að hér sé um einhver
,,þrælalög“ eða „kúgunarlög“
að ræða. Þeir vita þó afar vel
þessir menn, og þá ekki sízt hv.
3. þm. Rvíkur, sem hefir alltaf
viðurkennt og viðurkenndí síð-
ast við aðra umræðu þessa
máls, að hann áliti rétt að setja
lög um sáttatilraunir í vinnu-
deilum og félagsdóm um réttar-
ágreining, að með frv. þessu er
alls ekki um það að ræða, að
koma á fót dómstóli, sem dæmi
um hagsmunaágreining, þ. e.
kaup og kjör eða yfirleitt að í
frv. séu nokkur ákvæði, sem
hindri nauðsynlegar vinnu-
stöðvanir. Hér er aðeins gerð
tilraun til þess að setja hófleg-
ar og skynsamlegar leikreglur
fyrir vinnudeiluxnar, sem ein-
göngu geta orðið til góðs fyrir
alla, sem að þeim standa, og
þjóð vorri í heild sinni. Ég hika
því eigi við að fullyrða, að and-
staða Héðins Valdimarssonar
og kommúnistanna gegn frv. á
ekki rót sína að rekja til sann-
færingar um óréttmæti frv.,
heldur stafar hún eingöngu af
löngun þeirra til þess að nota
þetta mál með rangsnúningi
og röngum skýringum til æs-
inga og agitationar gegn Al-
þýðuflokknum, sem í fullu sam-
ræmi við fyrri afstöðu sína til
málsins, og þar á meðal afstöðu
Héðins Valdimarssonar, meðan
hann var Alþýðuflokksmaður,
og í samræmi við afstöðu
bræðraflokka þeirra á Norður-
löndum, hafa lýst sig fylgjandi
inálinu.
Útbreiðið „Tímann“