Tíminn - 27.05.1938, Qupperneq 4

TÍMINN
86
— .............. ...... i ....- .............. ■- ------
Hvar eru
f i
víð staddir
(Framhald af 1. siðu.)
húsakynni með minni efnis-
kaupum. Byggja minna af dýr-
um húsum og þó umfram allt
að finna leiðir til þess að nota
innlent byggingarefni. Það er á-
kaflega sennilegt, að þjóðinni
muni alltaf reynast erfitt að
sjá sér fyrir viðunanlegu hús-
næði, ef því nær allt byggingar-
efnið þarf að kaupa frá öðrum
löndum. Ég efast um, að hægt
væri að vinna þjóöinni nokkurt
þarfara verk en það, að koma í
almenna notkun hentugu, inn-
lendu byggingarefni.
Hvaða gagu hefii*
orSið að hiuum
uýju framkvæmdnm.
Ekki verður um það deilt, að
framkvæmdir hafa verið stór-
felldar undanfarið og mikið af
eigin fé þjóðarinnar í þær lagt. í
því sambandi hlýtur sú spurning
að vakna, hvernig þessar fram-
kvæmdir hafi reynst, til þess að
létta lífsbaráttu þjóðarinnar
og skapa möguleika fyrir því að
þjóðin lifi menningarlífi, fjár-
hagslega sjálfstæð.
Vegirnir, brýrnar, mjólkurbú-
in, frystihúsin, jarðræktin o. fl.
framkvæmdir skapa bókstaf-
lega grundvöllinn fyrir rekstri
landbúnaðarins, án þeirra væri
sá atyinnuvegur ekki sú þjóðar-
stoð, sem hann er nú. Vegna
þeirra hefir matvælafram-
leiðsla í landinu stóraukizt.
Frystihúsin, síldarbræðslurnar
o. fl. framkvæmdir við sjóinn
hafa einnig skapað möguleika
fyrir sjávarútveginn, sem
smátt og smátt bæta vonandi
þeim atvinnuvegi að einhverju
leyti hrun þorskveiðanna.
Iðnfyrirtækin nýju hafa veitt
fjölda fólks atvinnu og spara
væntanlega verulega gjaldeyri í
framtíðinni. Yfir þeim fram-
kvæmdum hvílir þó sá skuggi,
að vörur þessara fyrirtækja eru
1 mörgum tilfellum of dýrar og
áhrif þeirra á aðrar atvinnu-
greinar, sem framleiða til út-
flutnings, þvi ekki æskileg. Er
það vandamál, sem krefst mik-
illar athygli.
íbúðarhúsabyggingarnar eru
að sjálfsögðu nauðsynlegar,
veita aukin þægindi, en mikill
vafi er á því, að jafn ört hafi
mátt að fara í þeim málum og
nauðsyn þjóðarinnar fyrir bætt
húsakynni hefir hrundið mönn-
um til.
En hvað sem sagt verður um
einstakar framkvæmdir undan-
farinn hálfan annan áratug,
þá eru það þó þær, sem hafa
gert þjóðinni það kleift að
standast hrun þorskveiðanna
undanfarin ár, án þess að
skuldir þjóðarinnar hafi hækk-
að verulega eða skortur orðiö
lífsnauðsynja. Sést þetta glöggt
af nokkrum tölum.
1933 var seldur saltfiskur til
annara landa fyrir 30.6 millj. —
1934 fyrir 24.2 millj. — en síð-
astliðið ár fyrir einar 16 millj-
ónir króna.
1933 námu þorskafurðir alls
74.7% af heildarútflutningi
þjóðarinnar, en 1937 47.7%.
Síðustu árin 3 hefir verið var-
ið til nýrra fyrirtækja ca. 20
milljónum króna eða nærri
jafnmiklu og á 10 næstu árum
á undan.
Skuldir þjóðarinnar hafa
samkvæmt heimildum Hagstof-
unnar verið sem hér segir síð-
ustu árin:
1934 ....... 83.7 millj.
1935 ....... 91.3 —
1936 ....... 90.3 —
Hafa skuldirnar þannig
hækkað um ca. 6.6 milljónir
eða sem svarar kostnaði við
Sogsvirkjunina eina. Skýrsla um
skuldir í árslok 1937 liggur ekki
fyrir, en þar sem verzlunar-
jöfnuður var hagstæður um 7.2
milljónir ætti heildarupphæðin
ekki að breytast verulega.
Hinsvegar hafa fastar skuldir
lækkað, en verzlunarskuldir
aukizt vegna gjaldeyrisskorts,
og liggja þær kröfur eins og
mara á gjaldeyrisverzlun
landsmanna.
FramtífSarhorfui*.
Þrátt fyrir gj aldeyrisvand-
ræði yfirstandandi tíma og
erfitt útlit eins og sakir standa
vegna aflabrests og af fleiri á-
stæðum, þá bendir reynsla
undanfarinna ára — þeirra
erfiðustu, sem þjóðin hefir
reynt á siðari tímum — ákveðið
til þess, að við þurfum ekki að
kvíða framtíðinni — en auðvit-
að þó því aðeins, að með ráð-
deild og dugnaði séu notaðir
þeir möguleikar, sem fyrir
hendi eru.
Allt er undir því komið að
þessir möguleikar séu notaðir
til hins ítrasta, að framleiðsl-
an stöðvist hvergi og að viö
séum samkeppnisfærir við aðra
á erlendum mörkuðum.
Undanfarið hafa erfiðleikar
þorskveiðanna verið gífurlegir
og eru enn. — Aflabresturinn
hefir þar verið verstur, þá
markaðslokunin og sú óskap-
lega verðlækkun á fiski, sem
orðið hefir vegna samkeppni á
hinum þröngu mörkuðum, þar
sem aðalkeppinautarnir fá
stórfelldan ríkisstyrk til þess
að geta boðiö vöruna niður.
Enda þótt reynt hafi verið að
koma til hjálpar sjávarútveg-
inum, þá hefir það ekki megn-
að að bæta úr þessum vandræð-
um og niðurstaðan orðið sú, að
atvinnureksturinn hefir dregizt
saman. Það oorgar sig ekki að
stunda veiðarnar nema þegar
fiskvonin er mest — borgar sig
ekki að nota nema „ungann úr
vertíðinni".
Niðurstaðan er því meiri
rýrnun heildarþorskaflans, en
jafnvel sjálf fiskfæðin á mið-
unum undanfarið hefir gefið
tilefni til.
í raun réttri má segja, að
ástandið í þessum efnum hafi
verið svo óvenjulegt undanfar-
in ár, að af því verði varla al-
menn ályktun dregin um fram-
tíðarástand þessara mála, og þá
einkum vegna þess, að reikna
verður með meiri fiskigengd en
verið hefir. Hinsvegar er ó-
mögulegt að segja hve lengi
getur varað það ástand á salt-
fiskmarkaðinum, sem nú er,
og ef til vill ekki varlegt að
reikná með skjótum breyting-
um til bóta.
Undanfarin ár hafa þorsk-
veiðarnar dregizt saman eins og
rakið hefir verið og má aö
mörgu leyti telja að til þess
liggi alveg sérstakar ástæður,
sem sumar geta orðiö varan-
legar. En því miður er það svo,
að ekki virðast notast allir
framlelðslu- og atvinnumögu-
leikar við sjávarsíðuna, jafnvel
þótt eigi séu slíkar sérástæður
fyrir hendi.
Til dæmis má nefna sölu á
óverkuðum saltfiski úr landinu,
sem fer vaxandi í hlutfalli við
heildaraflann, vegna þess að
framleiðandinn fær hlutfalls-
lega meira fyrir fiskinn þannig.
Ufsi er seldur blautsaltaður,
þótt markaður væri fyrri hann
fullverkaðan. Vinna við verkun
fer þá auðvitað minnkandi,
einkum í dýrari bæjunum og
gjaldeyrir tapast.
Fullhart mun á því að karfa-
veiðar geti orðið stundað-
ar, þótt afli væri mikill, og tal-
ið er að vart muni borga sig
að stunda síldveiðar á sumum
tegundum veiðiskipa okkar,
nema verð sé mjög hátt.
Allt eru þetta ærin vandamál
og umhugsunarefni þeim, sem
skilja það, að framleiðslan er
undirstaðan undir öllu öðru,
og að það er þjóðarnauðsyn
að notast geti allir möguleikar
til þess að afla þjóðinni raun-
verulegra tekna.
Það verður að hafa vakandi
auga á því, að ekki skapist hér
það ástand til frambúðar, að
það „borgi sig ekki“ að stunda
þá bjargræöisvegi, sem frá
öndverðu hafa verið undir-
staða fjárhagslegrar afkomu
þjóðarinnar, eða aðra, sem
nýrri geta talizt, og líklegir eru
til þess að bæta afkomu henn-
ar.
Aldrei hefir verið lagt fram
meira fé en undanfarin
ár til styrktar atvinnuvegum
landsmanna beinlínis, enda
þörfin meiri en oft áður. Fram-
sóknarflokkurinn hefir ávalt
haft glöggt auga fyrir þörfum
framleiðslunnar. Mun svo verða
hér eftir sem hingað til.
Eysteinn Jónsson.
Gjalddagfí
Tímans
er fyrsta júní. — Greiöið
blaðið til afgr. eða inn-
heimtumanna blaðsins út
um land.
: Innheimtumenn!
: Gerið skil til afgr. og
► svarið bréfum hennar sem
: allra fyrst. Allir Fram-
: sóknarmenn eru Tíma-
[ menn. — Allir Tímamenn
[ lesa, kaupa og borga Tím-
| ann.
i :mmmm:mmmmmmmmmmm>
A víðavangi
Svona er þá sagan af Tótu.
í hvert sinn sem útsvarsskráin
kemur fyrir augu almennings
hér í Reykjavík, þá eiga hin háu
útsvör að dómi íhaldsblaðanna
jafnan að vera ríkisstjórn og
þingmeirihluta að kenna.
En við allar kosningar er það
hinsvegar viðkvæði þessara sömu
blaða, að það sé Sjálfstæðis-
flokknum að þakka, hvað fjár-
hagur Reykjavikur sé góður!
Sjálfstæðisflokkurinn, meiri-
hlutaflokkurinn í bæjarstjórn-
inni, tiltekur að sjálfsögðu fjár-
hæðina sem jafna skal niöur í
hvert sinn.
Fjármálaráðuneytið hefir ný-
lokið athugun sem leiðir í ljós,
að tolla- og skattatekjur ríkis-
sjóðs voru árin 1925—34 að með_
altali 100 kr. á mann í landinu,
en sambærilegar tekjur Reykja-
víkur, þ. e. útsvör og fasteigna-
skattur, voru 88 kr. að meðaltali
á mann í bænum.
Á síöustu þremur árum hafa
þessar álögur ríkissjóðs hækkað
um 9 krónur á mann, en í Rvík
hafa þær á sama tíma hækkað
hvorki meira né minna en um 35
kr. á mann aö meðaltali.
Útsvörin hækka!
Gjaldendum fækkar!
Á síðasta ári hefir fólkinu í
Reykjavík fjölgað um 800.
Útsvörin, sem lögð eru á bæj-
arbúa, hafa hækkað um 200 þús.
krónur.
En gjaldendunum sem á er
lagt, fækkaði um 400! .
Ekki að undra, þótt einhverj-
um þyki að álögurnar hafi
þyngst ónotalega í höfuöborg
Péturs Halldórssonar.
Stórútgerö var aðalundir-
stöðuatvinnuvegur Reykjavíkur
til skamms tíma. Nú virðist „út-
gerð“ stjórnmálaflokka á at-
kvæði þurfalinga vera orðið eitt
aðaleinkennið á „athafnalífi“
Reykj avíkurbæj ar.
Kommúnistar gengu með und-
irskriftaskjöl, þar sem menn
sögðu sig til sveitar. Síðan freist-
uðu þeir að „skipuleggja" þessa
nýju „stétt“. En hætt er við að
sjálfstæðisflokkurinn, sem að-
stöðu hefir til að úthluta 8 mill-
jónum króna í styrk til kjósend-
anna á einu kjörtímabili, rói þó
í fengsælustu verstöðinni.
Útsvörin hækka, fólkinu
fjölgar, gjaldendum fækkar,
stórútgerð minnkar, fátækra-
framfæriö vex og — þótt und-
arlegt sé, atkvæðatala flokksins,
sem ábyrgðina ber á hinni und-
arlegu stjórn, sem viðhöfð er á
Reykjavíkurbæ.
Spilling af lágu tægi.
Morgublaðiö skrifar nýlega um
„spillingu á hærri stööum“ og
þykist styðjast við heimildir
Magnúsar guðfræðiprófessors,
sem endurskoðað hafi lands-
reikninginn 1936. Bein sönnun
fyrir því, hversu hinn leitandi
guðsmaður hefir farið bónleiður
til búðar, er sú staðreynd, að eitt
af dæmisögunum um „spillingu"
á hærri stöðum er sú, að Ey-
steinn Jónsson hafi gjört land-
inu reikning fyrir 200 króna bíl-
kostnaði, og án þess að láta
fylgiskjöl fylgja!
Þetta mun vera árskostnaður
ráðherrans í innanbæjarbifreið-
ar, sem hér er tilfærður. Dettur
nokkrum heilvita manni í hug
að Eysteinn Jónsson hafi hallað
á ríkissjóð með þessum reikningi.
Mundi ekki hitt sönnu nær, að
hann hafi stórlega hallað á
sjálfan sig í þessum fjárskiptum
og sjá menn ekki í hendi sér, að
erfitt hefði verið fyrir ráðherr-
ann,' að aðgreina nákvæmlega
einkanot sín út úr bifreiðareikn-
ingunum.
Annars mætti þessi vesæla at_
hugasemd og áreitni Morgunbl.
við fjármálaráöherra verða til
þess, að alþingi sæi svo um, að
ráðherrastólunum, hverjum um
sig, fylgdi héreftir bifreið til af-
nóta þeim, sem í þessa stóla
verða settir. En nú fylgir slíkt
tímasparandi hjálpartæki aðeins
stól forsætisráðherra. Jafnframt
mætti almenningur í landinu
hafa þann metnað, að krefjast
þess af þingfulltrúum sínum, að
ráöherralaunin íslenzku yrðu
ekki til lengdar 6 þús. krónum
undir meðalforstjóralaunum 23
einkafyrirtækja í höfuðstaðnum.
Utan úr heimi
línis í heimsbaráttunni gegn
bolsévismanum.
Goebbels er efalaust hættu-
legasti maður Evrópu, einmitt
fyrir það, hvað hann er bráð-
gáfaöur og lævís, og vegna
þeirra meðala, er hann gæti
gripið til. Ég hefi hvergi í
Þýzkalandi heyrt talað hlýlega
um hann. Allir óttuðust hann
og allir játuðu að flokkurinn j
gæti ekki komizt af án hans.
Þannig er hann maðurinn,
sem fullur fyrirlitningar á fólk-
inu, vinnur að því að gera 66
milljónir manna eindregnar og
fá þær til að hugsa og fram-
kvæma eins og hann býður frá
sínu almáttuga útbreiðslumála-
ráðuneyti. Þó maður sjái hann
á maður ómögulegt með að
segja til um aldur hans. Þetta er
táknrænt á vissan hátt, því að
öfl þau, sem hann er fulltrúi
fyrir, hafa verið uppi meðal
mannanna frá ómunatíð.
Hitler er sanngjarn bæði við
Göring og Goebbels, enda þótt
hann sjái sennilega ókosti
þeirra.
í hvert sinn er ég gat þess í
Þýzkalandi, að hægara mundi
að ná samkomulagi við önnur
lönd, ef þeir væru sviftir völd-
um, var mér svarað, að Hitler
Geldíng á lombum
og húsdýrum
Engín blssðmg1
Hin nýja tegund af
Hörundiö er algerlega óskaddaö.
Engin skýkingarhætta. Gelding-
una má framkvæma á hvaða
tíma árs sem vill. Engin eftir-
köst. Auðvelt að nota fyrir hvern
sem er. — Nýja tegundin er út-
búin með haki til að halda kólf-
inurn, svo hann getur ekki runnið und-
an tönginni. Ekkert opið sár. Engin
mistök. Sparar tíma og vinnu.
„BURDIZZO“
geldingartöngum, uppfundin og síðan
1910 aðeins framleidd af Dr. N. Bur-
dizzo, sem er frumkvöðull að nútíma
geldingaraðferðum.
Fyrii' lomb kr. 50,00
fiyrís* kálfa — 66,00
Myndalisti og verðlisti fæst endurgjaldslaust hjá einkaumboðsmanni
vorum fyrir ísland:
H.í. Efnagerð Reykjavíkur
P. O. Box 897, Reykjavik.
Annast kaup og sölu alls-
konar verðbréía
Bezta
MoRBtóbakið
©r Irá
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖFN
Biðjið kaupmann yðar um
unntóbakð
Fœat allastaðar.
Reykjavik. Sími 1249.
Slmnefnl: Sláturfólag.
Niðursuðuverksmiðja. BjúgnagerO.
Reykhús. Frystihús.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niðursoðið kjöt
og fiskmeti fjölbreytt úrval. Bjúgu og allskonar áskurð á brauð
mest og bezt úrval á landinu.
%
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viöurkennt fyrir gæði. Froslð kjöt
allskonar, fyrst og geymt í vélfrystihúsi, eftir fyllstu nútlma-
kröfum. |
Ostar og smjör frá Mjólkurbúi Flóamanna.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um
allt land.
mundi halda í þá, jafnvel þó
hann gæti komizt af án þeirra,
þar sem þeir væru meðal elztu
áhangenda hans. Nafn Ernst
Röhm virðist gleymt! Hitler
hefir hingað til sýnt, að hann
kann að meta hjálp þeirra, og
jafnvel þó hann vildi bregða
trúnaðinum, verður hann að
játa, að þeir hafa einmitt þá
hæfileika, sem hann vantar
sjálfan. Einn á til það sem hina
vantar, og klíkan verður þess
vegna sterkari en hver einstakl-
ingur út af fyrir sig'.
TrúloSunar-
hrínga
stníðar Jón Dalmannsson gull-
smíður, Vitastíg 20, Reykjavik
Gúmmílímíð ,Grettír,
reynist bezt.
Sá, sem einu sinni hefir not-
að það, biður aldrei um annað.
Gúmmílímgerðiii
Grettir,
Laugaveg 76.» ' Sími 3176.