Tíminn - 25.08.1938, Blaðsíða 3

TíMINN
139
Náttúrugæði
og sjálfstæðí landsins
Viðtal við pekktan Englending
Fyrir nokkrum dögum kom
hingað til Reykjavíkur lysti-
snekkjan „The Warrior". Eig-
andinn, Sir Hugo Cunliffe-
Owen, er einhver ríkasti maður
Englands. Hann er forstjóri
hins stóra tóbakshrings The
British American Tobacco Co.
Ltd., auk fjölda annara fyrir-
tækja. Meö eigandanum eru á
skipinu kona hans og börn, á-
samt nokkrum gestum.
Tímilnn hefir átt viötal við
Sir Hugo um borö í skemmti-
skipi hans.
— Hvað var þaö, sem einkum
kom yður til að heimsækja ís-
land á skemmtiskipi yöar?
— Forvitni, — svarar Sir Hugo
strax —. Ég hefi þrásinnis ferö-
ast um heiminn og komið í flest
önnur lönd veraldarinnar. T. d.
var ég í 12 ár á stöðugu ferða-
lagi í verzlunarerindum, meöan
ég var að koma fyrirtæki mínu
af stað og fór þrisvar sinnum
umhverfis jörðina, en til íslands
hefi ég aldrei komið áður. Því
miður gat ég ekki komið fyr í
suraar vegna ýmissa anna, en ef
ég lifi, þá kem ég áreiðanlega
aftur áður en langt um líður. Við
erum öll saman mjög ánægð með
ferðina og höfum skemmt okkur
mjög vel.
yfir reiðum huga. Slíkar raddir
eru nauðsynlegar í okkar stríð-
andi heimi, alstaðar og æfin-
lega. Og á þær skyldi hlustað
og þeim þakkað, sem tala frið-
arorðum.
Ég á margar fagrar minn-
ingar um Yztafellshjónin, eins
og þau frú Kristbjörg og Sig-
uröur maður hennar voru jafn-
an nefnd. Mér finnst, sem engin
hjón hafi oftar verið nefnd
saman en einmitt þau. Yzta-
fellshjónin, var allt af sagt. Já,
— en fallegasta minningin mín
um þau er ef til vill frá ferð-
inni er þau héldu aftur heim í
Yztafell úr ráðherrabústaðn-
um. Ég varð þeim samferða.
Mér er í minni, hve tíguleg og
fögur þau voru, þar sem þau
stóðu saman á þilfari skipsins
meðan það brunaði í blíðalogni
bíður okkar allra, hvort sem við
förum langt eða skammt. —
— Hafið þér ferðazt mikið um
landið?
— Nei, því miður hefir okkur
ekki unnizt tími til að fara víöa.
Við komum til Þingvalla og
reyndum að veiða þar silung í
vatninu. Auk þess höfum við far-
ið á fuglaveiðar. Um daginn
sigldum við einnig hér út á mið
og veiddum þorsk. Okkur hefir
orðið mikil ánægja að þessu öllu
saman og börnin eru himinlif-
andi yfir ferðinni.
— Ilvernig lízt yður á íslenzku
þjóðina eftir þessa stuttu við-
kynningu yðar við hana?
— Mjög vel, segir hann. Hvar
sem við höfum komið hefir okk-
ur verið prýðilega vel tekið og
virðist mér sem maður óvíða
mæti annari eins kurteisi og
gestrisni sem hér.
— Hafið þér kynnt yður nokk-
uð atvinnuvegi landsmanna?
— Ég hefi ekki haft mikinn
tíma til þess, svarar hann, en
yfirleitt virðist mér, eftir því er
ég fæ bezt séð, vera of mikil ein-
hæfni í framleiðslunni. Ull, kjöt
og fiskafurðir eru aðalútflutn-
ingsvörurnar, en ég gæti ímynd-
að mér, að landið ykkar sé auð-
ugt að margskonar náttúrugæð-
um, sem mætti færa sér betur í
nyt til að auðga þjóðina og bæta
Ég vil svo enda þessi fáu orð
á síðasta erindinu í kvæði, er
ég sendi frú Kristbjörgu við
lát manns hennar, Sigurðar
Jónssonar fyrrverandi ráð-
herra:
„Ég minnist: í fjölda mér
fannst þar skjól
og friður og blessun þess hreina,
sem ykkur tvö vermdi
tryggöanna sól,
mín trú fann þar brauð
fyrir steina.
Svo verið margblessuð,
vafin þökk
og varðveitt í ljósinu eina“.
Svo bið ég fundarkonur að
votta frú Kristbjörgu Marteins-
dóttur virðingu sína og þökk
með því að standa upp úr sæt-
um.
Hamingjan gefi íslandi sem
flestar konur henni líkar.
Unnur Bjarklind.
lífsskilyrði hennar. Fyrsta sporið
í þessa átt mundi auðvitað vera
það, að láta gera hér nákvæma
skoðun á landinu til þess að
ganga úr skugga um, hvað til sé
af málmum og öðrum gæðum,
er mætti framleiða til útflutn-
ings. Mætti til dæmis í þessu
sambandi nefna aluminium-
framleiðslu, járnvinnslu o. fl.
málma. Því miður er ekki hægt
að segja neitt um þetta með
vissu, fyr en nánari rannsóknir
hafa verið gerðar. Fyrsta ráð
mitt til ykkar er því, að þið
komið upp heilum her af vís-
indamönnum til rannsókna á
náttúruskilyrðum landsins, svo
að þið getið nýtt sem bezt öll
gæði þess; á því getur leikið
efnalegt sjálfstæði þjóðarinnar.
Hér á landi eru auk þess ýmis-
konar hlunnindi, sem aðrar
þjóðir hafa ekki og á ég einkúm
við hina svo til ótakmörkuðu
vatnsorku, sem hér má fá til
ódýrs iðnreksturs. Það er einlæg
ósk mín, að ykkur Íslendingum
megi takast að ráða fram úr
vandamálum ykkar á þessu sviði,
til aukinnar velmegunar og
heilla fyrir þjóðina í heild.
Að lokum vildi ég hvetja ís-
lendinga til að varðveita sjálf-
stæði sitt í hvívetna, þvi að með
því einu móti mun þeim geta
orðið þetta til gæfu og fram-
gangs.
För Fínns
Jónssonar
Finnur Jónsson alþm. er ný-
kominn heim úr utanför. Eitt af
erindum hans hefir verið það,
að hafa tal af helztu foringj-
um sósíalista á Norðurlöndum
um stjórnmálaástandið þar.
Hafa þessi viðtöl nú birzt í Al-
þýðublaðinu.
Það, sem höfundur viðtal-
anna virðist telja merkilegast i
frásögn þessara erlendu flokks-
bræðra, er einkum tvennt: Að
samvinna milli bænda og
verkamanna sé æskileg, en
samvinna milli sósíalista og
kommúnista sé óhugsandi.
Þetta er alveg rétt hjá við-
talshöfundinum. Þessi fordæmi
úr stjórnmálalífi frændþjóð-
anna eru eftirbreytnisverðust
fyrir okkur. Þess vegna er það
tilfinnanleg eyða í viðtölum
hans, að hvorki hann sjálfur
eða hinir merku stjórnmála-
menn gera grein fyrir því, hver
sé orsök þessara lærdómsríku
fordæma.
En það skiptir þó vitanlega
mestu máli, ef taka á þau til
fyrirmyndar.
En orsakirnar eru í stuttu
máli þessar:
Verkamannaflokkarnir hafa
getað átt samleið með bændum
vegna þess að þeir hafa alger-
lega lagt sósíalismann á hilluna
og unnið á sama grundvelli og
venjuiegir borgaralegir umbóta-
flokkar.
Milli sósíalista og kommún-
ista hefir verið óbrúanlegt djúp
vegna þess að þeir fyrnefndu
hafa í verkum sínum hafnað
úrlausnum sósíalismans og ekki
látið yfirboð og samkeppni
kommúnista hafa minnstu -á-
hrif á afstöðu sína.
Vilji viðtalshöfundurinn og
flokksbræður hans hér koma
því til leiðar, að varanleg sam-
vinna geti haldizt milli verka-
manna og bænda og dregið sé
úr vexti kommúnismans, verða
þeir eftir megni að temja sér
þessa starfshætti bræðraflokk-
anna á Noröurlöndum.
Hingað til hefir mikið á það
brostið. Þeir hafa gert stór-
felldar þjóðnýtingarkröfur, sem
vitanlegt var að bændur og
þeirra fulltrúar myndu aldrei
samþykkja. Tilgangur þeirra
gat því tæpast verið annar en
sá, að spilla þessari samvinnu,
og reyna með því að skapa eitt-
hvert það öldurót, sem yki fylk-
ingar sósíalismans. Árangurinn
varð alveg öfugur. En mesta yf-
irsjón þeirra og ólán hefir samt
verið fólgið í því, að þeir hafa
stöðugt verið i nokkurskonar
málefnasamkeppni við kom-
múnista í stað þess að marka
afstöðu til málanna, án tillits
til yfirboða þeirra. í augum
verkamanna sýnist þetta sönn-
un þess, að kommúnistar muni
hafa á réttu að standa, þar sem
hinir keppast iðulega við, að
taka undir kröfur þeirra og
reyna jafnvel að bjóða betur!
Og þessari heimskulegu sam-
keppni er haldið áfram, þótt af-
staðan til kommúnismans hafi
klofið flokkinn og reynslan
hafi þannig ótvírætt sýnt
hversu ógæfusamleg hún er.
Það er gott, að Finnur Jóns-
son skuli hafa reynt að fræðast
af foringjum sósíalista á Norð-
urlöndum. Þeirri viðleitni ætti
hann og aðrir fyrirliöar Alþýðu-
(Framh. á 4. síðu.)
Úrvalsrítgerðir
Jónasar Jónssonar
Fyrsta bíndí ritgerdasalnsíns kemur úft
í hausft. — Gerist sftrax áskrifendur.
Umboðsmenn í hverju byggðarlagi. —
Einníg geta menn senft panftanir árit-
aðar: Jón Helgason, pósfthóll 961,
Reykjavik, eða snúið sér ftil algreiðslu
Tímans —
Bókin kosftar lyrir áskrifiendur 5 kr.
óbundin, en 7,50 í bandí.
Þetta verða beztu bókakaup ársíns.
Jarðyrkjuverkfæri
- plóga og herSi o. fl. - er bezl að
kaupa að haustíuu, og vera viðbú-
inn að vinna á klaka að vetrinum.
SELJUM:
K. K. Liens plóga, 3 sftærðir
Diskaherli 6 diska, 8 diska og 10 diska
Fjaðraherfii 9 Ijaðra
Hankmoherlí No. 1 og 2.
Samband ísL samvínnuíélaga
Sími 1080.
Borgið „Tímann“
byggðir landsins, og því hafa
fleiri og fleiri fengið aðstöðu til
mjólkursölu, enda risið upp
mjólkurbú, þar sem engin voru
fyrir. Þetta hefir oröið til þess
að nú kemur það mikil mjólk á
markaðinn, að erfitt gengur að
koma afurðum undanrennunn-
ar í verð. Hinsvegar mætti
smjörfeitin vera meiri, og lík-
lega mætti hún allt að því tvö-
faldazt, áður en innanlands-
markaður fyrir hana þryti.
Vegna þessa þarf í framtíðinni
að leggja miklu meiri áherzlu
á það, en gert hefir verið hing-
að til, að hækka fitumagn
mjólkurinnar, svo að sem mest
fita fáist úr sem minnstri
mjólk. Verður þetta vitanlega
að gerast án þess þó að mjólk-
urmagnið lækki frá því sem er,
og helzt þarf hvorutveggja að
hækka, mjólkurmagnið og fitu-
magnið. Eyfirðingar hafa bezt-
an skilning á þörf þess að
hækka fitumagnið. Þeir eru
hættir að spyrja um hve mikið
þessi eða hin kýrin komizt í
eftir burðinn, hættir að spyrja
um, hve mikið þessi eöa hin
kýrin mjólki um árið, en þeir
spyrja um hve margar fituein-
ingar kýrin gefi um árið. Fitu-
einingar eru hinsvegar bændum
víða um landið lítt skiljanlegar,
og því er rétt að benda á það,
að fitueiningar fást meö þvi að
margfalda saman meðal feiti
mjólkurinnar og mjólkurmagn-
ið. Kýr, sem t. d. hefir 4.0% fitu
og mjólkar 3000 kg., skilar 12000
fitueiningum, og sama gerir
kýr, sem mjólkar 4000 kg. en
hefir ekki nema 3,0% fitu. Fyr-
ir mjólk beggja er borgað jafnt
frá búunum. Sé fitueiningin
borguð með 4,5 aurum, þá fá
þeir bændur, sem eiga þessar
kýr 540,00 kr. fyrir kýrnytina.
En annar þarf að borga flutn-
ing til búsins á 4000 kg. eða y4
meira en hinn, og fær að sama
skapi minna fyrir sína mjólk
nettó. Og heildin þarf að vinna
osta úr hart nær 900 kg. úr
annari kýrnytinni, fram yfir
það sem er úr hinni, og fyrir þá
er enginn eða lítill markaður,
og sú vinnsla borgar varla fyr-
irhöfnina.
Vegna þessa nýja viðhorfs, er
nauðsynlegt að fá vissu um það,
hve feit mjólkin er úr hverri
einstakri kú, og alveg er þetta
bráönauösynlegt með' beztu
kýrnar, sem ala á upp undan
lífkálfana. En þetta fæst ekki
með þvi að fitumæla mjólkina
ekki nema þrisvar sinnum um
árið, eins og nú er gert almenn-
ast í félögunum. Fitumæling-
unum þarf því að fjölga. Þær
mega ekki gerast sjaldnar en 6
sinnum á ári og ættu helzt að
gerast oftar.
Á sýningunum í sumar fékk
eitt naut 1. verðlaun. Það var
Herrauður á Tjörnum, eign
Nautgriparæktarfélags Öngul-
staðahreppsins. Herrauður er
fæddur 1929 á Jódísarstöðum.
Móðirin hét Glóð, en faöirinn
Brandur. 1932 fékk hann II.
verðlaun, en nú voru undan
honum margar uppkomnar kýr
og sýnir það sig á þeim, að
hann hækkar feitmagn mjólk-
urinnar að meðaltali um 0,14%
frá því sem var hjá mæðrum
dætra hans, án þess að nythæð-
in hafi lækkaö. Dætur Herrauðs
skila því verðmætari mjólk en
mæður þeirra gerðu og eru eig-
endum sínum arðsamari.
í Grýtubakkahreppnum vaxa
nú upp flestar góðar kýr að til-
tölu. Eru þær systur, undan
nauti, sem Ljómi hét, og var
undan Reyður á Varðgjá ogKol
í Kaupangi. Allar dætur Ljóma
líta út fyrir að verða með af-
brigðum góðar. Margar þeirra
hafa þegar eftir fyrsta kálf
mjólkað yfir 3000 kg. með góðri
feití, og er ekki vafi á því, að
þegar þær koma inn í meðaltal
kúnna, þá sjást merki þeirra
með því að meðal kýrnytin í
hreppnum hækkar og það veru-
lega. 7 dætur Ljóma fengu I.
verölaun nú þegar, og eru þó
fæstar dætur hans fullreyndar
enn.
í Skagafirðinum eru beztar
kýr hjá Haraldi Jóhannessyni á
Frostastöðum. Hann á Hjálmu
(undan Hjálmu á Sandá i
Svarfaðardal og Herrauði) og
undan henni Laufu og Hyrnu,
og eru þetta allt afburða kýr,
mjólka upp undir og yfir 4000
kg. á ári og hafa heldur feita
mjólk. Undan Laufu eru nú not-
uð tvö naut í Skagafirði.
í Eyjafirði eru einhverjar
beztu kýrnar á einu heimili hjá
Valdimar Antonssyni á Espi-
hóli. Hann á 14 kýr, sýndi 12,
fékk 7 fyrstu verðlaun, 3 önnur
verðlaun og 2 þriðju. Eftir 9 kýr
eldri en að öðrum kálfi, sem
hann átti 1937, hafði hann
12929 fitueiningar, sem meðal-
tal, og meðal kvíganna voru
þrjár sem gáfu fullorðnu kún-
um lítið eftir, og ein sem gaf
14460 fitueiningar. Hjá Valdi-
mar fer saman ágæt hirðing og
meðferð og næmt auga og góð-
ur skilningur á því hvers virði
það er að eiga góðar kýr.
í Þihgeyjarsýslunni eru
hvergi stór kúabú, en því meiri
nákvæmni og því nánari vin-
átta myndast milli kúnna og
þess sem hirðir þær, enda eru
þar ekki fáir hreppar, þar sem
hrepps meðaltalið liggur yfir
3000 kg. og er það gott, þar sem
matargjöf er sama og engin.
Vafalaust á hið sérlega góða at-
læti og aðbúð, sem þingeysku
kýrnar eiga við að búa, sinn
þátt í því hve góða raun þær
gefa.
Nautin, sem fengu önnur
verðlaun, voru þessi:
í Húnavatnssýslum:
1. Laufi, rauður með lauf í
enni, hornóttur. Móðir Laufa á
Refsteinsstöðum, faðir Brand-
ur. Eigandi Nautgripafél. Þor-
kelshólahrepps.
2. Goði, sægráskjöldóttur,
kollóttur. Móðir Katla á Hofi í
Vatnsdal, faðir Már frá Más-
stöðum í Þingi. Eigandi Naut-
gripar.fél. Sveinsstaðahrepps.
3. Gráni, grár, kollóttur. Móð-
ir Búkolla á Tunguhálsi í Lýt-
ingsstaðahreppi, faðir Ljómi.
Eigandi Nautgripafæktarfél.
Torf alækj arhrepps.
4. Merkurius, svartur horn-
óttur. Móöir Mörk, faðir Skjöld-
ur. Eigandi Þorsteinn Sigurðs-
son Enni Engihlíðarhreppi.
5. Flekkur, svartflekkóttur,
hníflóttur. Móðir Skrauta
Tryggva í Finnstungu, faðir
Máni í Finnstungu. Eigandi.
Nautgriparæktarfél. Svína-
vatnshrepps.
í Skagafirði:
1. Hegri, svartur, kollóttur.
Móðir Stjarna í Ketu Hegranesi,
faðir Víkingur frá Keflavík.
Eigandi Nautgriparæktarfélag
Seyluhrepps.
2. Hörður, kolóttur, hornóttur.
Móðir Flóra á Egg, faðir Brand-
ur á Egg. Eigandi Sigurður
Þórðarson, Egg Hegranesi.
3. Frosti, rauðkolóttur, horn-
óttur. Móðir Laufa á Frosta-
stöðum, faðir Sóti frá Helgu-
stöðum. Eigandi Nautgripa-
ræktarfél. úthluta Akrahrepps.
4. Sóti, rauðkolóttur, hnífl-
óttur. Móðir Grána á Helgu-
stöðum í Reykjadal, faðir
Dumbur frá Hvanneyri. Eigandi
Nautgi'iparæktarfél. úthluta
Akrahrepps.
5. Díli, rauður, kollóttur. Móð-
ir Laufa á Frostastöðum, faðir
Sóti frá Helgustöðum. Eigandi
Haraldur Jóhannesson á Frosta-
stöðum.
6. Kolur, kolóttur, kollóttur.
Móðir Grána á Bjarnastöðum í
Blönduhlíð, faðir Sóti frá
Helgustööum. Eigandi Naut-
griparæktarfél. miðhluta Akra-
hrepps.