Tíminn - 08.11.1938, Page 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
Edduhúsl, Llndargötu 1D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA,
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
Simi: 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Simar: 3948 og 3720.
22. árg.
Reykjavík, þriðjndaglim 8. nóv. 1938
63. blað
Tog’ariun Ólat'nr
liefir farizt
Á skipinu voru 21 maður
Leitinni að togaranum
Ólafi er nú hætt og er talið
fullvíst, að hann hafi farizt í
ofviðri, sem geisaði á Hala-
miðum aðfaranótt síðastlið-
ins miðvikudags.
Var hann þar á veiðum, ásamt
fleiri skipum, og höfðu þau sein-
ast loftskeytasamband við hann
um kl. 12 aðfaranótt miðviku-
dagsins. Síðan hefir ekkert til
hans spurzt eða sézt, en um 14
skip hafa leitað hans á þessum
slóðum undanfarna þrjá daga.
Nöfn skipverja fara hér á eft-
ir:
Sigurjón Mýrdal, skipstjóri,
f. 2. marz 1890 að Bakkakoti í
Gerðahreppi. Lætur eftir sig
konu og 5 börn stálpuð.
Gísli Erlendsson, fyrsti stýri-
maður, f. 20. júní 1907 í Reykja-
vík. Kvæntur. Barnlaus.
Guðmundur Þorvaldsson, ann-
ar stýrimaður, f. 14. des. 1906 í
Rvík. Ókvæntur.
Ólafur Pétursson, bátsmaður,
f. 25. nóv. 1889 í Rvík. Lætur
eftir sig konu og tvö börn upp-
komin.
Jón Hjálmarsson, fyrsti vél-
stjóri, f. 1. okt. 1889 að Stakka-
dal í Sléttuhreppi. Lætur eftir
sig konu og þrjú börn uppkom-
in.
Halldór Lárusson, 2. vélstjóri,
f. 9. okt. 1911 að Breiðabólsstað
á Skógarströnd. Lætur eftir sig
konu og tvö ungbörn.
Kristján Eyjólfsson loftskeyta-
maður, f. 11. sept. 1913 að Mið-
húsum í Reykhólasveit. Ó-
kvæntur.
Sigurður Árni Guðmundsson,
matsveinn, fæddur 8. sept. 1907
að Vörum í GeTðahreppi. Lætur
eftir sig konu og tvö ungbörn.
Bárður Lárusson, kyndari, f.
7. maí 1903 í Rvík. (Bróðir Hall-
dórs 2. vélstj.). Bjó hjá móður
sinni.
Björn Friðriksson, kyndari, f.
22. júní 1910 að Stóra-Ósi í Ytri-
Torfustaðahreppi. Ókvæntur.
Friðleifur Samúelsson, háseti,
f. 4. marz 1896 að Bæ í Miðdöl-
Atkvæðagreíðslan í
Dagsbrún
Samvínna millí íhalds-
manna og kommúnista
Um síðastl. helgi fór fram at-
kvæðagreiðsla í Verkamannafél.
Dagsbrún í Reykjavík um breyt-
ingar á lögum þess. Voru þær
fluttar af Héðni Valdemarssyni
og stuðningsmönnum hans í fé-
laginu, en þeir hafa meirahluta í
stjórn og trúnaðarmannaráði.
Aðalbreytingin var í því fólgin,
að nema þau ákvæði úr lögum
félagsins, að félagið skuli vera
í Alþýðusambandi íslands.
íhaldsmenn, sem fyrir nokkru
hafa stofnað sérstaka deild inn_
an Dagsbrúnar, lýstu því yfir,
að þeir myndu styðja þessar til-
lögur og birtu bæði Vísir og Mbl.
áskorun til flokksmanna sinna
um að greiða atkvæði með þeim.
Úrslitin urðu þau, að með
lagabreytingunum voru greidd
735 atkv., en á móti 476 atkv.
Auðir seðlar voru 19, en ógildir
17.
Félagið mun enn ekki hafa
sagt sig formlega úr Alþýðusam.
bandinu, en Morgunblaðið segir,
að það verði gert, og muni félag-
ið gangast fyrir stofnun óháðs
(Framh. á 4. síðu.)
um. Lætur eftir sig konu og
fimm börn ung.
Halldór Vilberg Júlíus Jóns-
son, bræðslumaður. Fæddur 26.
des. 1905 í Winnipeg. Ókvæntur.
Guðmundur Elentínus Guð-
mundsson, háseti, f. 16. marz
1917 að Helgastöðum í Gerða-
hreppi. Bjó hjá foreldrum sín-
um.
Guðmundur Magnússon, há-
seti, f. 23. okt. 1899 að Hrauni
í Ölfusi. Ókvæntur.
Guðmundur Sigurðsson, há-
seti, f. 24. júní 1894 að Teigabúð
á Akranesi. Lætur eftir sig konu,
eitt barn og aldraða móður.
Hún missti annan son sinn í
sjóinn árið 1925.
Guðmundur Þórarinsson, há-
seti, f. 6. ágúst 1900 í Reykjavík.
Lætur eftir sig konu og þrjú
ung börn.
Guðni Ólafsson, háseti, f. 9.
febrúar 1894 að Ytra-Hóli í
Vestur-Landeyjum. Bjó hjá
móður sinni á níræðisaldri.
Lárus Björn Berg Sigurbjörns-
son, háseti, f. 17. desember 1909
að Höfða í Dýrafirði. Lætur eft-
ir sig konu og eitt ungbarn.
Óskar Gísli Halldórsson, há-
seti, f. 17. júní 1903 að Klöpp á
Akranesi. Lætur eftir sig konu.
Sigurjón Ingvarsson, háseti, f.
■7. júní 1912 í Reykjavík. Lætur
eftir sig konu og eitt ungbarn.
Sveinn Helgi Brandsson, há-
seti, f. 9. ágúst 1905 að ísólfs-
skála í Grindavík. Lætur eftir
sig konu og eitt ungt barn.
Þessir, menn láta alls eftir sig
þrettán ekkjur og átján börn
innan við sextán ára aldur.
INNHEIMTA
ÚTSVARANNA
Á fundi bæjarstjórnar Reyk-
javíkur síðastl. fimmtudag bar
fulltrúi Framsóknarflokksins,
Sigurður Jónasson, fram svo-
hljóðandi tillögu:
„Bæjarstjórnin felur borgar-
stjóra að láta gera skýrslu um
ógreidd útsvör og bæjargjöld til
Reykjavíkurbæjar, sem fallin
voru í gjalddaga fyrir síðustu
áramót og enn hafa eigi verið
greidd eða eftirgefin. Séu í
skýrslunni nákvæmlega til-
greind nöfn og heimili skuldu-
nauta og skuldarupphæð hvers
um sig. Skýrsla þessi verði látin
bæjarfulltrúum í té fyrir næsta
bæj arstj órnarf und“.
Tillaga þessi mætti hatramri
andstöðu frá borgarstjóra og
greiddu allir íhaldsfulltrúarnir
atkvæði á móti henni. Er þessi
afstaða í mesta máta einkenni-
leg og virðist sanna þann grun,
sem hefir verið nokkuð almenn-
ur í bænum, að vægar sé gengið
eftir bæjargjöldum hjá ýmsum
skjólstæðingum bæjarstjórnar-
meirahlutans en öðru bæjarfólki.
Samkeppni Breta og Þjóð-
verja í Balkanlöndunum
S k ó g ræktarf élag
Borgarfirði
*
í
Togarinn „Ólafur" var með
yngstu skipum í íslenzka tog-
araflotanum eða 12 ára gamall.
Hann var byggður í Dordricht í
Hollandi. Hann var 339 smál.
brútto að stærð og 42.9 metrar
að lengd.
Um síðastl. helgi var stofnað í
Borgarnesi Skógræktarfél. Mýra.
og Borgarfjarðarsýslu. Stofn-
endur voru milli 50—60.
Stjórn félagsins skipa: Daníel
Kristjánsson bóndi á Gljúfurá,
Friðrik Þorvaldsson, kennari í
Borgarnesi, Guðmundur Jónsson
bóndi á Hvítárbakka, Haukur
Jörundsson kennari á Hvanneyri
og Kjartan Sveinsson, Hvann-
eyri.
Markmið félagsins er að vinna
að skógarfriðun og skóggræðslu
á félagssvæðinu. Er m. a. ætl-
unin að fá afgirt víðáttumikið
skóglendi og ráða sérstakan
mann þar til eftirlits. Er enn
ekki ákveðið hvaða staður verð-
ur fyrír valinu.
Búast má við fjölmennri þátt-
töku í félaginu, þó fleiri gætu
(Framh. á 4. síðu.)
Það hefir jafnan verið mark-
mið Þjóðverja að ná sem mest-
um viðskiptum við löndin á Bal-
kan-skaganum, til þess að gera
þau sér háð á þann hátt.
Meðan Tékkoslóvakía var ó-
háð Þjóðverjum, stóð hún þess-
um fyrirætlunum á ýmsan hátt
í vegi. Eftir undirokun hennar
hafa Þjóðverjar því gripið til ó-
spilltra mála og reynt að efla
viðskiptasambönd sín við Bal-
kan-ríkin. Er Funk fjármálaráð-
herra nýlega kominn úr ferða-
lagi um Balkanlöndin og var
m. a. afráðið í þeirri ferð, að
Þjóðverjar veittu Tyrkjum lán
til vígbúnaðar. Er það þó mun
minna en vígbúnaðarlán, sem
Tyrkir fengu hjá Englendingum
síðastliðinn vetur.
Englendingar hafa mjög aukið
viðskipti sín við Balkanþjóðirn-
ar á undanförnum árum. Virðist
margt benda til þess, að þeir
ætli sér ekki að víkja þaðan fyrir
Þjóðverjum, heldur hafi í hyggju
að treysta sambönd sín þar bet-
ur en orðið er.
Styrkir það m. a. þessa skoðun
að Georg Grikkjakonungur hefir
dvalið um skeið í London og er
mælt, að erindi hans sé að fá þar
svipað vígbúnaðarlán og Tyrkir
hafa fengið. Boris Bulgariukon-
ungur er einnig væntanlegur
þangað í sömu erindagerðum.

Boris Búlgariukonungur
A. KROSSGÖTTJM
Sala síldarlýsis. — Tíðindi úr Borgarfirði. — Villtir minnkar drepa alifugla.
Fyrirætlanir Norðmanna um síldarvinnslu við ísland.
Tíminn hafði í gær tal af Þormóði
Eyjólfssyni á Siglufirði, stjórnarfor-
manni hjá síldarverksmiðjum rikisins.
Tjáði hann blaðinu, að verksmiðjurnar
væru nú búnar að selja það. sem þær
áttu eftir af síldarlýsi, eða um 1400
smálestir. Er það lýsi selt til Aarhus í
Danmörku fyrir £11.10.0 smál., og á
að fara héðan í desember. Til Þýzka-
lands seldu verksmiðjurnar í sumar
2000 smál. fyrir £13 smál, Allt annað
lýsi þeirra hefir verið selt í Danmörku
fyrir £12 smál. Dagverðareyrar- og
Seyðisfjarðarverksmiðjur og Rauðka á
Siglufirði, munu vera búnar að selja
sitt lýsi. En verksmiðjur Kveldúlfs og
verksmiðjan á Djúpuvík eiga enn mjög
mikið óselt.
r r r
Tiðindamaður blaðsins hefir hitt
Björn Jakobsson bónda á Stóra-Kroppi
að máli og spurt hann tíðinda úr Borg-
arfirði. Dilkar voru að þessu skipti
feitari og þyngri þar í héraði heldur
en elztu menn muna dæmi til. Kar-
töfluuppskeran hefir hinsvegar víða
verið lélegri heldur en áður hefir
þekkzt. Þess eru dæmi, að uppskeran
hafi verið jöfn útsæðinu að þyngd, en
kartöflurnar, sem úr görðunum feng-
ust, mun smærri heldur en það, sem
sáð var. — Gróðurhús voru reist á
síðastliðnu vori að Reykjum og Hóli
í Lundarreykjadal og Hurðarbaki og
Reykholti í Reykholtsdal. Gróður-
húsin í Reykholti sameign fjölda-
margra bænda í dalnum. Árið áður
höfðu verið reist gróðurhús að Sturlu-
reykjum og nokkru fyrr að Klepp-
jámsreykjum. Hefir rekstur þessara
gróðurhúsa gengið vel og er afráðið að
færa út kvíarnar á Hurðarbaki og í
Reykholti. — Refabú eru sex í
uppsveitum Borgarfjarðarsýslu. ErU
þar silfurrefir, blárefir og Alaska-refir.
Hið elzta mun vera að Litlu-Drageyri
í Skorradal, en önnur að Múlakoti,
Húsafelli, Vilmundarstöðum, Hvann-
eyri og Sturlureykjum. Sturlureykja-
búið eiga fimmtán menn sameiginlega.
Fyrir vestan Hvítá eru mörg refabú og
standa sum þeirra á gömlum merg.
Frá Svignaskarði voru í ár fluttir út
blárefir til Svíþjóðar. Loðdýrasýning
er nýafstaðin í Borgarnesi og þótti
bera vott um mikla framför loðdýra-
stofnsins í héraðinu. Stórum fleiri dýr
verða sett á að þessu sinni heldur en
áður hefir verið.
r r r
Að undanförnu hafa verið að því
nokkur brögð, að minnkar hefðust við
villtir, einkum hér í nágrenni Reykja-
víkur. Hafa þeir jafnvel sumstaðar gert
talsverðan usla og drepið alifugla.Fyrir
stuttu drap villtur minnkur 40 hænsni
að Fitjakoti á Kjalamesi, en 7 á næsta
bæ. Víðar hafa þeir valdið svipuðum
skaða. Skammt frá Elliðakoti fannst
í vor minnkahreiður með ungum í, er
tókst að handsama. Rétt fyrir síðast-
liðna helgi var einn minnkur hand-
samaður í porti hjá Sláturfélagi Suð-
dýrið, er honum varð litið út um
glugga, var það þá að drepa rottu!
Var strax reynt að ná minnkinum, en
hann faldi sig í spýtnabraki í portinu.
Þá var reynt að ná honum í silunga-
net, en þegar það stoðaði ekki, var
gildra sett hjá fylgsni hans og í hana
gekk hánn. Minnkur þessi er talinn
Alaska-dýr. Minnkar eru grimmir og
verður því að teljast í mesta máta víta-
vert að minnkabú hér skuli vera svo
illa úr garði gerð, að dýr geti sloppið
þaðan. Ber að krefjast þess, að haft
verði strangara aðhald hér eftir í þeim
efnum, en verið hefir hingað til.
„Norges Handels- og Sjöfartstidende"
skýrir frá því 5. okt. s. 1., að þá und-
anfama daga hafi útgerðarmenn frá
Álasundi verið að ræða um það við
norska fiskimálastjórann, hvort ríkis-
stjórnin myndi íáanleg til að koma
upp síldarverksmiðjuskipi, sem sent
yrði til íslandsmiða. Gera þeir ráð fyr-
ir að kaupa skipið í Amerku, en segj>
ast þurfa til þess 2 millj. kr. ríkis-
ábyrgð fyrir stofnkostnaði og % millj.
kr. ríkisábyrgð fyrir reksturskostnaði.
Blaðið telur þó, að fremur muni verða
hallast að því, að flytja síldina til Nor-
egs hálfunna og að álitlegar tilraunir
í þá átt að breyta síld í hálfunna vöru,
hafi verið gerðar í Knarrevik við Ber-
gen. Blaðið telur líklegt, að norska
ríkið muni veita stuðning til þess, að
urlands. Sá einn starfsmaður félagsins framkvæmd verði hafin á þennan hátt.
Georg Grikkjakonungur
Carol Rúmeníukonungur kemur
líka til London í þessum mánuði.
Hafa Englendingar reynt að
tryggja sér íhlutun í stjórn
hinna miklu olíunáma Rúmeníu,
og er mælt, að ferðalag Carols
konungs standi að nokkru leyti í
sambandi við það.
í Jugoslavíu hafa enskir fjár-
málamenn líka haft sig mjög í
frammi seinustu mánuðina.
Þjóðverjar kaupa mikið af
þeim vörum, sem þessi lönd
framleiða, og hafa þessvegna
góða aðstöðu til að efla viðskipti
sín við þau. Hinsvegar þykir
þessum löndum óheppilegt að
skipta við þá, þar sem þeir kref j_
ast vöruskipta. Þjóðverjar geta
heldur ekki veitt þeim lánsfé,
sem þau hafa flest mikla þörf
fyrir. Vinfengi við Breta er því
á ýmsan hátt eftirsóknarverðara
fyrir Balkanríkin, sem líka ótt-
ast vaxandi yfirgang Þjóðverja.
Aðrar fréttir.
í dag verður kosið til fulltrúa-
deildar þingsins i Bandaríkjun-
um. Auk þess verða kosnir ríkis-
stjórar í einstökum sambands-
ríkjum og y3 hluti öldungadeild
arinnar. Munu þessar kosningar
leiða i ljós, hvort fylgi Roose
velts forseta hefir minnkað síö-
an hann var kjörinn forseti í
annað sinn fyrir tveimur árum,
en því hefir verið haldið fram
af andstæðingum hans.
Síðastl. laugardagskvöld fór-
ust 30 manns í eldsvoða í Oslo.
Átti ein stærsta ljósmyndastofa
bæjarins 40 ára afmæli og var
haldin veizla í tilefni af því. Fór
hún fram í húsakynnum ljós
myndastofunnar, sem eru á
fjórðu hæð í stórhýsi einu.
Komst eldurinn nærri strax í
filmur og fleiri eldfim efni, sem
þarna voru, og varð þvi ekki við
hann ráðið. Eldurinn er talinn
hafa stafað frá rafmagni.
Tvær enskar sprengjuflugvél
ar hafa flogið frá Ismaila í
Egyptalandi til Port Darwin í
Ástralíu, án lendingar. Þessa
vegalengd, sem er 7162 enskar
mílur, flugu þær á 48 klst. og 2
mínútum. Er þetta met í lang-
flugi. Fyrra metið settu Rússar í
júlímánuði 1937. Þriðja flugvél
in varð að lenda á leiðinni, sök
um benzínskorts.
í skýrslu frá Þjóðabandalag-
inu segir, að matvælaskortur sé
orðinn tilfinnanlegur í þeim
hluta Spánar, sem er á valdi
stjórnarinnar. Eru á vegum
stjórnarinnar um 3 millj. flótta
manna, sem flúið hafa héruð
þau, sem uppreistarmenn ráða
yfir. Stjórnin hefir fyrir nokkru
fyrirskipað matvælaskömmtun.
Pirov landvarnarráðherra
Suður-Afríku, sem er brezkt
samveldisland, hefir undanfar-
ið rætt við portúgölsku stjórn-
(Framh. á 4. slðu.)
w
A víðavangi
Morgunblaðið í dag er mjög
hreinskilið um atkvæðagreiðsl-
una í Dagsbrún. Um sigur Héð-
ins og kommúnista segir það á
iessa leið: „Það er að vísu stað-
reynd, að það eru verkamenn í
Dagsbrún, sem fylgja Sjálfstæð-
isflokknum að málum, sem réðu
jessum úrslitum“. Blaðið getur
jess þó, að sumir Sjálfstæðis-
menn hafi verið ófúsir til þessa
leiks. „Gátu þeir samt ekki sætt
sig við, að mæta við kjörborðið
fylkingu með Moskvaliðinu
undir stjórn Héðins Valdimars-
sonar“, segir blaðið. Afstaða
lessara „Sjálfstæðis“-verka-
mann er skiljanleg. En forráða-
menn Sjálfstæðisflokksins
hugsuðu á allt annan veg. Þeir
gátu vel sætt sig við „að vera í
fylkingu með Moskvaliðinu“.
Og þess vegna var „sjálfstæðis“-
verkamönnunum fyrirskipað
bæði í Mbl. og Vísi að greiða at-
kvæði eins og Héðinn vildi!
* * >f:
í nýja „Þjóðviljanum" 6. nóv.
birtir Einar Olgeirsson eina af
sínum löngu lofgerðum um
Rússaveldi. Stalin er þó hvergi
nefndur í ritverki þessu. Er það
kannske vottur þess, að „barna-
trúin“ sé að byrja að raskast?
* * *
E. O. segir, að Rússar hafi út-
rýmt atvinnuleysinu. Það hefir
Hitler líka gert — á pappírnum.
E. O. segir, að Rússar vilji
vernda lýðræðið. En því vernda
ieir það þá ekki í sínu eigin
landi, t. d. með því að leyfa
öðrum en kommúnistum að
bjóða sig fram í kosningum? E.
O. segir, að Rússar unni mann-
úð og frelsi meir en aðrar þjóðir.
En því hafa þeir þá dauðadóma
og aftökur í lögum sínum? E.
O. segir, að Rússar og rauði her-
inn séu höfuðvörn smáþjóð-
anna gegn fasismanum. En
hvernig stendur þá á því, að sá
af valdamönnum Sovétríkjanna,
sem vildi koma Tékkóslóvakíu
til hjálpar, hefir verið hnepptur
í fangelsi?
íf: * *
Samkvæmt hinum prentuðu
réttarskýrslum frá Moskva í
„landráða“-málunum miklu í
marzmánuði 1938, lauk mál-
færslumaður hins opinbera,
Vyshinsky, sóknarræðu sinni
orðrétt á þessa leið: „Tímar
munu líða. Á gröfum hinna and-
styggilegu svikara munu vaxa
þistlar og illgresi, og yfir þeim
mun hvíla eilíf fyrirlitning heið-
arlegra sovét-borgara, eilíf fyr-
irlitning allTar þjóðarinnar. En
yfir oss og land vort mun sólin
halda áfram að stafa sínum
björtu geislum. Nú, þegar síð-
asta óhroða fortíðarinnar hefir
verið rutt af leið vorri, mun
þjóð vor með vorn. ástsæla leið-
toga og kennara, hinn mikla
Stalin í fararbroddi halda á-
fram göngu sinni, áfram í átt-
ina til kommúnismans", Með
þessu hugarfari voru 18 af
þekktustu stjórnmála- og vís-
indamönnum Rússa dæmdir til
lífláts 13. marz sl. Heimildin um
Stalinsdýrkunina, eins og hún
þarna kemur fram í réttarsaln-
um, er frá „fyrstu hendi“, út-
gefin af rússnesku ráðstjórn-
inni sjálfri í enskri þýðingu (bls.
697).
* * *
Gunnar Benediktsson for-
stöðumaður Ráðningastofu
Reykjavíkur, er óánægður út af
því, að honum hafi í síðasta
blaði Tímans verið ruglað sam-
an við flokksbróður sinn Guðm.
Benediktsson bæj argj aldkera.
Vill blaðið gjarnan biðja Gunn-
ar afsökunar á því, að hafa í ó-
gáti eignað honum ummæli (í
Mbl.), sem voru eftir Guðm.
Ummælin eru engum til sóma,
og ekki von, að menn vilji láta
kenna sér þau að óþörfu. Ann-
ars er maTgt svo líkt um þessa
tvo Benediktssyni, að ekki er
undur, þótt á þeim séu tekin
misgrip. Nöfnin eru llk. Báðir
(Framh. á 4. síðu.)