Tíminn - 10.11.1938, Blaðsíða 2

254
TÍMBVIV; fimmiinlagiim 10. nóv. 1938
64. blað
^ímtrtn
Fimmtudaginn 10. nóv.
Matvöruverðlag í
höfuðborgum
Norðurlanda
í ýmsum blöðum hefir verið
orð á því gert, að vöruverð hafi
hækkað hér á landi í seinni tíð,
vegna þess, að tollar til ríkis-
sjóðs hafi verið auknir svo mjög
í tíð núverandi ríkisstjórnar.
Nú í haust lét Tíminn fara
fram rannsókn í þessu máli.
Voru teknar til athugunar 15
vörutegundir, flest vefnaðar-
vörur, sem allar þykja nokkuð
dýrar. Sýndi það sig þá, sem
kunnugt er, að tollur á þessum
vörum var ekki nema hverfandi
upphæð samanborið við álagn-
ingu verzlananna.
Nú liggur fyrir önnur merki-
leg niðurstaða í þessum málum.
Hagstofan hefir alveg nýlega
lokið við að gera samanburð á
smásöluverði nokkurra helztu
nauðsynjavörutegunda (mat-
vara) í fjórum höfuðborgum
Norðurlanda, Kaupmannahöfn,
Oslo, Reykjavík og Stokkhólmi.
Tímanum hefir gefizt kostur á
að kynna sér þennan saman-
burð. Samanburðurinn nær yfir
tímabilið 1933—38 og er farið
eftir hagskýrslum viðkomandi
landa. Útsöluverð varanna er
reiknað í íslenzkri mynt eftir
gengi á hverjum tíma.
Hér fer á eftir samanburður á
verði sex vörutegunda, eins og
verðið var á þeim í janúarmán-
uði 1933:
Hveiti kostaði í Rvík 42 aura,
í Oslo 33 aura, í Köfn 30 aura og
í Stokkhólmi 40 aura pr. kg.
Miðað við Reykjavíkurverð var
því verðið í Oslo 78,57%, í Khöfn
71,43% og í Stokkhólmi 95,24%.
Hrísgrjón kostuðu í Rvík 53
aura, í Oslo 91 eyri, í Khöfn 79
aura og í Stokkhólmi 58 aura pr.
kg. Miðað við Reykj avíkurverð
var því verðið í Oslo 171,70%, í
Khöfn 149,06% og í Stokkhólmi
109,43%.
Haframjöl kostaði í Rvík 50
aura, í Oslo 47 aura, í Khöfn 52
aura og í Stokkhólmi 48 aura pr.
kg. Miðað við Reykjavíkurverð
var því verðið í Oslo 94%, í
Khöfn 104% og Stokkhólmi 96%.
Molasykur kostaði í Rvík 61
eyri, í Oslo 78 aura, í Khöfn 55
aura og í Stokkhólmi 53 aura
pr. kg. Miðað við Reykjavíkur-
verð var því verðið í Oslo 127,
87%, í Khöfn 90,16% og í Stokk-
hólmi 86,89%.
Smjörlíki kostaði í Rvík 174
aura, í Oslo 136 aura, í Kaup-
mannahöfn 161 eyri og í Stokk-
hólmi 155 aura pr. kg. Miðað
við Reykj avíkurverð var því
verðið í Oslo 78,16%, í Khöfn
92,53% og í Stokkhólmi 89,08%.
Kaffi (brennt og malað)
kostaði í Rvík 406 aura, í Oslo
367 aura, í Khöfn 558 aura og í
Stokkhólmi 442 aura pr. kg.
Miðað við Reykj avíkurverð var
því verðið í Oslo 90,39%, í Khöfn
137,44% og í Stokkhólmi 108,
87%.
Meðalverð þessara 6 vöruteg-
unda, miðað við Reykjavíkur-
verð hefir því í þessum mánuði
(jan. 1933) verið sem hér segir:
f Oslo 95,67%, í Khöfn 118,96%
og í Stokkhólmi 101,27%. f Oslo
var því meðalverðið ivið lægra
en í Rvík, í Stokkhólmi svipað,
en í Khöfn nokkru hærra.
Þegar gerður er samanburður
á sömu 6 vörutegundum í janú-
armánuði 1938, er útkoman sem
hér segir:
Hveiti kostaði í Rvík 50 aura,
í Oslo 51 eyri, í Khöfn 37 aura og
í Stokkhólmi 48 aura pr. kg.
Miðað við Reykjavíkurverð var
því verðið í Oslo 102%, í Khöfn
74% og í Stokkhólmi 96%.
Hrísgrjón kostuðu í Rvík 40
aura, i Oslo 89 aura, í Khöfn 81
eyri og í Stokkhólmi 56 aura
pr. kg. Miðað við Reykjavíkur-
verðið var því verðið I Oslo
222,5%, í Khöfn 202,5% og í
Stokkhólmi 140%.
Haframjöl kostaði í Rvík 48
aura, í Oslo 51 eyri, í Khöfn 52
aura og í Stokkhólmi 50 aura
pr. kg. Miðað við Reykjavíkur-
verð var því verðið í Oslo 106,
Ferðír J. J. vestanhafs
Um f járpestina
„Til Norðvestur-Ameríku kom
núna í vikunni Jónas Jónsson frá
hinu litla heimkynni mikilla
manna — íslandi."
Þannig hefst viðtal, sem „Was-
hington Posten“, eitt af stórblöð-
um Seattleborgar átti við Jónas
Jónsson, meðan hann stóð þar
við, á ferðalagi sínu um Kyrra-
hafsströndina, allt norðan frá
Vancouver í British Columbia og
suður til Los Angeles. Þetta við-
tal kemur víða við, og er bæði
langt og greinilegt. Það endur-
varpar glöggri lýsingu J. J. á
vélaöldinni, sem fyrir skömmu
hóf innreið sína til íslands, og
á því stórfenglega viðfangsefni,
sem þjóðinni hefir þar með
borizt fyrir hendur, að hverfa
svo frá gömlum venjum, að
nýjum, að takast megi að greina
og geyma verðmæti vorrar
gömlu menningar frá hismi
hennar og hégóma, sem mölur
og ryð mega ámælislaust
granda, og að fara svo með
þessi verðmæti, að þau verði
eftir aldaskiptin, sem fyrir, ó-
bilandi þættir íslenzkrar menn-
ingar. J. J. er þess fullviss, að
þetta takizt, þrátt fyrir mikla
örðugleika. Og blaðinu þykir
bersýnilega mikill menningar-
vottur íslenz'ka héraðið, með
um 5000 íbúum, þar sem sam-
vinnumennirnir reka mjólkur-
samlag, flutningastarfsemi,
kaupskipaútgerð, fiskverkun og
útflutning, laxaklak og jafnvel
matjurtarækt við jarðhita!
Síðan kemur lýsing á skipun
Alþingis og á stjórnarfari voru
í sambandi við Danmörku. Það
25%, í Khöfn 108,34% og í
Stokkhólmi 104,17%.
Molasykur kostaði í Rvík 55
aura, í Oslo 81 eyri, í Khöfn 56
aura og í Stokkhólmi 51 eyri pr.
kg. Miðað við Reykjavíkurverð
var því verðið í Oslo 147,27%,
í Khöfn 101,82% og í Stokk-
hólmi 92,73%.
Smjörlíki kostaði í Rvík 145
aura, í Oslo 144 aura, í Khöfn
141 eyri og í Stokkhólmi 183
aura pr. kg. Miðað við Reykja-
víkurverð var því verðið í Oslo
99,31%, í Khöfn 97,24% og í
Stokkhólmi 126, 21%.
Kaffi (brennt og malað)
kostaði í Rvík 380 aura, í Oslo
289 aura, í Khöfn 506 aura og í
Stokkhólmi 361 eyri pr. kg. Mið-
að við Reykj avíkurverð var því
verðið í Oslo 76,05%, í Khöfn
133,16% og í Stokkhólmi 95%.
Meðalverð þessara 6 vöruteg-
unda, miðað við Reykjavíkur-
verð, hefir því í þessum mánuði
(jan. 1938) verið sem hér segir:
í Oslo 98,19%, í Khöfn 121,59%
og í Stokkhólmi 104,32%. Það
er því eins og í janúar 1933, að
meðalverðið i Khöfn er nokkru
er auðséð, að blaðinu þykir
merkileg vitneskjan um sam-
bandslaganefndina, sem kemur
saman á hverju ári til þess að
ræða og laga nýjar tillögur og
ágreining, og gerir það fljótt og
vel. Eftir að hafa skýrt, að við
séum í arfgengu konungssam-
bandi við Danmörku, en annars
raunverulega óháðir, þar sem
öll tengsli önnur séu samnings-
bundin, segir J. J. að jafnvel
þeir, sem dreyma kynni og óska
fullkomins sjálfstæðis, mundu á
engan hátt óska að draga úr
samgöngum og kynnum við
hinar Norðurlandaþjóðirnar,
þar sem tengslin séu raunveru-
leg bróðurhönd blóðs og menn-
ingar, sterkari öllum landfræði-
og hagfræðilegum tengslum. Af
þessum orsökum séu líka vonir
íslendinga um algert sjálfstæði,
engri beiskju blandnar.
Þá drepur J. J. á eindregnar
óskir íslendinga um vaxandi
viðskipti vestur um haf og lýsir
reynslu styrj aldaráranna í því
efni. Til Breta beri þeir vinar-
hug og, ef nauðsyn bæri til, von
um vernd.
í lok viðtalsins skýrir J. J.
frá för sinni vestur í boði Þjóð-
ræknisfélags íslendinga í Vest-
urheimi, sem einum þætti
spunnum af vaxandi þjóðrækn-
ishvöt til þess að skipta geði
betur en gert hefir verið, að
þessu, og treysta sifja- og
sefatengsli austur og vestur um
haf. Leggur blaðið, með breyttu
letri — eins og reyndar mjög
víða í samtalinu — áherzlu á
hærra en I Rvík, en í Oslo og
Stokkhólmi er verðið mjög svip-
að og hér*).
Og eftirtektarvert er það, að
í öllum þrem Norðurlandaborg-
unum Oslo, Khöfn og Stokk-
hólmi, hefir verðið heldur
hækkað hlutfallslega saman-
borið við íslenzka verðið.
Staðhæfingar stjórnarand-
stæðinga um að verð nauðsyn-
javara hafi hækkað hér meir en
annarsstaðar, vegna nýrrar á-
lagningar tolla á síðustu árum,
sýnast því vera algerlega úr
lausu lofti gripnar, eins og
fleira úr þeirri átt.
*) Það er auðvitað ekki fullkomlega
öruggt, að alstaðar í þessum saman-
burði sé um nákvæmlega sömu vöru-
tegundir að ræða. En þetta eru þær
vörutegundir, sem lagðar eru til grund-
vallar í hagskýrslum viðkomandi landa.
Og enda þótt einhver munur kynni að
vera á einhverjum þessara tegunda, þá
raskar það vitanlega á engan hátt
samanburðinum milli janúarmánaðar
1933 og janúarmánaðar 1938. En sá
samanburður sýnir, að verð þessara
nauðsynjavara hefir sizt farið hœkk-
andi hér. miðað við verðið í hinum
löndunum.
orðin, sem það hefir eftir J. J.
„Ég er þess fullviss, að þá væri
mesta heillaverk unnið, ef fs-
lendingum vestan hafs auðnað-
ist að stuðla að því, að íslenzka
og önnur Norðurlandamál yrði
kennd í amerískum skólum.
Öldum saman sáu Evrópuþjóð-
irnar börnum sínum fyrir
fræðslu í latínu og grísku, auk
móðurmálsfræðslunnar. Tunga
vor er jafn sígild og þær og al-
veg eins mikilvæg stoð við nám
enskrar tungu, og er sjálf inn-
gönguhlið til mikilla menning-
arfjársjóða.“
Hér er aðeins stiklað á ein-
stökum atriðum þessa viðtals,
sem er óvenjulega ítarlegt og
sýnir glögglega hvert álit J. J.
hefir unnið sér og þjóð sinni
meðal enskrituðu stórblaðanna,
þar sem hann hefir haft nokkra
viðstöðu vestanhafs. Er þetta
ekki sízt ljóst þeim, sem nokkuð
eru kunnugir erlendum stór-
blöðum og viðtalsfréttastarf-
semi þeirra, sem aldrei tekur
jafn mikið rúm til alvarlegs
viðtals og hér átti sér stað,
nema þeim finnist maður og
málefni alveg sérstaklega mik-
ilsvert. Endg, dylst ekki í ensk-
rituðu blöðunum, sem hingað
hafa borizt frá íslendingum í
stórborgum Kyrrahafsstrandar-
innar, sama álitið og það, er
fram kemur í stórblaðinu, sem
átti þetta viðtal við J. J„ þeg-
ar það segir, að gistvinir hans í
Seattle og aðrir, sem fengið hafi
færi á að kynnast honum, geti
aldrei oflofað snilld hans og
viðbragðsflýti í viðræðum, hvort
sem þær snúist um alþjóðleg
menningar- og stjórnmál, eða
fagrar listir, og nefnir til dæmis
í umgetningu um almennan há-
degisverð (þar sem allmargir
Norðurlandabúar munu hafa
verið viðstaddir), að J. J. hafi
þar „varpað leiftrandi lofstöfum
á verk norska myndhöggvarans
mikla, Gustafs Vigelands, með
snilldarlýsingu sinni á verkum
hans, sem prýða eiga Frogner-
parken í Osló, og einnig á styttu
Snorra Sturlusonar, sem reisa
skal í Reykholti.
Það var rétt að orði kveðið í
síðasta blaði Tímans, að Jónas
Jónsson hefði farið óslitna sig-
urför um Ameríku. En þetta
hefir ekki einungis verið sigur-
för fyrir Jónas Jónsson sjálfan,
heldur einnig, og ekki síður,
fyrir ísland og íslenzka menn-
ingu. Málsmetandi menn stór-
þjóðanna veita því gjarnan at-
hygli, er slíkir menn sem Munch
og Sandler láta til sín heyra.
Og för og framkoma Jónasar
Jónssonar hefir vakið málsmet-
andi menn í tveimur risalönd-
um Norður-Ameríku, hvar sem
hann hefir um þau farið, til vit-
undar um, að íslendingar eigi
líka í fámenni sínu hugsjóna-
og stjórnmálamenn, gjaldgenga
á alþjóðlegan mælikvarða.
Björn Sigurðsson læknir frá
Veðramótum, sem nú dvelur við
vísindastörf í Kaupmannahöfn,
ritar Tímanum á þessa leið:
Hr. ritstjóri!
Hinn 9. sept. sl. birtist í blaði
yðar grein um mæðiveikina eftir
hr. Sigurð Hlíðar, dýralækni.
Grein þessi er því miður rituð
nokkuð á annan veg en æskilegt
væri, þegar rætt er um svo
mikilvægt mál. Það væri óneit-
anlega æskilegt, að minni skæt-
ingur en meiri rósemi einkenndi
skrif um þessi mál í framtíðinni.
Eðli mæðiveikinnar er nátt-
úruvísindalegt viðfangsefni,
sem aldrei verður leyst með rit-
deilum. Ég get þó ekki stillt
mig um að játa, að sú staðhæf-
ing, að mæðiveikin sé ekki til
sem sjálfstæður sjúkdómur,
virðist mér helzti skáldskapar-
kennd.
Það undraði mig mjög, er ég
sá þær einstrengingslegu full-
yrðingar, er hr. Hlíðar hafði eft-
ir prófessor M. Christiansen á
Statens veterinære Serumla-
boratorium Köbenhavn. Ég
hafði þá nýskeð átt tal við próf.
Christiansen um þessi efni og
þótti kveða hér mjög við annan
tón. Próf. Christiansen mun
hafa kynnt sér grein frá Rann-
sóknastofu Háskólans um mæði-
veikina, er við áttum fyrst tal
saman.
Hr. Sig. Hlíðar vill nota álits-
gjörð próf. Christiansen til að
„slá því föstu“, að mæðiveikin
sé ekki „nýr“ eða „næmur"
sjúkdómur og að allar varnir
séu þessvegna hreinasta firra.
Til að fyrirbyggja þann rugl-
ing, sem af slíkum fullyrðingum
getur leitt, hefir próf. Christi-
ansen góðfúslega leyft að birta
eftirfarandi ummæli eftir sér:
„Ég hefi tvisvar haft tækifæri
til að sjá íslenzk lungu með
þessum sjúkdómi, þ. e. a. s. í
fyrrasumar, er dr. de Kock
(Onderstepoort) dvaldi hér og
fékk send nokkur kindalungu,
og í júnímánuði s. 1„ er Hlíðar
dýralæknir (Akureyri) flutti
mér nokkur kindalungu geymd
í formalíni.
Við bæði tækifærin fundust
þráðormar (lungnaormar), eða
lirfur þeirra, í vefþykknunum,
sem voru all útbreidd og vefja-
fræðilegar breytingar voru eins
og þær, sem M’Fadyean áður
fyr lýsti og taldi koma fyrir við
langvinna ormalungnabólgu hjá
sauðfé. Skoðun mín — byggð á
þessum tveim staðreyndum —
var, að lungnabólgan í lungum
þeim, sem ég hafði séð frá ís-
landi, hlyti að verulegu leyti að
stafa frá ormunum og að yfir-
leitt yrði að líta á lungnabólg-
una sem ormalungnabólgu
(Verminös Pnevmoni).
Er ég nú hefi kynnt mér hin-
ar víðtæku (omfattende) rann-
sóknir á íslandi, sem m. a. leiða
í ljós, að lungnaormar eru mjög
algengir í sauðfé um allt land,
en að þessi sérstaki sjúkdómur
— nefndur Jaagsiekte — með
þeim vefj afræðilegu breyting-
um, sem einkenna hann, finnst
aðeins sumstaðar og á tiltekn-
um stöðum á landinu, álít ég
ekki, að hægt sé að skoða orm-
ana sem hina einu, eða hina
eiginlegu orsök (som den eneste
eller som den egentlige Aarsag)
til nefnds sjúkdóms. Ennfrem-
ur sýnir ritgerð M’Fadyeans um
Jaagsiekte (29. marz þ. á.), að
hann nú álítur þær sjúklegu
breytingar, sem hann fann í
Englandi áður fyr, sama eðlis
og Jaagsiekte, en heldur ekki
lengur — eins og hann gerði í
upphafi — að þær séu sprottn-
ar af langvinnri ormabólgu með
ákveðinni (specifik) ummynd-
un á þekjunni í lungnablöðrun-
um.
Það álit mitt, að hinn íslenzki
sauðfjársjúkdómur stæði í sam-
bandi við orma, byggðist að
verulegu leyti á fyrri skoðun
M’Fadyeans. Álit það, er hann
lætur í ljós í nefndri grein, hlýt-
ur því að breyta skoðun minni á
þætti ormanna í sjúkdóminum."
Eftir þetta er ekki hægt að
bendla nafn próf. Christiansen
við fullyrðingar um, að mæði-
veikin sé ormaveiki eða sé helzt
ekki tíl.
Athugasemdir hr. Hlíðar um
M’Fadyean koma of seint. Hann
trúir því ekki, að „þessi frægi,
brezki dýralæknaöldungur",
„gamli Sir Mc Fadyean sé reiðu-
búinn að éta ofan í sig fyrri
kenningar og viðurkennd sann-
indi.“
Eins og kemur fram í ummæl-
um próf. Christiansen hér að
framan, hafði M’Fadyean skipt
um skoðun nokkrum mánuðum
áður en hr. Hlíðar og próf.
Christiansen voru að skoða
lungun í sumar og byggja á úr-
eltri skoðun hans. Því miður
hafði hr. Hlíðar sennilega held
ur ekki kynnt sér niðurstöðurn-
ar af þeirri vinnu, sem hafði
verið unnin á Rannsóknastofu
Háskólans, en þær birtust í
grein eftir N. Dungal, G. Gísla-
son og Taylor í sama tímarits-
heftinu og umrædd ritgjörð
M’Fadyean.
Til þess að nafn M’Fadyean
skuli ekki lengur verða notað
til að „sanna“, að mæðiveikin
stafi af ormum, set ég hér
nokkrar setningar úr niðurlagi
greinar hans:
„Það virðist með öðrum orð-
um líklegast, að sjúkdómurinn
stafi af ,,virus“*), sem vaxi ein-
-------- (Framhald á 3. siðu.)
*) Virus er sóttkveikja svo smá, að
hún sézt ekki með smásjá eins og
venjulegir sýklar. B. S.
Tvær bókafregnir
Þorkell Jóhannesson:
Bjarni Thorarensen og Jón-
as Hallgrímsson. Kvæði. —
Gefin út eftir ljósmyndum
af handritum skáldanna
sjálfra, með formála eftir Jón
Helgason, prófessor við Kaup-
mannahafnarháskóla. — Útg.
Einar Munksgaard. Kaup-
mannahöfn 1938.
Bók þessi hefir að geyma 8
kvæði eftir Bjarna Thorarensen
og 9 kvæði eftir Jónas Hall-
grímsson. Jón Helgason hefir
valið kvæðin, en eins og mörg-
um mun kunnugt, eru flest
frumritin af kvæðum þessara
tveggja höfuðskálda vorra
geymd í söfnum í Kaupmanna-
höfn. Kvæðahandrit Bjarna
lentu hjá dóttursyni hans, Boga
Th. Melsteð, en hann ánafn-
aði þau bókhlöðu konungs í
Kaupmannahöfn, eT hann and-
aðist (1929). Handrit Jónasar
Hallgrímssonar eignaðist vinur
hans Konráð Gíslason og urðu
þau eign safns Árna Magnús-
sonar eftir dauða Konráðs
(1891). Hafa því fæstir íslend-
ingar átt þess kost að sjá hand-
rit þessi, en þau má með fullum
rétti telja með helgum dómum
þjóðar vorrar, þótt svo hafi til
tekizt, að þau hafi lent í varð-
veizlu safna erlendis.
Kvæði þau, sem hér eru birt,
eru með misjöfnum frágangi,
sum hreinrit, sum með nokkrum
uppkastsbrag. Hér er fyrst
mynd af Eldgamla ísafold og
Þú nafnkunna landiö, fagurt
hreinrit, er Bjarni sendi vini
sínum Grími Jónssyni, síðar
amtmanni, 6. marz 1818, síðara
kvæðið þá nýort, en hið fyrra
nokkurra ára gamalt og þó ekki
enn búið að fá að fullu þá mynd,
sem nú er alkunn. Þá koma
kvæðin Dauðínn og Sigrúnar-
Ijóð, hvorttveggja uppköst, yf-
irstrykuð og leiðrétt af skáld-
inu, einkum Sigrúnarljóð, enda
er þetta fyrsta uppkast af því
kvæði. Hér sér maður þetta
meistaraverk skapast, orðfæri
fágast, eina setningu víkja fyr-
ir annarri máttugri, hugmynd,
líking kvarflar að skáldinu en
hefir tæplega komizt á papp-
írinn meir en til hálfs, er ann-
arri bregður upp, frjórri og auð-
ugri. Þannig skapast kvæðið
með misjöfnum en þó stígandi
hraða og öryggi, er skín auk
heldur út úr rithöndinni. Næst
er Veturinn, Ekki er hollt að
hafa ból og Kysstu mig aftur, og
loks eftirmœlin um Odd Hjalta-
lin. Eru kvæði þessi, nema Vet-
urinn, lítilsháttar breytt í
stöku stað. Rithönd Bjarna er
hin fegursta, þar sem hann
vandar sig, en annars ógreini-
leg á köflum og stafsetning
nokkuð hláleg, svo sem löngum
tíðkaðist um hans daga.
Fyrsta kvæðið eftir Jónas
Hallgrímsson er Þú stóðst á
tindi — ritað 11. jan. 1839. Þá
koma nokkur smákvæði: Efst á
Arnarvatnshœðum, Við Sogið eg
sat í vindi og Tindrar úr
Tungnajökli. Smákvæði þessi,
er Jónas orti á ferðum sínum
hér á landi sumurin 1840 og
1841, eru hripuð upp heldur
lauslega, með lítilsháttar breyt-
ingum. Næst koma Eg bið að
heilsa, Dalvlsa og Sláttuvísa,
ljómandi fallega skrifuð. Kvæði
þessi orti Jónas í Sorö snemma
árs 1844. Undi hann þar vel hag
sínum og lýsa kvæðin sjálf styrk-
um huga, mildum og heiðríkum,
og ber jafnvel rithöndin þess
vott. Neðan við Sláttuvísur ritar
Jónas á þessa leið: „Það er ann-
ars ógerningur að eiga sér ekki
lög til að kveða þesskonar vísur
undir; svona komast þær aldrei
inn hjá alþýðu." Þá kemur
Vorið góða grænt og hlýtt og
loks Enginn grœtur íslending,
en það er eitt af síðustu kvæð-
um skáldsins, ort 21. des. 1844,
nokkrum mánuðum fyrir andlát
hans. Hér birtist það í fyrstu
mynd sinni, ritað með blýant á
lélegt pappírsblað. Þetta nærri
hundrað ára gamla blýants-
handrit er lúið og máð, en þó
vel læsilegt. Fátæklegt pappírs-
blað og ósélegt er þetta. Þó
geymir það eina af dýrustu ger-
semum íslenzkra ljóða: Ó-
dauðlega minningu hins dýpsta
auðnuleysis, örlög íslenzkrar
snilldar.
Bók sú, sem nú var frá sagt,
er ekki stór, 40 bls. í vænu broti.
En hún er einstæð í sinni röð,
prýðilega vönduð að öllum frá-
gangi og hin fegursta á að líta.
Upplagið er ein 75 eintök og þar
af aðeins 25 til sölu. Er sýnt, að
hún verður mjög fágæt og eign-
ast hana miklu færri en vilja.
En að sjálfsögðu reyna bókasöfn
hér að eignast hana, svo að sem
flestir þeir, er það girnast, geti
átt þess kost að sjá hana. Þess
vegna vildi ég segja frá henni,
þótt í stuttu máli sé. Og reynd-
ar ekki síður vegna hins, að út-
gáfa þessi er svo fagur vottur
um ræktarhug útgefanda, dr.
Einar Munksgaards, til ís-
lenzkra bókmennta, að frábært
má kalla. Sæmir vel að slíkt sé
metið og þakkað, svo sem vert
er.
Ungmennafélög íslanðs
1907—1937, eftir cand. mag.
Geir Jónasson.
Þetta er mikið rit, 445 bl. í
stóru átta blaða broti, myndum
prýtt og að öllu vel um vandað
og myndarlegt. Fyrst eru hér
birtar minningar ýmsra manna
um starfsemi þeirra í ung-
mennafélögunum, mest frá
fyrstu árunum. Eru þær minn-
ingargreinar yfirleitt fjörlega
ritaðar og bregða Ijósi yfir
skemmtilegan og fagran þátt í
félagslífi æskumanna í landi
voru á fyrstu tugum aldarinn-
ar. Þvínæst kemur kafli, braut-
ryðj andastarfið, er fjallar um
stofnun og fyrstu starfsár ung-
mennafélags Akureyrar, elzta
ungmennafélagsins, er stofnað
var í janúar 1906, en höfuðfor-
göngumenn þess voru þeir Þór-
hallur Bjarnarson prentari, Jó-
hannes Jósefsson og Jónas Þór.
Árið 1907, er svo Samband ung-
mennafélaga íslands stofnað á
Þingvöllum, aö forgöngu ung-
mennafélags Akureyrar, og
fjallar næsti kafli ritsins um
sambandsþingin og starfsemi
sambandsins. Er sá þáttur sam-
bandsmálanna all rækilega rak-
inn, en á þykir mér skorta, að
fjórðungs- og héraðssambönd-
unum sé gerð lík skil, eri látið
nægja að skýra frá einu þingi í
sambandi hverju, svona af
handahófi, að því er virðist. Þá
er hér næst útdráttur úr skýrsl-
um U. M. F. í. og er líkt um það
að segja, hér eru tekin aðeins 3
ár, 1912, 1929 og 1936. Þá koma
söguágrip einstakra félaga. Eru
þar ýmsar fróðlegar frásagnir,
en hér kennir þess enn, að mik-
ið vantar á, að efninu séu gerð
full skil, því mörg félög vantar
hér með öllu, sem þó hafa starf-
að í sambandinu langan tíma.
Tveir síðustu kaflarnir, Alefl-
ing einstaklingsins og Ung-
mennafélögin og þjóðfélagsþró-
unin, fjalla um einstaka þætti í
starfi félaganna yfirleitt og al-
menna þýðingu ungmennafé-
lagshreyfingarinnar fyrir þjóð-
félagið. Eru þættir þessir vel
skrifaðir og hinir fróðlegustu.
Það er vel farið og I alla staði
maklegt, að rituð sé bók um