Tíminn - 03.12.1938, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
Edduhúsi, Lindargötu 1D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
PRAMSÓKN ARFLOKKURINN
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA,
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
Edduhúsi, Lindargötu 1D.
Sími: 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar: 3913 og 3720.
22. árg.
Reykjavík, laugardagiim 3. des. 1938
Ræða Hermanns Jónassonar íorsætisráðh.
á 20 ára afmæli íullveldis íslands 1. des. sl.
í slendingar!
í dag eru liðin 20 ár síðan ís-
land varð fullvalda ríki. Tuttugu
ár er stutt skeið í æfi þjóðar. Á
þessum árum hefir þó gerzt mik_
il og víðtæk breyting í íslenzku
þjóðlífi og á högum þjóðarinnar.
Ýmsir erlendir menn, sem fylgzt
hafa nokkuð með þessum fram-
förum, telja að breytingarnar
hafi hér orðið stórstígari en í
flestum öðrurn löndum. Við höf-
um unað vel þvi sjálfstæði, sem
áunnizt hefir. Framfarirnar
hafa verið stórkostlegar, og erf-
itt mun að finna nokkurn þann
mann íslenzkan, sem gæti hugs-
að sér að stíga til baka til hinna
eldri stjórnarhátta. í huga hvers
einasta íslendings liggja þar
sporin fram. Eg ætla ekki í dag
að rekja sögu og þróun hinna
miklu framfara. Það hefir oft
verið gert og liggur fyrir framan
flesta eins og saga, sem við erum
öll þátttakendur i. En við verð-
um að reyna að líta á viðhorfið
eins og það er í dag, og verður þá
heldur ekki hjá því komizt, að
hafa hliðsjón af hinu liðna.
Hagur og velferð þjóðar skap-
ast fyrst og fremst af tvennu:
Hve auðugt það land er, sem hún
byggir, og þó enn meir af hæfni
þjóðarinnar, hfsskoðun og lífs-
viðhorfi öllu. ísland á vissulega
mikla möguleika: Hin auðugu
fiskimið, hina gróðurríku mold,
hina heitu hveri, hið mikla
vatnsafl og e. t. v. auðæfi í jörðu,
sem enn er lítt rannsakað. En
það hefir tekizt, ekki sízt síðustu
20 árin, að gera hér svo stórfelld-
ar framkvæmdir, bæði í land-
búnaði, sjávarútvegi og fleiri
sviðum, að fá dæmi munu til
slíks, og hefir það fært okkur
nær því marki, að nota auðæfi
landsins betur en við áður gát-
um. Við höfum að vísu safnað
skuldum við útlönd, en við höf-
um jafnframt aukið eignir í
landinu sjalfu síðustu tuttugu
úr, sem nemur miklu meiru
en skuldirnar. Þjóðin hefir og á
þessum árum búið við betri lífs-
kjör en nokkru sinni fyrr. Þetta
þrennt: Bætt lífskjör þjóðarinn-
ar, auðsöfnun hennar og fram-
farir síðustu 20 árin er talandi
staðreynd þess, að við búum í
landi mikilla möguleika.
Við höfum ástæðu til þess í
dag, íslendingar, að minnast
þeirra manna með hlýjum huga,
sem síðustu handtökin lögðu
fram fyrir 20 árum og við höfum
einnig ástæðu til að minnast
þess, að velvild sú og skilning-
ur á framsóknarvilja fslendinga,
er fram kom hjá sambands-
þjóðinni, hefir sett ánægjuleg-
an blæ á samband þessara
tveggja ríkja allan þenna tíma.
En jafnhliða þessu, og um leið
og við gleðjumst yfir hinum tal-
andi verkum og yfir hinum
miklu möguleikum landsins,
verðum við ekki síður að gefa
gaum að þjóðinni sjálfri, sem
byggir landið. Á henni hafa
einnig orðið miklar breytingar.
Þær eru ekki eins auðsæjar og
hinir ytri framfarir, en þegar
dýpra er skoðað munu þessar
breytingar sízt minni. Og það
er ekki sízt á þeim tuttugu
árum, sem ísland hefir verið
fullvalda ríki, að þessi breyting
hefir átt sér stað.
Þjóðin var fyrir fáum áratug-
um næstum eingöngu landbún-
aðarþjóð, þar sem menn unnu
hlið við hlið svo að segja með
berum höndunum fyrir daglegu
brauði, næstum allir við svipuð
lífskjör. Og flestir þeir, sem ekki
fengust við landbúnað, stunduðu
fiskveiðar á smáum skipum, þar
sem fiskarnir voru taldir og skipt
milli bátshafnarinnar, er að
landi kom. Þetta var svo að segja
stéttlaust þjóðfélag. Þessi harða
lífsbarátta, þessi skyldu og
jöfnu lífskjör sköpuðu hjá
þjóðinni allri svipað lífsviðhorf,
sem var sterkt og þjóðinni
samgróið um aldir, lífsviðhorf,
sem aðeins hin eldri kynslóð
skilur til fulls. Að erfiða
og vinna, vera hagsýnn og
sparsamur, var eína leiðin
til að lifa. Það má skjóta því hér
fram, að það var þessi lífsskoðun,
sem landnemarnir fluttu með sér
vestur um haf, — og er það ekki
einmitt þessi arfur, sem hefir
reynzt þeim svo drjúgur? Á
seinni áratugum hefir orðið
mikil breyting á kjörum þjóðar-
innár. Þjóðn lifir ekki lengur á
landbúnaði nema að r;okkru
leyti, heldur hefir hún nú flutzt
saman í þorp og tiltölulega
stóra bæi, stundar þar sjávarút-
veg í stórum stíl og ýmsa aðra
_ 4-,.;__ T------rr 1Í4M
atvinnu. Þessi breyting'rá lífi
þjóðarinnar, sem miklu meir
nálgast byltingu en þróun, hefir
gerzt á örskömmum tíma. Þessir
miklu þjóðflutningar á íslandi
hafa, eins og ég hefi áður sagt,
gerzt í sambandi við stórútgerð-
ina. Etfir aldamótin síðustu
jókst hún óðfluga. Menn fundu
þar nýja gullnámu og streymdu
frá landbúnaðinum til sjávarút.
vegsins. Sumir gerðust útgerðar-
menn, aðrir sjómenn og verka-
menn. í sambandi við útgerð-
ina, skapaðist verzlun í stærri
stíl en áður þekktist, og varð
stórgróðavænlegur atvinnuveg-
ur. Fjármagnið, sem safnað
hafði verið með elju af afrakstri
moldarinnar, streymdi til kaup-
staðanna. Ofan á þetta kom
heimsstyrjöldin með öllu sínu
umróti, — möguleikum til að
græða og tapa — í stórum stíl.
Og eftir stríðið hélt þessi þróun
áfram svo að segja óslitið unz
núverandi heimskreppa skal yf-
ir. Þessi þróun gróðaáranna, var
í fullri mótsögn og andstöðu við
líf þjóðarinnar áður en þetta
tímabil hófst. Eljusemin, nýtnin
og sparsemin, var ekki eins og
fyrr aðalleiðin til að lifa, a. m.
k. til að safna fé. Reynsla þess-
ara ára sýndi okkur allt annað.
Leiðirnar voru margar. Og marg-
ar hinna nýju leiða voru fjar-
skyldar því að erfiða eins og
áður. Þetta nýja ástand í þjóð-
félaginu hefir skapað og hlaut
að skapa nýtt lífsviðhorf hjá
miklum hluta þjóðarinnar. Og
reynslan er, að það hefir gert
það, og það á ótrúlega stuttum
tíma. Stórútgerðin, sem hrund-
ið var af stað af ötulum og
framsýnum mönnum, og sem
megnið af þunga þjóðarbúskap-
arins lagðist á og sem varð meg.
in undirstaða annara framfara
og velmegunar þjóðarinnar, —
hlaut raunar að skapa þetta
viðhorf svo sem mikill og auð-
fenginn auður gerir alltaf og
hefir alltaf gert.
Og þessi þróun hafði mikil og
víðtæk áhrif. Þjóðin breyttist
úr svo að segja stéttlausu þjóðfé.
lagi í stéttaþjóðfélag, mismun-
andi stórar hagsmunaheildir.
Félög og samtök hafa miklu á-
orkað um menningu stéttanna,
en þessi samtök, bæði hinna
æðri sem lægri stétta, hafa á
skömmum tíma tekið upp hags-
muna baráttu, sem oft hefir lít-
ið annað séð og næstum ekki
önnur tillit tekið en til hags-
muna stéttanna. Þannig hefir
þjóðfélagið leyst upp í smá-
heildir, sem ósjálfrátt hafa orðið
hver annari andstæðar og jafn-
vel fjandsamlegar. Þessi þróun
hefir farið hraðar yfir eftir 1918.
Eftir 1918 snérust stjórnmálin
fyrst og fremst að innanlands-
málunum, að framförunum, að
því, af hverjum ætti að taka
fjármagn til framkvæmdanna.
Baráttan varð milli stétta að
nokkru leyti, átök um skiptinu
auðs og arðs. En það var ekki ‘
neitt undarlegt. Um margra ára
skeið var hér ekki um annað að
hugsa en framleiða sem mest,
græða og deila um það, hvernig
ætti að skipta gróðanum. Það er
ekki að undra þótt þetta tíma-
bil hafi markað svo djúp spor á
margan hátt.
Eins og ég sagði áðan, hefir
þetta tímabil óneitanlega mark-
að stór framfaraspor. Skólakerfi
okkar hefir tekið miklum fram-
förum, og þjóðin er sæmilega
menntuð verklega. Framfarirnar
hafa verið stærri en nokkru
sinni áður í sögu þjóðarinnar.
Við höfum safnað skuldum er-
lendis, en stórum meiri þjóðar-
auði en þeim skuldum nemur.
Lífskjör hafa batnað. Við trúum
á landið, við vitum að hér eru
miklir möguleikar, við erum bet-
ur undir það búin vegna verk-
legrar menntunar og annarar
tækni, sem við höfum aflað okk_
ur, að gera stór átök. Við vitum
og að þjóðstofninn er í eðli sínu
vel gefinn. Það sýnir landnám
hans hér, í Grænlandi, Vínlandi
og hið nýja landnám í Vestur-
heimi, þar sem íslendingar hafa
rutt sér braut í fremstu raðir
meðal innfluttra þjóða. Við vit-
um það og af okkar eigin sögu,
þar sem hinn sterki stofn hefir
getað lifað óbrotinn og óbeygður
gegnum hörmungar aldanna og
sýnir i dag þrótt sinn á svo
mörgum nýjum sviðum.
íslenzku þjóðinni hefir á
margan hátt miðað stórkostlega
fram á leið þessi tuttugu ár, en
jafnframt hefir þessi hin öra
breyting úr bændaþjóð í kaup-
staðaþjóð og allt, sem því fylgir,
borið okkur af leið að sumu
leyti, eins og stundum vill verða
þegar farið er mjög hratt yfir
og ekki alltaf gáð að veginum
sem skyldi. Og eftir þetta tíma
bil lifum við nú í þjóðfélagi, sem
er mjög með öðrum hætti en
áður var. Við lifum í þjóðfélagi
þar, sem margir hinna fátæku
gera ekki kröfu fyrst og fremst
til sjálfra sín, heldur til annarra,
til þess, sem þeir telja léttfeng-
inn gróða hinna ríku. Við lifum
í þjóðfélagi, þar sem hinir ríku
vilja ekki láta af lífsvenjum
gróðaáranna. Við lifum í þjóð
félagi, þar sem stjórnmálaflokk-
arnir hafa flokkssjónarmiðið
helzt til oft fyrir réttlæti. Við
lifum í þjóðfélagi, þar sem mjög
margir vilja fá sem allra mest
fyrir sem minnst erfiði, þar sem
menn líta á erfiðið sem þján-
ingu, þar sem gömlu einkunar-
orðunum: Vinnusemi, nýtni og
sparsemi er af stórum hluta
þjóðarinnar kastað fyrir borð
Sumum kann að þykja þessi
dómur harður, en hann er sann
ur, og við skulum umfram allt
vera hreinskilin við sjálf okkur
og hvert við annað. Ef við höfum
ekki verið það, skulum við nota
daginn í dag til að hefja þann
nýja sið. Að blekkja sjálfan sig
getur verið þægilegt um stund
en skaðar ávallt að lokum, og
því meir, sem blekkingin hefir
varað lengur. Afrek okkar síð
ustu 20 árin þola mæta vel að
bent sé á galla. Við skulum
gera það sjálf, og hjá hvaða
þjóð hafa ekki komið fram veil-
ur eða ágallar í ölduróti síðustu
áratuga? Það er heldur ekki svo
hættulegt, þótt menn beri nokk-
uð af réttri leið. Mesta hættan
er a. m. k. ekki villan sjálf, held
ur hitt, að átta sig ekki á því
fyrr en um jseinan, að maður
hefir villst. En ef menn ber af
leið og gera sér það ljóst, þá
er það gamall sveitasiður að leita
að stað, þar sem maður þekkir
sig og getur áttað sig að nýju.
Það kemur sér þá vel, sem Grím-
ur Thomsen bendir á, að
„víða eru vörður reistar
á vegum sögu þessa lands“.
Og það eru einmitt þessar
vörður á vegum sögu okkar
lands, sem við eigum að nota
til að átta okkur á ný. Mikið af
því útlenda ívafi, sem ofið er
inn í hinar stórkostlegu fram-
farir og breytingar, sem orðið
hafa á síðustu áratugum, á og
verður að hverfa, og það mun
visna eins og rótslitinn vísir.
Hinum stórstígu framförum
okkar munum við halda og auka
við eftir megni, en ívafið í þess-
um framförum verðum við að
gera íslenzkt. Við þurfum að
taka upp þráðinn aftur þar sem
hann slitnaði, þenna þráð, sem
var sterkastur í íslenzkri menn-
ingu um aldir, þrek, vinnusemi,
nægjusemi og sparsemi. Við
verðum að skilja á ný hin alda-
gömlu sannindi Hávamála, að
„þótt tvær geitr eigi
og taugreptan sal,
þat es þó betra en bæn,“
Dessi hugsunarháttur, sem var
rótgróinn í íslenzku þjóðlífi um
aldir, er í samræmi við eðli þjóð_
arinnar, en í fullkominni and-
stöðu við hugsunarhátt hins
nýja tíma, að bænin sé bezt,
kröfurnar til annara um að sjá
sér farborða. Hinir efnuðu verða
og að skilja það, að auður þeirra,
sem þeir hafa safnað fyrir
breyttar og bættar aðstæður, er
að öðrum þræði auður þjóðar-
innar, — þeim ber fyrst og
fremst að sýna fórnarvilja á
hinum erfiðu tímum þjóðarinnar
og án þess að þeir hefji það
verk, er engin von til þess að
hinir smærri færi fórnir. Fólk
er safnar auðfengnum fjármun
um til þess að geta flúið skyldur
sínar við þjóðfélagið — framtak
og eljusemi á ekki að uppskera
virðingu — heldur hið gagn-
stæða. Við verðum að tileinka
okkur á ný þau sannindi, að hér
á landi hentar ekki að sofa á
silkisvæflum. Við verðum að gera
okkur þess grein, að hin aðflutta
menning og lífsskoðun, sem er
þannig, að
„út fyrir kaupstaði
íslenzkt í veður
ef hún sér vogar,
þá frýs hún í hel,“
á ekki heima hér í þessu landi,
hvorki hjá ríkum né fátækum,
og er í fullu ósamræmi við það,
sem menn verða að tileinka sér
á íslandi, ef hér á að vera
lífvænt.
Þenna þráð verður fyrst og
fremst að taka upp í barnaskól-
unum, kenna þar nytsama
vinnu jafnhliða því að kennt
er að lesa og skrifa. Þeirri stefnu
verður að halda áfram gegnum
uppeldis- og skólakerfið allt
Það þarf að kveða niður þá lífs-
lýgi, að værðin, iðjuleysið, sí-
felldar skemmtanir og glaumur,
sé hið eina ánægjulega líf. Það
þarf að kenna mönnum þau
varanlegu lífssannindi, að það
að starfa og stríða, er það sem
gefur lífinu gildi, og að við erum
eða getum verið hamingju-
söm þjóð, vegna þess að hér eru
allsstaðar verkefni, sem eru
nægilega stórbrotin og erfið til
að vera ánægjuleg og vegleg —
og bera mikinn árangur.
En jafnframt því sem við tök-
um upp þessa stefnu, verðum
við að gefa gaum að öðru; við
verðum að festa okkur betur
minni en við höfum gert hingað
til þessi orð Einars Benedikts-
sonar:
„Það er eitt sem oss bindur
að elska vort land,
fyrir ofan allt stríð,
fyrir handan þess sand.“
En okkur hefir líka borið af
leið í þessu efni. Tillitið til þjóð-
arinnar hefir sljófgast. Ein
staklingshyggjan, kröfurnar, hin
hálfblindu stéttasjónarmið, hið
miskunnarlausa stríð milli flokk
anna, er allt andstætt þessu
sjónarmiði, og hefir glapið okkur
yfirsýn um þörf heildarinnar
En slíkt má aldrei verða til
lengdar. Það leiðir hverja þjóð
til glötunar.
Hófleg einstaklingshyggja
kröfur og stéttasamtök eiga
vissulega rétt á sér, en eins og
annað, aðeins að vissu marki.
Sjálft frelsið, hið dýrmætasta,
sem við eigum, má misnota
herfilega, ef einstaklingarnir
beita því á þann hátt, er þeim
sjálfum þóknast. Fyrir ofan alla
einstaklingshyggju, fyrir ofan
kröfurnar til annara, fyrir ofan
stéttastríð og flokkabaráttu,
verður ætíð að vera eitt, sem
tengir oss, og það er hin sam-
eiginlega abyrgð á því, að lífs-
skilyrði og sjálfstœðismöguleikar
þjóðarinnar glatizt ekki. Fyrir
3ví sjónarmiði verður allt ann-
að víkja úr vegi. Sagan sýnir
að þegar við höfum gleymt
Dessu sjónarmiði, hefir illa farið,
en þegar við höfum munað það,
hefir betur vegnað, hvað sem
annars hefir yfir dunið. E. t. v.
er það vegna þessarar dýru
reynslu, að íslenzku skáldin hafa
svnt okkur það ljóslegar en skáld
flestxa annara þjóða, hvað sam-
tök og samvinna hefir að þýða.
Jónas Hallgrímsson dregur þetta
fram í ljóðinu um hinn sterka
vegfaranda, og Bólu-Hjálmar í
sínu ljóði um skylt efni. Einnig
hér er oss íslendingum vegurinn
varðaður og okkur vorkunar-
laust að rata rétt ef við viljum.
Og hversvegna ættum við ekki
að vilja það?
Það er ætíð mikil nauðsyn
að muna þetta sjónaxmið,
en það getur verið misjafn
lega nauðsynlegt. Stundum er
bað lifsnauðsyn, og það er þegar
bjóðin er í erfiðleikum, þegar
hún þarf að gera mikil átök
barf að velta þungum steini úr
götu sinni. Og ég hygg að okkur
hafi e. t. v. aldrei verið það
meiri nauðsyn en nú að skilja
þetta sjónarmið, festa okkur það
í minni, — og fara eftir því í
verki. —
Og það er vegna þess máls
fyrst og fremst, sem við ræðum
um í dag. Sjálfstæðismál þjóð-
arinnar þurfum við að leysa svo
að segja á morgun. Árin 1940—
1943 verða örlög þjóðarinnar í
stjórnskipulagsmálum ákveðin
af þjóðinni sjálfri; og það er
mikið í húfi að það mál verði
tekið réttum tökum. En verður
það nokkurn tíma gert með
kapphlaupi og yfirboðum stjórn-
málaflokkanna, sem eru því
miður ekki alltaf, sízt í hita-
málum, eins og sjálfstæðismálið
óneitanlega getur orðið, miðuð
við hina skynsamlegustu lausn
heldur við kjörfylgi augnabliks
ins. Og hafið þið, góðir íslend
ngar, sem hlustið á mál mitt, trú
á því, að málið verði vel leyst á
þeim vettvangi?
í annan stað ber oss að muna
það, að íslenzkt atvinnulíf, eink
um sj ávarútvegurinn á við mikla
erfiðleika að búa vegna afla-
brests og markaðsvandræða, sem
eru meiri en aðrar þjóðir, er við
þekkjum til, hafa orðið fyrir og
sem þjóðin hefir mætt á þrótt-
mikinn hátt. Áður fyrr meðan
engra skuldir voru út á við
hvorki hjá því opinbera eða ein-
staklingum, komu óhöppin í at-
vinnulífinu niður á þjóðinni inn
á við. Nú, eftir að skuldir hafa
safnast og við erum komin inn
í hringiðu þjóðanna, nú, þegar
við höfum margfalt meiri rnögu.
leika til að framleiða og afla
verðmæta, þá fylgir því marg
falt meiri áhætta en áður. Fram
leiðsla okkar og viðskipti eru
orðin eins og margbreytileg vél
með ótal hjólum, og það þarf
samtök til þess að ekkert af
þessum hjólum stöðvist. Ef það
hendir, eins og við t. d. sáum
hylla undir síðastliðinn vetur, að
togaraflotinn stöðvist, þá er
ógæfan skollin yfir, ekki ein
ungis inn á við, heldur líka út
á við, og sjálfstæðið í hættu fyrr
en varir. Þessar afleiðingar
hugsum við, því miður, ekki
nægilega oft um. Við hugsum
meira um hitt, að reyna að koma
sökinni hver á annan, kenna
hver öðrum um, og þykjast ein
ir fullfærir til að ráða fram úr
erfiðleikunum, þótt sannleikur
inn sé sá, að enginn einn flokkur
sé fær um að gera það, er til
lengdar lætur.
Aukablað
I þriðja lagi eru því miður
mestar líkur til að draga muni
til ófriðar í álfunni með öllum
Deim afleiðingum, sem það hef-
ir fyrir þessa þjóð. Þess er því
sannarlega mikil þörf, að þjóðin
sé full fær um að búa sig undir
Dað sem að höndum kann að
bera í þeim efnum. —
Að síðustu en ekki sízt er það
auðsætt, að þjóðin verður með
öflugum samtökum allra þeirra,
sem enn eru ósýktir af þvi lífs-
viðhorfi að leggja á flótta fyrir
lífsbaráttunni, að snúast gegn
Dessum hugsunarhætti og út-
rýma honum úr landinu. Ég hefi
máli mínu í dag lýst lauslega
aessum hugsunarhætti og hvern_
ig hann hefir vaxið upp með
miklum hraða á seinustu ára-
tugum. Fyrir því má líka sízt
loka augunum, að stjórnmála-
flokkarnir eru að sumu leyti
ávöxtur þessa hugsunarháttar,
og hafa tekið um of tillit til
hans í starfsemi sinni, því að
aað hefir verið talið sigurvæn-
legt, að þjóna þessum hugsunar-
hætti vegna augnabliks fram-
dráttar. Og nú eru stjórnmála-
flokkarnir á góðum vegi með að
verða þjónar þessa hugsunar-
háttar en ekki herrar, vegna
aess, að hver sá flokkur, sem
hættir að notfæra sér þessi lífs-
viðhorf í baráttunni, myndi
sennilega tapa fylgi, en hinir
flokkarnir, sem héldu áfram á
sömu braut og áður, myndu að
öllum líkindum græða. Þess
vegna verður hver og einn að
dansa með í leiknum. Til þess að
útrýma þessum hugsunarhætti
Darf því samtök allra ábyrgra
manna.
Það, sem nauðsynlegt er að
gera sér grein fyrir nú, á tuttugu
ára afmæli fullveldisins er þá í
fám orðum þetta: Þjóðin hefir
þessu tímabili verið mjög
framtakssöm, notið bættra lífs-
kjara, og framþróunin verið
stórstígari en nokkru sinni fyrr.
Þjóðarstofninn er sterkur, þjóð-
in hefir safnað skuldum, en þó
miklu meiri verðmætum, og það
sýnir að landið er gott, ef rétt er
á haldið. Þjóðin er^vegna hinnar
miklu tækni og framfara, betur
við því búin, og hefir aldrei ver-
ið betur við því búin en nú, að
gera mikil átök þótt erfiðleikar
steðji að. En í lífsviðhorfi þjóð-
arinnar hefir á síðari tím-
um komið fram viss tegund af
aðfluttri sýkingu, og þetta stofn-
ar þjóðinni í nokkra hættu. En
takist okkur að útrýma þessari
sýkingu, og vefa hið gamla,
sterka lífsviðhorf inn í hinar
miklu framkvæmdir, og ef okkur
tekst með nægilega sameinuðu
átaki ríkra og fátækra, að leysa
á viðunandi hátt hin sérstöku
alþjóðar viðfangsefni næstu ára,
er full ástæða til að vona, að
þjóðin eigi örugga og glæsilega
framtlð fyrir höndum.
Ef hinir mörgu vösku synir ís-
lands, sem við minnumst með
þakklæti í dag, hetjurnar, sem
börðust fyrir sjálfstæðinu og nú
hvíla í faðmi móðurmoldarinn-
ar gætu talað til okkar í dag,
myndu þeir viðurkenna, að við
höfum margt vel gert, og séum
um margt á réttri leið, en jafn-
framt myndu þeir brýna fyrir
okkur að hefja okkur yfir stétta
streitu, sérgæðingshátt og sér-
hlífni, og gleyma ekki hinum
stœrri viðfangsefnum vegna bar-
áttunnar um það, sem minna
máli skiptir. Þeir myndu brýna
fyrir okkur, að hefja okkur upp
yfir þetta allt, og líta á þjóðina
sem heild. Framtíð þjóðarinnar
veltur á því, að ísland eigi nægi-
lega marga syni og dætur, sem
hafa viðsýni, fórnarvilja og þrek
til að gera þetta sjónarmið að
ríkjandi hugsunarhætti í land-
inu.
Það er hin sama saga, ísland
á nægilega möguleika, nóg verk-
efni. Það „á sitt vor, ef fólkið
þorir“.
f trausti þess, að svo sé, skal
baráttan háð næstu ár, og þá
baráttu hefjum við í dag.