Tíminn - 29.12.1938, Blaðsíða 2

330
1ÍJWIM, fimmtndagiim 29. des. 1938
83. blað
Samstarf íslendin^a
austan haís og vestan
Eltir Jónas Jónsson
^gímmrt
Fimmtudaginn 29. des.
Að þekkja sjálfan síg
MorgunblaðiS og ísafold hafa
látið í ljós þá skoðun undan-
farið, að Framsóknarflokkurinn
muni vilja fá Sjálfstæðismenn
lnn í ríkisstjórnina til að leggja
á ráð um það, hvernig spara
megi ríkisfé meir en nú er gert
eða gert hefir verið á öðrum
tímum, þegar Framsóknar-
flokkurinn hefir farið með
völd, einn eða í félagi við Al-
þýðuflokkinn. Og þeir, sem í
þessi blöð rita, virðast vera
staðfastir í þeirri trú, að Sjálf-
stæðisflokknum sé einkar sýnt
um hófsamlega meðferð opin-
bers fjár.
Ef þetta er nokkuð almenn
skoðun meðal ráðamanna
Sjálfstæðisflokksins, sýnir það,
að flokkur þessi þyrfti að læra
að þekkja sjálfan sig betur en
hann nú gerir. Að halda því
'■ fram, að Sjálfstæðisflokkur-
inn sé öðrum fremur sparnað-
arflokkur, er nefnilega einhver
mesta fjarstæða, sem hægt er
að segja um íslenzk stjórnmál
á þessum tíma. Og flokkurinn
hefir áreiðanlega ekkert gott
af því að gera sér rangar hug-
myndir um sjálfan sig í þessu
efni.
Til að hjálpa flokknum til
nokkurrar sjálfsþekkingar í
þessu efni, skal honum héxmeð
bent á nokkur atriði.
í fyrsta lagi má þá minna á
það, að í Sjálfstæðisflokknum
eru fleiri hátekju- og hálauna-
menn en í nokkrum öðrum
flokki og persónuleg notkun
fjármuna fullkomlega í hlut-
falli við það. Það er á allra vit-
orði, að hvenær, sem á að tak-
marka persónulega eyðslu, t. d.
með innflutningshöftum, sætir
það harðri mótspyrnu frá þess-
um hópi manna. Og hvað sem
öðru líður, verður því ekki mót-
mælt, þegar að er gáð, að ein-
mitt hin persónulega eyðsla
þeirra, sem rúm hafa fjárráð-
in (lánsfé eða eigin fé) er und-
irrót þess, að þjóðin á við fjár-
hagslega örðugleika að striða.
En þegar um það hefir verið
talað, að framkvæma þyrfti
„lifsvenjubreytingu" hjá hinum
betur setta hluta þjóðarinnar,
hefir slíkt tal jafnan verið að
skopi haft í blöðum Sjálfstæð-
ismanna.
f öðru lagi mætti minna á af-
stöðu Sjálfstæðismanna á Al-
þingi síðustu árin. Það var
sannað á sínum tíma, að ef all-
ar tillögur þeirra og Bænda-
flokksins hefðu verið teknar til
greina, þegar fjárlög voru sam-
in fyrir árið 1935, hefðu útborg-
anir ríkissjóðs það ár orðið
hátt á fimmtu miljón króna
meiri en tekjumar.
í þriðja lagi hefðu Sjálfstæð-
lsmenn gott af að gera sér grein
fyrir þvi, að þrátt fyrir alla
vandlætingu um fjárstjórn rík-
isins, hefir Sj álfstæðisflokkur-
inn ekki á undanförnum árum
bent á neina sérstaka leið til
niðurfærslu ríkisútgjaldanna,
en hinsvegar hefir hann verið
allra flokka fundvísastur á
leiðir til að bæta við þessi út-
gjöld eins og áður er sagt.
í fjórða lagi er svo fjárstjórn
Sjálfstæðísflokksins í Reykja-
vikurbæ. „Sparnaðurinn", sem
þar hefir verið framkvæmdur,
er nú orðinn alþjóð kunnur. En
gleggra dæmi þess, hvað flokk-
urinn vill og getur í þessum
efnum, er líklega ekki til.
í fimmta lagi er ekki úr vegi
að minna á það, að fjármála-
ráðstafanir sumra aðal ráða-
manna Sjálfstæðisflokksins í
fyrirtækjum, sem lifa af náð
bankanna, eru ekki til þess
fallnar að festa á flokknum
sparnaðarstimpil þann, sem
Mbl. og ísafold vilja þar vera
láta.
Því hefir oft verið fram hald-
ið og enganveginn með röngu,
að Alþýðuflokkurinn hneigðist
á stundum til meiri ógætni um
meðferð ríkisfjár en æskilegt
væri. Þá viðurkenningu eiga þó
Alþýðuflokksmenn skilið, að
þeir hafa á undanförnum þing-
um veitt Framsóknarflokknum
mikilsverðan stuðning til að
standa gegn þvi, að hinar óhóf-
Eftir ferð mína um flestar
byggðir íslendinga í Vestur-
heimi hefi ég leitazt við að
undirbúa nokkrar tillögur um
aukið samstarf milli íslendinga
austan hafs og vestan. Sumar
þessar tillögur hefi ég rætt við
einstaka menn, einkum í Ame-
ríku, en hvergi standa að þeim
samþykktir fleiri manna. Sum-
ar þessar uppástungur vona ég
að megi gera að veruleika inn-
an skamms. Öðrum mun verða
breytt með ráði fleiri manna
og framkvæmdar síðar. Og að
lokum munu vafalaust allmarg-
ar af þessum tillögum aldrei
verða nema dagdraumur yfir
hafið.
1. Langmesta atriðið í öllu
samstarfi milli þjóðarbrotanna
yfir hafið, er að fá beinar skipa-
ferðir milli Reykjavíkur og
New York. Eina viðunandi
lausnín er að Eimskipafélag ís-
lands byggi skip til þessara
ferða, olíuskip, sem rúmar allt
að 3000 smálestir og getur tek-
ið 80—100 farþega. Ríkissjóður
íslands yrði að styrkja þessar
ferðir hin fyrstu ár, meðan
festa væri að komast á skiptin
við Ameríku. Allar Evrópuþjóð-
ir byggja sín stærstu skip til
Ameríkuferða, og þó að þetta
skip væri lítið á mælikvarða
stórþjóðanna, þá væri það mik-
ið skip fyrir íslendinga, og snið-
ið eftir okkar þörfum. Því lítið
legu eyðslutillögur stjórnarand-
stæðinga næðu fram að ganga.
Og engin ástæða er til að ætla,
að þó að t. d. Sjálfstæðisflokk-
urinn kæmi í staðinn fyrir Al-
þýðuflokkinn í ríkisstjórn með
Framsóknarflokknum, þá
myndi það hafa hin minnstu
áhrif til sparnaðar á ríkisfé.
Þessum orðum tll staðfest-
ingar er atvinnubótaféð glöggt
dæmi. Það er löngu vitað, ^ð
Alþýðuflokkurinn hefir lagt á-
herzlu á sem hæsta fjárv^it-
ingu í þessu skyni og hefir það
eðlilega sætt talsverðri gagn-
rýni hjá sparnaðarmönnum. En
reynslan hefir nú sýnt, að
Sjálfstæðismenn eru engu spar-
samari í þessu efni, þegar svo
ber undir. Fyrir skömmu bar
þingmaður úr Sjálfstæðis-
flokknum fram tillögu um, að
hækka atvinnubótafé ríkisins
úr hálfri miljón upp í heílg,
miljón króna. Og núna í vetur
hafa blöð Sjálfstæðisflokksins
Eiríkur Albertsson:
Magnús Eiríksson. —
Guðfræði hans Vog
trúarlíf. Reykjavík
1938.
* •»;
‘i
Eins og kunnugt er, komst
kristni á hér á landi með þeim
hætti, að Alþingi leiddi í lög að
allir menn skyldu skírast láta.
Atburður þessi er furðulegur
vegna þess, að þess eru víst eng-
in dæmi, að heil þjóð hafi ;svo
sem orðalaust skipt um átrúnað
að einföldu lagaboði. Reyndar
vitum vér, að horfið var að
þessu ráði vegna þess, að yfir
vofði að öðrum kosti innan-
landsstyrj öld, trúarbragðastyrj -
öld, er vafalaust hefði umturnað
stjórnskipulagi landsins,' og lík-
lega kollvarpað sjálfstæði þjóð-
arinnar. Hér var þvi mikið. í
húfi. Eigi að síður liggur við, að
manni vaxi í augum sú hin
kaldræna stjórnvizkan, sem læt-
ur sér ekki blöskra að ráða fram
úr slíku máli sem þessu, lætur
þjóðina skipta um trúarbrögð,
með líkum hætti og nú eru lög-
gilt kauptún eða kveðið á um
nýjan toll.
Af þessum atburðum hafa
sumir menn viljað draga þá á-
lyktun, að íslendingar hafi a.
m. k. á fyrri öldum, verið stjórn-
málamenn meiri en trúmenn.
Ætla ég, að það sé rétt, en ann-
skip myndi tryggja verzlun ís-
lendinga við Ameríku, og með
því myndi íslenzkt fólk fara í
heimsóknir og til náms á báða
vegu yfir hafið. Ameríkuskip
myndi raunverulega opna ís-
lendingum nýja heima. Og
landar í Vesturheimi myndu
nota það til stöðugra heim-
sókna til frænda og vina á ís-
landi. Amerískir ferðamenn
myndu koma til sumardvalar á
Islandi, ef völ væri slíkra ferða.
2. Útvarp frá íslandi til landa
í Ameríku ætti að vera með
tvennum hætti. Það ætti að út-
varpa til íslenzku blaðanna I
Winnipeg ca. 10 mínútur einu
sinni í viku ágripi af fréttum
vikunnar.' Auk þess ætti að út-
varpa einu sinni i viku til
Vestur-íslendinga, svo sem
1—iy2 stund skemmtilegu og
fræðandi efni í samráði við
Þjóðræknisfélagið. Ef vel væri
vandað til útvarps að heiman
vestur um haf, myndi það verða
stuðningur fyrir unga fólkið.
að halda við íslenzkunni. Alit
útvarp vestur um haf verður að
vera á stuttbylgjum.
3. Það er alsiða vestan hafs,
að prestar minnast heima-
þjóðarinnar í kirkjunni. Það er
óviðkunnanlegt að móðurkirkj-
an gleymi börnum sínum, þótt
þau búi í fjarlægð.
4. Fyr á árum var mikil sala
á íslenzkum bókum til landa
gert þá kröfu til atvinnumála-
ráðherrans, að hann greiddi
meira fé til atvinnubóta en
heimilað er á fjárlögum, og
hlutfallslega meira móti fram-
lagi Reykjavíkurbæjar en lög
gera ráð fyrir.
Þrátt fyrir það, sem hér er
sagt, er það auðvitað engan-
vpginn útilokað, að Sjálfstæðis-
fíokkurinn geti haft eitthvað
gagnlegt fram að færa í ýms-
um málum, ef hann vill það á
sig leggja og er ekki starblind-
aður af stjórnarandstöðu of-
stæki. En til sparnaðar á opin-
beru fé er ekki neinna afreka
að vænta frá þeim flokki. Það
sýnir frammistaða hans á und-
anförnum árum, og um það eru
heldur ekki uppi neinar tál-
vonir í öðrum flokkum. Þetta
verður Sjálfstæðisflokkurinn að
láta sér skiljast, ef hann vill
læra að þekkja sjálfan sig og
hætta að gera sig að viðundri
frammi fyrir þjóðinni.
ars sé það fjarri mér, að reyna
að ákveða nokkuð um hlutfallið
milii stjórnvizku og trúrækni í
landi voru. Það hefir sjálfsagt
verið nokkuð breytilegt, svo ekki
sé nú talað um þessa síðustu
tíma, er sumum mönnum virðist
sem hvort tveggja sé svo til
þurrðar gengið. En svo vikið sé
að trúarlífi þjóðarinnar, má
auðveldlega benda á ýmislegan
vott þess, að það hafi löngum
verið heldur dauft og sviplítið
og hálfgert utan gátta. Víst er
um það, að ekki gætir í sögu
vorri mjög róttækra trúaráhrifa
né trúarvakninga og umbrota-
manna um þau efni á borð við
það, sem þó verður af og til vart
með sumum þjóðum öðrum, er
af .líku bergi eru brotnar. Hér
skal ekki reynt að grafa að rót-
um þessarar staðreyndar. Eg læt
pægja að þenda á það, að frá
liðnum öídujn eigum við eigin-
lega ekkert af frumlegum ritum
um trúfræði, engan siðbótar-
mann, er því nafni megi kalla,
og enga vísindamenn um guð-
fræðileg efni. Vitanlega höfum
við átt fyrr og síðar dugandi
kennimenn og þó nokkra vel
lærða guðfræðinga að hætti
sinnar aldar. Hér mætti nefna
ágæta kirkjuhöfðirigja fyrr og
síðar á öldum, svo sem Gizur
ísleifsson, Jón helga og Þorlák,
Guðmund Arason, Árna Þor-
vesTariííafs. Nú er þessi sala
lítil og í ólagi. Allhár tollur er
á útlendum bókum í Canada og
er það hindrun. Ég álít að
vestra þurfi að vera tvær Is-
lenzkar bókabúðir. Önnur í
Winnipeg fyrir Canada. Hin í
Dakota fyrir Bandaríkin. Hvor-
ug útsalan getur verið gróða-
fyrirtæki, en það á að vera
tryggt á öllum tímum að land-
ar vestra geti fengið þær bæk-
ur, sem út koma á íslandi, án
óþarfs tilkostnaðar. Væri eðli-
legt að Þj óðræknisfélagið hefði
yfirumsjón með þessari bók-
sölu vestra, eins og sannarlegu
þjóðernismáli, þó að einstakir
menn hefðu með höndum fram-
kvæmdina. Heima á íslandi
yrði að sýna sanngirni og lip-
urð í þessum skiptum. Eðlileg-
ast væri að bækur vestra væru
seldar gegn staðgreiðslu eða
póstkröfu. Blöðin í Winnipeg
myndu geta um hinar þýðing-
armeiri bækur, svo að landar,
hvar sem þeir búa í Ameríku,
vissu um þær bækur, sem eru á
markaðinum, og sem þeir gætu
fengið. En eins og nú er háttað
bóksölunni, verða senn íslenzk-
ar bækur torfengnar og mjög
erfitt fyrir marga landa, sem
dreifðir eru um hið mikla meg-
inland, að vita hvað út er gef-
ið á íslandi.
5. Einn undarlegur ósiður
virðist liggja í landi hér heíma,
og það er að kaupa lítið ís-
lenzkar bækur, sem gefnar eru
út í Winnipeg, og prentaðar í
íslenzkum prentsmiðjum þar.
Þetta er ef til vill leiðinleg til-
viljun, en úr því þarf að bæta
með fræðslu um þetta efni.
6. Landar vestra hafa haft
allmörg lestrarfélög og voru þau
vitanlega mjög blómleg meðan
mikið var um bókakaup að
heiman. Mörg þeirra starfa
mikið ennþá, og munu gera
það jafnlengi og Islenzkt þjóð-
erni er viðurkennt vestra. —
Blaðasala héðan vestur hefir
aldrei verið mikil, og getur
ekki haft neina fjárhagslega
þýðingu. Á hinn bóginn myndi
það hjálpa nokkrum hluta
landa vestra að fylgjast með
málum hér heima, ef aðalblöð
stjórnmálaflokkanna, Alþ.bl.,
Mbl. og Tíminn væru send ó-
keypis öllum starfandi lestrar-
félögum vestra, eftir tilvísun
Þjóðræknisfélagsins, en rétt
væri að lestrarfélögin greiddu
burðargjaldið til þess að sýna
að þau vildu fá blöðin. Ég ætla
upp úr áramótum að snúa mér
til útgefenda þess’ara þriggja
blaða með ofangreind tilmæli.
7. Háskólinn í Winnipeg verð-
ur að vissu leyti þýðingarmestur
fyrir íslendinga vestra, því að
hann er mitt í höfuðbyggðum
þeirra. Eru iíkur til að þar verði
innan skamms stofnað prófess-
orseiribætti í íslenzkum fræð-
um, eingöngu fyrir forgöngu og
framlög íslendinga vestra. Aldr-
láksson, Jón Arason, Guðbrand
Þorláksson, Brynjólf Sveinsson,
Jón Vídalin o. fl. Ennfremur
vænan flokk sálmaskálda, post-
illu- og hugvekjuhöfunda og
gildra kennimanna. Þessir
menn hafa, hver á sinn hátt og
að sið aldar sinnar, styrkt kirkju
sína, þjónað ríkjandi trúar-
stefnu og stuðlað að því að allt,
sem hér heyrði til, færi fram að
settum reglum, þjóðinni til
sáluhjálpar. Og þjóðin hefir
kunnað þessari forsjá vel, hlýðn-
ast kirkjuvaldinu, sótt messurn-
ar, sungið sálmana og lesið post-
illurnar með óbilandi seiglu og
skyldurækni, ástriðulaust og án
allrar möglunar lengst af, svo
sem hæfir frómum og einföldum
sálum. Á síðustu öld hefir að
vísu orðið allmikið breyting á
um þessi efni. Minna um hjart-
ans einfeldni og vanans vald
yfir hugum manns og háttum.
Klerkarnir eru yfirleitt betur
menntaðir en fyrrum, en áhrif
þeirra virðast samt þverrandi,
ef nokkuð má marka hversu
hrakað hefir kirkjurækni og
húslestrum m. m. Nú er það
sjálfsagt álitamál, hvort slíkt
horfi til böls eða bóta og skal eg
ekkert um það dæma. En furðu-
lega sýnast menn yfirleitt kunna
vel við ástand þetta. Ber hér
enn að sama brunni um áhuga-
leysi landsmanna um þessi efni,
um fram það sem aldarháttur
og venjur krefja. Hér virðist þó
sannarlega vera álitlegt verkefni
fyrir siðbótarskörung. Mann er
reíði öxina að hinu feyskna
trénu, hasti á hórsama öld og
aður maður í Winnipeg, Arnljót-
ur Olson, náfrændi og nafni
Arnljóts Óiafssonar, hefir gefið
háskólanum í Winnipeg aleigu
sína, en það er prýðilegt íslenzkt
bókasafn, 2500 bindi. Þessi gjöf
er fullkomin undirstaða að ís-
lenzkri bókadeild við háskólann.
Löndum vestra myndi þykja
viðleitni sú, að halda við ís-
lenzkum fræðum, studd rétti-
lega, ef Alþingi léti eintak af
hverri bók, sem hér er prentuð,
koma ókeypis framvegis í þetta
safn. Mun því máli verða hreyft
á þingi nú í vetur.
8. Jafnskjótt og reglulegar
skipaferðir byrja vestur til New
York frá Reykjavík, mun þar
byrja heildsala með íslenzkar
framleiðsluvörur. Af vissum
vörutegundum, svo sem góðum
harðfiski, osti og ef til vill með-
alalýsi handa börnum, myndi
verða beinlínis um verulega sölu
að ræða til íslenzkra heimila
vestan hafs. Alveg sérstaklega
myndi ágætur harðfiskur vera
kærkominn tilhaldsmatur, ef
hann væri til sölu, víðast hvar
þar sem landar eiga heima. Hefi
eg fengið ádrátt frá einum mjög
duglegum verzlunarmanni, að
leysa harðfisksmálið vestra á
viðeigandi hátt. Jafnskjótt og
sala á íslenzkum vörum byrjaði
vestra, yrði að auglýsa vörurnar
í Heimskringlu og Lögbergi. Það
væri nauðsynlegt fyrir verzlun-
ina og stuðningur fyrir blöðin.
9. En hin mikla vörusala
vestra til annarra en íslendinga
verður á hraðfrystum fiski, síld
í mörgum myndum og niður-
soðnum sjávarvörum. Sú sala
þarf að gerast um öll Bandarík-
in og að einhverju leyti í Cana-
da. Við þá útbreiðslustarfsemi
geta landar vestna haft hina
mestu þýðingu, ef þeir sem
standa að vörusölunni frá New
York, kunna að meta og biðja
um velviljaðan stuðning landa.
í Seattle búa hálf millj. manna,
þar af sennilega 500 íslendingar.
Ef þessi litli hópur vill tala um
og agitera fyrir íslenzkum vör-
um, sem rétt eru framleiddar
fyrir markað þar, þá munar
mikið um slíkan stuðning.
K). Blöðin í Winnipeg, Lögberg
og Heimskringla, eru bæði um
50 ára gömul. Þau eru liftaug í
þjóðernisbaráttu landa vestra.
Þau þurfa bæði að lifa og hafa
hvort um sig eðlilegt og óhjá-
kvæmilegt verksvið. Þau eiga
vitaskuld við verulega erfiðleika
að etja og eru að allmiklu leyti
háð margháttuðum stuðningi
áhugamanna vestra. Eftir því,
sem hin volduga enska sækir
meir og meir að íslenzkunni,
eiga þessi blöð erfiðara. Þau
minna á tvo svani, sem halda
opinni vök með því að synda í
hring þétt upp við ísbrúnina.
Blöðin fá mjög lítinn stuðning
og viðurkenningu héðan að
heiman. Þau hafa sennilega ekki
einn einasta borgandi kaupanda
brýni raust sína í þögn eyði-
merkurinnar.
En siðbótarmarin höfum við
aldrei átt og eignumst líklega
aldrei. Við höfum átt einn guð-
fræðing, vísindamann í sinnl
grein, sem ef til vill hefði líka
orðið siðbótarmaður, ef hann
hefði ekki verið jafn mikill ís-
lendingur í innsta eðli sínu,
jafn fágætur maður og hann
annars var. Hér á ég við Magn-
ús Eiríksson. Það er satt að
segja skrítið, að um þann mann
hefir fátt verið kunnugt hér á
landi um fram það, að þetta
hafi verið umkomulaust góð-
menni, sem ól mestan aldur sinn
í Kaupmannahöfn., var þar
jafnan kallaður pater og var
gæddur fádæma góðri matar-
lyst.Ég minnist þess, að þegar ég
var að alast upp, var ein bók til
á heimili mínu, sem eg gaJst al-
veg upp við að lesa á þeim árum,
þegar eg annars las allar bækur,
illar og góðar, sem til náðlst. Sú
bók fjallaði um Jóhannesar guð-
spjall og var rituð af Magnúsi
Eiríkssyni. Nú er ekki beinlínis
að marka þetta, eg hefi alltáf
verið áhugalítill um guðfræðileg
efni, en þó mun það rétt, að
bækur Magnúsar munu yfirleitt
svo sem ekkert hafa lesrnar verið
hér á landi, jafnvel ekki af
sjálfum prestunum. Því þeir
töldu hann flestir villutrúar-
mann, vegna þess að hann gerð-
ist forvígismaður biblíurann-
sókna og nýrra kenninga um
eðli og uppruna ýmsra rita bibl-
íunnar. Nú hefir Eiríkur Al-
bertsson ritað allmEkla bók um
Fyrii’spurn
Flugvélin auglýsir ferðir
tvisvar í viku milli Borgarness
og Reykjavíkur, á þriðjudögum
og föstudögum. Skipið, sem
annast ferðir þessa leið, fer
tvisvar í viku, á þriðjudögum
og föstudögum.
Á ekki flugvélin að vera til
þess að greiða fyrir samgöng-
um, fremur en að reyna að
draga frá nauðsynlegustu far-
artækjum, þegar bezt og blíðast
er? Borgfirðingur.
hér á landi. Tveir menn, Krist-
leifur á Kroppi og Stefán Vagns-
son í Skagafirði, hafa reglulega
sent vestanblöðunum fréttir og
hefir það þótt góður greiði. —
Hvort blaðið fyrir sig, þyrfti að
hafa svo sem 8—10 fasta frétta-
menn dreifða um landið, sem
gerðu það að þegnskyldu, að
vinna fyrir landa vestra, með
skipulagsbundnum fréttum. —
Verður ef til vill í þessu efni
auglýst eftir sj álfboðaliðum í
þessu skyni hér í blaðinu.
11. En það er með öllu óviðun-
andi, að þau blöð, sem landar
vestra gefa út með mikilli þraut-
seigju og fórnum, skuli alls ekki
vera keypt hér eða borguð. Að
vísu má segja, að tæplega sé von
um eiginlega almenna sölu hér,
fremur en fyrir blöð héðan
vestra. En eg álít að almennar
stofnanir hér, skrifstofur, meiri
háttar fyrirtæki, sjúkrahús,
skólar o. s. frv., eigi að kaupa
Vesturheimsblöðin og borga þau
í því skyni að fylgjast með mál-
um vestra og sýna löndum í
Vesturheimi verðskuldaða við-
urkenningu fyrir hlýhug þeiTra
til gamla landsins.
Framhald. J. J.
Á víðavangi.
(Framh. af 1. siðu)
í grein, sem Eysteinn Jóns-
son ráðherra skrifaði 1 Timann
8. þ. m„ skýrði hann frá því, að
í Noregi væri útflutningsverð-
mæti skógarafurða um 25%, í
Svíþjóð um 42% og í Finnlandi
um 83% af öllum útflutningi
landsins. Aðeins þriðjungur
þessara skógarafurða er timb-
ur til bygginga. Tveir þriðju
hlutar eru viður til pappírs- og
gervisilæigerðar, trjákvoða o.
s. frv., sem fá má úr smávöxn-
um skógi engu síður en stór-
vöxnum. Úr smávöxnum skógi
má líka gera byggingarefni, ef
viðurinn er settur í verksmiðj-
ur til pressunar. — Það er á-
reiðanlega tími til þes kominn,
að íslendingar fari að líta á
skógræktina sem fjárhags-
og atvinnumál, því að það get-
ur hún áreiðanlega orðið, jafn-
framt því, sem hún er til
skemmtunar og prýði fyrir
landið.
þennan mann og verk hans.
Mér hæfir ekki að dæma um
hana sem guðfræðilegt vísinda-
rit. En að því leyti, sme hún er
annað og meira, langar mig til
þess að vekja athygli á henni.
Bókin er prýðilega skrifuð, mál
og stíll lipurt og látlaust og víð-
ast ljóst greint frá, jafnvel þótt
verið sé að lýsa ærið tyrfnum
hugmyndum. Bókin hefir sögu-
legt gildi. Hún lýsir betur flest-
um öðrum ritum, sem ég hefi
rekizt á, því andlega harðrétti,
sem menn áttu við að búa í
Danaveldi um og eftir miðja 19.
öld. Það kostaði stórkostleg and-
leg átök, að sigrast á þessum ó-
fögnuði. Ekki þar fyrir, eg hugsa
að við íslendingar hefðum enn í
dag lúrt rólegir á dogmatik
Mortensens biskups, með öllu
því sem henni fylgdi, ef draug-
urinn hefði ekki verið kveðinn
niður í guðfræðideildum háskól-
anna í Þýzkalandi og á Norð-
urlöndum og orðið svo sem
sjálfdauður hér heima. Gott er
samt að minnast þess, að hér
átti þó einn íslendingur hlut að
og varði allri ævi sinni til þess,
þótt að þakkarlausu væri lönd-
um hans. Eg trúi ekki öðru en
mörgum þyki nú í meira lagi
fróðlegt og reyndar gagnlegt að
rifja upp þessa baráttu, eigi að-
eins vopnaviðskiptin, heldur á-
greiningsmálin sjálf, elns og
frá þeim er greint í bókinni um
Magnús Eiríksson.
Eiríkur Albertsson á þakkir
skildar fyrir bók sina. Og ís-
lenzkir prestar mega vera stoltir
(Fravih. á 3. síSu)
Þorkell Jóhannesson:
Magnús Eíríksson