Tíminn - 10.01.1939, Side 1

Tíminn - 10.01.1939, Side 1
RITSTJÓRAR: GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.) ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: Edduhúsl, Llndargötu 1 D. SÍMAR: 4373 og 2353. ÚTGEFANDI: FRAMSÓKN ARFLOKKURINN AFGREIÐSLA, INNHEIMTA, OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: Edduhúsi, Lindargötu 1D. Sími: 2323. 23. árg. Reykjavík, þriðjudaginn 10. Janúar 1939 4. blað Verzlunarjöínuðurina varð hagstæður um 8,6 millj. kr. á síðastl. ári Innlluiníngurínn varð 2,5 míllj. kr. mínni en árið áður Hagstofan hefir nýlokið bráðabirgðayfirliti um ut- anríkisverlunina á sl. ári. Samkvæmt því hefir verzlun- arjöfnuðurinn orðið hagstæður um 8.6 millj.kr.Heildarinnflutn- ingurinn varð 49.102 þús. kr. og heildarútflutningurinn 57.752 þús. kr. Hliðstæðar tölur fyrir árið 1937 voru: Innflutningurinn 51.626 þús. kr. og útflutningurinn 58.861 þús. kr. Verzlunarjöfnuðurinn varð þá hagstæður um 7.2 millj. kr. Innflutningurinn hefir orðið rúmlega 2.5 millj. kr. lægri á sl. ári en hann var árið áður. Verðmæti helztu útflutnings- varanna hefir orðið sem hér segir (tölurnar frá 1937 eru til- greindar á eftir í svip): Verkaður saltfiskur 10.2 millj. kr. (12.3 millj.), óverkaður salt- fiskur 6.7 millj. kr. (3.5 millj.), ísfiskur 4.1 millj kr. (3.5 millj.), freðfiskur 1.6 millj. kr. (1.4 millj.), saltsíld 9.5 millj. kr. (5.8 millj.), þorskalýsi 4.0 millj. kr. (4.1 millj.), síldarolía 5.2 millj. kr. (8.7 millj.), síldarmjöl 3.8 millj. kr. (5.4 millj.), freðkjöt 2.4 millj. kr. (2.2 millj.), gærur 2.6 millj. kr. (2.4 millj.) og ull 1.4 millj. kr. (3.0). Sundurliðun innflutningsins er enn ekki fullkomlega lokið. Að öðru leyti vísast til greinar um verzlunarjöfnuðinn á 2. síðu. FÉLAGSDÓMUR tekinn til starfa Félagsdómur kom saman í gær kl. 4 í bæjarþingsstofunni, og tók þar til munnlegs flutnings fyrsta málið, sem lagt hefir verið undir úrlausn þessa nýja dóm- stóls, mál vörubílstjóradeildar Dagsbrúnar gegn Reykjavíkur- bæ. Dóminn sitja, eins og kunnugt er, þeir Hákon Guðmundsson, hæstaréttarritari, Gunnl. E. Briem stjórnarráðsfulltr., Sverrir Þorbjarnarson hagfræðingur, Sigurjón Á. Ólafsson alþm. og Kjartan Thors frkvstj., en í hans stað sat Lárus Jóhannesson hæstaréttarmálaflutningsmaður réttinn í þessu máli. Borgarrit- ari, Tómas Jónsson, flutti málið fyrir Reykjavíkurbæ, en Egill Sigurgeirsson héraðsdómsmála- flutningsmaður fyrir Verka- mannafél. Dagsbrún, og hóf hann mál sitt með eftirfarandi ávarpi til dómsins: „Þessi virðulegi dómur, félags- dómur, er stofnaður skv. lögum nr. 80 1938, um stéttarfélög og vinnudeilur, og tekur nú til starfa í fyrsta sinn. Það skiptir ávallt miklu máli — og er sögu- legur atburður í sjálfu sér — þegar nýr dómstóll hefir göngu sína. En úrlausnir þessa virðu- lega dómstóls munu koma til með að skipta meginmáli hundr- uð og þúsundir manna á þessu landi, og sumpart alit þjóðfélag- ið. Það má því segja, að með stofnun hans sé brotið blað í sögu þjóðarinnar. Mér þykir því hlýða, og er það mjög ljúft, að óska þessum dómstól gæfu og gengis í framtíðinni og allrar farsældar í sínu mikilvæga starfi á komandi árum.“ Formaður dómsins þakkaði, og hófst þá flutningur málsins, sem stóð langt fram á kvöld. Þorskafliim. Samkv. upplýsingum Fiskifé- lags íslands, nam fiskaflinn á öllu landinu á síðastl. ári 37.323 smál. Árið 1937 var hann 27.958 smál. og hefir hann því verið um 9.400 smál. meiri á síðastl. ári. Árið 1936 var aflinn 29.131 smál. og 1935 50.002 smál. Mun láta nærri að það ár hafi verið meðalafli miðað við árin þar á undan og skortir því æði mikið til þess að síðastl. ár geti komizt í tölu meðalára hvað aflabrögð snertir. Fiskbirgðirnar voru í árslok 3.899 smál., en voru 2.732 smál. á sama tíma í fyrra. 100 ára Hernaðarstyrkleikí Rússa Verð á sillurrefa- skínnum í London Tímanum hefir borizt yfirlit um sölu á silfurrefaskinnum á uppboðum hjá C. M. Lampson & Co., Ltd., London frá 13.—15. des. síðastl. Til fróðleiks fyrir refaeigendur verður hér sagt frá helztu niðurstöðum: Svört eða lítið silfruð skinn: 145 venjuleg, seldust til jafnað- ar á 69 kr. og 25 góð á 80 kr. Hæsta verð 85 kr. Yi silfurskinn: 570 venjuleg seldust til jafnaðar á 84 kr. og 29 góð á 105 kr. Hæsta verð 155 kr. yz silfurskinn: 2600 venjuleg, seldust til jafnaðax á 95 kr. og 115 góð á 120 kr. Hæsta verð 199 kr. % silfurskinn: 8941 venjuleg, seldust til jafnaðar á 103 kr., 731 góð á 160 kr og 4 úrvals- skinn á 249 kr. Hæsta verð 265 kr. Alsilfurskinn: 5055 venjuleg, seldust til jafnaðar 113 kr., 1136 góð á 177 kr. og 24 úrvals- 100 áxa gömul er í dag Elísa- bet Árnadóttir á Hnjóti í Bíldu- dal. Hún er vestfirzk að ætt og uppruna og hefir dvalið allan aldur sinn i Arnarfirði og Tálknafirði. Hún hefir verið ekkja í ellefu ár, og missti hún mann sinn og tvö börn i sömu viku. Alis eignuðust þau hjón- in fjögur börn, sem komust til fullorðinsára og eru þau nú öll dáin, en nokkur barnabörn á hún á lifi. Elísabet er vel ern, svo há- öldruð manneskja, hefir fóta- vist, dágóða heyrn, en sjónin er tekin að daprast. Húsforráð hefir hún enn og býr með son- ardóttur sinni, ógiftri. Elísabet er vel látin af öllum, sem hana þekkja. Merkilegrur samanburður. í Bandarikjunum hefir nýlega verið birtur samanburður á launum verkamanna í lýðræðis- löndum og einræðislöndum. — Sýnir hann, að launin eru miklu hærri í lýðræðislöndum. T. d. getur amerískur verkamaður keypt fyrir tímakaup sitt 4 sinn- um meira af matvöru og klæðn- aði en verkamaður í Þýzkalandi, 9 sinnum meira en verkamaður í Ítalíu og 12 sinnum meira en verkamaður í Rússlandi. (Poli- tiken.) skinn á 287 kr. Hæsta verð 409 krónur. Úrgangsskinn, sem voru 5335, seldust til jafnaðar á 70 kr. Áróðursstarfsemi Þjóðverja fyrir sjálfstæði Ukrainu, vex stöðugt. Ýmsir þeirra, sem vel fylgjast með þessum málum, telja, að þau geti jafnvel leitt til styrjaldar á þessu ári. f því sambandi hefir mikið verið rætt um styrkleika rúss- neska hersins. Nic. Blædel, sem þykir einn áreiðanlegasti blaða- maður Dana og hefir þvi orðið fyrir hörðum árásum frá Þjóð- verjum, skrifaði nýlega grein um þetta efni, og fer hér á eftir lausleg þýðing á einum kafla hennar: — Ef maður spyr hina fróð- ustu menn í London og Paris um hernaðarstyrkleika Rússlands, mætir manni stöðugt sama ó- vissan. Það væri kannske hægt að komast nær þessu með því, að spyrja: Hversu mikils virði var afstaða Rússlands, þegar ófrið- legast var í sumar, og hvað gat það gert? Menn minnast yfirlýsingar Lit- vinovs: Sovét-Rússland er reiðu. búið til að veita Tékkoslóvakíu alla þá hjálp, sem í þess valdi stendur. (Þetta var að vísu því skilyrði bundið, að Frakkar stæðu við sínar skuldbindingar.) Þegar leiðin yfir Pólland var lokuð, þýddi þetta að Rússland gat sent flugvélar og dálítið her- lið eftir hinni einsporuðu járn- braut, sem liggur yfir Rúmeníu. Vegna hlutleysis Póllands, hefði aðstoð Rússa orðið mjög tak- mörkuð. Samgöngurnar eru veigamik- ill þáttur, þegar meta á hern- aðarlega getu Rússa. Enska tímaritið, „The Round Table“, virðist meta þær nálægt sanni á þennan hátt: „Samkvæmt rússnesku blöð- unum, geta járnbrautirnar í Rússlandi ekki fullnægt olíu- flutningum á friðartímum. — Styrjöld myndi því skapa geysi- lega erfiðleika. Landbúnaður hefir tekið upp vélayrkju í svo stórum stíl, að hann er algerlega háður dráttarvélum og olíu. Ef samgöngutækin og verksmiðj- urnar væru algerlega sett í þágu hernaðarins, gæti afleiðingin orðið hungursneyð.“ Það er öll ástæða að halda, að þetta mat sé rétt. Það er hinn gamli vanmáttur Rússlands — A. KROSSGOTIJM Bátasmíðar á Akranesi. — Vertíð hafin. — Aukin garðrækt. — Verðlauna- keppni. — Snjóflóð í Súgandafirði. — Læknaskipti. — Vorkuldarnir grönd- ----- uðu farfuglum. — Heita vatnið á Reykjum. - Af styrkjum þeim, sem veittir verða á þessu ári til smíða á fiskibátum, kom styrkur til byggingar á fimmtíu smá- lesta skipi í hlut Akurnesinga. Þykir líklegt, að sllk skip verði arðbærari atvinnufyrirtækl heldur en minni vél- bátar, sem ekki er haldið úti nema nokkum hluta árs. Skipið verður smið- að í þorpinu sjálfu, og mun verða byrjað á því, þegar gengið hefir verið frá samningum, efniskaupum og teikn- ingum. Aðstaða til bátabygginga er haganleg, góð dráttarbraut og almenn- ur skilningur á því meðal skipasmið- anna, að betra sé að hafa tryggari vinnu og lægra kaup, heldur en að hafa há laun og stopula vinnu. Von er til, að fleiri bátar verði smiðaðir á Akranesi en þessi og helzt þyrftu á- vallt að vera þar 1— 2 bátar í smíðum. i r t Flestir bátar á Akranesi hófu fiski- róðra eftir nýárið og eru nú alls um tuttugu bátar byrjaðir veiðar. Innan skamms munu tveir eða þrír bætast í hópinn. Eru því álíka margir bátar gerðir út af Akranesi og verið hefir á undanförnum vetrarvertíðum. Bátarnir hafa fiskað dável í þeim róðrum, sem farnir hafa verið, og mun betur en um þetta leyti imdanfarin ár. t t t Akurnesingar hafa allmikinn hug á að auka sem mest kartöfluræktun sína á komandi vori. Er þó að ýmsu leyti örðugt um vik. Mest allt það land, sem hentugast er til kartöfluræktar. sandjörðin, er að fullu notuð, ef undan eru skildir allmargir túnblettir í þorp- inu, en þeir eru í einstaklingseign. Nú hefir smábýlið Jaðar fengizt, fyrir tilstuðlan sveitarstjórnarinnar, laust úr ábúð og mun þorpsbúum þar gefast kostur á nokkrum þúsundum fermetra af iandi, sem gott er til garðræktar. Að öðru leyti verður fólk að leita lengra út úr þorpinu eftir góðum garð- löndum. t t t Danskur maður, Frants Alling, hefir nýlega gefið „tekniska" háskólanum í Kaupmannahöfn 10 þúsund krónur, er úthluta skal sem verðlaunum fyrir upp- finningu á nytjaefni eða nytjaáhaldi, sem iðnaðarútflutningur frá íslandi eða Danmörku gæti grundvallazt á. Þátttaka í þessari samkepni er heimil öllum íslenzkum og dönskum ríkis- borgurum og er undirbúningsfrestur til næstu áramóta. r r r Síðastliðinn sunnudag féll snjóflóð á Norðureyri við Súgandaförð og fórust i því 26 kindur. Bárust sumar þeirra langt fram á fjörð. Snjóflóð hafa oft fallið þama áður og tekið með sér bæjar- og peningshús. trr Torfi Bjarnason frá Ásgarði, sem verið hefir héraðslæknir í Miðfjarðar- héraðí í nokkur ár, hefir verið skipaður héraðslæknir á Sauðárkróki. Mið- arlæknishérað hefir nú verið auglýst laust til umsóknar og er umsóknar- frestur til 15. febrúar næstkomandi. Jóhannes Björnsson þjónar embættinu þar til það verður veitt. r r t íhugulir menn veittu því athygli í sumar, að heiðlóur hópuðu sig ekki eins og venjulega á túnum, er líða tók að hausti. Þessa gætti víða um land, bæði norðan lands og sunnan. Þess er getið til, að ástæðan sé sú. að kuld- arnir síðastliðið vor hafi grandað ung- unum í stórum stíl og fuglamir ef til vill ekki hamizt í hreiðmm sínum. Muni fuglafæðin hafa af því stafað. t f t Vatnsmagnið, sem fæst úr borhol- unum á Reykjum í Mosfellssveit, hefir aukizt talsvert í haust og er nú sam- tals um 164 lítrar á sekúndu og að meðtöldu yfirborðsvatninu er magnið rösklega 200 lítrar á sekúndu. Meðal- hiti vatnsins, sem næst úr borholun- um, hefir aukizt lítilsháttar og er nú rösklega 86 stig. Talið, er, að vatn það, sem nú fæst á Reykjum, myndi nægja til þess að hita upp híbýli bæj- arbúa í allt að 10 stiga frosti. Úr einni borholunni fást nú um 40 lítrar af vatni, sem er 88 stiga heitt, og hefir hvorki fengizt svo mikið né heitt vatn úr einni borholu áður. RÚSSNESKNIR HERMENN að cef.a jallhlífarstökk úr flugvélum. Er talið að Rússar hugsi sér að geta á þennan hátt flutt fjölmennan her á bak við víglínur óvinanna. ófullnægjandi járnbrautir og lélegir vegir — til aö heyja sókn- arstyrjöld, sem afhjúpast hér á ný, en hinsvegar getur þetta líka örðið til hjálpar á þann hátt að það tefji fyrir framsókn inn- rásarhers. Önnur spurning kemur einnig til greina: Hvernig er hugsunar- hátturinn í hernum og afstaða liðsforingjanna eftir aftökur hershöfðingjanna vorið 1937 og fjöldafangelsanirnar, sem fylgdu á eftir? Erich Wollenberg, sem var í rauða hernum frá 1921—36, hefir í nýrri bók gefið nákvæmt yfir- lit um Tukatchevskimálið og af- leiðingar þess. Hann segir m. a.: „Ef 60% af þeim mönnum, er á dögum Lenins gegndu öllum helztu trúnaðarstörfum hjá flokknum, ríkinu og hernum eru njósnarar og glæpamenn, hvern- ig er það þá með 40%? í hópi liðsforingjanna eru það fáir, sem trúa á sekt Tukatchevskis og hinna meðdæmdu hershöfðingja. Eini árangur dómsins hefir því orðið sá, að skapa óbrúandi bil milli hersins og Stalinsklikunn- ar.“ Hér er vissulega bent á atriði, sem skiptir miklu máli. Lánveitingar Breta. Nokkru áður en enska þinginu var frestað fyrir jólin, skýrði Sir John Simon fjármálaráð- herra frá því, að undanþága sú, sem veitt var í febrúar sl. frá höftunum á lánveitingum til út- landa væri úr gildi numin. Skýrði John Simon frá því, að nefndin, sem um þessi mál fjallaði, hefði lagt til, að þessi höft yrðu tekin upp aftur og væri ástæða til að ætla, að nauð- syn þess væri almennt viður- kennd. Með þessari ráðstöfun hefir enskum bönkum verið bannað að lána fé til útlanda, nema alveg sérstakar ástæður séu fyrir hendi og ríkisstjórnin leggi sam þykki sitt á það. IJpphitim með rafmagnl. í áramótagrein, sem Per Kure forstjóri skrifar í „Dagbladet“ um norska rafmagnsiðnaðinn, segir hann að merkilegasti þátt- ur í sögu hans á árinu sé vax- andi áhugi fyrir upphitun húsa með rafmagni. Rafveitur í (Framh. á 4. siðu) W A viðavangi Misskilningur er það, sem Þjóðviljinn hefir verið að hamra á undanfarna daga, að skuldir íslendinga erlendis hækki, ef gengi krónunnar verði lækkað. Þessar skuldir eru í erlendri mynt og gengi íslenzkrar krónu hefir því ekki áhrif á þær, hvorki til hækkunar né lækk- unar. Það þarf nákvæmlega jafnmikið af íslenzkum vörum til að greiða þessar skuldir eft- ir sem áður, þó að krónan væri felld. Hinsvegar myndi nafn- verð skuldanna í íslenzkum krónum breytast, en það væri þá vegna þess, að krónan hefði breytzt en ekki skuldirnar. * * * Símfregnir þær, er bárust hingað til lands á dögunum, um hinn nýgerða samning milli verkamanna og atvinnurekenda í Svíþjóð hafa sýnilega verið nokkuð ýktar. Hefir Tíminn nú átt kost á að sjá frásögn sænskra blaða og sömuleiðis opinberar heimildir um þessi mál. Tilgangur samningsins er þó bersýnilega sá, að útiloka verkföll og verkbönn, og ýms á- kvæði hans munu reynast á- hrifamikil í þá átt, t. d. það, að ákvörðun vinnustöðvana er nú lögð í hendur samband- anna, að bannaðar eru póli- tískar vinnustöðvanir og vinnu- stöðvanir, sem hindra opinbera starfsemi 1 almanna þágu, mönnum, sem vinna að verndun verðmæta leyft að starfa, þó vinnustöðvun sé o. s. frv. — í grein þeirri, sem birt er um þetta efni í Alþýðublaðinu í gær, hefir fallið niður að skýra frá sumum atriðum samnings- ins. * * * Einkennilegt má það heita, ef Mbl. sér ekkert athugavert við það, að veita stórar fúlgur af fé þjóðarinnar til togaraútgerð- arfyrirtækja, sem svo eru skuld- ug, að þau eiga sér ekki við- reisnar von, þrátt fyrir slíka hjálp. Það sýnist þó vera alveg sjálfsögð krafa, að slíkum fyr- irtækjum sé komið á það heil- brigðan grundvöll, áður eða um leið og hjálpin er veitt, að rekst- ur þeirra, eftir að búið er að veita hjálpina, sé nokkurn veg- inn tryggður. Þar með er vitan- lega ekki sagt, að þessi félög þurfi að verða gjaldþrota. Það °r undir því komið, hvaða trú eigendur þeirra og aðrir stuðn- ingsmenn hafa á framtíð þeirra og hvort þau geta gefið trygg- ingu fyrir hófsamlegum háttum um hálaunagreiðslur og þess- háttar. * * * Ritstjórar Mbl. hefðu gott af því að spyrja sér fróðari menn um ýmislegt af því, sem gerzt hefir í íslenzkum stjórnmálum á síðustu árum. Sl. sunnudag segir blaðið, að árið 1932 hafi engin innflutningshöft verið í gildi í landinu, og leggur svo út af þessari fáfræði sinni á til- heyrandi hátt. Það verður því ekki hjá því komizt, að fræða Mbl. um það, að reglugerðin um innflutningshöft var sett af stjórnarráðinu 23. okt. 1931 og að innflutningsnefndin kom saman á fyrsta fund sinn 26. okt. sama ár. Árið 1932 báru höftin mikinn árangur, og var það vegna þess, að þá var mjög mikið til af gömlum vörubirgð- um í landinu. En 1933 og 1934 fór framkvæmdin að linast, og var þá eftir stjórnarskiptin gerð ný umbót á þessum málum, með setningu nýju gjaldeyrislag- anna, sem í gildi gengu í árs- byrjun 1935. * * * Héðinn Valdimarsson skrifar áramótahugleiðingar í Þjóð- viljann 4. þ. m. Eru þær að miklu leyti um viðskipti hans við Alþýðuflokkinn á árinu. Héðinn kemst svo að orði, að flokkur sinn sé hinn „rétti verklýðsflokkur í landinu“ (sbr. „rétttrúnað“!) og sé hann nú (Framh. á 4. síðu)

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.