Tíminn - 14.01.1939, Blaðsíða 2

22
TÍMIM, lattigardagimi 14. janúaf 1939
6. blað
Ræða Sígurðar Jónassonar
á bæjarstjórnarlundi 12. þ. m
^pmmrt
Laugartlaginn 14. jan.
Ljós í vestrí
Matthías kvað: „Sé ég hendur
manna mynda meginþráð yfir
höfin bráðu“. Og áratugum
saman hefir einstaka menn
dreymt um það skáldadrauma,
að íslendingar austan hafs og
vestan myndu geta gert mikil
sameiginleg átök og verið ein
samhuga þjóð í tveim heimsálf-
um. En sitt er hvað hugsjón og
framkvæmd. Og allt fram á
síðustu tíma hefir lítið verið
gert til þess að láta draum
skáldanna rætast. Sú viðleitni,
sem hægt er að benda á í þessa
átt, hefir fyrst og fremst kom-
ið fram af hálfu íslendinga
vestan hafs. Þeir stofnuðu Þjóð-
ræknisfélagið. Þeir höfðu sín á
meðal öflug og myndarleg
samtök um að sækja Alþingis-
hátíðina 1930. Fyrir 25 árum
hjálpuðu þeir til að stofna
Eimskipafélag íslands. Og sum-
ir beztu menn þeirra taka sér
ferð á hendur hingað ár eftir ár
eða með fárra ára millibili af
tryggð við land og þjóð. En af
hálfu heimalandsins hefir allt
of lítið verið gert. Nokkrir prest-
ar héðan hafa starfað vestan
hafs meðal islenzkra safnaða,
og nokkrir menn aðrir hafa
farið vestur um haf og flutt
fyrirlestra. En frumkvæðið til
þessara ferðalaga mun yfirleitt
hafa komið vestan að.
Ýmsar aðrar Norðurálfuþjóð-
ir gera mikið til þess að halda
við sambandi við landa sína í
öðrum heimsálfum. Þær gefa t.
d. út sérstök blöð, sem ætluð
eru lesendum hinumegin hafs-
ins. Við íslendingar erum ein
þeirra þjóða, sem tiltölulega
mikið hafa lagt til hins ame-
ríska landnáms miðað við
fólksfjölda heimalandsins. Á-
litið er að fjöldi þeirra íbúa
Norður-Ameríku, sem íslenzkir
mega teljast, sé nú fast að því
eins og helmingur heimaþjóðar-
innar. Þessi fólksfjöldi er aðal-
lega í fáum héröðum, en þó eru
Íslendingar dreifðir víðsvegar
um allt Kanadaríki og Banda-
ríkin norðan- og vestanverð.
Og það er vert að veita því at-
hygli, að íslendingarnir hafa
ekki reynzt neinir miðlungs-
menn eða aukvisar í hinum
nýja heimi. Bæði í Kanada og
Bandaríkjunum er það viður-
kennt, að íslendingar séu í
fremstu röð meðal landnáms-
manna. Þeir hafa ekki átt erf-
itt með það á neinn hátt að til-
einka sér hina voldugu vest-
rænu nýmenningu og þeir hafa
rutt sér braut til mikils frama
bæði á sviði stjórnmála, vís-
inda og verklegra framfara. En
þeir vilja líka treysta böndin
við ísland.
Og einmitt nú lítur út fyrir, að
áhugi sé að eflast hér á landi
fyrir því að mynda þann „meg-
inþráð" er skáldið sá „yfir höf-
in bráðu“. Eins og kunnugt er,
ferðaðist Jónas Jónsson á sl.
sumri um flestar íslendinga-
byggðir vestan hafs, bæði í Kan-
ada og Bandaríkjunum og afl-
aði sér af eigin sjón _ meiri
þekkingar um Vestur-íslend-
inga, hag þeirra og hugðarmál,
en nokkur maður hér heima
hefir áður haft tækifæri til. J.
J. hefir eftir heimkomuna gefið
í útvarpi stutta skýrslu um
þessa merkilegu ferð. Og nú al-
veg nýlega hefir hann hér í
blaðinu birt lauslegt yfirlit um
þær ráðstafanir, sem hann tel-
ur koma til mála að fram-
kvæma á næstu árum í þeim til-
gangi að auka kynninguna og
hið menningarlega samstarf
milli þjóðarhlutanna austan
hafsins og vestan.
Hér er ekki rúm til að rekja
efni þeirra tillagna, sem J. J.
hefir fram borið í umræddri
grein. En þær bera í heild vott
um meiri íhugun og þekkingu
á málinu en áður hefir verið
fyrir hendi. Og sumar þær ráð-
stafanir, sem J. J. vill gera, eru
raunar næsta einfaldar og auð-
veldar í framkvæmd, þó að
menn hafi ekki komið auga á
þær fyrr eða gefið þeim gaum.
En J. J. hefir líka lagt á-
herzlu á fleira í sambandi við
þetta mál. Hann hefir bent á þá
Gert er ráð fyrir að útgjöld
Reykjavíkurbæjar á þessu ári
muni nema kr. 6.956.910.00, og
er hækkunin miðuð við síðasta
ár, kr. 625.790.00. Gjöld fyrir-
tækja bæjarins, vatns- og hita-
veitu, sundhallar, gasstöðvar,
rafmagnsveitu og hafnarsjóðs,
eru samtals kr. 3.434.400. Gjöld
bæjarins og fyrirtækja hans ár-
ið 1939 eru þannig áætluð sam-
tals kr. 10.391.310.00.
Af þessari upphæð eru aðeins
636 þús. kr. til afborgana á
skuldum bæjarins og fyrirtækja
hans og er þannig sjálfur kostn-
aðurinn við reksturinn kr.
9.755.310.00 og munu engin
dæmi vera til að reksturskostn-
aður Reykjavíkurbæjar og fyrir-
tækja hans hafi orðið svo hár
fyrri.
Sé gengið út frá því, að íbúar
bæjarins séu 36 þúsund, verða
gjöld bæjarins og fyrirtækja
hans um 271 kr. á hvert einasta
mannsbarn í bænum.
í áætluninni er gert ráð fyrir
hækkun á húsa- og lóðagjöld-
um, sem nemur kr. 247.000.00
og er þessi aukaskattur á hús-
eignir 31% hækkun frá því sl.
ár. Auk þessara gjalda er áætlað
að ná aðaltekjum bæjarins með
niðurjöfnun útsvara og eru út-
svörin áætluð kr. 4.499.910.00,
en voru áætluð síðastliðið ár kr.
4.126.520.00. Sé auk þess reiknað
með álagningu umfram um 10%,
eins og heimild er til, verður
niðurjöfnun útsvara á árinu kr.
4.949.901.00. Til viðbótar koma
svo: skattur ríkisstofnana, sam-
vinnufyrirtækj a og annarra skv.
sérstökum lögum, kr. 125.000.00,
hluti bæjarsjóðs úr jöfnunar-
sjóði kr. 90.000.00 og hluti út-
svars fra öðrum sveitarfélögum
kr. 5000.00. Eru tekjur bæjarins
0
staðreynd, að allar líkur eru til
að leiðir íslendinga í viðskipta-
og verzlunarerindum, verði að
liggja vestur um haf í næstu
framtíð meir en verið hefir
hingað til. Þegar styrjaldaó-
veðrin dynja yfir meginland
Norðurálfunnar, verður Ame-
ríka eins og ljós í vestri, sem
stefna ber á, ef vel á að fara.
Vafalaust eiga knerrir 20. ald-
arinnar eftir að leggja leið sína
í slóð Leifs heppna og Þorfinns
Karlsefnis. En sá er munurinn,
'að á Vínlandi hinu góða bíða
þeirra nú hlýir hugir og fram-
réttar vinarhendur.
NIÐURLAG
Vegna hinnar
Landvinn- 'miklu fólksfjölg-
ingar. unar og ónógu
lífsskilyrða byrj -
uðu Jápanir að flytja til ann-
ara landa nokkru fyrir seinustu
aldamót. Einkum fluttust þeir
til Norður-Ameríku og Kyrra-
hafseyjanna, sem heyrðu undir
Bandaríkin. En smám saman
var innflutningur þeirra tak-
markaður þar og má nú heita
að hann sé algerlega hindraður.
Svipað má segja um Ástralíu og
önnur samveldislönd og ný-
lendur Breta. Japönum hefir
fjölgað svo ört og rutt sér svo
fljótt til rúms í hinum nýju
heimkynnum, að heimaþjóð-
inni hefir staðið stuggur af
vexti þeirra.
Ásamt landþrengslunum
heima fyrir hafa þessar tak-
markanír orðið til þess, að jap-
anskir stjórnmálamenn byrj-
uðu að hyggja á landvinninga.
Það land, sem þeir höfðu fyrst
augastað á, var Korea. Þessi
mikli skagi, sem er um 200 þús.
ferkm. og hefir um 20 milj. íbúa,
var þá kínversk hjálenda. Til-
raun til að ná Koreu á vald sitt
hlaut því óhjákvæmilega að
leiða til styrjaldar við Kína.
Japanir settu það ekki fyrir sig.
í júlí 1894 tóku þeir höfuðborg
Koreu herskildi. Á skömmum
tíma var vörn Kínverja brotin
á bak aftur og Korea öll var á
valdi Japana. En fyrir atbeina
af útsvörum o. þ. h. þannig á-
ætlaðar kr. 5.169.901.00, og eru
það hærri útsvör en nokkurn
tíma hefir verið gert ráð fyrir í
fjárhagsáætlun Reykjavíkur.
Hér skulu nefndir helztu
gjaldaliðir fjárhagsáætlunar-
innar:
Stjórn bæjarins (í
fjárhagsáætlun kall- kr.
aður kaupstaður) .. . 86.500.00
Skrifstofur bæjarins . 359.160.00
Löggæzla ........... 364.000.00
Heilbrigðisráðstafanir 297.300.00
Gjöld vegna fasteigna 65.300.00
Áhaldakaup .......... 40.000.00
Fátækraframfæri ... 1716.000.00
Gjöld samkv. alþýðu-
tryggingalögum, en
þar koma á móti kr.
175.000.00 frá ríkis-
sjóði .............. 914.000.00
Til almennrar styrkt-
arstarfsemi ........ 174.500.00
Til atvinnubótavinnu 300.000.00
Til gatna .......... 304.000.00
Ráðstafanir til trygg-
ingar gegn eldsvoða . 118.000.00
Barnaskólarnir ..... 651.150.00
Til menntamála .... 156.000.00
Til íþrótta, lista o.fl. 126.500.00
Ýmisleg gjöld ....... 87.000.00
Tillög til skipulags-
sjóðs, eftirlaunasjóðs
og byggingarsjóðs .. 137.000.00
Vextir af lánum .... 375.000.00
(sem þó er of lágt reiknað).
Þessi fj árhagsáætlun gerir ráð
fyrir hærri útgjöldum en nokkru
sinni áður, og er hækkunin langt
fram yfir það, sem eðlilegt hefði
verið vegna fólksfjölgunarinnar
í bænum.
Það er mjög erfitt að gera sér
grein fyrir því, hvort þessi fjár-
hagsáætlun muni standast þrátt
fyrir hina miklu hækkun. Án
þess að unnt hafi verið að fá
það nákvæmlega upplýst hjá
forráðamönnum bæjarins, hve
mikið útgjöld ársins 1938 hafa
farið fram úr áætlun, mun þó
vera óhætt að segja að sú upp-
hæð nemi einhvers staðar -milli
i/2— 1 milljón króna. Sé það nú
svo, að ganga megi út frá því,
að árið 1939 verði eins þungt í
vöfum fyrir Reykjavíkurbæ eins
og síðasta ár, má því væntanlega
enn bæta a. m. k. x/2 milljón kr.
við útgjaldaliði fjárhagsáætlun-
arinnar. Síðasta ár var þessi
mismunur greiddur með því að
stofna til lausaskulda fyrst og
fremst í Landsbankanum. Um
þetta hefir ekki tekizt að fá
Rússlands skárust stórveldin þá
í leikinn. Korea var gerð sjálf-
stætt ríki, Japanir urðu að láta
sér nægja Formosa, en Evrópu-
ríkin notuðu sér tækifærið til
að styrkja aðstöðu sína eftir
megni, einkum Rússland. Fjöru-
tíu japanskir liðsf oringj ar
frömdu sjálfsmorð (harakiri),
til að mótmæla þessum enda-
lokum.
Á næstu árum efldu Rússar
mjög aðstöðu sína þar eystra.
Markmið þeirra var að ná Man-
sjúríu undir yfirráð sín, og þeg-
ar uppreisn brauzt út í Kína,
notuðu þeir sér tækifærið til að
senda herlið inn í Mansjúríu.
Þegar þeir neituðu að draga
þetta lið til baka, hótuðu Jap-
anir með styrjöld. Þeirri hótun
svöruðu Rússar ekki, því þeir
töldu sér ekki stafa neina hættu
af Japönum. Japanir hófu þá
styrjöldina, án frekari fyrir-
vara. Rússar biðu hvern ósigur-
inn öðrum meiri og urðu að
gefast upp. En við friðarsamn/
ingana skárust Bandaríkin í
leikinn og hindruðu það, að
Korea yrði gerður hluti af hinu
japanska ríki, heldur hefði hún
sjálfstjórn undir umsjá Japana.
Jafnframt fengu Japanir hálfa
Sachalineyna frá Rússum. 1910
var Korea endanlega innlimuð
í japanska ríkið.
Þessar Koreu-styrjaldir höfðu
geysileg áhrif á stjórnmála-
stefnu Japana. Þær styrktu þá
í þeirri trú, að þeim yrði fært
fulla vissu, vegna þess að lítið
sem ekkert liggur ennþá fyrir
um það, hvernig útkoman varð
á rekstri Reykj avíkurbæj ar árið
1938.
Það er höfuðatriði, þegar á að
búa út fjárhagsáætlun bæjarins,
að bæjarstjórnin hafi nokkurn-
veginn hugmynd um hvernig
áætlunin fyrir næstliðið ár hefir
reynzt. Vegna mjög ófullkomins
bókhalds hjá Reykjavíkurbæ og
fyrirtækjum hans, liggja alls
eigí fyrir nægilega nákvæmar
tölur til þess að hægt sé að átta
sig á þessu. Ríkisstjórnin krefst
þess af ríkisfyrirtækjunum,
að þau sendi mánaðarlega full
reikningsskil. Ríkiseinkasölurnar
eru látnar gera nákvæman
rekstrarreikning í lok hvers
mánaðar. Með þessu móti hefir
fjármálaráðherra tekizt að
fylgjast svo vel með rekstri rik-
isins, að hann getur seinni part-
inn í janúarmánuði gefið Al-
þingi skýrslu um rekstraraf-
komu ársins á undan, svo að
litlu skakkar frá því, sem reikn-
ingarnir svo sýna, er þeir eru
fullgerðir. Það ætti að vera
vandalaust fyrir Reykjavíkurbæ
og fyrirtæki hans, að hafa þess
konar bókhald, að mánaðarlega
væri unnt að sjá hvernig rekstr-
arafkoman er. Það er að vísu
lítt skiljanlegt, að aðal-lánar-
drottinn Reykj avíkurbæj ar, —
Landsbankinn — skuli ekki hafa
krafizt þess, að slíkur reksturs-
reikningur væri gerður,. vegna
þess, að sjálfir forráðamenn
bæjarins hafa á hverjum tíma í
raun og veru enga hugmynd um
það, hvernig reksturinn raun-
verulega gengur, a. m. k. ekk-
ert heildaryfirlit yfir það.
Á öllum rekstri bæjarins er
hið mesta skipulagsleysi. Hinir
og aðrir starfsmenn bæjarfé-
lagsins gera innkaup, hver á
sínu sviði, án þess að spyrja
aðalskrifstofuna eða borgar-
stjórn nokkuð um. Þessir reikn-
ingar koma svo ekki fram fyr
en seint og síðarmeir, og er
endirinn orðinn sá, að nú ligg-
ur á borgarstjóraskrifstofunni
haugur af ógreiddum reikning-
um, sem borgarstjóri hefir orð-
ið að viðurkenna, en getur ein-
faldlega alls eigi greitt- Það er
orðið annálað í bænum, hve
illa gengur að fá greidda reikn-
inga sína þar. Þetta er í sjálfu
sér ekki gagnrýni á starfsfólk
bæjarins og sízt á borgarritara,
sem er mjög hæfur skrfistofu-
maður, það er hinsvegar gagn-
rýni á yfirstjórn bæjarins, bæj-
arráð og borgarstjóra. Þar hefir
skort skilning og framtakssemi
til þess að koma á hinu nauð-
að verða drottnar Austurlanda.
Þeir fóru sér þó hægt fyrst í
stað. í heimsstyrjöldinni börð-
ust þeir með bandamönnum og
fengu þýzku Kyrrahafseyj arnar
að launum. Næstu árin voru að
ýmsu leyti viðskiptalega hag-
stæð fyrir Japani, en heims-
kreppan, sem hófst 1929, vakti
landvinningahug þeirra að
nýju. Næsta mark þeirra var
Mansjúría. í september 1931
réðust þeir á höfuðborgina,
Mukden. Vörn Kínverja var lé-
leg og hvorki Bandaríkin, Rúss-
land eða England þorðu að
veita þeim hjálp. Þjóðabanda-
lagið var því látið vera afskipta-
laust. Á næsta ári gerðu Jap-
anir Mansjúríu að sérstöku ríki,
sem lýtur boði þeirra og banni
í einu og öllu.
Náttúruauðæfi Mansjúríu eru
mikil og margbreytt. Japanir
áttu nú að geta unað vel við
sinn hlut. En landvinninga-
stefnan hafði nú náð tökum á
hernum og stj órnmálaforingj -
unum. Skriðan varð því ekki
stöðvuð. Árið 1933 lögðu þeir
kínverska fylkið, Jehol, undir
sig, og sumarið 1937 byrjuðu
þeir styrjöld þá í Kína, sem enn
er ekki lokið. Þeir telja að
helmingur Kínaveldis sé nú
undir yfirráðum sínum, en um
endalok styrjaldarinnar er þó
of snemmt að spá að svo stöddu.
Þótt einkennilegt
Auðhring- sé mætir þessi
arnir. 1 a n d v i nninga-
stefna J a p a n a
mestri mótspyrnu frá hinum
öflugu auðhringum Japans. En
í Japan er framleiðslan og verzl-
synlega skipulagi, sem er lífs-
skilyrði fyrir því, að rekstur
bæjarfélags eins og Reykjavík-
ur sé af skynsamlegu viti.
Það munu síðar koma fram
tillögur um það að endurskipu-
leggja allt bókhald bæjarins,
setja upp sérstaka innkaupa-
stofnun og gefa bæjarstjórn-
inni mánaðarlega nákvæmt
yfirlit um rekstur bæjarins og
fyrirtæki hans. í hinum mörgu
deildum bæjarrekstursins og
fyrirtækja hans, starfa mörg
hundruð manna, ýmist sem
skrifstofumenn, verkstjórar,
verkamenn o. s. frv. Það virð-
ist þess vegna ekki vera til of
mikils mælst.þótt með fjárhags-
áætluninni eða a. m. k. með
reikningum bæjarins fylgdi ná-
kvæm skrá yfir alla fasta
starfsmenn bæjarins, einnig
verkamenn, sem eru í fastri
vinnu og skýrsla um fast kaup
þeirra, aukastörf, yfirvinnu-
kaup o. s. frv. Alþingi krafðist
þess af ríkisstjórninni, eigi sízt
fyrir frumkvæði Sjálfstæðis-
flokksins, að fá slíka starfs-
mannaskrá hvað ríkisfyrirtæk-
in snerti, og ætti það því að
vera minnsta krafa til forráða-
manna Reykjavíkurbæjar, að
slík fullkomin starfsmanna-
skrá fylgdi hverri fjárhagsáætl-
un og hverjum reikningi bæjar-
ins.
í sambandi við það, sem áður
er sagt um bókhald og rekstrar-
reikninga bæjarins og fyrir-
tækja hans, verður eigi hjá því
komizt, að finna stórlega aö
því, hvernig endurskoðun bæj-
arreikninganna er framkvæmd.
Nú framkvæma hana 2 menn
kosnir af bæjarstjórn. Ekki er
vitað hvort þaö er tilætlunin,
að þeir framkvæmi bæði tölu-
lega og „krítiska“ endurskoðun
á bæjarreikningunum, en séþað
tilætlunin, þá er endurskoð-
endunum alls eigi ætluð nægi-
leg þóknun fyrir starf sitt. Þó
þetta hafi einhverntíma verið
tilætlunin, meðan rekstur bæj-
arins var miklu minni og fá-
breyttari, getur varla verið að
nú sé ætlazt til þess, enda er
ósennilegt að slík endurskoðun
fari fram á reikningum bæjar-
ins. Framsóknarflokkurinn hef-
ir ætíð krafizt þess, að auk
hinna venjufegu endurskoðenda
væru a. m. k. 2 sérfræðingar í
bókhaldi og þá helzt löggiltir
endurskoðendur ráðnir til þess
að framkvæma daglega endur-
skoðun á öllum reikningum
bæjarins og fyrirtækja hans.
Bókhaldi og endurskoðun
reikninga bæjarins og fyrir-
tækja hans verður að breyta,
það getur ekki náð nokkurri átt,
að reikningar Reykjavíkurbæj-
ar skuli ekki vera tilbúnir fyrr
en i október- eða nóvember-
mánuði árið eftir. Það er alger-
lega óviðunandi fyrir bæjar-
stjórn og borgara bæjarins að
unin meira í höndum fárra auð-
hringa en sennilega í nokkru
öðru landi.
Þegar Japanir hófu sam-
keppni við önnur lönd á erlend-
um markaði, þótti heppilegt, að
þeir gætu sem víðast komið
fram sem einn aðili, en kepptu
ekki innbyrðis. Svipað fyrir-
komulag þótti. einnig hag-
kvæmt, þegar reisa þurfti nýjar
atvinnugreinar frá grunni. Ef
margir byrjuðu á sömu atvinnu-
greininni, gat það skapað sam-
keppni, sem yrði henni að falli.
Þessi stefna skapaði hringunum
ákjósanlega vaxtarmöguleika.
Tveir japönsku auðhringarnir
eru langstærstir, Mitsui og
Mitsubishi. Það er talið að
Mitsui ráði yfir 224 mismun-
andi fyrirtækjum og sé saman-
lagt stofnfé þeirra og hlutafé
um 6 milljarðar króna. Hann
hefir víðtæka bankastarfsemi
og hefir á þann hátt áhrif á
stjórn og starfsemi fjölda ann-
arra fyrirtækja. Meira en helm-
ingur verzlunarinnar með ýms-
ar helztu út- og innflutnings-
vörur Japana er á vegum Mitsu-
hringsins.
Mitsubishi hefir umráð yfir
meginhlutanum af japanska
siglingaflotanum. Auk þess ræð-
ur hann yfir 92 fyrirtækjum, er
hafa samanlagt 2.5 milljarða kr.
stofn- og hlutafé. Milli þessara
hringa er aldrei samkeppni. Þeir
vinna oft saman að lausn við-
fangsefna, sem eru öðrum þeirra
ofvaxin. Með sanni má segja,
að þeir drottni yfir fjármálalífi
Japana. Og þeir ráða mjög
miklu um uppfræðslu japönsku
geta ekki fylgzt með hvernig
farið er með jafn stórfelldan
rekstur og hér um ræðir. Með
bættu skipulagi á rekstri á
ýmsan hátt, er vafalaust að
mikið má spara hjá bænum og
fyrirtækjum hans og að fækka
mætti óþörfum starfsmönnum.
Með því er ekki sagt, að þessir
starfsmenn bæjarins eigi vinni
verk sín samvizkusamlega,
heldur hitt, að með betra skipu-
lagi væri hægt að láta mikið
færri menn vinna þau störf,
sem þarf að vinna. Sem dæmi
um skipulagsleysið er það, að
húsnæði það, sem skrifstofur
Reykjavíkurbæjar hafa nú, er
algerlega óviðunandi og varla
hægt til þess að ætlast, að
starfsmenn bæjarins geti af-
kastað fullu starfi í slíkum
húsakynnum. Það hefir komið
fram í bæjarstjórninni tillaga
um að byggja skrifstofubygg-
ingu eða, ráðhús fyrir bæinn.
Fjárhag bæjarins er nú þannig
komið, að það kemur ekki til
mála að hugsa um slíkt fyrst
um sinn, en hinsvegar hefir
bærinn yfir að ráða skrifstofu-
húsnæði í hinu nýja Hafnar-
húsi, þar sem auðveldlega mætti
með réttu skipulagi, koma fyr-
ir á hentugan hátt skrifstofum
bæjarins.
í fjárhagsáætluninni er gert
ráð fyrir að tekjur af gasstöð-
inni minnki um ca. 60 þúsund
kr. og er það eigi nema eðilegt,
þar sem stöðugt er verið að taka
nýjar rafmagnsvélar í notkun
til þess að nota hina ódýru
orku frá Sogsstöðinni til suðu.
Bæjarráð mun hinsvegar ætla
að lækka gasverðið úr 35 aur-
um niður í 30 aura tenings-
meterinn. Þetta er mjög mis-
ráðið. Það er sízt ástæða til
vegna kolaverðsins að lækka
gasið og engin ástæða til þess
að halda við gasnotkun lengur
en bein nauðsyn krefur. Það
væri mikið nær fyrir Reykja-
víkurbæ að gera allt sem unnt
er til þess að stuðla að því, að
sem allra flestir bæjarbúar taki
þegar í stað rafsuðuvélar í
notkun. Einn af tekjuliðum
fjárhagsáætlunarinnar er kr.
153.000.00, sem er afgjald raf-
magnsveitunnar til bæjarins, en
það er um 10% skattur á raf-
orkuna til almennings. Slíkan
skatt er í rauninni rangt að
leggja á rafmagnið fyrr en búið
er að borga niður að miklu leyti
skuldir rafmagnsstöðvarinnar.
En þessi nefskattur sýnir m. a.
í hvert öngþveiti fjármál Reyk-
javíkurbæjar eru komin.
Gjöldin til fátækramálanna
eru áætluð nokkuð svipuð og
þau virðast eftir bráðabirgða-
yfirliti hafa orðið árið 1938.
Það má segja, að útgjöld Reyk-
javíkurbæjar til fátækramál-
anna nemi kring um 2% miljón,
þegar ellilaun, örorkubætur og
(Framh. á 3. síðu)
þjóðarinnar. Öll stærstu blöðin
lúta áhrifavaldi þeirra. Þeir
hafa eigin útvarpsstöðvar og
bókaforlög. Þeir hafa háskóla,
sérfræðiskóla, ódýr stúdenta-
heimili o. s. frv. Starfsfólk
þeirra nýtur ýmsra hlunninda,
sem ekki þekkjast við önnur
fyrirtæki. Þeir hafa því geysileg
áhrif á almenningsálitið í Japan.
Og tveir stærstu stjórnmála-
flokkarnir lúta valdi þeirra.
Mitsui ræður yfir Seiyukai-
flokknum og er sambandið svo
náið að launagreiðslur til fastra
starfsmanna flokksins eru færð-
ar í reikninga Mitsui. Mitsubishi
ræður yfir Minseitflokknum.
í grundvallaratriðum mega
þessir flokkar heita sammála.
Seiyukai berst einkum fyrir toll-
vernd japanskra framleiðslu-
vara, en hinn flokkurinn leggur
til, að Japanir auki vald sitt er-
lendis með viðskiptalegum sigr-
um en ekki hernaði. Báðir eru
þeir andvígir hinum miklu hern-
aðarútgjöldum og vaxandi
skuldasöfnun ríkisins. Þeir vita,
sem er, að byrðarnar muni fyrr
eða síðar leggjast á bak fram-
leiðslunnar og hringanna. Á
þeirri andúð, sem landvinninga-
stefna Japana skapar erlendis,
tapar utanríkisverzlunin líka
stórfé. Með þingvaldi og fjár-
málavaldi sínu hefir hringunum
oft tekizt að stöðva ýmsar fyrir-
ætlanir hersins. Nú um áramót-
in virðist þeim t. d. hafa tekizt
að hindra þá fyrirætlun hans,
að steypa þingflokkunum saman
í einn flokk, sem herinn ætlaði
síðan að hafa undir áhrifum
sínum.
JAPAMIR